Podręczniki dla dentystów

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Boczkowska
Wykonywanie protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi
322[09].Z4.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mrg Beata Marczak
mgr Wiktor Ołdak
Opracowanie redakcyjne:
lic.Joanna Boczkowska
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z4.01
„Wykonywanie protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Budowa i podział precyzyjnych elementów utrzymujących 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 17
4.1.3. Ćwiczenia 18
4.1.4. Sprawdzian postępów 18
4.2. Wykonanie protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi 19
4.2.1. Materiał nauczania 19
4.2.2. Pytania sprawdzające 30
4.2.3. Ćwiczenia 31
4.2.4. Sprawdzian postępów 33
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 34
6. Literatura 39

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o elementach precyzyjnych i ich
zastosowaniu w protetyce stomatologicznej..
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika
− cele kształcenia – wykaz umiejętności jakie uzyskasz podczas pracy z poradnikiem
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej
− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić czy już opanowałeś określone treści
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne
− sprawdzian postępów
− sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej
− literatura uzupełniająca.

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
322[09].Z4.01
Wykonywanie
protezy ruchomej
z elementami
precyzyjnymi
322[09].Z4.02
Wykonywanie
obturatora i protezy
natychmiastowej
322[09].Z4
Protezy nietypowe

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
− charakteryzować budowę i funkcjonowanie układu stomatognatycznego,
− charakteryzować właściwości fizyczne, mechaniczne i chemiczne następujących
materiałów: gips, wosk, stal, ceramika, tworzywo kompozytowe, agar, sylikon,
− modelować korony zębów stałych i planować przestrzeń do modelowania zębów,
− modelować zęby w układzie łuku zębowego, z uwzględnieniem artykulacji
− charakteryzować budowę protez całkowitych oraz szkieletowych,
− wykonywać protezy ruchome,
− powielać modele w różnych systemach,
− wykonywać precyzyjne modele robocze,
− wykonywać wkłady koronowo-korzeniowe,
− wykonywać korony protetyczne lane i licowane,
− wykonywać mosty protetyczne lane i licowane.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– rozróżnić protezy ruchome z elementami precyzyjnymi i scharakteryzować ich budowę,
– określić rodzaje zasuw, zamków i zatrzasków
– scharakteryzować budowę zasuw konfekcjonowanych, kładkowych, walcowych,
kulkowych,
– rozróżnić precyzyjne elementy umocowujące,
– określić biostatyczne uwarunkowania protez ruchomych z elementami precyzyjnymi,
– zaplanować przebieg procesu wykonania protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
– dobrać materiał i sprzęt do wykonania protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– przygotować model roboczy protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– wykonać formę odlewniczą i przygotować odlew zblokowanych koron ze stopów metali,
– powielić model roboczy,
– wykonać strukturę woskową zblokowanych koron,
– wykonać protezy ruchome z elementami precyzyjnymi zgodnie z zaleceniami lekarza
stomatologa,
– zamontować precyzyjne elementy utrzymujące w protezie,
– wykonać obróbkę mechaniczną i elektrolityczną protezy ruchomej z elementami
precyzyjnymi,
– rozróżnić typowe uszkodzenia protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– naprawić uszkodzoną protezę,
– dokonać kontroli zgodności wykonania protezy ruchomej z projektem klinicznym,
– ocenić jakość wykonanej protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– określić koszty wykonania protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi,
– udokumentować prace protetyczne.

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Budowa i podział precyzyjnych elementów utrzymujących
4.1.1. Materiał nauczania
Umocowania mechaniczne wypełnień protetycznych można podzielić na dwa rodzaje:
elementy łączące ruchome i stałe. Elementy łączące stałe stosowane są jedynie do
umocowania koron i mostów protetycznych. Z drugiej grupy można wyłonić min., precyzyjne
elementy łączące.
Precyzyjnym elementem łączącym określa się dwie części konstrukcji, posiadające
pasujące do siebie powierzchnie, które można ze sobą złożyć i które mogą przesuwać się
względem siebie.
Funkcjami precyzyjnych elementów umocowujących są:
– fizjologiczny sposób przenoszenia obciążenia w czasie żucia,
– wytrzymywanie obciążenia przez dłuższy czas.
Jednak ruchome elementy precyzyjne nie do końca spełniają te funkcje, a mianowicie:
– zęby filarowe obciążane są w sposób nie fizjologiczny,
– dochodzi do rozchwiania zębów filarowych,
– podłoże śluzówkowo-kostne ulega uszkodzeniu,
– może dochodzić do uszkodzenia przyzębia przy brzegu siodła protezy.
Aby uniknąć tego typu niepowodzeń stosuje się min. następujące metody:
– rezygnuje się z przegubowych, ruchomych połączeń,
– zblokowanie kilku zębów filarowych.
Zblokowanie polega na sztywnym połączeniu sąsiadujących ze sobą zębów filarowych w
celu ograniczenia ich ruchomości (zapobiega to rozchwianiu zębów w trakcie stosowania
protez z elementami precyzyjnymi przez obciążenie większej grupy zębów co jest
bezpieczniejsze ze względów biostatyki).
Części składowe precyzyjnego elementu umocowującego mają swoje określone nazwy:
matryca i patryca. Nazwy te wprowadzono w celu ujednolicenia nazewnictwa i lepszej
komunikacji w trakcie pracy, ponieważ każda firma oferuje nieco inne formy tych elementów
i duża ilość nazw wprowadziłaby nie potrzebny zamęt.
Matryca jest zewnętrzną częścią konstrukcji precyzyjnego elementu mocowania, która
nachodzi na patrycę.
Patryca jest wewnętrzną częścią konstrukcji precyzyjnego elementu umocowującego,
która wchodzi w matrycę.
Podział precyzyjnych elementów umocowujących („zaczepów”) ze względu na ich
topografię można przedstawić następująco:
a) wewnątrzkoronowe elementy łączące- znajdują się one w obrębie sztucznej korony, a ich
zasięg ogranicza się do kształtu naturalnego zęba.

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Rys. 1. Umiejscowienie wewnątrzkoronowych Elementów precyzyjnych[opracowanie własne]
Zalety: – przenoszenie sił odbywa się w kierunku osi zęba
powstaje mniej miejsc retencyjnych dla resztek pokarmowych.
Wady: – konieczne jest poświęcenie dużej ilości tkanek zęba.
b) zewnątrzkoronowe elementy łączące- umiejscowione są na zewnątrz sztucznej korony
zęba po stronie siodła protezy.
Rys. 2. Umiejscowienie zewnątrzkoronowych elementów precyzyjnych [opracowanie własne]
Zalety: – przygotowanie kikuta wymaga poświęcenia mniejszej ilości tkanek zęba
Wady: – siły obciążające nie są przenoszone w kierunku osi zęba, co może spowodować jego
rozchwianie i utrudnienia podczas czyszczenia.
c) międzykoronowe elementy łączące- znajdują się między dwiema sztucznymi koronami.
Korony mogą ze sobą sąsiadować (rys.3 a) interlok lub addalone od siebie (rys.3 b kładka
Doldera).
Rys. 3a. Przykłady i umiejscowinie międzykoronowych elementów precyzyjnych [opracowanie własne]

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Rys. 3b. Przykłady i umiejscowinie międzykoronowych elementów precyzyjnych[opracowanie własne]
Zalety : – można uniknąć szerokich elementów utrzymujących – mechaniczne usztywnienie
koron (zblokowanie).
Wady: – utrudniona pielęgnacja przestrzeni między-zębowych.
Zasuwy są precyzyjnymi elementami utrzymującymi, pasowanymi równolegle. Wśród
nich ze względu na sposób działania i właściwości można wyróżnić:
– zasuwy odręczne frezowane,
– zasuwy konfekcjonowane.
Frezowanie – to proces skrawania (zwykle przeprowadza się go najpierw wosku a potem
metalu), który mam na celu stworzyć gładką i równoległą powierzchnię na powierzchni
wymodelowanej korony. Frezowaniu poddaje się powierzchnie językowe, podniebienne
styczne korony, dzięki czemu zwiększa się siły tarcia. Proces ten stwarza następujące
możliwości:
– uzyskania przeciwwagi retencyjnej,
– zapewnia stabilność podczas wprowadzania i wyprowadzania protezy,
– zapobiegania nie prawidłowemu obciążaniu zęba,
– wkomponowania klamer, łączników oraz szyn w anatomiczny kształt, co z efekcie nie
zakłóca pracy języka,
– wykonania progów w okolicy przyszyjkowej, które służy jako dodatkowe podparcie
protezy.
Zasuwy odręczne – wykonane ręcznie- wśród nich można wyróżnić trzy podstawowe
kształty:
1. Kształt pierścienia lub cylindra – jest on wyglądem zbliżony do otwartej korony
teleskopowej. Aby podwyższyć poziom tarcia statycznego frezuje się dwa rowki (zwykle
na powierzchni stycznej), w które później wprowadzane są odpowiednio przygotowane
ćwieki. Kolejnym elementem, który musi zostać wyfrezowany jest okrężny schodek,
który zapobiega zsunięciu się pasowania cylindrycznego pod wpływem sił tarcia
w trakcie żucia.

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Rys. 4. Kształt cylindryczny[8,str.151]
2. Kształt podkowiasty – zbliżony jest do kształtu podkowy, która półpierścieniem obejmuje
koronę. Dla zwiększenia utrzymania należy wyfrezować rowki na powierzchniach
stycznych oraz na powierzchni żującej, tworząc połączenie kładkowe pomiędzy rowkami
na powierzchniach stycznych. Połączenie to wraz z ze schodkiem półokrężnym
zapobiega obniżaniu się zasuwy pod wpływem siły żucia. Przykładem zasuwy tego
kształu może być zasuwa RSS (rowe-schodek-sztyft ).
Rys. 5. Kształt podkowiasty[8,str.151]
3. Kształt T (zasuwa T) – matryca umocowania (wyfrezowana) jest w koronie protetycznej,
natomiast patryca zamontowana jest w protezie. Zasuwy tego kształtu można wykonać
w koronie całkowitej (wymaga to jednak zeszlifowania dużej ilości tkanek twardych
zęba) lub w wypełnieniu. Podczas wykonywania frezuje się powierzchnie w kształcie
litery T gdzie „daszek” litery stanowią równoległe rowki na ćwieki.

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Rys. 6. Kształt litery T[8,str.151]
Zasuwy konfekcjonowane – są to precyzyjne elementy pomocnicze. Wśród pasowań
równoległych charakteryzują się najmniejszymi wymiarami oraz określoną tolerancją
dokładności. Składają się z części pierwotnej (matrycy) oraz części wtórnej (patrycy). Obie te
części zaopatrzone są w elementy retencyjne służące do nie rozłącznego umocowania do
koron protetycznych i protez ruchomych.
Powierzchnie pasowania elementów składowych zasuw konfekcjonowanych są
wykonane z dużą dokładnością z uwzględnieniem niewielkiego luzu. Sporządza się je przy
pomocy specjalnych bardzo precyzyjnych maszyn. Dzięki temu powierzchnie te są bardzo
gładkie, twarde oraz wytrzymałe na ścieranie.
Zasuwy konfekcjonowane wykonywane są zazwyczaj ze stopów złoto-platynowo-
irydowych lub srebrno-palladowych, natomiast ich elementy sprężyste ze stali specjalnych.
Materiały te są materiałami wysokotopliwymi i wytrzymałymi na wysokie temperatury oraz
na oddziaływanie środowiska jamy ustnej. Są również dobrze tolerowane przez tkanki
pacjenta.
Zasuwy konfekcjonowane można zastosować w każdym rodzaju protez ruchomych. Są
one mocowane wewnątrz i na zewnątrz koron protetycznych pomiędzy koronami na
czapeczkach korzeniowych a także w małych brakach zaklinowanych.
Zaletą tego typu zasuw jest określona siła umocowująca, co wynika z dużej dokładności
dodatkowych elementów utrzymujących. (matryce wykonane z różnych materiałów).
Wśród zasuw konfekcjonowanych można wyróżnić trzy grupy.
1. Zasuwy pierścieniowe:
a) z możliwością aktywowania patrycy – ich patrycę można aktywować poprzez np.;
delikatne rozgięcie. W swym działaniu przypominają nieco zatrzaski. Mają one
szerokie zastosowanie,
Rys. 7. Patryca aktywowana [8, s. 169]

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
b) z możliwością aktywowania matrycy – matryca aktywowana jest poprzez np.;
dokręcanie śrubki, wymiana teflonowych matryc,
Rys. 8. Matryca aktywowana [8, s. 169]
c) klamra teleskopowa – przypomina koronę teleskopową lecz jest otwarta od strony
powierzchni żującej oraz często na powierzchni stycznej,
Rys. 9. Klamra teleskopowa [8, s. 169]
d) Zasuwa kładkowa- patrycę w tym przypadku stanowi kładka zamontowana
pomiędzy dwoma zębami filarowymi. Matryca nakładana jest na patrycę w formie
jednostronnej otwartej łuski 9 którą można ewentualnie aktywować).
Rys. 10. Zasuwa kładkowa [8, s. 169]
2. Zasuwy kasetowe:
a) z leżącymi naprzeciw powierzchni pasowania,
b) zasuwa T – jest to najprostszy rodzaj zasuwy kasetowej. Jest to zasuwa sztywna.
Zaleca się stosować je do siodeł zaklinowanych,
Rys. 11. Zasuwa T [8, s. 169]

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
c) zasuwa H- posiada powiększoną powierzchnię pasowania w kształcie litery H.
Montuje się je zwykle na zewnętrznej części korony. Znajduje ona zastosowanie jako
zasuwa sztywna w brakach zaklinowanych oraz przy krótkich brakach skrzydłowych,
Rys. 12. Zasuwa H [8, s. 169]
d) zasuwa w kształcie jaskółczego ogona – patryca ma kształt jaskółczego ogona.
W zasuwach tego typu występują zasuwy o bardzo rozbudowanych kształtach,
czasem zawierają elementy sprężyste. Montuje się je zwykle wewnątrz-koronowo.
Znajdują one zastosowanie przy siodłach zaklinowanych w mostach ruchomych.
Rys. 13. Zasuwa w kształcie jaskółczego ogona [8, s. 169]
3. Zasuwy walcowe:
a) zasuwa walcowa – patryca ma kształt walca. Ma ona szerokie zastosowanie przez co
jest umocowana wewnątrz-koronowo, zewnątrz-koronowo i między-koronowo (jako
zasuwa interlock),
Rys. 14. Zasuwa walcowa [8, s. 169]
b) zasuwy specjalne – charakteryzują się rozmaitością form oraz możliwością
aktywowania matryc,

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Rys. 15. Zasuwa specjalna [8, s.169]
c) zasuwa kulkowa – jest to ruchomy element łączący. Patryca ma kształt kulki,
a matryca rozciętej z jednej strony rurki. Może być montowana wewnątrz i na
zewnątrz korony protetycznej. Stosuje się ją w połączeniu z innymi zasuwami,
Rys. 16. Zasuwa kulkowa [8, s. 169]
d) przegub sprężynowo-kulkowy zasuwa ta ma taki sam kształt jak zasuwa kulkowa.
Kulka zamocowana jest ruchomo w swym ramieniu poprzez element sprężynujący,
który można aktywować. Jest ona stosowana jako dodatkowy element utrzymujący.
Może być montowana zarówno wewnątrz ja i na zewnątrz korony.
Rys. 17. Zasuwa sprężynowo-kulkowa [8, s. 169]
Zasuwy konfekcjonowane można podzielić również pod względem możliwości
ruchomości:
1. zasuwy otwarte – umożliwiają ruchy protez, które są równoległe do wyrostka
zębodołowego bez głębokiego wciskania ich w podłoże,
2. zasuwy zamknięte – umożliwiają pionowe ruchy protez w stosunku do wyrostka
zębodołowego. Ruchy te możliwe są tylko przez przyzębie zęba filarowego, gdyż proteza
dochodzi do położenia granicznego,
3. zasuwy kombinowane – (złożone), reziliencyjne – umożliwiają równoległe ruchy protez
w stosunku do wyrostka zębodołowego w ograniczonym zakresie aż do położenia
granicznego protezy. Gdy proteza dociera do tego położenia dopiero wtedy obciążenia
przenoszone są na ozębną zębów filarowych,
4. zasuwy zamknięte z przegubem zawiasowym – umożliwiają ruch wokół stałego punktu
obrotu lecz nierównolegle do wyrostka zębodołowego,

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
5. zasuwy otwarte z przegubem – umożliwiają przemieszczanie równoległe do wyrostków
zębodołowych oraz ruchy obrotowe wokół punktu obrotu,
6. zasuwy z przegubem sprężynowo-kulkowym – umożliwiają protezie ruchy we
wszystkich kierunkach w stosunku do błony śluzówkowej.
Korony teleskopowe – są to pasowania prowadzone równolegle, przyjmujące postać
koron podwójnych, składających się z części wewnętrznej (teleskopu wewnętrznego) –
patrycy i z części zewnętrznej (teleskopu zewnętrznego) – matrycy.
Teleskop wewnętrzny powinien posiadać minimum dwie płaskie równoległe
powierzchnie leżące naprzeciw siebie. Wykonuje się go przy pomocy frezowania, dzięki temu
powierzchnie są płaskie i równoległe. Równoległe powierzchnie patrycy muszą być
równoległe do form w prowadzeniu protezy. Teleskop wewnętrzny od góry zakończony jest
płaskim denkiem, którego przejścia do powierzchni frezowanych są skośnie ścięte, aby
ułatwić znalezienie odpowiedniego położenia. Zazwyczaj w okolicy przyszyjkowej frezuje się
schodek okrężny, który wraz z denkiem stanowi podparcie dla teleskopu zewnętrznego.
Teleskop zewnętrzny jest elementem zdejmowanym, który dokładnie przylega do
teleskopu wewnętrznego. Matryca ma anatomiczny kształt. Koronę tą może stanowić korona
lana i lana- licowana, teleskopowa otwarta od strony powierzchni żującej. Utrzymanie obu
części teleskopu występuje dzięki tarciu statycznemu i kinetycznemu, także dzięki działaniu
dodatkowych elementów utrzymujących.
Rys. 19. Przykład korony teleskopowej [8, s. 143]
Korony stożkowe – są to elementy pasowane wykonane odręcznie. Składają się z części
wewnętrznej (stożka wewnętrznego, korony wewnętrznej ) oraz z części zewnętrznej (stożka
zewnętrznego, korony zewnętrznej).
Stożek wewnętrzny – ma zbieżne ścianki (kąt ich nachylenia to około 6o
) o całkowicie
płaskich lub prostoliniowych powierzchniach od brzegu przy szyjce aż do powierzchni
żującej. W przekroju poprzecznym rzadko przypomina on okrąg, raczej jest odwzorowaniem
kształtu przekroju poprzecznego korzenia.
Stożek zewnętrzny – dokładnie przylega do patrycy ale dopiero w swym końcowym
położeniu. Jego zewnętrzny kształt to kształt anatomiczny zęba. Siła utrzymania stożka
występuje dopiero wtedy gdy matryca znajdzie się w położeniu końcowym i jest niezależna
od wielkości powierzchni, jest to utrzymanie zaciskowe. Dodatkowymi siłami, które
pomagają w utrzymaniu matrycy są siła pionowa i siła tarcia statycznego równoległego do
powierzchni. Na utrzymanie ma także wpływ kąt stożka. Jeśli kąt stożka jest duży to siła

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
utrzymania jest mała. Jeśli kąt stożka jest mały to siła utrzymania jest duża (opisane
wcześniej 6o
).
Rys. 20. Korona stożkowa [8, s. 178]
Rygle – są precyzyjnymi elementami pomocniczymi w utrzymaniu protez. Produkowane
są w postaci elementów konfekcjonowanych lub wykonane są manualnie w postępowaniu
techniczno-dentystycznym. Siła utrzymująca tych elementów wynika z pasowania, którego
części mogą przesuwać się jedynie do określonego położenia końcowego (dzięki czemu
dochodzi do zaryglowania). Najczęściej stosowane są rygle obrotowe, wahadłowe
i przesuwne. Zaletą rygli jest bezuciskowe umocowanie protezy na uzębieniu resztkowym.
Wadami tych elementów są: kosztowne wykonanie oraz często bark odpowiedniej ilości
miejsca na zastosowanie.
Rys. 21. Rygiel obrotowy [8, s. 147]
Rys. 22. Rygiel obrotowy – części składowe [8, s. 147]

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Rys. 23. Rygiel wahadłowy (a), Rygiel przesuwny (b) [8, s. 169]
Zatrzaski – to precyzyjne elementy utrzymujące, które występują w postaci gotowych,
fabrycznie wykonanych elementów. Patryca może występować jako cylinder, krótki ćwiek
walcowaty lub kulka. Mogą być one rozcięte wzdłużnie co daje możliwość aktywowania
patrycy lecz wtedy matryca musi być „cała”.
Matryca może występować w formie łuski (która może być wielokrotnie rozcięta co
umożliwia jej aktywację, lecz wtedy patryca musi być „całą”) lub jednostronnie otwartego
pierścienia. Patrycę można zamontować do czapeczek korzeniowych lub w przestrzeni
międzyzębowej na specjalnym wysięgniku. Elementy te określone są jako warunkowo
sztywne lub reziliencyjne. Umocowanie uzyskuje się poprzez siłę tarcia statycznego
i utrzymania sprężystego.
Do tej grupy precyzyjnych elementów utrzymujących zaliczyć można również kładkę
Doldera.
Rys. 24. Mechanizm zatrzaskowy kładki Doldera [8, s. 163]
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jak można określić pojęcie precyzyjne elementy łączące?
2. Jakie są wady i zalety precyzyjnych elementów łączących?
3. Jak można sklasyfikować precyzyjne elementy łączące ze względu na ich topografię?
4. Jak można podzielić precyzyjne elementy łączące ze względu na mechanizm retencji?
5. Co określa termin zasuwa konfekcjonowana?
6. Co określa termin zasuwa reziliencyjna?

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
7. Jakie znasz rodzaje rygli?
8. Jakie znasz rodzaje zasuw odręcznych?
9. Jakie postaci patryc mogą wystąpić w zatrzaskach?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela precyzyjne elementy na podstawie mechanizmu
ich retencji
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać ilość materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji precyzyjnych elementów
łączących,
2) dokonać analizy precyzyjnych elementów łączących wskazanych przez nauczyciela,
3) rozpoznać rodzaje precyzyjnych elementów łączących,
4) zapisać przy rodzaju elementu krótką jego charakterystykę i nazwy sklasyfikowanych
precyzyjnych elementów łączących.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenia,
− pokaz z objaśnieniem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− papier formatu A4, długopis,
− poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna algitanową punktem 6 poradnika.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie korona teleskopowa?  
2) wyjaśnić pojęcie korona stożkowa?  
3) wyjaśnić pojęcie zasuwa kasetowa?  
4) określić działania zasuwy reziliencyjnej?  
5) określić różnice między koroną teleskopową a stożkową?  
6) rozróżnić pojęcia zasuwa, rygiel ,zatrzask?  
7) sklasyfikować zasuwy konfekcjonowane?  
8) wyjaśnić działanie sił retencyjnych w zatrzaskach  

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
4.2. Wykonanie protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi
(zatrzaskami umiejscowionymi zewnątrz-koronowo)
4.2.1. Materiał nauczania
Wykonanie protezy górnej ruchomej zostanie omówione na przykładzie: pacjent posiada
zęby własne od 4+ do +4 (ma obustronne braki skrzydłowe) zęby 4+, 3+, +3, +4 są
oszlifowane do postaci kikutów.
Przystępując do pracy należy w pierwszej kolejności wykonać precyzyjny model roboczy
(dzielony), taki jaki był wykonany w przypadku mostów. Po wykonaniu precyzyjnego
modelu dzielonego należy przystąpić do modelowania czapeczek. Zalecane jest aby
czapeczki zostały wykonane z termoplastycznego tworzywa sztucznego np.; metodą adapty.
W tym celu dwa krążki tworzywa (jeden grubości 0,5mm drugi 0,1 mm) instalujemy
w specjalnym trzymadełku (okólar). Następnie rozgrzewamy krążki nad palnikiem od strony
grubszego krążka do momentu aż zaczną one falować a na środku przylgną do siebie. W tym
momencie trzeba przerwać nagrzewanie i przenieść krążki w trzymadełku nad pojemnik
z masą plastyczną (moldyną), (pamiętać należy, że cieńszy krążek ma być na górze)
i energicznym ruchem wcisnąć mikromodel kikuta zęba filarowego w masę plastyczną ale
przez nagrzane krążki z tworzywa. W ten sposób tworzywo z krążków tworzy dokładnie
przylegającą czapeczkę.
Kolejnym krokiem jest obcięcie nadmiarów tworzywa. Cieńszą czapeczkę należy skrócić
1–2 mm ponad granicę preparacji, natomiast grubszą nad tą granicą. Następnie trzeba założyć
cieńszą czapeczkę na mikromodel kikuta, a na nią grubszą czapeczkę i uszczelnić ją woskiem
do uszczelnień (cerwikalnym). W tym przypadku czynności te należy powtórzyć kolejno
z każdym mikromodelem kikuta zęba filarowego. Kolejnym krokiem jest zblokowanie
czapeczek sąsiadujących ze sobą. Polega to na wymodelowaniu łącznika między nimi
(zalaniu przestrzeni między czapeczkami) tak, aby nie przeszkadzały w separacji tworzywa
jakim będą licowane korony oraz aby nie urażał kieszonek dziąsłowych.
Kolejnym krokiem jest wymodelowanie korony z wosku. Można to zrobić na dwa
sposoby:
− wymodelować całą koronę a następnie po frezowaniu zcinając zrobić miejsce na
licowanie,
− wymodelować jedynie powierzchnie podniebienne odbudowując punkty styczne
z zębami sąsiednimi i przeciwstawnymi a na powierzchni wargowej i policzkowej
pozostawić jedynie czapeczki z tworzywa.
Rys. 25. Korona wymodelowana w wosku [16, s. 4]

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Po wymodelowaniu koron należy przystąpić do frezowania stopnia. W tym celu trzeba
umieścić model z koronami na stoliku frezarki, ustawić stolik w odpowiednim położeniu
i przystąpić do frezowania. Frezować należy frezami do wosku z prędkością od 3 do 5 tys.
obr./min. Jeżeli frez kręci się w stronę przeciwną do ruchów wskazówek zegara to należy go
prowadzić w stronę zgodną z ruchem wskazówek zegara. Odwrotnie w drugim przypadku
(należy tak postępować ponieważ w przeciwnym wypadku opiłki wosku zamiast być
wyrzucane na zewnątrz, będą wgniatane w wyfrezowaną powierzchnie). Wyfrezowany
stopień powinien być pod kątem 90o
do osi długiej zęba, jest to konieczne dla optymalnego
podparcia, powinien również przebiegać prawie nad dziąsłem, ale wystarczająco daleko od
jego brzegu.
Rys. 26. Frezowanie elementów woskowych [16, s. 4]
Kolejnym krokiem jest dopasowanie i ułożenie wysięgnika, w którym zostanie
umiejscowiona patryca. Wysięgnik w kształcie fajki powinien znajdować się na środku
wyrostka zębodołowego, kontaktować z nim punktowo oraz nie urażać brodawki dziąsłowej
a także nie zachodzić na wyfrezowany stopień.
Rys. 27. Opracowywanie wysięgnika [16, s. 4]

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Rys. 28. Ustawianie wysięgnika w odpowiedniej pozycji [16, s. 4]
Rys. 29. Ustawianie wysięgnika w odpowiedniej pozycji [16, s. 4]
Tak przygotowany wysięgnik należy przykleić do korony. Czynność tą trzeba wykonać
przy pomocy paralelometru, aby oba wysięgniki były ustawione równolegle.
Rys. 30. Przyklejanie wysięgnika [16, s. 4]

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Następnie zablokowane korony doklejonym wysięgnikiem należy umocować
w pierścieniu na leju odlewowym i wlać masę osłaniającą, a następnie wygrzać pierścień
i dokonać odlewu. Trzeba pamiętać, aby dokładnie zatopić małe wgłębienie na wysięgniku,
gdyż to w nim będzie umocowana matryca.
Rys. 31. Konstrukcja przygotowana do zatopienia w pierścieniu [16, s. 4]
Po wykonaniu odlewu, elementy należy wybić, wypiaskować, odciąć od nich kanały
i dopasować do mikromodel kikutów.
Rys. 32. Korona opracowana po odlewie [16, s. 4]
Następnie przygotować do licowania np. ceramiką. W tym celu trzeba elementy
wypiaskować piaskiem odpowiedniej grubości. Kolejnym krokiem jest policowanie koron
ceramiką. W gotowych koronach należy wypolerować część metalową. Stosuje się do tego
frezy i gumki do metalu. Stopień wraz z płaszczyzną prowadzącą trzeba polerować frezem
„na mokro” . Aby wykonać to prawidłowo ustawia się model z koronami na stoliku frezarki

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
w tym samym położeniu w jakim był frezowany wosk i frezuje się aż do uzyskania gładkiej
(niemal lustrzanej) powierzchni. Tak wykonane elementy odsyła się do gabinetu
stomatologicznego celem dokonania przymiarki w ustach pacjenta. Z gabinetu powinien
zostać przysłany wycisk z elementem przymierzonym zatopionym w masie wyciskowej.
Rys. 33. Korona policowana ceramiką [16, s. 5]
Kolejnym krokiem jest odlanie modelu, na którym są osadzone elementy przymierzane.
Następnie należy przystąpić do zablokowania wszelkich podcieni oraz do odciążenia miejsc,
w których w przyszłości znajdą się siodła protezy szkieletowej. W tym momencie wklejamy
do zagłębienia w wysięgniku matrycę i instalujemy w niej „model” główki zatrzasku
z tworzywa, ma to na celu stworzenie miejsca na główkę z metalu w protezie szkieletowej
(czynności te powinny być wykonane przed zablokowaniem podcieni przy koronach).
Rys. 34. Elementy pracy na odlanym modelu [16, s. 5]

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Rys. 35. Zaznaczanie i likwdowanie podcieni [16, s. 8]
Rys. 36. Wklejanie matrycy [16, s. 5]
Rys. 37. Zamocowany model główki patrycy [16, s. 8]

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Model należy przygotować do powielenia i powielić w masie sylikonowej ponieważ
jedynie ten sposób powielenia gwarantuje odwzorowanie wszystkich szczegółów. Następnie
odlewa się model z mas masy osłaniającej.
Rys. 38. Model przygotowany do powielenia [16, s. 8]
Rys. 39. Forma sylikonowa [16, s. 8]

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Rys. 40. Model powielony w masie osłaniającej [16, s. 8]
Kolejnym etapem jest ułożenie protezy szkieletowej w wosku. Postępowanie przy
układaniu elementów woskowych protezy szkieletowej zostało opisane jednostce poświęconej
ruchomym protezom szkieletowym. Pamiętać też jednak należy o pewnych różnicach. W tym
przypadku nie modeluje się klamer ani cierni, wysięgnik z główką zatrzasku należy przykryć
woskiem tak, aby po odlewie powstała metalowa czapka, od wyfrezowanego stopnia wzdłuż
powierzchni prowadzenia protezy powinno biec ramię stabilizujące, które jednocześnie
powinno odbudowywać anatomiczny kształt zęba.
Rys. 41. Ułożenie woskowych elementów protezy szkieletowej [16, s. 9]

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Rys. 42. Wysięgniki przykryte woskiem [16, s. 9]
Następnie należy przygotować model do zatopienia w masie osłaniającej (dokleić kanały
odlewowe, zlikwidować napięcie powierzchniowe specjalnym preparatem). Kolejnymi
czynnościami są: wygrzewanie pierścienia i wykonanie odlewu. Po odlaniu protezę należy
wybić, wypiaskować i obrobić zgodnie z poznanymi wcześniej zasadami.
Rys. 43. Praca przygotowana do zatopienia w pierścieniu [16, s. 9]

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Rys. 44. Wypiaskowany odlew z obciętymi kanałami odlewniczymi [16, s. 9]
Kolejnym etapem jest wklejenie podstawy główki patrycy w czapkę nad wysięgnikiem
oraz wkręcenie główki protezy w podstawę (wszelkich wklejeń dokonuje się klejem
kompozytowym).
Rys. 45. Wklejanie podstawy główki patrycy [16, s. 11]

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Rys. 46. Wkręcona patryca [16, s. 11]
Następnym etapem w wykonaniu protezy jest ustawienie zębów wosku i wymodelowanie
płyty protezy. Ostatnim etapem jest zamiana wosku na akryl oraz wykonanie obróbki
i wypolerowanie protezy.
Rys. 47. Siatka retencyjna pokryta lakierem kryjącym [16, s. 14]

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Rys. 48. Gotowa proteza ruchoma z elementami precyzyjnymi [16, s. 14]
Rys. 49. Gotowa proteza ruchoma z elementami precyzyjnymi [16, s. 14]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak można wyjaśnić pojęcie blokowania?
2. Jakimi cechami odznacza się czapeczka wykonana metodą adapty?
3. Jak można wyjaśnić pojęcie frezowania?
4. Jak należy umiejscowić zewnątrzkoronowe elementy precyzyjne?
5. W jakim celu należy użyć paralelometru podczas przyklejania elementów precyzyjnych?

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj precyzyjny model roboczy z zastosowaniem podstawy z gipsu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych opis dotyczący danego zagadnienia,
2) przygotować wycisk (formę fantomowi) i płytkę z tworzywa sztucznego zgodnie
z instrukcjami systemu w jakim model ma zostać wykonany,
3) nawiercić otwory w płytce i osadzić w niej piny,
4) wykonać odlew modelu łuku zębowego oraz ufiksować w jego podstawie piny wraz
z płytką z tworzywa,
5) rozciąć model łuku zębowego tak aby uwolnić mikromodele kikutów zębów filarowych,
6) opracować mikromodele.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
− pinarka, piny i płytka tworzywa z jednego systemu,
− gips IV klasy twardości,
− mieszadło próżniowe lub miska i łopatka,
− mikrosilnik lub prostownica z tarczą do rozcinania modeli gipsowych (lub piła) oraz
frezy do gipsu.
Ćwiczenie 2
Wykonaj struktury woskowe koron zblokowanych, przeprowadź proces frezowania
i zamontuj elementy precyzyjne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Abt wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych opis danego zagadnienia,
2) wykonać czapeczki z tworzywa termoplastycznego,
3) wymodelować powierzchnię językową i zblokować czapeczki,
4) wyfrezować stopień (maksymalnie 3),
5) korzystając z ramienia paralelometru przykleić elementy precyzyjne.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− precyzyjny model dzielony,
− zestaw do metody adapty,
− palnik, instrumenty do modelowania, wosk uszczelniający, wosk do frezowania,
− frezarka z frezami do wosku,
− paralelometr i precyzyjne modele dzielone,
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
Ćwiczenie 3
Powiel model roboczy do wykonania protezy ruchomej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych opis danego zagadnienia,
2) zablokować podcienie wynikające z anatomicznej budowy wyrostka oraz powstałe
w okolicy elementów precyzyjnych i koron zablokowanych,
3) ustawić model w puszce do powielania modeli,
4) zalać masą silikonową,
5) uwolnić model z silikonu a powstałą formę wypełnić masą osłaniającą,
6) uwolnić model z masy osłaniającej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− model z koronami zablokowanymi i elementami precyzyjnymi
− wosk i instrumenty do modelowania, miska i łyżka do gipsu
− puszka do powielania modli i silikon
− masa osłaniająca i mieszadło próżniowe
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać zblokowanie koron?  
2) wykonać stopień z procesie frezowania?  
3) opracować i zamontować wysięgnik elementu precyzyjnego?  
4) zamontować element precyzyjny w koronie?  
5) zamontować element precyzyjny w protezie szkieletowej?  

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery możliwe odpowiedzi.
Tylko jedna z nich jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudności wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego gdy zostanie ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Zblokowanie zębów polega na
a) poprawie estetyki podbudowy metalowej.
b) sztywnym połączeniu zębów filarowych.
c) rozseparowania zębów celem uzyskania większej przestrzeni do licowania.
d) odpowiedzi a i c są prawidłowe.
2. Frezowanie to
a) proces skrawania.
b) proces końcowej obróbki korony.
c) proces odbudowywania kształtu korony.
d) wszystkie odpowiedzi są błędne.
3. Matryca to
a) forma służąca do powielania elementów.
b) zewnętrzna część konstrukcji precyzyjnego elementu utrzymującego.
c) wewnętrzna część konstrukcji precyzyjnego elementu utrzymującego.
d) elementem poprawiającym kosmetykę korony.
4. Kładkę Doldena zalicza się do
a) wewnątrzkoronowych elementów precyzyjnych.
b) zewnątrzkoronowych elementów precyzyjnych.
c) międzykoronowych elementów precyzyjnych.
d) nie jest to element precyzyjny.
5. Zasuwy konfekcjonowane wykonywane są ze stopów
a) chromowo-kobaltowych.
b) chromowo-niklowych.
c) chromowo-kobaltowo-niklowych.
d) złoto-platyno-irydowych.
6. Siłą utrzymującą w zasuwach jest siła
a) wklinowania.
b) kohezji.
c) tarcia.
d) adhezji.
7. Zasuwy reziliencyjne umożliwiają ruchy protez
a) we wszystkich kierunkach w stosunku do błony śluzowe.
b) obrotowe wokół stałego punktu obrotu.
c) poziome ruchy w stosunku do osi długiej zęba.
d) równoległe w stosunku do wyrostka zębodołowego oraz obrotowe wokół stałego
punktu obrotu.
8. Komora wewnętrzna w koronach teleskopowych powinna mieć
a) minimum 3 równoległe powierzchnie.
b) minimum 2 równoległe powierzchnie.
c) minimum 4 równoległe powierzchnie.
d) jedną powierzchnię równoległą do osi zęba.

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
9. Schodek okrężny frezowany jest w celu
a) poprawy estetyki pracy.
b) stworzenia miejsca dla zasuwy konfekcjonowanej.
c) stworzenia podparcia dla matrycy.
d) stworzenia elementu mocującego zewnętrzną koronę teleskopową.
10. Korony stożkowe są elementami
a) wykonanymi odręcznie.
b) konfekcjonowanymi.
c) reziliencyjnymi.
d) odpowiedzi b i c są prawidłowe.
11. Siła utrzymująca rygle wynika z
a) siły tarcia.
b) pasowania elementów przesuwkowych.
c) siły wklinowania.
d) siły kohezji.
12. Zewnętrzny krążek w standardowym zestawie do metody adapty ma grubość
a) 0,3 mm.
b) 0,5 mm.
c) 0,7 mm.
d) 1,1 mm.
13. Wysokość obrotów podczas frezowania powinna wynosić
a) 1–3 tys. obr./min.
b) 3–5 tys. obr./ min.
c) 5–8 tys. obr./ min.
d) 8–10 tys. obr./ min.
14. Do zamontowania elementu precyzyjnego używamy
a) specjalnego klucza trzymanego w ręku.
b) paralelometru.
c) szczelinomierza.
d) grubościomierza do wosku.
15. Wysięgnik precyzyjnego elementu utrzymującego powinien znajdować się
a) na podniebiennym stoku wyrostka zębodołowego.
b) na przedsionkowym stoku wyrostka zębodołowego.
c) na szczycie wyrostka zębodołowego.
d) poza wyrostkiem zębodołowym.
16. Interlok zaliczamy do zasuw
a) konfekcjonowanych.
b) wewnątrzkoronowych.
c) zewnątrzkoronowych.
d) międzykoronowych.

39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
17. Zasuwę w kształcie jaskółczego ogona zalicza się do grupy zasuw
a) walcowych.
b) pierścieniowych.
c) pierścieniowych kasetowych.
d) wykonywanych odręcznie.
18. Zasuwa z przegubem sprężynowo-kulkowym umożliwia ruchy protezy
a) równoległe do wyrostka zębodołowego.
b) we wszystkich kierunkach w stosunku do błony śluzowej.
c) pionowe ruchy protez w stosunku do wyrostka zębodołowego.
d) wokół stałego punktu obrotu.
19. Kładkę Doldera zalicza się pod względem zasad retencji do
a) rygli wahadłowych.
b) zasuw konfekcjonowanych.
c) zatrzasków.
d) koron stożkowych.
20. Pierścieniowa zasuwa kształtem przypomina
a) koronę stożkową.
b) zasuwę reziliencyjną.
c) otwartą koronę teleskopową.
d) zasuwę konfekcjonowaną.

40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...........................................................................................................................
Wykonanie protezy ruchomej z elementami precyzyjnymi
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedzi Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

41. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
6. LITERATURA
1. A. Ciaputa, M. Miszczyszyn, P. Kordasz: Wykonawstwo laboratoryjne prac
protetycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975
2. Eugeniusz Spiechowicz: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów
stomatologii, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992
3. Wydanie specjalne, jubileuszowe: Sztuka i rzemiosło teksty wybrane, Wydawnictwo
Elamed, Katowice 2007
4. Klaus Dittmar: Protezy szkieletowe zagadnienia omawiane na kursie
5. Ryszard Jabłoński, mgr Anna Dubojska: Protezy szkieletowe. Zasady projektowania
szkieletowych protez częściowych na przykładach, Biblioteka Quintessence, Warszawa
1997
6. Paweł Kordasz, Zbigniew Wolanek: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne.
Podtręcznik dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione,
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976
7. www.wikipedia.org
8. Hohmann A. Hielscher W.: Korony. Kompendium techniki dentystycznej. Wydawnictwo
Kwintesencja. Warszawa 1998
9. Hohmann A. Hielscher W.: Mosty. Kompendium techniki dentystycznej. Wydawnictwo
Kwintesencja. Warszawa 1999
10. Hohmann A. Hielscher W.: Wprowadzenie do anatomii. Funkcja narządu żucia.
Kompendium techniki dentystycznej. Wydawnictwo Kwintesencja. Warszawa 1998
11. Kock i In.: Protetyka. Korony i mosty. Wydawnictwo Urban&Partner. Wrocław 20007
12. Majewski S.: Podstawy protetyki stomatologicznej. Wydawnictwo Stomatologiczne SZS-
W. Kraków 2000
13. Makato Yamamoto: Podstawa technik budowania warstwa porcelany na metalu,
Wydawnictwo Kwintesencja . Warszawa 1999
14. Shillinburg H., Hobo S., Whtsett C.D.: Protezy stałe. Wydawnictwo Kwintesencja.
Warszawa 1994
15. Spiechowicz i In.: Współczesne postępowanie laboratoryjne w protetyce
stomatologicznej. Wydawnictwo PZWL. Warszawa 1980
16. CEKA Attachment System; Broszura firmy CEKA
Czasopisma:
− Nowoczesny technik dentystyczny
− Labor Detal
− Quintessence techniki dentystycznej