17

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO
EDUKACJI NARODOWEJ
Katarzyna Maćkowska
Podejmowanie działalności gospodarczej 741[01].Z5.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr inż. Maria Groen
mgr inż. Grażyna Jakubczyk
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Kośka
Konsultacja:
mgr inż. Barbara Kapruziak
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[01].Z5.01
Podejmowanie działalności gospodarczej zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu cukiernik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Istota rynku i gospodarki rynkowej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Przedsiębiorstwo – struktura, cele i funkcje 14
4.3. Klasyfikacja i formy opodatkowania przedsiębiorstw 21
4.4. Procedura podejmowania działalności gospodarczej 33
4.5. Podstawy marketingu 46
4.6. Tworzenie biznesplanu 54
5. Sprawdzian osiągnięć 57
6. Literatura 61

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej planowania
i podejmowania działalności gospodarczej.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Materiał nauczania obejmuje również
ćwiczenia, które zawierają:
− wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− sprawdzian postępów.
4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

4
Schemat układu jednostek modułowych
741[01].Z5
Przedsiębiorstwo cukiernicze
741[01].Z5.01
Podejmowanie działalności
gospodarczej
741[01].Z5.02
Prowadzenie działalności
cukierniczej

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posługiwać się komputerem w zakresie podstawowym,
− korzystać z różnych źródeł w poszukiwaniu informacji,
− dostrzegać i opisywać związki między człowiekiem i jego działalnością,
− identyfikować podstawowe procesy rynkowe,
− dostrzegać i interpretować podstawowe zjawiska związane z działalnością gospodarczą,
− posługiwać się dokumentacją produkcyjną i organizacyjną zakładu cukierniczego,
− objaśniać zasady organizowania pracy w zakładach cukierniczych.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– zdefiniować pojęcia: rynek, popyt, podaż, usługa, produkcja, przedsiębiorstwo, spółka,
gospodarka rynkowa, rynek pracy, bezrobocie.
– określić zależności pomiędzy ceną, wielkością popytu i podaży,
– określić stan i cenę równowagi rynkowej,
– porównać rynki pod względem zasięgu, przedmiotu wymiany, sposobu sprzedaży,
branży, liczby dostawców, stopnia zaspokojenia potrzeb,
– sklasyfikować podmioty gospodarcze w zależności od form własności oraz form
organizacyjno prawnych,
– scharakteryzować rodzaje podmiotów gospodarczych,
– określić rodzaje działalności gospodarczej,
– opracować plan działalności małego zakładu produkcyjnego,
– dobrać oraz określić organizacyjno-prawną formę działalności przedsiębiorstwa,
– określić źródła pozyskiwania kapitału,
– scharakteryzować rodzaje badań marketingowych,
– określić znaczenie poszczególnych elementów marketingu,
– opracować schemat postępowania dotyczącego legalizacji działalności gospodarczej.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Istota rynku i gospodarki rynkowej
4.1.1. Materiał nauczania
Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb. Potrzeby całego społeczeństwa,
a więc i pojedynczych osób są olbrzymie, dlatego każdy musi dokonywać wyborów które
z potrzeb i w jakiej kolejności zaspokoi. Wielu swoich potrzeb człowiek nie może zaspokoić
sam, musi zakupić towary lub usługi. W ten sposób potrzeby człowieka przekształcają się
w popyt. Rynkowa transakcja sprzedaży odbywa się pomiędzy: kupującym, reprezentującym
popyt a sprzedającym który reprezentuje podaż.
Popyt to zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie
i w danym czasie. Głównym czynnikiem determinującym popyt jest jego cena. Na popyt
wpływają jeszcze inne czynniki niecenowe: ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych,
dochód konsumenta, jego gusty, moda, wykształcenie, religia, podatność na reklamę.
Podaż jest to ilość produktów bądź usług oferowana do sprzedaży w danym czasie po
określonej cenie. Podstawowym czynnikiem który decyduje o wielkości podaży danego
towaru lub usługi, podobnie jak w przypadku popytu, jest jego cena. Do czynników
niecenowych kształtujących wielkość podaży należy zaliczyć: ceny czynników produkcji,
pozom techniczny produkcji, technologię wytwarzania, ceny innych produktów i czynniki
losowe (susza, powódź).
Cenę danego towaru lub usługi ustalają popyt i podaż. Nabywca definiuje cenę jako ilość
pieniędzy jaką musi wydać kupując dane dobro. Sprzedający cenę swoich towarów lub usług
wiąże z wielkością sprzedaży, jest ona jednocześnie odzwierciedleniem jego przychodów.
Cena więc jest to ilość pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za dany towar, lub nakład pracy
i innych środków, konieczny do wytworzenia danego dobra lub wykonania usługi.
Pomiędzy popytem, podażą i ceną istnieją zależności przyczynowo-skutkowe, które są
podstawą mechanizmów rynkowych. Najlepiej mechanizmy te opisują prawa podaży
i popytu.
Prawo podaży – wraz ze wzrostem ceny towaru
bądź usługi podaż wzrasta i odwrotnie spadek ceny
powoduje spadek podaży.
Rys. 1. Prawo podaży [opracowanie własne]
cena
podaż

8
Prawo popytu – wraz ze wzrostem ceny danego
towaru lub usługi popyt maleje i odwrotnie spadek
ceny wywołuje wzrost popytu.
Rys. 2. Prawo popytu [opracowanie własne]
Poziom równowagi rynkowej zostaje osiągnięty w momencie kiedy popyt równoważy
podaż. W takiej sytuacji rynkowej cena nazywana jest ceną równowagi rynkowej. Jeżeli
cena produktu jest wyższa niż cena równowagi to na rynku występuje przewaga podaży nad
popytem (nadwyżka rynkowa). W sytuacji odwrotnej, gdy cena produktu jest niższa niż cena
równowagi rynkowej podaż przewyższa popyt. Jest to zjawisko niedoboru rynkowego.
Rys. 3. Wzajemne oddziaływanie popytu, podaży i ceny. Ustalenie ceny równowagi rynkowej.
[opracowanie własne]
Rynek (potocznie) jest to miejsce gdzie spotykają się nabywcy i sprzedawcy dóbr i usług,
natomiast według definicji naukowej: rynek jest to proces w trakcie którego uczestnicy
wymiany określają przedmiot wymiany i warunki wymiany, czyli cenę.
Rynek jest formą więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi
próbującymi sprzedać i kupić towar (rozróżniamy więzi między producentami,
gospodarstwami domowymi, instytucjami finansowymi, bankiem centralnym i władzami
centralnymi i lokalnymi).
Odbiegającymi od tematu są pojęcia: rynek pracy i bezrobocie, nie mniej jednak zjawiska
te towarzyszą naszej rzeczywistości i należy je zdefiniować.
Rynek pracy – rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się
poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy
i poszukujący siły roboczej.
popyt
podaż
cena
E
krzywa podaży
krzywa popytu
popyt
cena
E – równowaga rynkowa

9
Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do
pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych
powodów.
Rynek może być klasyfikowany wobec różnych kryteriów. Kryterium zasięgu rynku
oznacza obszar geograficzny jaki dany rynek obejmuje. Możemy wyodrębnić rynek:
– lokalny – obejmuje stosunkowo niewielki obszar np. miasto lub powiat,
– regionalny – obejmuje region lub sąsiadujące ze sobą regiony,
– krajowy – obejmuje swoim zasięgiem obszar całego kraju,
– międzynarodowy – obejmuje obszar wielu państw,
– światowy.
Przedmiotem wymiany na rynku są czynniki produkcji: praca, kapitał pieniężny, ziemia,
dobra (konsumpcyjne i inwestycyjne), usługi, prawa autorskie, wartości intelektualne, patenty
i licencje.
Kryterium przedmiotu wymiany pozwala klasyfikować rynek na:
− rynek dóbr i usług, który w dalszej części można podzielić na:
− rynek dóbr i usług konsumpcyjnych,
− rynek dóbr i usług produkcyjnych,
− rynek finansowy,
− rynek pracy.
Gospodarka rynkowa to taka forma gospodarki w której przedsiębiorstwa kierują się
swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści. Czynniki wytwórcze są
własnością prywatną i podlegają mechanizmom rynkowym. Rynek kształtuje ceny dóbr
i usług i to on określa ilość tych produktów i odbiorcę.
Istotą gospodarki rynkowej jest więc:
− prywatna własność środków produkcji,
− dobrowolna wymiana.
W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie
produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo
podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem
i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania
tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników
wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut
oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.
Decyzje te mogą być w pewnym stopniu modyfikowane przez państwo w związku
z ustalaniem przez nie np. stóp podatkowych, nakładaniem (lub zmianą) ceł, ustalaniem
minimalnych lub maksymalnych cen, minimalnych płac, ograniczaniem wahań kursów
walutowych, kształtowaniem systemu ubezpieczeń, zakresu opieki socjalnej.
Podstawowym ogniwem łączącym całokształt współzależności rynkowych jest cena,
która kształtuje się na podstawie aktualnych warunków rynkowych (prowadząc wciąż do
wzajemnego dopasowywania się popytu i podaży towarów i usług). Cechą charakterystyczną
gospodarki rynkowej jest istnienie możliwie dużej liczby niezależnych podmiotów
gospodarczych (przedsiębiorstw) – stwarza to bowiem możliwość istnienia konkurencji, a ta
jest niezbędnym atrybutem rynku, siłą napędową każdej firmy. Konkurencja jest to proces,
w trakcie którego uczestnicy rynku dążą do uzyskania lepszej pozycji w stosunku do innych,
przedstawiając oferty korzystniejsze cenowo i jakościowo, dbając o atrakcyjność
i nowoczesność wyrobów i usług, oferując coraz korzystniejsze warunki płatności i warunki
dostaw.

10
Gospodarka rynkowa oprócz zalet takich jak:
– racjonalne i efektywne wykorzystanie czynników wytwórczych (ludzie, kapitał,
technologie),
– duża innowacyjność gospodarki,
– duża elastyczność gospodarki,
posiada także wady, czyli:
– rozwarstwienie w dochodach uczestników procesów rynkowych,
– produkcja dóbr opłacalnych,
– nadmierne zanieczyszczenie środowiska.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest popyt?
2. Co to jest podaż?
3. Jakie czynniki wpływają na popyt, a jakie na podaż?
4. W jakich warunkach rynkowych cena towaru osiąga wartość równowagi?
5. Co to jest rynek?
6. Jakie można zastosować kryteria klasyfikując rynek?
7. Jakie czynniki są przedmiotem wymiany na rynku?
8. Co jest istotą gospodarki rynkowej?
9. Co to jest konkurencja?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Poniższa tabela przedstawia kształtowanie się wielkości popytu i podaży na pączki
w pewnym mieście. Co miesiąc testowo zmieniano cenę jednostkową pączka. Podaj miesiąc
kiedy cena jednostkowa pączków osiągnęła wartość równowagi rynkowej?
Miesiąc Cena w zł Wielkość popytu Wielkość podaży
Styczeń 0,40 700 100
Luty 0,50 600 200
Marzec 0,60 500 300
Kwiecień 0,70 400 400
Maj 0,80 300 500
Czerwiec 0,90 200 600
Lipiec 1,00 100 700
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) utworzyć wykres przedstawiający krzywe popytu i podaży, zaznaczając na osi
X – wielkość popytu i podaży, na osi Y – cenę,
2) odczytać z wykresu cenę równowagi rynkowej,
3) odczytać z tabeli miesiąc w którym cena osiągnęła wartość równowagi rynkowej.

11
Wyposażenie stanowiska pracy:
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Połącz pojęcia z odpowiadającymi im definicjami. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj
w ostatnim wierszu tabeli.
pojęcie definicja
A. Gospodarka
rynkowa
1. zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego
cenie i w danym czasie.
B. Rynek
2. to ilość produktów bądź usług oferowana do sprzedaży w danym
czasie po określonej cenie.
C. Konkurencja
3. jest to ilość pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za dany towar;
wyrażony w pieniądzu lub nakład pracy i innych środków,
konieczny do wytworzenia danego dobra lub wykonania usługi
D. Cena 4. cena, która równoważy popyt z podażą.
E. Podaż
5. proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają
przedmiot wymiany i warunki wymiany, czyli cenę
F. Popyt
6. gospodarka, w której zasadniczym regulatorem procesów
gospodarczych jest samoczynnie działający rynek, czy też
mechanizm rynkowy
G. Cena
równowagi
rynkowej
7. proces w trakcie, którego uczestnicy rynku dążą do lepszej
pozycji w stosunku do innych, przedstawiając oferty
korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości,
atrakcyjności i nowoczesności wyrobów i usług, warunków
zapłaty, warunków dostaw, itp.
Rozwiązanie:
1) uważnie przeczytać wszystkie pojęcia i definicje,
2) zastanowić się które definicje odpowiadają analizowanym pojęciom,
3) uzupełnić ostatni wiersz tabeli podając rozwiązanie w postaci pary litera + cyfra.
Ćwiczenie 3
Wymienione poniżej czynniki podziel na: wypływające na podaż lub wpływające na
popyt. Rozwiązanie podaj zakreślając X w kolumnach „podaż”, „popyt”.

12
czynniki kształtujące popyt czynniki kształtujące podaż
poziom dóbr i usług
substytucyjnych
skłonność do oszczędzania
ceny czynników produkcji
czynniki losowe np. susza
cena
tradycja
pozom techniczny produkcji
technologia wytwarzania
moda
struktura ludności wg płci
dochody
1) uważnie przeczytać wszystkie wymienione czynniki,
2) zastanowić się które czynniki odpowiadają za popyt, a które za podaż,
3) uzupełnić tabelę.
Ćwiczenie 4
Zaznacz literą „P” które z poniższych zdań są prawdziwe, a literą „F” oznacz zdania które
są fałszywe.
Rynek jest to proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają tendencję
i modę na nadchodzący sezon.
Kryterium zasięgu rynku oznacza przedmiot jaki wymieniany jest na danym
rynku.
Główną cecha funkcjonalna gospodarki rynkowej jest mechanizm rynkowy
równoważący podaż z popytem, decydujący o alokacji zasobów
gospodarczych przedsiębiorstw.
Podstawowym czynnikiem który decyduje o wielkości podaży danego towaru
lub usługi jest jego cena.
Gospodarka rynkowa oparta jest na dominacji prywatnej własności zasobów
(kapitału).
Cena równowagi rynkowej to cena, która równoważy popyt z podażą.
Gospodarka rynkowa ma charakter rzeczowy.

13
1) uważnie przeczytać wszystkie zdania w tabeli,
2) zastanowić się które są prawdziwe a które fałszywe,
3) uzupełnić tabelę wpisując w wolnej kolumnie litery „P” lub „F”.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: podaż i popyt? ! !
2) zdefiniować pojęcia: cena, cena równowagi rynkowej? ! !
3) określić kryteria podziału rynku? ! !
4) zdefiniować pojęcia: rynek pracy, bezrobocie? ! !
5) wyjaśnić wzajemne oddziaływanie popytu i podaży na ustalenie ceny
równowagi rynkowej? ! !
6) wyjaśnić na czym polega zjawisko konkurencji? ! !
7) wyjaśnić istotę gospodarki rynkowej? ! !

14
4.2. Przedsiębiorstwo – struktura, cele i funkcje
Podstawy prawne działalności gospodarczej w Polsce. Prawo do prowadzenia
działalności gospodarczej zagwarantowane jest przez artykuł 20 i 22 Konstytucji
Rzeczpospolitej Polskiej. Te dwa akty prawe stanowią fundament działalności gospodarczej
w Polsce.
Artykuł 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej.
Artykuł 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko
w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes społeczny.
Podstawowym aktem prawnym dla osób fizycznych i prawnych, podejmujących
działalność gospodarczą jest ustawa z 19 listopada 1999 – Prawo działalności gospodarczej
(Dz. U. z 1999 nr 101 poz. 1178 z późn. zmianami), określająca podstawowe prawa
i obowiązki przedsiębiorcy, zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej,
dopuszczalne ograniczenia swobody podejmowania działalności (koncesje i pozwolenia) oraz
zadania administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego.
Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza,
handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów
naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Wolność podejmowania działalności gospodarczej. Zasada wolności gospodarczej jest
podstawową i najważniejszą z prawnych zasad, na których opiera się podejmowanie
i prowadzenie działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.
Przedsiębiorcy mają prawo do:
− jawności działalności gospodarczej; swobodnie mogą tworzyć i prowadzić
przedsiębiorstwa,
− samodzielności; przedsiębiorcy sami wybierają formę organizacyjną przedsiębiorstwa
i swobodnie określają jego wewnętrzną strukturę,
− samofinansowania; przedsiębiorcy sami określają przedmiot działalności gospodarczej,
sposób organizowania kapitału, zmiany profilu i zakończenia działalności gospodarczej,
− równości; przedsiębiorcy swobodnie konkurują z innymi przedsiębiorcami, podlegając
szczególnej ochronie prawnej w drodze przepisów o przeciwdziałaniu praktykom
monopolistycznym i o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Wolność gospodarcza nie może być jednak pojmowana w sposób absolutny. Ustawy
wprowadzają określone ograniczenia tej wolności. Przedsiębiorca jest zobowiązany zapoznać
się ze wszystkimi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej, wynikającymi
z obowiązujących przepisów, oraz stosować się do nich w trakcie jej wykonywania. Przepisy
budowlane, sanitarne, przeciwpożarowe oraz z zakresu ochrony środowiska to tylko niektóre,
a nie wszystkie przepisy do których przedsiębiorca zobowiązany jest się stosować. Planując
działalność gospodarczą, zawsze należy upewnić się, czy nie wymaga ona dodatkowego
zezwolenia lub koncesji.
Nie każda działalność człowieka jest działalnością gospodarczą. Aktywność człowieka,
która nie służy zwiększaniu jego bogactwa, nie jest działalnością gospodarczą, nawet gdyby
jej przejawem było wytwarzanie dóbr lub świadczenie usług. Przykładem takiej działalności
może być wydawanie ciepłych posiłków dla bezdomnych. Również działalność
o charakterze jednorazowym lub okazjonalnym wyłączona jest spod działania przepisów
regulujących działalność gospodarczą. Przykładem takiej działalności może być sprzedaż

15
drobnych artykułów na bazarze. Choć można byłoby rozważać, czy nie zachodzi w danej
sytuacji obowiązek zgłoszenia takiej działalności do ewidencji działalności gospodarczej, to
egzekwowanie takiego obowiązku może w praktyce okazać się niezwykle trudne.
Przedsiębiorstwem nazywamy podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek
działalność gospodarczą w celu osiągnięcia określonych korzyści.
Przedsiębiorstwo stanowi jednostkę wyodrębnioną pod względem:
− prawnym,
− organizacyjnym,
− ekonomicznym.
Przez odrębność prawną przedsiębiorstwa należy rozumieć posiadanie osobowości
prawnej, czyli zdolności do zawierania umów i zaciągania zobowiązań. Osobowość prawną
przedsiębiorstwo uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru sądowego. Przedsiębiorstwo posiada
również nazwę, statut będący podstawą jego funkcjonowania oraz prawnie rozstrzygniętą
formę własności. Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo posiada
wewnętrzną strukturę i zarząd, działa na określonym terytorium oraz dysponuje
wyodrębnionym zespołem majątku i pracowników. Na odrębność ekonomiczną
przedsiębiorstwa składa się:
− samodzielne podejmowanie decyzji ekonomicznych,
− samodzielność finansowa,
− kierowanie się w decyzjach własnym kryterium wyboru.
Kierownictwo przedsiębiorstwa w swoich decyzjach dokonuje wyboru dotyczącego
wielkości i struktury asortymentowej produkcji oraz technologii wytwarzania. W ten sposób
dostosowuje podaż swoich produktów do wymagań rynku, a także stara się wytwarzać
produkty po najniższych kosztach.
Struktura organizacyjna przedsiębiorstw to pewien układ i wzajemne zależności
pomiędzy komórkami organizacyjnymi, a także pomiędzy poszczególnymi stanowiskami
pracy. W strukturze organizacyjnej zawarte są relacje, więzi zachodzące między
podwładnymi a przełożonymi. Organizacja posiada różną formę w zależności od rozmiarów
prowadzonej działalności. Dla wykonywania szeregu usług wystarczy, aby przez
zorganizowanie rozumieć ustalenie godzin i miejsca przyjmowania i wykonywania zleceń.
Przedsiębiorca prowadzący działalność na wielką skalę, zatrudniający wielu pracowników,
będzie tworzył rozmaite schematy organizacyjne, zakresy zadań, tworzył i likwidował
oddziały i wykonywał wiele innych działań, które będą służyły lepszemu zorganizowaniu
pracy w jego przedsiębiorstwie.
Wzajemna powiązania pomiędzy przełożonymi i podwładnymi mogą mieć różny
charakter. Mogą to być więzi:
− hierarchiczne, gdzie każdy podwładny ma swojego przełożonego, od którego otrzymuje
polecenia i przed którym odpowiada za wykonanie;
− oraz funkcjonalne, związane z wykorzystaniem wiedzy i kwalifikacji kierowników –
specjalistów, którzy wydają polecenia podwładnym zakresie swojej specjalności.
Struktury organizacyjne przedstawia się zazwyczaj w postaci schematów
organizacyjnych. Schemat organizacyjny to przedstawienie za pomocą symboli graficznych
wzajemnych zależności służbowych pomiędzy stanowiskami pracy i komórkami
organizacyjnymi, jak również zakresu ich działania oraz kanałów przepływu informacji.

16
Ze względu na sposób wzajemnego powiązania stanowisk pracy i komórek
organizacyjnych rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje struktur organizacyjnych:
– liniową,
– funkcjonalną,
– sztabowo-liniową.
W strukturze liniowej na czele
każdej komórki organizacyjnej stoi
jeden przełożony (kierownik –
dyrektor), który kieruje całą jej
działalnością. Kierownik niższego
szczebla organizacyjnego podlega
kierownikowi szczebla wyższego.
Struktura liniowa stwarza jasny,
logiczny i uporządkowany układ dróg
komunikacyjnych.
Rys. 4. Schemat organizacyjny struktury liniowej [1, s. 47]
W strukturze funkcjonalnej
podwładni mają przełożonych
służbowych (decydujących o tym, co
ma być wykonane), oraz przełożonych
funkcjonalnych (wydają polecenia
związane ze sposobem wykonywania
zadań). Pracownik może mieć kilku
zwierzchników, wyspecjalizowanych
w określonych dziedzinach.
Rys. 5. Schemat organizacyjny struktury funkcjonalnej [1, s. 47]
Struktura sztabowo-liniowa
powstała z połączenia struktury liniowej
z funkcjonalną. Charakterystyczną cechą
struktury sztabowej jest istnienie, obok
komórek liniowych, pomocniczych
organów funkcjonalnych, których
zadaniem jest dostarczanie informacji
i porad innym jednostkom organizacyjnym
przedsiębiorstwa.
Rys. 6. Schemat organizacyjny struktury sztabowo-liniowej [1, s. 48]

17
1. Co to jest działalność gospodarcza?
2. Co oznacza wolność podejmowania działalności gospodarczej?
3. Jakie są ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej?
4. W jakich przypadkach działalność człowieka nie jest działalnością gospodarczą?
5. Co to jest przedsiębiorstwo?
6. Na czym polega odrębność organizacyjna, prawna i finansowa przedsiębiorstwa?
7. Co to jest struktura organizacyjna przedsiębiorstwa i jakie są jej rodzaje?
8. Czym charakteryzują się więzi hierarchiczne i funkcjonalne pomiędzy przełożonymi
i podwładnymi w przedsiębiorstwie?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oceń prawdziwość poniższych zdań i wstaw krzyżyk we właściwej kolumnie tabeli.
Zdanie Prawda Fałsz
Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest charytatywna
działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych,
wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorstwa mają swobodę dostępu i prowadzenia działalności
gospodarczej.
Ustawy nie wprowadzają żadnych ograniczeń wolności działalności
gospodarczej.
Cechą charakterystyczną działalności gospodarczej jest zarobkowość.
Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo posiada
samodzielność finansową.
Struktura organizacyjna to pewien układ i wzajemne zależności
pomiędzy komórkami organizacyjnymi, a także pomiędzy
poszczególnymi stanowiskami pracy.
1) uważnie przeczytać wszystkie zdania,
2) zastanowić się nad ich prawdziwością,
3) zakreślić krzyżyk w odpowiednich kolumnach oznaczonych „prawda”, „fałsz”.

18
Ćwiczenie 2
Podaj dwa przykłady przedsięwzięć które nie są działalnością gospodarczą ze względu na
charakter charytatywny lub okazjonalny. Uzasadnij swój wybór.
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
1) przypomnieć sobie i przeanalizować definicję działalności gospodarczej,
2) zastanowić się nad charakterem i rodzajami podejmowanych przedsięwzięć,
3) podać przykłady przedsięwzięć które nie są działalnością gospodarczą i uzasadnić swój
wybór.
Ćwiczenie 3
Przedsiębiorstwa mają prawo do: samodzielności, jawności, równości
i samofinansowania. Połącz rodzaj prawa z właściwym jego opisem. Rozwiązanie (pary litera
i cyfra) podaj w ostatnim wierszu tabeli.
Pojęcie swobody definicja
A. Samodzielność
przedsiębiorców
1. swoboda tworzenia i prowadzenia przedsiębiorstwa.
B. Jawność działalności
gospodarczej
2. prawo do swobodnego sposobu organizowania kapitału
oraz zmiany profilu i zakończenia działalności
gospodarczej.
C. Równość
przedsiębiorców
3. prawo do wyboru formy organizacyjnej przedsiębiorstwa
i swobodnego określania jego wewnętrznej struktury.
D. Samofinansowanie
4. prawo do swobodnego konkurowania z innymi
przedsiębiorcami, podlegające szczególnej ochronie
prawnej w drodze przepisów o przeciwdziałaniu
praktykom monopolistycznym i o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji.
Rozwiązanie:
1) uważnie przeczytać dane z tabeli,
2) zastanowić się jaką definicję przypisać poszczególnym prawom przedsiębiorców,

19
Ćwiczenie 4
Narysuj schemat liniowej i sztabowej struktury organizacyjnej.
liniowa struktura organizacyjna sztabowa struktura organizacyjna
1) przypomnieć sobie rodzaje struktur organizacyjnych przedsiębiorstw,
2) zastanowić się nad cechami przedsiębiorstw o strukturze liniowej i sztabowej,
3) narysować schematy w wyznaczonych polach.

20
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie działalność gospodarcza? ! !
2) scharakteryzować zasadę wolności prowadzenia działalności
gospodarczej? ! !
3) wyjaśnić na czym polega jawność działalności gospodarczej? ! !
4) wyjaśnić na czym polega samodzielność działalności gospodarczej? ! !
5) wyjaśnić na czym polega samofinansowanie przedsiębiorstw? ! !
6) wyjaśnić na czym polega równość przedsiębiorstw? ! !
7) zdefiniować pojęcie przedsiębiorstwa? ! !
8) wyjaśnić na czym polega odrębność prawna, organizacyjna
i ekonomiczna przedsiębiorstw? ! !
9) zdefiniować pojęcie struktury organizacyjnej? ! !
10) rozróżnić rodzaje struktur organizacyjnych? ! !

21
4.3. Klasyfikacja i formy opodatkowania przedsiębiorstw
Działalność gospodarcza może być prowadzone zarówno przez osoby fizyczne jak i przez
osoby prawne. Osoba fizyczna to każdy człowiek występujący jako podmiot prawa
cywilnego, czyli jako osoba samodzielnie kształtująca swoje prawa i obowiązki wynikające
z działań prawnych. Osoba prawna zaś to wyodrębniona jednostka organizacyjna (nie
człowiek), która na mocy odpowiednich przepisów dysponuje swoim majątkiem i ponosi
pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania.
Klasyfikację przedsiębiorstw przeprowadza się według czterech głównych kryteriów,
którymi są:
– forma własności,
– forma prawna,
– wielkość działalności,
– rodzaj prowadzonej działalności.
Kryterium wielkości działalności pozwala podzielić przedsiębiorstwa na: mikro, małe,
średnie i duże przedsiębiorstwa. Podstawą podziału jest ilość zatrudnionych pracowników.
Mikroprzedsiębiorstwo to takie, w którym w poprzednim roku zatrudnionych było do 10
osób. Małe przedsiębiorstwo w poprzednim roku zatrudniało średnio od 10 do 50
pracowników, w średnim pracowało od 50 do 250 osób. Wpływ na powyższą klasyfikację
mają również przychody firmy osiągnięte w ubiegłym roku oraz wartość majątku
przedsiębiorstwa.
Stosując jako kryterium rodzaj prowadzonej działalności przedsiębiorstwa można
podzielić na: wytwórcze, handlowe, budowlane, usługowe oraz prowadzące działalność
w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji zasobów naturalnych.
Pod względem formy własności przedsiębiorców można zaliczyć do sektorów:
publicznego lub prywatnego. W ramach sektora publicznego wyróżnia się przedsiębiorców
należących do państwa (własność państwowa) lub do jednostek samorządu terytorialnego
i przedsiębiorców o mieszanej strukturze własności (z przewagą kapitału państwowego lub
samorządowego. W sektorze prywatnym działają przedsiębiorstwa prywatne i o mieszanej
strukturze własności z przewaga kapitału prywatnego.
Rys. 7. Podział przedsiębiorstw według kryterium form własności [9, 82]
PRZEDSIĘBIORCY WG
FORM WŁASNOŚCI
Sektor prywatny
Sektor publiczny
Przedsiębiorstwa
prywatne
Przedsiębiorstwa
o mieszanej strukturze
własności
Przedsiębiorstwa
państwowe lub
komunalne

22
Uwzględniając formy prawne można wyodrębnić:
– indywidualną działalność gospodarczą,
– spółki,
– przedsiębiorstwa państwowe,
– spółdzielnie,
– inne (fundacje, związki, stowarzyszenia).
Wśród spółek można rozróżnić:
– spółki cywilne,
– spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
– spółki akcyjne,
– spółki komandytowe,
– spółki jawne.
Indywidualna działalność gospodarcza jest najczęstszą formą, w jakiej rejestrują swoją
działalność osoby, rozpoczynające przygodę z biznesem. Warunkiem rozpoczęcia takiej
działalności jest wpis do ewidencji działalności gospodarczej.
Spółka to związek dwóch lub więcej osób które działają w celu osiągnięcia wspólnego
celu, np. osiągnięcia zysku z prowadzonej działalności gospodarczej. Spółki mogą mieć
charakter kapitałowy bądź osobowy. Spółka kapitałowa charakteryzuje się tym iż jej
funkcjonowanie opiera się na kapitale wspólników. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania
spółki do wysokości wniesionego kapitału. Grupa spółek kapitałowych obejmuje spółki:
z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną.
Spółki osobowe opierają swą działalność na osobistej pracy wspólników
w przedsiębiorstwie spółki. Spółki osobowe to:
– spółka jawna,
– spółka cywilna,
– spółka partnerska,
– spółka komandytowa,
– spółka komandytowo-akcyjna.
W spółkach tych wspólnicy są zobowiązani regulować zobowiązania spółki całym swoim
majątkiem. Oznacza to, że własność osobista oraz współwłasność w spółce nie są oddzielone.
Spółka cywilna jest formą zorganizowanego współdziałania dwóch lub więcej osób
w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Wspólnicy określają zasady współpracy
w umowie spółki. Umowa nie wymaga formy aktu notarialnego. Wspólnicy muszą wnieść
określony w umowie wkład w postaci własności rzeczy lub praw. Za pracę w spółce
wspólnicy nie mogą otrzymywać wynagrodzenia, uczestniczą za to w podziale zysków.
Podział zysków odbywa się według zasad określonych w umowie spółki (zwykle
proporcjonalnie do wkładów), a jeżeli umowa tego nie precyzuje to w równych częściach.
Przy zakładaniu spółki cywilnej obowiązują te same procedury co przy indywidualnej
działalności gospodarczej, a dodatkowo: konieczność spisania umowy spółki
i zarejestrowania jej w urzędzie skarbowym.
Spółka jawna jest formą bardzo podobną do spółki cywilnej. Różni je jednak kilka
bardzo istotnych elementów. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, która może być założona
nawet w celu przeprowadzenia jednej transakcji, spółka jawna z założenia stawia sobie za cel
prowadzenie przedsiębiorstwa. Procedura zakładania spółki jawnej jest analogiczna jak
w spółce cywilnej z tą różnicą, iż umowę spółki należy zgłosić do rejestru handlowego.
Spółka komandytowa jest formą przejściową między spółkami osobowymi (cywilna
i jawna), a spółkami kapitałowymi (spółka z o.o., akcyjna). Jej cechą charakterystyczną jest
to, że tworzą ją dwa rodzaje wspólników:

23
– komplementariusze – odpowiadają bez ograniczeń za zobowiązania spółki,
– komandytariusze – ich odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości tzw. sumy
komandytowej.
Umowa spółki komandytowej wymaga formy aktu notarialnego. Do prowadzenia spraw
spółki uprawnieni i zobowiązani są tylko komplementariusze. Komandytariusze nie mogą
reprezentować spółki na zewnątrz, chyba że w ograniczonym zakresie jako pełnomocnicy lub
prokurenci.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter spółki kapitałowej. Może ją
utworzyć jedna lub więcej osób dla realizacji celów gospodarczych. Wspólnicy spółki z o.o.
nie odpowiadają majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, o ile nie są członkami
zarządu. Ich ryzyko ogranicza się do wielkości wkładów.
Organami spółki z o.o. są:
– zarząd – jedna lub więcej osób spośród wspólników lub spoza ich grona,
– rada nadzorcza i komisja rewizyjna (powoływanie tych organów nie jest obowiązkowe),
– zgromadzenie wspólników – organ obligatoryjny.
Spółka z o.o. jako że posiada osobowość prawną zobowiązana jest do prowadzenia pełnej
księgowości. Jest też płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Udziałowcy,
jeżeli są zatrudnieni w spółce na umowę o pracę lub osiągają z niej dochody w formie
dywidend, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Powołanie
spółki z o.o. jest kosztowne i skomplikowane.
Poszczególne etapy tworzenia spółki z o.o. są następujące:
– zawarcie w biurze notarialnym umowy spółki, w której m.in. powinno się określić:
miejsce i datę sporządzenia umowy, nazwiska wspólników, nazwę spółki oraz jej
siedzibę, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego (min. 50 000 tys. zł.),
ilość i wartość udziałów poszczególnych wspólników, czas trwania spółki jeżeli jest
ograniczony,
– wniesienie całego kapitału zakładowego w formie gotówki lub rzeczowej (tzw. aport),
– ustanowienie władz spółki,
– uzyskanie wpisu do rejestru handlowego,
– uzyskanie numeru statystycznego Regon,
– założenie konta bankowego,
– zgłoszenie obowiązku podatkowego w Urzędzie Skarbowym,
– rejestracja w ZUS.
Spółka akcyjna jest to forma prawna charakterystyczna dla przedsięwzięć o wielkiej
skali finansowej. Dla właścicieli lub wspólników małych firm całkowicie nieprzydatna.
Można jedynie rozważać zakup akcji bądź jednostek uczestnictwa w funduszach
powierniczych jako formę lokowania zysków z działalności gospodarczej, czy nawet jako
alternatywę wobec podejmowania suwerennej działalności gospodarczej.
Spółdzielnia – jest najbardziej demokratyczną formą zrzeszenia osób, posiada majątek
odrębny od majątku członków. Jej celem jest usprawnienie dochodu wszystkich członków.
Spółdzielnia odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem, a członkowie tylko do
wysokości swoich udziałów. Majątek spółdzielni to społeczna własność, jest niepodzielny
i należy do wszystkich członków, o nadwyżkach i ich przeznaczeniu decydują członkowie.
W strukturze organizacyjnej spółdzielni funkcjonują 3 organy: zarząd, rada nadzorcza, walne
zgromadzenie.
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się
podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Jako samodzielna jednostka
przedsiębiorstwo państwowe jest wyodrębnione zarówno pod względem organizacyjnym,
ekonomicznym, jak i prawnym.

24
Jaką formę prawną działalności gospodarczej wybrać? Każda konkretna sytuacja
wymaga indywidualnego rozważenia wszystkich za i przeciw. Tym bardziej, iż ewentualna
zmiana formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej jest bardzo kłopotliwa.
Wymaga formalnej likwidacji dotychczasowej działalności, rozliczenia się z urzędem
skarbowym i dopiero wówczas można kontynuować działalność w nowej formule prawnej.
Decydując się na podjęcie działalności w określonej formie prawnej należy odpowiedzieć
sobie na następujące pytania:
– Jak duża będzie skala naszego przedsięwzięcia?
– Jaki będzie stopień ryzyka?
– Jak wielkie kapitały musimy zaangażować w planowane przedsięwzięcie?
– Czy jesteśmy w stanie zgromadzić je samodzielnie?
– Czy znajdziemy ewentualnych wspólników?
– Czy posiadają oni oczekiwany przez nas kapitał?
– Jak będzie wyglądała nasza współpraca z ewentualnymi wspólnikami? Czy mamy do
siebie pełne zaufanie?
Należy też przeanalizować czas założenia i koszty działalności w poszczególnych
formach prawnych (opłaty skarbowe, notarialne, podatki, itd.). Generalnie można powiedzieć,
że przy niewielkiej planowanej skali działalności, o ile tylko możliwe jest zgromadzenie
niezbędnych kapitałów, najlepiej założyć indywidualną działalność gospodarczą.
Przedsiębiorca sam decyduje o wszystkim, sam ponosi ryzyko, ale też sam korzysta
z owoców pracy.
Przy rozpoczynaniu działalności wymagającej większych środków finansowych,
obarczonych większym ryzykiem korzystne może być założenie spółki z. o.o. ale ostateczna
decyzja należy do przyszłego przedsiębiorcy.
Wybór formy opodatkowania. Każda osoba fizyczna i prawna płaci podatek
dochodowy od osiągniętych dochodów. Jest to podatek bezpośredni. Od sposobu
opodatkowania w dużej mierze zależeć będzie wielkość dochodów nowej firmy. Należy
pamiętać, że na sposób opodatkowania ma wpływ także forma prawna działalności.
Podatek dochodowy od osób prawnych płacą przedsiębiorstwa posiadające osobowość
prawną np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Podatek dochodowy od osób fizycznych płacą osoby fizyczne które prowadzą działalność
gospodarczą indywidualnie bądź w formie spółki cywilnej jawnej, komandytowej czy
partnerskiej.
Podatek dochodowy od osób prawnych. Podstawą obliczenia podatku jest dochód
pomniejszony o ewentualne odliczenia. Dochód jest to różnica pomiędzy przychodami
a kosztami prowadzenia działalności. Podatek dochodowy od osób prawnych wynosił w roku
2007 19% opodatkowania.
Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podatek dochodowy od osób fizycznych
z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej może być ustalony w jednej z czterech form:
– karty podatkowej,
– ryczałtu ewidencjonowanego na podstawie zapisów prowadzonych w ewidencji
przychodów,
– na zasadach ogólnych z obowiązkiem prowadzenia podatkowej księgi przychodów
i rozchodów,
– na zasadach ogólnych z obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Karta podatkowa – to najprostsza forma opodatkowania, której zasady
funkcjonowania zawarte zostały w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Taka
forma opodatkowania zwalnia podatnika z prowadzenia ksiąg, składania zeznań i deklaracji
podatkowych, nie trzeba także prowadzić wykazu środków trwałych oraz wpłacać zaliczek

25
na podatek dochodowy. Wysokość podatku, który mamy obowiązek wpłacać co miesiąc na
konto urzędu skarbowego, ustalana jest według stawek określonych w ustawie i nie zależy
od przychodów czy dochodu przez nas osiągniętego. Grupa osób mogąca skorzystać z takiej
formy opodatkowania jest ograniczona.
Wysokość miesięcznej stawki podatku jest uzależniona od rodzaju prowadzonej
działalności, liczby mieszkańców w miejscowości, w której działalność jest prowadzona
oraz liczby zatrudnionych pracowników. U osób wykonujących wolne zawody (np. lekarz,
architekt itp.) wysokość stawki zależy od liczby godzin przeznaczonych miesięcznie na jej
wykonanie.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W tej formie opodatkowania podatek
ustala się według stawek procentowych, które w zależności od rodzaju działalności
wynoszą: 3%, 5,5%, 8,5%, 17% lub 20%). Za podstawę opodatkowania przyjmuje się
zadeklarowany przychód. Bez znaczenia jest koszt uzyskania przychodu, a co za tym idzie –
dochód. Skorzystać z tej formy opodatkowania może podatnik jeśli przychody za rok
poprzedzający rok podatkowy z działalności prowadzonej wyłącznie samodzielnie (o ile
taka działalność była już prowadzona) nie przekroczyły określonej kwoty.
Zaletą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest:
– uproszczony system rozliczeń podatkowych,
– stosowanie wszystkich ulg, wynikających z ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych.
Do wad ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy zaliczyć:
– ograniczony zakres podmiotowy i przedmiotowy stosowania,
– naliczanie bez względu na koszt uzyskania przychodu,
Opodatkowanie na zasadach ogólnych. Rozliczanie się na zasadach ogólnych oznacza,
że opodatkowaniu podlega dodatnia różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a kosztami
uzyskania tych przychodów. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica
jest stratą ze źródła przychodów. Taka forma opodatkowania wymaga prowadzenia
podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych.
Podatek VAT to podatek od wartości dodanej, dodawany jest na każdym etapie cyklu
zakupów czy usług. "Faktyczny" podatek do zapłacenia przez poszczególne ogniwa to różnica
powstająca w wyniku odjęcia od wartości VAT należnego wartości VAT naliczonego.
VAT naliczony - związany jest z dokonaniem zakupu usługi czy produktu (zostaje
naliczony przez tego, od kogo kupujemy usługi czy produkty).
VAT należny - dotyczy sprzedaży usług czy produktów (podatek ten „należy się”
urzędowi skarbowemu od nas).
Zwolnienia z płacenia podatku VAT przysługują firmom, które prowadząc działalność
w roku poprzednim nie miały obrotów większych niż 10 000 EURO. Podobnie jest
w przypadku osób, które podjęły działalność gospodarczą. To zwolnienie nosi nazwę
zwolnienia podmiotowego. Drugi przypadek to zwolnienie przedmiotowe i dotyczy
przedsiębiorstw sprzedających towary i usługi zwolnione z podatku VAT na mocy ustawy
(wykaz znajduje się w załączniku nr 2 do ustawy o podatku VAT). Przedsiębiorcy objęci
zwolnieniem od podatku VAT nie muszą z tego przywileju korzystać. Zwolnienie nie zawsze
jest korzystne, gdyż podatnik traci możliwość odliczania podatku zapłaconego w cenie usług i
towarów kupowanych i nie może wystawiać faktur VAT. Stąd, należy starannie rozważyć czy
jest to opłacalne.

26
Przykład: Wartość obciążeń podatkiem VAT
Faza obrotu Cena sprzedaży bez
podatku
Podatek VAT Cena brutto (łącznie
z podatkiem)
Podatek
odprowadzany do
urzędu skarbowego
producent –
hurtownik
100,00 22,00 122,00 22,00
hurtownik– detal 140,00 30,80 174,80 30,80-22,00 = 8,80
detal – konsument 200,00 44,00 244,00 44,00-30,80 = 13,20
Naliczony łącznie podatek wynosi 44,00 zł, 22,00 zł płaci producent, 8,80 – hurtownik,
a 13,20 – konsument.
Poniższa tabela zawiera zestawienie form prawnych prowadzenia działalności z analizą ich
wad i zalet.
Rodzaj
działalności
Zalety Wady Odpowiedzialność
za zobowiązania
Indywidualna
działalność
gospodarcza
Względna prostota (nie ma
uciążliwych formalności przy
zakładaniu) oraz niskie koszty
rozpoczęcia i prowadzenia
działalności.
Możliwe korzystanie
z prostszych, zryczałtowanych
form opodatkowania.
Nieskomplikowane zasady
księgowości- podatkowa
księga przychodów
i rozchodów.
Jednoosobowe kierownictwo.
Brak określenia minimalnego
kapitału niezbędnego do
podjęcia działalności.
Prosty sposób likwidacji.
Pełna odpowiedzialność
przedsiębiorcy całym
majątkiem za zobowiązania
firmy.
Trudność działania
w większym rozmiarze ze
względu na pozyskanie
kapitału.
Cały majątek
własny, jak
również wspólny
majątek
małżonków.
Spółka
cywilna
Proste założenie
i nieskomplikowane
procedury prowadzenia firmy.
Niskie koszty rozpoczęcia
i prowadzenia działalności.
Swoboda kształtowania
postanowień umowy spółki,
łączenia pomysłów kilku
osób.
Proste zasady księgowości.
Możliwe korzystanie
Solidarna odpowiedzialność
wspólników całym majątkiem
osobistym za zobowiązania
firmy.
Konieczność wspólnego
podejmowania decyzji
związanych z zarządzaniem.
Cały majątek
wspólników, jak
również wspólny
majątek
małżonków.

27
form opodatkowania.
Prosty sposób likwidacji.
Spółka jawna Łatwość założenia.
Stosunkowo niskie koszty
rejestracji oraz proste
procedury prowadzenia.
Duża swoboda kształtowania
postanowień umowy spółki.
Możliwość korzystania
form opodatkowania.
Brak określonych wymagań
kapitałowych.
Możliwość prowadzenia
przedsiębiorstwa w wymiarze
większym niż przewidziany
dla spółki cywilnej.
Odpowiedzialność całym
majątkiem osobistym za
zobowiązania firmy.
Koszty podatku od umowy
spółki, wpisu do rejestru
przedsiębiorstw i jego
ogłoszenia.
Pełna
odpowiedzialność
wspólników za
zobowiązania
spółki, jeżeli
zobowiązania nie
można zaspokoić
z majątku firmy.
Spółka
komandytowa
Ograniczenie
odpowiedzialności
komandytariusza za
zobowiązania do wysokości
sumy komandytowej.
Komandytariusze mogą
działać w imieniu spółki
wyłącznie jako pełnomocnicy.
Brak określonych wymagań
odnośnie sumy
komandytowej.
Możliwość prowadzenia
przedsiębiorstwa w większym
wymiarze.
Pełna odpowiedzialność
niektórych wspólników za
zobowiązania spółki.
Koszty aktu notarialnego,
wpisu do rejestru handlowego
oraz jego ogłoszenia.
Konieczność prowadzenia
pełnej księgowości.
Komandytariusz
odpowiada za
zobowiązania
spółki wobec jej
wierzycieli
jedynie do
wysokości sumy
komandytowej-
całym swoim
majątkiem, gdy
jego nazwisko
lub firma
zostanie
ujawnione
w nazwie spółki
komandytowej.
Spółka z o.o. Możliwość pozyskania
kapitału poprzez pozyskanie
nowego wspólnika (bez
wielkich komplikacji można
przyjąć nowego wspólnika).
Posiada osobowość prawną
i jest spółką kapitałową.
Stanowi dobrą formę do
prowadzenia działalności
zarówno w małym jak
i w dużym rozmiarze.
Wysoki minimalny kapitał
zakładowy (przynajmniej
50 000 zł).
Koszty aktu notarialnego,
wpisu do rejestru handlowego
oraz jego ogłoszenia.
Duża odpowiedzialność
zarządu.
Konieczność prowadzenia
pełniej księgowości i badania
sprawozdań.
Wspólnicy nie
odpowiadają za
zobowiązania
spółki.
W przypadku,
gdy egzekucja
przeciwko spółce
okazała się
bezskuteczna, za
jej zobowiązania
odpowiadają
członkowie

28
Możliwość zaangażowania
znacznego kapitału.
zarządu całym
swoim
majątkiem.
Spółka
akcyjna
Akcjonariusze nie są
odpowiedzialni za
zobowiązania spółki.
Łatwa kumulacja kapitału.
Proste metody pozyskiwania
kapitałów.
Pozwala realizować
przedsięwzięcia
przekraczające możliwości
finansowe lub organizacyjne
jednej osoby czy firmy.
Wysoki minimalny kapitał do
założenia spółki (wynoszący
co najmniej 500.000 zł).
Drogi, skomplikowany
i czasochłonny proces
rejestracji, oraz duże
wymagania formalne
dotyczące działalności spółki.
Niezbędne prowadzenie
pełnej księgowości oraz
konieczność zatrudniania
specjalistycznej obsługi
prawnej, finansowej
i zarządczej.
Skomplikowany proces
likwidacji.
Akcjonariusze
nie odpowiadają
za zobowiązania
spółki.
1. Kto to jest osoba fizyczna?
2. Co to jest osoba prawna?
3. Według jakich kryteriów przeprowadza się klasyfikację przedsiębiorstw?
4. Jakie rodzaje przedsiębiorstw można wyodrębnić stosując kryterium własności kapitału?
5. Jakie są formy prawne przedsiębiorstw?
6. Jakie przedsiębiorstwa można wyodrębnić stosując kryterium wielkości działalności?
7. Na czym polega kapitałowy charakter spółki?
8. Na czym polega osobowy charakter spółek?
9. Jakie czynniki należy przeanalizować wybierając formę prawną przyszłej firmy?
10. W jakiej formie może ustalony zostać podatek od osób fizycznych prowadzących
działalność gospodarczą?
11. Jak ustalana jest wysokość podatku dochodowego dla podatnika opodatkowanego
w formie ryczałtu ewidencjonowanego?
12. Jaka forma opodatkowania wymaga prowadzenia podatkowej księgi przychodów
i rozchodów lub ksiąg rachunkowych?
13. Co to jest podatek VAT?
4.3.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Połącz pojęcia z odpowiadającymi im definicjami. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj

29
pojęcie definicja
A. Spółka kapitałowa
1. każdy człowiek występujący jako podmiot prawa cywilnego,
samodzielnie kształtujący swoje prawa i obowiązki
wynikające z działań prawnych.
B. Osoba fizyczna
2. wyodrębniona jednostka organizacyjna, która na mocy
odpowiednich przepisów dysponuje swoim majątkiem
i ponosi pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania.
C. Osoba prawna
3. podatek od wartości dodanej, dodawany na każdym etapie
cyklu zakupów czy usług.
D. Spółka osobowa
4. spółka charakteryzująca się tym iż jej funkcjonowanie opiera
się na kapitale wspólników. Wspólnicy odpowiadają za
zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału.
E. Dochód
5. spółka która opiera swą działalność na osobistej pracy
wspólników w przedsiębiorstwie spółki.
F. Podatek VAT
6. różnica między przychodami a kosztami prowadzenia
działalności.
Rozwiązanie:
1) uważnie przeczytać wszystkie pojęcia i definicje,
2) zastanowić się które definicje odpowiadają analizowanym pojęciom,
Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdania.
Kryterium wielkości pozwala podzielić przedsiębiorstwa na: mikro, …………..,
…………….. i ……………. przedsiębiorstwa. Podstawą podziału jest …………….
zatrudnionych pracowników. Mikroprzedsiębiorstwo zatrudnia do ………….. osób. Małe
przedsiębiorstwo to takie w którym w poprzednim roku zatrudnionych było średnio od 10 do
………………….. pracowników, w średnim pracowało od 50 do ……………………………
osób. Wpływ na powyższą klasyfikacje mają również ……………… osiągnięte w ubiegłym
roku oraz wartość majątku przedsiębiorstwa.
Pod względem …………………………………. przedsiębiorców można zaliczyć do
sektorów: publicznego lub prywatnego.

30
Spółka to związek dwóch lub więcej osób które działają
…………………………………………………., np. osiągnięcia zysku z prowadzonej
działalności gospodarczej.
Spółki mogą mieć charakter ………………..bądź osobowy. Spółka kapitałowa
charakteryzuje się tym iż jej funkcjonowanie opiera się na ……………………………...
Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości ………………………
kapitału. Grupa spółek kapitałowych obejmuje spółki:
………………………………………………………………………
Spółki osobowe opierają swą działalność na pracy wspólników w przedsiębiorstwie
spółki. Spółki osobowe to:………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
1) uważnie przeczytać powyższy tekst,
2) zastanowić się i przypomnieć sobie pojęcia dotyczące klasyfikacji przedsiębiorstw,
3) przeczytać tekst ponownie ze szczególną uwagą,
4) uzupełnić tekst.
Ćwiczenie 3
Zastanów się jaką firmę chciałbyś prowadzić w przyszłości. Określ rodzaj działalności,
formę prawną i formę opodatkowania przyszłego przedsiębiorstwa. Uzasadnij swój wybór.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

31
1) zastanowić się nad rodzajem przyszłej działalności,
2) przypomnieć sobie, zastanowić i wybrać formę prawną przedsiębiorstwa,
3) przypomnieć sobie, zastanowić i wybrać formę opodatkowani dla nowej firmy,
4) uzasadnić swój wybór.
Ćwiczenie 4
Połącz nazwy form opodatkowania z ich opisem. Rozwiązanie (pary litera i cyfra) podaj
forma opodatkowania opis
A. Karta podatkowa
1. opodatkowaniu podlega dodatnia różnica pomiędzy
uzyskanymi przychodami a kosztami uzyskania tych
przychodów. Ta forma opodatkowania wymaga
prowadzenia podatkowej księgi przychodów
i rozchodów lub ksiąg rachunkowych.
B. Ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych
2. podstawę opodatkowania przyjmuje się zadeklarowany
przychód. Bez znaczenia jest koszt uzyskania
przychodu, a co za tym idzie - dochód.
C. Opodatkowanie na
zasadach ogólnych
3. forma opodatkowania która zwalnia podatnika
z prowadzenia ksiąg, składania zeznań i deklaracji
podatkowych. Wysokość podatku ustalana jest według
stawek określonych w ustawie i nie zależy od
przychodów czy dochodu przez nas osiągniętego.
Rozwiązanie:
1) uważnie przeczytać podane w tabeli formy opodatkowania i opisy,
2) przyporządkować opis dla każdej formy opodatkowania,

32
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: osoba fizyczna, osoba prawna? ! !
2) wymienić kryteria na podstawie których przeprowadza się
klasyfikację przedsiębiorstw? ! !
3) sklasyfikować przedsiębiorstwa stosując kryterium wielkości
działalności? ! !
4) sklasyfikować przedsiębiorstwa stosując kryterium własności
kapitału? ! !
5) sklasyfikować przedsiębiorstwa stosując kryterium formy prawnej? ! !
6) zdefiniować pojęcia: karta podatkowa, ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych, opodatkowanie na zasadach ogólnych? ! !

33
4.4. Procedura podejmowania działalności gospodarczej
Rejestracja działalności gospodarczej. Proces rejestracji działalności zależy od
wybranej formy prawnej. Samodzielna działalność gospodarcza i działalność w formie spółki
cywilnej podlega obowiązkowi rejestracji w odpowiednim, ze względu na miejsce
prowadzenia działalności, urzędzie gminy. Przy tym w przypadku spółki cywilnej
zarejestrować działalność muszą wszyscy wspólnicy. Gminy zazwyczaj mają przygotowane
własne formularze, często są one dostępne w wersji elektronicznej na stronach internetowych
urzędów.
W zgłoszeniu o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej należy podać:
– nazwę firmy - najlepiej podać nazwę pełną wraz z wersją skróconą,
– swoje imię i nazwisko oraz numer ewidencyjny PESEL,
– adres zameldowania, a jeżeli zamierzasz stale wykonywać działalność w innym miejscu
(np. biuro, sklep, zakład, oddział) to musisz podać również adres tego lokalu,
– przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją
Działalności (PKD) - 4 cyfry, 1 litera i opis,
– datę rozpoczęcia działalności gospodarczej - faktyczny moment rozpoczęcia, biorąc pod
uwagę, że załatwienie wszystkich formalności urzędowych zajmie około 3 tygodnie.
Wraz z wnioskiem w Urzędzie należy przedstawić, do wglądu, dowód osobisty.
Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej podlega opłacie
w kwocie 100 zł, opłata za zmianę treści wpisu wynosi 50 zł. Rada gminy może wprowadzić
zwolnienie od opłat. Jeśli działalność ma być prowadzona w formie spółki cywilnej, każdy ze
wspólników musi samodzielnie uzyskać wpis do ewidencji działalności gospodarczej.
Urząd ma 14 dni na wydanie zaświadczenia o wpisie.
Pozostałe formy prawne podlegają obowiązkowi rejestracji we właściwym, dla siedziby
przedsiębiorstwa, Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego. Krajowy Rejestr
Sądowy jest bazą danych składającą się z trzech osobnych rejestrów:
– rejestru przedsiębiorców,
– rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz
publicznych zakładów opieki społecznej,
– rejestru dłużników niewypłacalnych.
Dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często
dopiero z chwilą wpisu do rejestru dany podmiot uzyskuje osobowość prawną).
Wnioski o wpis lub o udzielenie informacji muszą być składane na formularzach urzędowych
wraz z wymaganą opłatą sądową. Formularze wniosków można otrzymać w siedzibie Sądu
lub znaleźć w witrynie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości:
http://www.ms.gov.pl/formularze/formularze.shtml

34
Przykład 1 Wzór zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej.
Miejscowość, dnia ……………………
Z G Ł O S Z E N I E
DOEWIDENCJIDZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
1. Oznaczenie przedsiębiorcy: …………………………………………………………………………………..
(nazwisko i imię, nazwa)
2. Oznaczenie miejsca zamieszkania: ……………………………………………………………........................
(miejsce zamieszkania przedsiębiorcy)
3.Siedzibaprzedsiębiorcy:………………………………………………………………………………………….
(adres)
4. Prowadzić będę działalność gospodarczą....................................................................................................................
(określenie przedmiotu działalności)
…………………………………………………………………………………………………………….
5. Miejsce wykonywania działalności: ..............................................................................................................................
(adres zakładu głównego)
…………………………………………………………………………………………………………………
(adresypozostałychmiejsc)
………………………………………………………………………………………………………………………
6. Datarozpoczęciadziałalności: ………………………………………………………………………………….
7. Numer,dataimiejscewydaniadowodu osobistego: ……………………………………………………………...
(podpis zgłaszającego, telefon)
(podpisprzyjmującegozgłoszenie)

35
Uzyskanie numeru statystycznego REGON. Kolejnym etapem związanym
z podejmowaniem działalności gospodarczej jest uzyskanie numeru statystycznego REGON.
REGON musi posiadać każdy podmiot gospodarczy. Regon nadawany jest przez urzędy
statystyczne właściwe dla siedziby przedsiębiorstwa na podstawie złożonego wniosku RG-1.
Do wniosku należy dołączyć odpis, wyciąg lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji
działalności gospodarczej (o wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego), które uzyskaliśmy
w Urzędzie Gminy/Miasta (sądzie). Po zarejestrowaniu urząd statystyczny wyda
zaświadczenie o przyznanym nam numerze REGON, bezpośrednio bądź przez pocztę
w terminie 14 dni od dnia, w którym wnieśliśmy wniosek.

36

37

38
Rys. 7. Wzór formularza RG-1 [17]
Wyrabianie pieczątek. Pieczątkę należy wyrobić po otrzymaniu numeru REGON
z Urzędu Statystycznego. Można również zrobić to po otrzymaniu numeru NIP z Urzędu
Skarbowego. Na pieczątce musi znaleźć się przynajmniej:
– pełna nazwa firmy,

39
– siedziba (adres),
– numer REGON, ale warto poczekać z wyrabianiem pieczątki do czasu uzyskania NIP.
Pieczątka to wydatek około 25 zł i przeważnie jeden dzień oczekiwania na jej wykonanie.
Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego. W terminie 7 dni od rozpoczęcia działalności
gospodarczej przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia faktu rozpoczęcia działalności
do zakładu ubezpieczeń społecznych w miejscu prowadzenia działalności. Zgłoszenia tego
dokonuje się wypełniając właściwe formularze rejestracyjne – ZUS ZFA.

40
Rys. 8. Wzór formularza ZUS ZFA [22]
Podobnie, odrębnie należy zgłosić każdą osobę podlegającą ubezpieczeniom społecznym
i zdrowotnym. Zgłoszenia tego dokonuje się na formularzu ZUS ZUA w terminie 7 dni od
powstania obowiązku ubezpieczenia. Wzory druków są dostępne na stronie www.zus.pl, ale
składać można tylko oryginalne formularze pobrane w placówce ZUS lub formularze

41
wydrukowane z programu Płatnik (program bezpłatny, dostępny w placówkach ZUS i na
stronie www.zus.pl
Zakładanie konta bankowego. Konto bankowe można założyć w dowolnym czasie po
otrzymaniu numeru REGON. W tym celu należy udać się do wybranego banku
z następującymi dokumentami:
– zaświadczeniem o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,
– świadectwem nadania numeru REGON,
– zaświadczeniem o nadaniu numeru NIP,
– pieczątką.
Jeżeli chcemy, by kontem mogły dysponować inne osoby to muszą one udać się do banku
w celu złożenia podpisów na karcie wzorów podpisów.
W przypadku spółek potrzebne będą aktualne umowy spółek i wyciągi z Krajowego
Rejestru Sądowego.
Uzyskanie NIP i pozostałe formalności w urzędzie skarbowym. Przed rozpoczęciem
działalności gospodarczej należy w urzędzie skarbowym złożyć wniosek o nadanie numeru
identyfikacji podatkowej NIP Wniosek składa się na druku NPI-1, NIP-2, NIP-3 załączając
uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kopie: Zaświadczenia o Wpisie do Ewidencji
Działalności Gospodarczej lub Krajowego Rejestru Sadowego, dokumentu uprawniającego
do korzystania z nieruchomości, na terenie której znajduje się siedziba (np. umowa najmu, akt
własności), zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON
Prywatny numer NIP osoby fizycznej staje się w momencie prowadzenia działalności
numerem NIP firmy. Jeżeli przedsiębiorca nie posiadał do tej pory numeru NIP do składanej
dokumentacji musi dołączyć wypełniony druk NIP-4. Przy składaniu wniosku o NIP trzeba
wybrać formę opodatkowania podatkiem dochodowym przyszłego przedsiębiorstwa.
W urzędzie skarbowym należy również zadeklarować, czy przedsiębiorca będzie
płatnikiem podatku VAT, czy też nie. Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą
z definicji są zwolnione z rozliczania tego podatku (tzw. zwolnienie podmiotowe).
Zwolnienie kończy się, gdy obrót firmy przekroczy w roku podatkowym ustalony próg,
ale jeżeli przedsiębiorstwo rozpoczyna działalność w trakcie roku to próg ten jest wyliczany
w odpowiedniej proporcji. Przedsiębiorca ma również prawo od razu stać się płatnikiem
podatku VAT.
Jeśli przedsiębiorca planuje prowadzenie transakcji handlowych z kontrahentami z innych
państw Unii Europejskiej, musi dodatkowo zarejestrować się w urzędzie skarbowym jako
tzw. podatnik VAT-UE. W tym celu trzeba wypełnić dodatkowy druk (VAT-R/UE).
Zgłoszenie to jest bezpłatne, urząd potwierdza rejestrację na druku VAT-SUE, a podatnik
otrzymuje tzw. numer NIP-UE (jest to ten sam NIP, tylko poprzedzony kodem PL).
Zatrudnianie pracowników. Głównym aktem prawnym regulującym sprawy
zatrudnienia jest Kodeks Pracy. W Kodeksie omówione są wszystkie podstawowe stosunki
pracy, sposoby ich nawiązania i rozwiązywania. Znalazły w nim swoje miejsce kwestie
związane z czasem pracy, wynagrodzeniem za pracę w godzinach normatywnych
i nadliczbowych, urlopami płatnymi i bezpłatnymi. W osobnym rozdziale Kodeks zajmuje się
zagadnieniami ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp).
Obowiązki pracodawcy (wynikające z innych ustaw) to:
– przestrzeganie ustaw podatkowych (obowiązek ewidencjonowania i rozliczania
wynagrodzeń, naliczania i odprowadzania podatków)
– przestrzeganie przepisów o ubezpieczeniu społecznym i zdrowotnym (obowiązek
naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, sporządzana
i dostarczania do zakładów ubezpieczeń społecznych dokumentacji pozwalającej na
ustalenie świadczeń emerytalnych i rentowych pracownika)

42
– zapewnienie pracownikowi właściwych warunki pracy, organizowanie okresowych
szkoleń bhp
– zorganizowanie funduszu socjalnego.
Pozyskiwanie kapitału. Finansowanie jest jednym z najważniejszych zagadnień dla
każdego przedsiębiorstwa, z którym musi sobie poradzić. Jednocześnie dla nowych firm jest
to dziedzina powodująca najwięcej problemów i najtrudniejsza do opanowania.
Finansowanie działalności gospodarczej możliwe jest różnymi sposobami:
– wykorzystując własne oszczędności lub pieniądze pożyczone od rodziny, przyjaciół czy
znajomych;
– “wiązanie końca z końcem” (bootstrap financing) – wykorzystując firmę do finansowania
rozwoju:
– kredyty bankowe i leasing:
– franchising;
– otrzymywanie pieniędzy od inwestorów zewnętrznych – osób prywatnych lub funduszy
inwestycyjnych;
– korzystanie z dotacji, ulg:
– oferta publiczna - wejście na giełdę.
Niewiele firm może sfinansować swoją bieżącą działalność z własnych środków. Zwykle
są to firmy najmniejsze (jednoosobowe) prowadzące prostą działalność. Jeszcze mniej jest
w stanie sfinansować w ten sposób swój rozwój, często wymagający posiadania znacznych
pieniędzy na sfinansowanie inwestycji. Środki te w postaci kredytów i pożyczek można
zdobyć w bankach i w instytucjach pokrewnych takich jak spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe czy fundusze pożyczkowe. Drugą możliwością jest
finansowanie przez inwestorów zewnętrznych, co umożliwia zwiększenie kapitału firmy.
Takim inwestorem może być osoba fizyczna, inna firma lub wyspecjalizowana instytucja
zwana funduszem inwestycyjnym. Można też zdobyć potrzebny kapitał przez wprowadzenie
firmy na giełdę. Najbardziej popularne formy pozyskiwania finansów to kredyty oraz leasing.
Kredyty. Podstawową działalnością banków, bez której nie mogłyby one istnieć ani
zarabiać, jest udzielanie kredytów na podstawie umowy kredytowej. Umowę kredytową
wyróżniają trzy cechy charakterystyczne. Jest ona umową:
– konsensualną, co oznacza, że dochodzi do skutku już w chwili podpisania przez strony
umowy, a nie w momencie wydania środków pieniężnych,
– dwustronnie zobowiązującą,
– odpłatną, ponieważ bank pobiera prowizje i odsetki.
Umowa kredytowa musi być zawarta na piśmie i powinna zawierać:
– kwotę kredytu,
– termin spłaty kredytu,
– oprocentowanie kredytu,
– zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem udzielonego kredytu
i zabezpieczeniem jego zwrotu,
– termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,
– zabezpieczenie zwrotu kredytu.
Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez
zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami,
w terminach określonych w umowie. Zabezpieczeniem kredytu jest w zasadzie wszystko, co
zapewni bankowi uzyskanie z powrotem kwoty kredytu wraz z odsetkami i prowizją.
Leasing – istota leasingu polega na przekazaniu przez jedną stronę (leasingodawcę)
drugiej stronie (leasingobiorcy) rzeczy do korzystania, za ustaloną w umowie opłatą.
Lesingodawca pozostaje właścicielem przedmiotu leasingu w czasie trwania umowy i po jej
wygaśnięciu.

43
1. Gdzie rejestruje się działalność gospodarczą realizowaną w formie indywidualnej
działalności gospodarczej lub spółki cywilnej?
2. Jakie dane należy podać we wniosku o dokonanie wpisu do ewidencji gospodarczej?
3. Jakie formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw muszą zostać zarejestrowane
w Krajowym Rejestrze Sądowym?
4. Do jakiej instytucji należy się udać w celu nadania numeru REGON?
5. Jakie podstawowe dane należy zamieścić na pieczątce?
6. W jakim terminie należy do ZUS zgłosić rozpoczęcie działalności gospodarczej?
7. Gdzie można złożyć wniosek o nadanie Numeru Identyfikacji Podatkowej?
8. Jaki akt prawny reguluje sprawy związane z zatrudnieniem pracowników?
9. Jakimi sposobami można finansować działalność gospodarczą?
10. Co powinna zawierać umowa kredytowa?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij wniosek RG-1 o nadanie numeru REGON. Wypełnij zgłoszenie korzystając
z informacji o przedsiębiorstwie które poda nauczyciel.
1) wydrukować wniosek ze strony internetowej Głównego Urzędu Statystycznego,
2) przeczytać wniosek i zastanowić się nad danymi które należy wpisać do wniosku,
3) uzupełnić wniosek RG-1.
− opis przedsiębiorstwa dla którego należy sporządzić wniosek,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj pieczątkę firmową przedsiębiorstwa cukierniczego korzystając z informacji
o przedsiębiorstwie które poda ci nauczyciel.
1) przeanalizować dane i przypomnieć sobie jakie elementy powinny znaleźć się na
pieczątce,
2) ułożyć graficznie wszystkie potrzebne elementy,
3) zaprojektować pieczątkę.
– opis przedsiębiorstwa dla którego należy zaprojektować pieczątkę,
– wzory różnych pieczątek,

44
Ćwiczenie 3
Wydrukuj ze strony internetowej Ministerstwa Finansów zgłoszenie identyfikacyjne NIP-1.
Wypełnij zgłoszenie korzystając z informacji o przedsiębiorstwie które poda Ci nauczyciel.
1) wydrukować wniosek ze strony internetowej Ministerstwa Finansów,
2) przeczytać uważnie wniosek, zastanowić się nad danymi które należy wpisać do wniosku,
3) przeczytać informacje o firmie wskazane przez nauczyciela,
4) uzupełnić zgłoszenie NIP-1.
− opis z danymi przedsiębiorstwa dla którego należy wypełnić zgłoszenie identyfikacyjne
NIP-1,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
Ćwiczenie 4
W wolne miejsca, obok nazw instytucji, wpisz jakie formalności związane
z rozpoczynaniem działalności jakie możesz w nich załatwić. Poszukaj w Internecie adresów
tych instytucji działających w miejscu twojego zamieszkania, wpisz je do odpowiednich
rubryk tabeli.
Instytucja
rodzaj działań związanych
z rozpoczynaniem działalności
gospodarczej.
adres
Urząd Gminy
Urząd Skarbowy
Urząd Statystyczny
Zakład Ubezpieczeń
Społecznych
1) przypomnieć sobie treści nauczania dotyczące działań jakie należy podjąć rozpoczynając
działalność gospodarczą,
2) przeczytać nazwę instytucji i zastanowić się nad rodzajem formalności jakie można tam
załatwić,
3) znaleźć w Internecie dane adresowe instytucji działających na terenie twojego miejsca
zamieszkania,
4) uzupełnić tabelę właściwymi informacjami.
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

45
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jakie działania należy podjąć, aby rozpocząć działalność
gospodarczą? ! !
2) sporządzić wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej? ! !
3) uzupełnić wniosek RG-1 o nadanie numeru REGON? ! !
4) wypełnić formularz ZUS ZFA na podstawie którego przedsiębiorca
zgłasza rozpoczęcie działalności w urzędzie skarbowym? ! !
5) uzupełnić wniosek o nadanie numeru NIP na formularzu NIP-1? ! !
6) określić źródła pozyskania kapitału na rozpoczęcie i prowadzenie
działalności gospodarczej? ! !

46
4.5. Podstawy marketingu
Marketing to:
– świadomość, że klient i jego oczekiwania to najważniejszy element biznesu: jeśli nie ma
klientów, przedsiębiorstwo traci rację bytu,
– wynikający z tej świadomości proces identyfikowania i zaspokajania potrzeb klienta –
przy równoczesnym zapewnieniu zysku przedsiębiorstwa i ciągłości funkcjonowania,
– techniki wspomagające ten proces: badanie rynku, kształtowanie produktu,
oddziaływanie na rynek, ustalanie ceny sprzedaży.
Najprościej mówiąc marketing to odpowiednie planowanie, koordynacja i kontrola
wszystkich działań przedsiębiorstwa ukierunkowanych na aktualne i potencjalne rynki zbytu.
Centralnym punktem w systemie marketingowym jest nabywca – konsument, a raczej
zaspokojenie jego potrzeb i wymagań.
Na rynku występują różne grupy nabywców, które można wyodrębnić na podstawie
różnorodnych cech (np. wieku, wykształcenia, przynależności do określonych grup
społecznych itp.) W celu wyłonienia poszczególnych grup nabywców dokonuje się
segmentacji rynku. Segmentacja rynku jest to inaczej podział rynku. Segmentacja rynku ma
celu wyodrębnienie poszczególnych grup klientów (kim oni są, ile mogą zapłacić za produkt
lub usługę).
Konieczność segmentacji rynku wynika z:
– dążenia do coraz lepszego zaspokojenia potrzeb konsumentów,
– zróżnicowania potrzeb i pragnień nabywców,
– odmienności poziomu siły nabywczej kupujących,
– wydajności popytu i możliwości sprzedaży,
– odmienności reagowania nabywców na działania marketingowe przedsiębiorstwa,
– możliwości i zdolności przedsiębiorstwa do stosowania zróżnicowanych działań
marketingowych.
Wyróżnia się cztery podstawowe kryteria podziału rynku na segmenty:
– kryterium ekonomiczne, pozwalające podzielić klientów na grupy według ich dochodów
(np. klienci o niskich dochodach, przeciętnych i wysokich),
– kryterium demograficzne, które w zależności od przyjętej podstawy (wiek, płeć,
narodowość) pozwala wyłonić bardzo zróżnicowane grupy,
– kryterium geograficzne, pozwalające odpowiedzieć na pytanie: skąd pochodzą klienci
(klienci okoliczni, z regionu, z całego kraju, z zagranicy itp.),
– kryterium psychologiczne, na podstawie którego można odpowiedzieć na pytanie:
dlaczego klienci mają kupować dany produkt?
Marketing-mix to instrumenty oddziaływania na rynek wykorzystywane przez
przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia celów marketingowych. Najczęściej działania te dotyczą
czterech elementów: produktów, cen, dystrybucji, promocji.
Wachlarz działań faktycznie podejmowanych przez przedsiębiorstwo zależy od wielkości
i środków, jakimi przedsiębiorstwo dysponuje, rodzaju produktu, rodzaju rynku oraz stanu
konkurencji na rynku.
Cena jako element marketingu mix. Prawidłowo ustalona cena pozwoli osiągnąć sukces
przedsiębiorcy. Decyzje dotyczące cen należą do najważniejszych w marketingu. Zawsze
przed podjęciem decyzji o cenie należy spojrzeć na produkt w świetle następujących
kryteriów:
− potencjalnego zapotrzebowania na produkt,

47
− okresu czasu, jaki musi upłynąć, zanim produkt zacznie przynosić zyski,
− elastyczności popytu,
− docelowych grup klientów,
− strategii promocyjnej jaką można zastosować.
Ustalając cenę na dany produkt możemy wybrać jedną z podanych metod kształtowania
cen:
− kosztową, kiedy poziom kosztów produkcji i sprzedaży wyznaczy nam minimalną cenę
naszych produktów,
− ceny konkurencyjnej, gdy będziemy się starali stosować ceny porównywalne z ofertami
innych sprzedających. Należy tu pamiętać, że na rynku konkurencyjnym skuteczna cena
zależy od tego, jak jest widziany dany produkt, w stosunku do produktów
konkurencyjnych oraz jaka jest pozycja sprzedającego w porównaniu z konkurencją
(image, marka, lojalność odbiorców),
− ceny maksymalnej - tolerowanej przez klientów w określonych okolicznościach.
Maksymalizowanie ceny prowadzi do ograniczenia sprzedaży i należy raczej ustalić taką
cenę, przy której całkowity zysk będzie największy. Należy tu uwzględnić także
zachowania aktualnych i potencjalnych klientów, a szczególnie ich gotowość do płacenia
określonej ceny za specyficzne cechy produktu.
Producent musi ustalić cenę w taki sposób, żeby przedsiębiorstwu udało się pobudzić
optymalny popyt w tym sektorze rynku, dla którego produkt jest przeznaczony. Ogólnie
zaleca się:
− stosować cenę promocyjną na etapie wprowadzenia produktu na rynek,
− unikać zmian cen w pierwszym okresie po wprowadzeniu produktu na rynek,
− wprowadzać tylko okresowe zmiany cen, aby klient nie czuł się zaskakiwany nowymi
cenami,
− nie dopuszczać do występowania okresowych braków lub nadmiaru produktów (przy
nadmiarze sprzedawać po nieco obniżonej cenie, ale w większych ilościach - pakietach),
− stosować różne ceny dla różnych klientów, uzależniać cenę od liczby kupowanych
produktów.
Na koniec kilka uwag praktycznych:
− można żądać wyższych cen niż konkurencja posiadając produkty o ewidentnie lepszej
jakości lub oferując dodatkowe usługi,
− przy zakupie większej liczby produktów należy stosować większą premię (upust) cenową,
− utrzymywanie ceny na nie zmienionym poziomie w dłuższym czasie działa zachęcająco
i utrwala u klienta poczucie korzyści z dokonanego zakupu.
Dystrybucja jako element marketingu mix. Istotą dystrybucji jest przesunięcie
towarów z miejsc ich wytworzenia do ostatecznych odbiorców. Dystrybucja oznacza więc
zbiór decyzji i działań związanych z udostępnieniem wytworzonego produktu w miejscu
i czasie, gdzie oczekują go ostateczni nabywcy. Aby osiągnąć sukces na rynku, nie wystarczy
wytworzyć produkt i oferować go po konkurencyjnych cenach, ale trzeba go jeszcze
w odpowiedni sposób dostarczyć na rynek.
Dystrybucja łagodzi tzw. sprzeczność asortymentową, która pojawia się, gdyż
konsumenci chcą kupować szeroki asortyment produktów, w odpowiednim miejscu i czasie,
producenci natomiast specjalizują się w wytwarzaniu długich serii i dużych ilości określonych
produktów. Przeciwdziałać sprzeczności asortymentowej lub eliminować dysproporcje
czasowe w trakcie dystrybucji można magazynując towary. Odpowiednia lokalizacja punktów
sprzedaży detalicznej pozwala zbliżyć w maksymalnym możliwym stopniu miejsce
oferowania produktu, do miejsca najbardziej pożądanego przez nabywców.

48
Promocja jako element marketingu mix. Promocja to zespół instrumentów, za pomocą
których firma komunikuje się z wybranymi segmentami rynku. Wyróżnia się następujące
instrumenty promocji:
− reklama (drukowana – prasa, czasopisma, katalogi specjalistyczne, informatory, audycje
reklamowe, zewnętrzna – na środkach transportu, przekazy informacyjne na długopisach,
plakatach, notatnikach, symbole – logo, szyldy),
− sprzedaż osobista (prezentacje, oferty, spotkania handlowe, programy pobudzające
sprzedaż),
− promocja sprzedaży (rabaty, upusty cenowe, premie, kupony, specjalne rabaty za
lojalność wobec marki, karty stałego klienta),
− public relations (informacje o firmie, sympozja, konferencje seminaria, wystawy,
przyjęcia, obchody uroczystości, kontakty ze społecznością lokalną, materiały pisane,
audiowizualne, sponsoring),
− marketing bezpośredni (infolinia, akceptacja kart kredytowych, szkolenie pracowników,
telemarketing, przesyłki pocztowe, katalogi, wkładki, dodatki, załączniki, ogłoszenia,
Internet),
− sponsoring - polega na finansowym wspomaganiu działalności sportowej, kulturalnej lub
humanistycznej, w którą sponsor nie jest bezpośrednio zaangażowany, ale chce związać
tę działalność w odbiorze konsumentów ze swoją marką. Formy sponsoringu:
wspomaganie finansowe, mecenat, sponsoring określonych imprez lub wydarzeń.
Opracowanie programu promocji obejmuje kilka etapów:
− wybór odbiorców (określony segment lub segmenty rynku),
− sformułowanie celu promocji (np. informowanie o usługach lub produktach, o ich
cechach oraz korzyściach jakie odniesie klient kiedy je zakupi, namawianie
potencjalnych zleceniodawców do skorzystania z usług firmy, przypominanie klientom
o oferowanych usługach, wzmocnienie pozycji, wprowadzanie nowych usług,
umocnienie wizerunku firmy),
− sformułowanie informacji (treść, struktura, styl),
− wybór określonych instrumentów promocji uwzględniający cele i specyfikę branży.
Produkt jako element marketingu mix. Produktem w ujęciu marketingowym jest dobro
lub usługa zdolne do zaspokojenia potrzeb odbiorców. Może to być dobro materialne, usługa,
miejsce, organizacja, pomysły, osoby.
Konsument przy wyborze produktu kieruje się kolejno jego trzema poziomami
użyteczności (rdzeniem, produktem rzeczywistym i korzyściami dodatkowymi)
Rdzeniem (istotą produktu) przy zakupie mięsa, mleka czy sera jest zaspokojenie głodu
i zapewnienie organizmowi niezbędnego białka, a w przypadku pomidorów – witamin i soli
mineralnych
Na produkt rzeczywisty składają się takie cechy i elementy produktu jak: jakość, cena,
opakowanie, marka, styl, surowiec, produktów którego zrobiony jest produkt. Jest to ta forma
produktu, jaką widzimy na półce sklepowej. Poprawienie jakości, atrakcyjne opakowanie np.:
wyrobów czekoladowych, soków owocowych czy jogurtów, zwiększaja siłę postrzegania tych
wyrobów przez konsumenta.
Trzeci poziom na który zwraca uwagę konsument to korzyści dodatkowe (bezpłatne
dostawy kupionego produktu, przedłużona gwarancja, dobry serwis, kredyt na zakup oraz
poradnictwo). Korzyścią dodaną może być ekologiczny charakter produktu żywnościowego,
dobre samopoczucie osoby używającej markowych perfum, czy satysfakcja posiadania
mercedesa.
Do ważnych zadań, związanych z produktem jako elementem marketingu mix, należy
określenie:
− ilości, która będzie sprzedana w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca,
− wielkości opakowania czy "porcji" produktu (wielkość ta wynika m.in. z wielkości

49
konsumpcji danego produktu przypadającej na jedną osobę, częstości zakupów, a także
z liczebności gospodarstwa domowego),
− jakości określonej charakterystycznymi dla danego produktu cechami, ważnymi dla
konsumenta, decydującymi o jego wyborze, np. smak, barwa, konsystencja, dodatek
owocowy do jogurtu,
− opakowania,
− oznaczania marką.
Badania marketingowe – to systematyczne, celowe i obiektywne projektowanie,
gromadzenie, analizowanie oraz prezentowanie informacji na potrzeby podejmowania decyzji
marketingowej. Celem badań marketingowych jest dostarczenie informacji, które zastępują
i uzupełniają dotychczasowe doświadczenia oraz ograniczają ryzyko przy podejmowaniu
decyzji. Analiza rynku jest pierwszą i podstawową funkcją oceny szans i podejmowania
ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej. Analiza rynku to ogół czynności
zmierzających do poznania zjawisk i procesów rynkowych oraz ich wzajemnych zależności
i związków. Obejmują one głównie badania popytu, podaży, cen, czynników i warunków
kształtowania się ich poziomu oraz zmian w czasie, a także zachowań podmiotów
gospodarczych na rynku.
Głównym przedmiotem badań marketingowych jest:
– identyfikacja potrzeb, upodobań, wymagań, zachowań uczestników rynku, konsumentów,
klientów, nabywców, odbiorców, użytkowników,
– określenie możliwości zaspokojenia tych potrzeb oraz możliwości kreowania jeszcze nie
ujawnionych potrzeb, dostosowanie się do potrzeb jak również oczekiwań i preferencji,
– dokonanie podziału rynku np. na jednorodne grupy konsumentów – dysponujące
określona siłą nabywczą, ujawniające podobne wzorce zakupów,
– określenie hierarchii potrzeb konsumentów pod względem np. geograficznym – region,
wielkość miasta, gęstość zaludnienia; demograficznym – wiek, płeć, zawód, wyznanie,
rasa; psychograficznym – klasa społeczna, styl życia, osobowość; status wykształcenia,
postawa wobec produktu ( entuzjastyczna, obojętna, wroga), etap gotowości klienta
(nieświadomy, świadomy, mający zamiar kupić).
Badania marketingowe nakierowane są na dostarczanie informacji do rozwiązywania
określonych problemów. Ogólna procedura badań marketingowych składa się z pięciu faz:
– zdefiniowanie problemu i celów badania, czyli jakie informacje są potrzebne, aby obniżyć
stopień ryzyka konkretnych decyzji,
– rozwój planu działania (źródła danych, podejście i instrumenty badawcze),
– zbieranie danych,
– analizowanie danych,
– prezentacja wyników.
Metod zbierania danych i przeprowadzania badań jest wiele. Poniżej zaprezentowane są
najczęściej spotykane techniki badań marketingowych.
Obserwacja – metoda gromadzenia informacji polegająca na dokonywaniu spostrzeżeń
w sposób zamierzony, planowany i systematyczny w celu znalezienia odpowiedzi na
postawione pytania. Osoba dokonująca spostrzeżeń jest obserwatorem, obiektem obserwacji
mogą być zarówno osoby, jak ich zachowania oraz przedmioty.
Wywiad – należy do grupy metod gromadzenia informacji opartych na procesie
wzajemnego komunikowania się. Typowym przykładem może być wywiad telefoniczny.
Badanie ankietowe – najczęściej spotykana metoda badań będąca metodą gromadzenia
informacji pierwotnych przez zbieranie odpowiedzi na przygotowane uprzednio pytania
zadawane wybranym osobom. Uzyskanie informacji przez ankietera od respondenta jest
możliwe dzięki poprawnie zbudowanemu narzędziu pomiarowemu, którym może być
kwestionariusz.

50
Metoda delficka – seria powtarzanych badań ankietowych skierowanych do celowo
wybranej grupy ekspertów w celu uzyskania zgodnych opinii, co do przyszłego rozwoju
zjawisk i procesów będących obiektem badania. Eksperci pracują niezależnie i nie wiedząc
o sobie, a następnie stopniowo uwzględniane są ich opinie poprzez informowanie o wynikach
poprzedniej serii.
Metoda burzy mózgów – metoda grupowego myślenia albo generowania nowych pomysłów.
Zespół osób wymienia poglądy na żądany temat, zgłasza pomysły i rozwiązania, co pozwala na
uzyskanie wielu nowych koncepcji. Zebrane idee i pomysły podlegają ocenie i selekcji.
Każde badanie marketingowe należy zakończyć opracowaniem raportu zgodnie
z przedstawionym na wstępie badań jego celem.
W raporcie wyróżnia się część:
– wprowadzającą – zawiera cel, zakres, sposób przeprowadzenia badań, warunki ich
realizacji i kierunki wykorzystania wyników,
– analityczną – zawiera systematyczną prezentację wyników,
– wnioskową – zawiera wnioski praktyczne i poznawcze z badań.
1. Co to jest marketing?
2. Co to jest segmentacja rynku?
3. Dlaczego dokonuje się segmentacji rynku?
4. Jakie są kryteria podziału rynku?
5. Czym charakteryzuje się marketing mix?
6. Jakie są metody ustalania cen produktu lub usługi?
7. Co jest istotą dystrybucji?
8. Jakie są instrumenty promocji?
9. Jaki jest cel badań marketingowych?
10. Jakich informacji dostarcza badanie rynku?
11. Jakie są metody i techniki badań marketingowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj hasło oraz logo reklamowe dla małej cukierni. Następnie zaproponuj najlepsze
według Ciebie środki reklamy. W trakcie wykonywania ćwiczenia pamiętaj, że reklama
towarzyszy nam wszędzie. Każdemu przedsiębiorstwu funkcjonującemu dziś na rynku zależy
na jak najlepszym zaprezentowaniu swojej oferty, na dotarciu do potencjalnych klientów oraz
skłonieniu ich do zakupu lub skorzystaniu z oferty świadczonych usług. Celem reklamy jest
komunikacja z klientem.
Hasło reklamowe Logo reklamowe Środki reklamy

17

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (13)

Ähnlich wie 17

Ähnlich wie 17 (20)

Mehr von Dorota

Mehr von Dorota (20)

17