Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie Hikka shwas (20)
Mehr von Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune (20)
Hikka shwas
- 3. निदाि
रजसा धूम वाताभयाां शीतस्थािाम्बुसेविात।
व्यायामाद ग्राम्यधमााध्वरुक्षान्िववषमाशिात ॥
आमप्रदोषादािािाद रौक्ष्यादत्यपतपाणात ।
दौबाल्यान्ममाणो घाताद दवन्दवच्छु दयध्ततयोगत ॥
अतीसारज्वरच्छहदाप्रनतश्यायक्षतक्षयात।
रक्तवपत्तादुदावतााद ववसूच्यलसकादवप ॥
पाण्डुरोगाद ववषाच्चैव प्रवताते गदाववमौ॥
च.चच.17/11-14
- 4. • वविारज िेतु-रज,धूम,वात सांपका , शीतस्थािी
रिाणे,अनत-व्यायाम,व्यवाय,अध्वगमि,शीत-उष्ण
सेवि,
• आिारज िेतु- अनत-शीत जलसेवि,रुक्षान्ि
सेवि,ववषम आिार,निष्पाव,माष,वपण्याक,नतल
तैल,ववष्मयम्ि,ववदािी जलज आिुप माांस, अभिश्यांदी,
• व्याधििेतु- शरररामध्ये अनत आमवृद्धी,आिाि,शाररररक
रुक्षता,अपतपाण, दौबाल्यता,ममााघात,अनतसार,ज्वर
छदी,प्रनतश्याय,क्षतक्षक्षण,रक्तवपत्त,उदावता,ववसूचचका,
अलसक,पाांडु,ववष
- 5. संप्राप्तत
• मारुत: प्राणवाहिनि स्रोताांस्याववश्य कु प्यनत।
उर:स्थ: कफमुद्धूय हिक्काश्वासाि करोनत स:॥
घोराि प्राणोपरोधाय प्राणणिाां पञ्च पञ्च च।
च.चच.17/11-14
• प्राणोदकान्नन्नवाहिनि स्त्रोतांसस सकफोऽनिल: ।
हिक्का करोनत सांरुदध्य तासाां भलङां पृथक श्रुणु॥
च.चच.17/17
• दुष्ट स्रोतस- प्राणवि,उदकवि,अन्िवि
• दुष्य- कफ,वात
- 6. पूवारूप
कण्ठोरसोगुारुत्वां च वदिस्य कषायता।
हिक्कािाां पुवारुपाणण कु क्षेराटोप एव च ॥
आिाि:पाश्वाशुलां च पीडिां ह्र्दयस्य च।
प्राणस्य च ववलोमत्वां श्वासािाां पूवालक्षणम ॥
च.चच17/19-20
- 8. मिाहिक्का
साववदेहिक लक्षणे
• प्राणवि स्रोतस,ममा,जाठरायनि सांरुद्धता
• प्रलाप
• गार स्तांि,
• स्मृनतिाश
• साश्रुववप्लुतिेर
• अन्िवि उदकवि स्रोतसावरोध
• शररर जाड्यता,
• स्तब्धशङ्ख भ्रुव: च्युत,
व्याधिप्रत्यनिक लक्षणे
• निवववनतं िाधिगच्छत
• मिामूला,मिावेगा,मिाशब्दा,मिबला,सदय प्राणिरा
- 9. गम्भीरा हिक्का
िािे: पक्वाशयादववप हिक्का चास्योपजायते।
च.चच.17/29
हिक्कते य: प्रवृद्धस्तु कृ शो दीिमिा िर:।
जजारेणोरसा कृ च्रां गम्िीरमिुिादयि ॥ च.चच.17/27
गम्िीर शब्दयुक्त, जृम्िा पश्चात अांग सांकोच-प्रसार,
अस्पष्ट शब्द, उरोिागी स्तम्ि,
शररर क्षोि - शररर िमि,,
रुद्ध उच््वास मागव - बल,चेतिा ह्रास
प्राणाप्न्नतकी
- 10. व्यपेता हिक्का
व्यपेता जायते हिक्का याऽन्िपाि चतुववाधे।
आिारपररणामान्नते भूयश्च लिते बलम ॥
च.चच.17/31
मूच्छाा, प्रलाप,
वमि, अनतसार,
तृष्णा, जृम्िा,
मुखशोष, आध्माि
ज्ञािशून्य वविाभमि:
उगमस्थाि- जरुमुल ,
प्राणिाररणी
- 11. क्षुद्र हिक्का
• क्षुद्रवातो यदा कोष्ठाद व्यायामपररघहित: ।
कण्ठे प्रपदयते हिक्काां तदा क्षुद्राां करोनत स: ॥
च.चच.17/34
• अचधष्ठाि- ह्रदय,क्लोम,कण्ठ,तालु
• लक्षणे- अल्पवेग,अकष्टकर, अल्प वातप्रकोप,
व्यायामजन्य, अन्िसेवि पश्चात शमि
- 12. अन्निजा हिक्का
सिसाऽत्यभयवह्र्तै: पािान्िै: पीडडतोऽनिल: ।
हिक्का पीते च भुक्ते च शमं यानत च साऽन्निजा॥
च.चच.17/41
अचधष्ठाि- आमाशय ,
लक्षणे
अचधक आिार पाि पश्चात उत्पयत्त,
शिै: असांबन्धां क्षवथु
आिार/जल सेवि पश्चात शमि
- 13. श्वास
यदा स्रोताांभस सांरुदध्य मारुत: कफपूवाक: ।
ववष्वनरजनत सांरुद्धस्तदा श्वासान्करोनत स: ॥
च.चच.17/45
कफ-वातवधाक आिार-वविार सेवि
कफ वात प्रकोप
प्रनतलोम वायु
श्वास
- 14. मिाश्वास
लक्षणे –
• मत्तषािवत ध्वनि,
• प्रिष्ट ज्ञाि ववज्ञाि,
• ववभ्रान्त लोचि,
• िेर-मुख ववकृ ती,
• मलमूर बद्धता,
• ववशीणा वाणी,
• दीि,
• प्रश्वससतं दूराद्ववज्ञायते भवशम ,
• शीघ्र मृत्यु
- 16. नछन्िश्वास
•
ववयच्छन्ि श्वसि, दु:खाता
श्वसि, ह्रदय ममा स्थानि वेदिा,
आिाि, स्वेद मूच्छाा
बयस्तदाि, ववप्लुताक्ष,
क्षीणता, रक्तिेरता,
व्यग्रचचत्त, मुख शुष्कता,
वववणाता प्रलापी,
ववनछन्ि शीघ्र मृत्यु
- 17. तमक श्वास
प्रनतलोम वायु
प्राणवि स्रोतस मध्ये सांचरण
ग्रीवा शीर स्थािी सांगृह्यता
कफ उत्प्रेरण पीिस रोग
कफ अवरोचधत वायु कण््स्थािी
अनतवेगवाि घुघुार शब्दयुक्त
तमक श्वास,
- 18. • घुरघुर शब्द,प्राणास पीडा देणारा तीर श्वास वेग,
• नलानि, कास प्रवृत्ती,
• मूच्छाा, स्वरिेद,
• कफ नियष्ठवि समयी वेदिा, उष्ण प्रीती,
• उिय पाश्वा स्थानि वेदिा, शुष्क मुखता,
• ललामप्रदेशी स्वेद,
• मेघ शीत जल,वायु मुळे श्वासवृद्धी
• आसीिो लभते सुखम
- 19. • प्रतमक- तमक श्वास + ज्वर, मूच्छाा
• सांतमक- उदावता,अजीणा, यक्लन्िशररर,वेगावरोध,तमसा
वधाते-शीत पश्चात शमि
क्षुद्रश्वास
• अल्पबल,
• ि बाधनत शररर क्रक्याां,
• वेग समयी अल्प कष्टता,
• िोजिपािािाां ि निरुदध्यते,
• इयन्द्रयाांिा व्यथा िसणे,
- 20. श्वास िेद, दोष, साध्यासाध्यता
• मिाश्वास वात असाध्य
• ऊध्वाश्वास वात असाध्य
• नछन्िश्वास कफ वात असाध्य
• तमक श्वास कफ कृ च्रसाध्य
• प्रतमक/सांतमक कफ कृ च्रसाध्य
• क्षुद्रश्वास वात साध्य
- 21. हिक्का-श्वास चचक्रकत्सा
• हिक्काश्वासाहदातां यस्िनधैरादौ स्वेदैरुपाचरेत ।
आक्तां लवणतैलेि िाडीप्रस्तरसङ्करै: ॥
तैरस्य ग्रचथत: श्लेष्मा स्रोत: स्वभिववलीयते।
खानि मादावमायायन्त ततो वातािुलोमता ॥
तत: श्लेष्मणण सांवृद्धे पाययेत्तु तम ॥च.चच.17/71-75
• धूमपाि- मल्लक सांपुट मध्ये
• उपद्रव चचक्रकत्सा- स्वरक्षीण,अनतसार,रक्तवपत्त,दाि-
• मधुर,यस्िनध,शीतल चचक्रकत्सा
- 22. • मृदु स्वेद- उष्ण स्िेि पररषेक, उत्काररका,
• उत्काररका-नतल चुणा,अतसी
चुणा,उडीद,गोधूम,वातिाशक स्िेि,िारायण ,बला तैल
काांजी
• तपाण, वमि-ववरेचि प्रयोग, िस्य, बृांिण, कषाण
• िवज्वर ,आमदोष- लांघि, रुक्ष स्वेदि
• वमि अनतयोग- वातिाशक माांसरस
• उदावता,आध्माि- वातािुलोमक आिार
• बलवाि, कफवृद्धी - वमि,ववरेचि
• दुबाल,बाल,वृद्ध,वाताचधक्य- वातशामक
स्िेि,यूष,माांसरस
- 23. तमक श्वास-
• काभसिे च्छदािां ददयात स्वरिङ्गे च बुवद्धमाि ।
वातश्लेष्मिरैयुवक्तं तमके तु ववरेचिम ॥
च.चच.17/121
• ध्मािादीयुक्ते श्वासे ववरेचिम | अ.हृ.चच.4/7
शटयाहद चूणा, मुक्ताहद चूणा,
निहदयनधकादय यूष, दशमूलाहद घृत
- 24. • वातवपत्तिुबांधी- सुवचालास्वरस+घृत+त्ररकटु+दुध+िात
• कफवपत्तिुबांधी-भशररष पुष्प +मधु+वपप्पली
• हिक्का वेगिाशक उपाय-
शीताम्बुसेक; रासि,ववस्मापि,िय निमााण
करणे,क्ोधिषा,वप्रयोदवेग उत्पन्ि करणे
घृत प्रयोग-
• उपद्रव स्वरुप शुष्कता/रुक्ष शररर- भसद्ध घृत
.दशमूलाहद घृत