Modelowanie zębów stałych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Małgorzata Tarnowska-Janaszkiewicz
Modelowanie zębów stałych 322[09].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr hab. n. med. Maria Gołębiewska
dr n. med. Renata Wojtarowicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Tarnowska-Janaszkiewicz
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z1.01
„Modelowanie zębów stałych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik dentystyczny
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Analizowanie budowy zębów stałych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Rysowanie i modelowanie zębów stałych 16
4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów
16
27
28
31
5. Sprawdzian osiągnięć 32
6. Literatura 37

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie pomocny Ci w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności
z zakresu rysowania i modelowania zębów stałych. Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny
zostały określone w jednostce modułowej 322[09]. Z1.01 pt. „Modelowanie zębów stałych”.
Jest to jednostka zawarta w module pt. „Modelarstwo dentystyczne” (schemat układu
jednostek modułowych przedstawiony jest na stronie 4 tego poradnika).
Tak jak kaŜda jednostka modułowa, równieŜ i ta ma ściśle określone cele kształcenia,
materiał nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowanie umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
− zestaw zadań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, dwa praktyczne zestawy zadań. Zaliczenie treści potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
− literaturę uzupełniającą.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane
z budową i funkcją poszczególnych zębów oraz pozwala ukształtować umiejętność
modelowania i rysowania zębów stałych.
Jednostka modułowa pt. „Modelowanie zębów stałych” została podzielona na
2 rozdziały. KaŜdy z nich zawiera materiał nauczania niezbędny do ich wykonania. Materiał
został podzielony na działy zgodnie z rzeczywistością istniejącą w protetyce
stomatologicznej. Najwięcej miejsca zajmują najwaŜniejsze w technice dentystycznej
zagadnienia związane z:
− budową i funkcją zębów stałych,
− rysowaniem i modelowaniem zębów stałych.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń odpowiedz na pytania sprawdzające, które są
zamieszczone w kaŜdym rozdziale, po materiale nauczania. Udzielone odpowiedzi pozwolą
Ci sprawdzić czy jesteś dobrze przygotowany do wykonywania zadań.
Po zakończeniu realizacji programu tej jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoje
wiadomości i umiejętności za pomocą testu pisemnego.

4
322[09].Z1
Modelarstwo dentystyczne
Schemat układu jednostek modułowych:
322[09].Z1.01
Modelowanie zębów stałych
322[09].Z1.02
Modelowanie łuków zębowych

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii zębów,
− charakteryzować woski dentystyczne,
− analizować i wyciągać wnioski,
− współpracować w grupie i indywidualnie,
− uczestniczyć w dyskusji,
− przygotować prezentację,
− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− scharakteryzować budowę i funkcje grup zębów,
− określić części anatomiczne zębów oraz ich powierzchnie i krawędzie,
− scharakteryzować tkanki budulcowe zęba oraz ich układ w zębie,
− rozpoznać rodzaje zębów stałych,
− określić cechy zębów metodą Mühlreitera,
− rozpoznać naturalne zęby na podstawie opisu anatomicznego,
− określić cechy łuków zębowych,
− scharakteryzować podstawowe techniki rysunkowe,
− wykonać rysunki zębów w rzutach oraz w określonej skali,
− wykonać rysunki zębów w układzie łuku zębowego,
− wyjaśnić rolę punktów stycznych,
− scharakteryzować anatomię i fizjologię trójkątów międzyzębowych,
− określić wpływ typu konstytucjonalnego człowieka na kształt zębów,
− zaplanować realizację prac związanych z wykonywaniem modeli zębów stałych,
− określić zasady modelowania zębów,
− zorganizować stanowisko pracy do wykonywania prac modelarskich, zgodnie
z wymaganiami ergonomii,
− dobrać metodę i materiał do modelowania zębów,
− zaplanować przestrzeń do wymodelowania zębów,
− posłuŜyć się sprzętem do modelowania zębów,
− dobrać kształt i wykonać modele zębów dla osób o róŜnej budowie ciała,
− wykonać modelowanie zębów stałych,
− zachować proporcje wielkości poszczególnych zębów,
− ocenić jakość wykonanej pracy,
− określić koszty wykonania modeli zębów stałych,
− udokumentować wykonaną pracę,
− sporządzić ewidencję zuŜytych materiałów,
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Analizowanie budowy zębów stałych
4.1.1 Materiał nauczania
KaŜdy ząb zbudowany jest z pięciu róŜnych tkanek: trzech twardych i dwóch miękkich.
Szkliwo
− tkanka twarda,
− najtwardsza tkanka organizmu ludzkiego,
− bardzo odporna na działanie czynników chemicznych i mechanicznych,
− przejrzysta, prześwieca przez nią kolor zębiny,
− ustala kształt zęba,
− w jej skład wchodzą związki nieorganiczne – 98% i organiczne – 2%,
− chroni ząb przed wpływami termicznymi, chemicznymi, mechanicznymi i bakteryjnymi.
Zębina
− tkanka twarda,
− stanowi zasadnicze rusztowanie zęba,
− otacza komorę zęba oraz kanał zęba,
− podobna do tkanki kostnej,
− w jej skład wchodzą związki nieorganiczne – 70-80% i związki organiczne – 20-30%,
− przewodzi bodźce nerwowe,
− pełni funkcję ostrzegania bólem.
Cement
− tkanka twarda,
− przykrywa korzeń zęba od brzegu korony do wierzchołka zęba,
− pod względem budowy podobny do tkanki kostnej,
− składa się z dwóch warstw: wewnętrznej bezkomórkowej leŜącej na zębinie i zewnętrznej
komórkowej,
− warstwa zewnętrzna zawiera włókna Sharpeya, które przebiegając od cementu do kości
szczęki lub Ŝuchwy mocują ząb w kości,
− jest częścią aparatu zawieszeniowego zęba.
Ozębna
− tkanka miękka,
− znajduje się pomiędzy cementem zęba i kością zębodołu,
− składa się głownie z włókien tkanki łącznej zwanych włóknami Sharpeya, naczyń
krwionośnych i włókien nerwowych,
− włókna Sharpeya przebiegają od zębodołu skośnie ku dołowi w kierunku wierzchołka
zęba i są nierozciągliwe,
− wchodzi w skład aparatu zawieszeniowego zęba,
− dzięki silnemu unerwieniu i unaczynieniu ostrzega bólem przy nadmiernym obciąŜeniu
zęba lub osiągnięciu granicy ruchomości zęba.
Miazga
− galaretowata tkanka łączna z naczyniami krwionośnymi i włóknami nerwowymi,
− wypełnia komorę zęba i kanał korzeniowy,
− u ludzi młodych występuje w większej ilości, u ludzi starszych na skutek zmniejszania
się światła komory jest jej znacznie mniej, czasem powoli zanika,

8
− główne funkcje miazgi to:
a) odŜywianie zębów,
b) funkcja czuciowa i obronna,
c) tworzenie zębiny.
Anatomiczne cechy zębów
Ogólny kształt zębów – w kaŜdym zębie rozróŜnia się część widoczną, wystającą do
jamy ustnej – koronę zęba i część ukrytą w kości szczęki lub Ŝuchwy – korzeń zęba.
Miejsce przejścia korony zęba w korzeń określa się jako szyjka zęba. Koronę stanowi ta
część, która w normalnych warunkach pokryta jest szkliwem – wówczas nazywa się ona
koroną anatomiczną. Oprócz pojęcia korony anatomicznej istnieją pojęcia korony klinicznej
i korony protetycznej.
Korona kliniczna to ta część zęba, która nie jest objęta tkankami przyzębia.
W warunkach normalnych korona kliniczna jest nieco krótsza od korony anatomicznej,
poniewaŜ część korony jest zakryta dziąsłem. W warunkach patologicznych lub starszym
wieku rąbek dziąsła przemieszcza się w kierunku korzenia i odsłania szyjkę zęba. Z tego
powodu korona kliniczna moŜe być znacznie dłuŜsza od korony anatomicznej.
Korona protetyczna jest to korona sztuczna wykonana w pracowni.
Szyjka zęba to część zęba, w obrębie której szkliwo styka się z cementem. W okolicy
szyjki ząb zazwyczaj zwęŜa się.
Korzeń zęba tkwi w zębodole i pokryty jest tkankami przyzębnymi. Ząb w zaleŜności od
grupy do jakiej naleŜy ma jeden lub więcej korzeni. RozróŜnia się takŜe korzeń anatomiczny
i korzeń kliniczny. W zaleŜności od wieku pacjenta, to znaczy od połoŜenia rąbka
dziąsłowego, korona kliniczna lub korzeń kliniczny mają róŜną długość.
Powierzchnie zębów
Zęby przednie mają cztery powierzchnie i brzeg sieczny:
Powierzchnia wargowa (licowa) – jest to powierzchnia zwrócona na zewnątrz łuku
zębowego w zębach przednich.
Powierzchnia podniebienna (zęby górne) lub językowa (zęby dolne) – powierzchnia
zwrócona do wnętrza jamy ustnej w zębach przednich.
Powierzchnie styczne – kaŜdy ząb przedni ma dwie takie powierzchnie. WyróŜniamy
powierzchnię styczną przyśrodkową (mezjalną) i boczną (dystalną).
Zęby boczne mają pięć powierzchni:
Powierzchnia policzkowa – powierzchnia zwrócona na zewnątrz łuku zębowego
w zębach bocznych.
Powierzchnia podniebienna – (zęby górne) lub językowa (zęby dolne) – powierzchnia
zwrócona do wnętrza jamy ustnej w zębach bocznych.
Powierzchnie styczne – kaŜdy ząb boczny ma dwie powierzchnie styczne z wyjątkiem
zębów ostatnich. WyróŜniamy powierzchnię styczną przednią (mezjalną) i powierzchnię
styczną tylną (dystalną). Tworzą one punkty kontaktu z zębami sąsiednimi.
Powierzchnia Ŝująca – występuje w zębach bocznych, jest pokryta guzkami, styka się
z powierzchnią Ŝującą zębów przeciwstawnych i bierze udział w akcie Ŝucia. Zęby przednie
nie posiadają powierzchni Ŝujących, lecz brzeg sieczny.
Krawędzie zębów
Na koronie zęba rozróŜnia się kilka krawędzi. Korony zębów przednich mają cztery
krawędzie i brzeg sieczny (krawędź sieczną):
− krawędź wargowo – przyśrodkowa,
− krawędź wargowo – boczna,
− krawędź językowo – przyśrodkowa,
− krawędź językowo – boczna,

9
− brzeg sieczny lub krawędź sieczna.
Korony zębów bocznych mają osiem krawędzi:
− krawędź policzkowo – przednia,
− krawędź policzkowo – tylna,
− krawędź językowo – przednia,
− krawędź językowo – tylna,
− krawędź Ŝująco – policzkowa,
− krawędź Ŝująco – językowa,
− krawędź Ŝująco – przednia,
− krawędź Ŝująco – tylna.
Cechy Mühlreitera
Zęby ludzkie posiadają wspólne cechy ich kształtów. Odkrył to i opisał Mühlreiter. Podał
on trzy cechy rozpoznawcze. Znajomość tych cech pozwala rozpoznać, z której strony dany
ząb pochodzi – z prawej czy z lewej.
Cecha wypukłości korony polega na tym, Ŝe powierzchnie wargowe (zębów przednich)
lub policzkowe (zębów tylnych) są bardziej wypukłe w części przyśrodkowej niŜ w dalszej
(odśrodkowej). Właściwość ta określana jest teŜ jako cecha krzywizny. Cecha ta występuje w
zębach przednich i bocznych górnych i dolnych.
Cecha kąta polega na tym, Ŝe brzeg sieczny tworzy z powierzchnia przyśrodkową kąt
ostrzejszy niŜ z powierzchnia boczną. Dodatkowo wierzchołek kąta bocznego jest
zaokrąglony. Cecha ta występuje w zębach przednich (siekaczach i kłach).
Cecha korzenia polega na odchyleniu korzenia względem korony w stronę boczną
(dystalną) w zębach przednich, a w stronę tylną w zębach bocznych.
Zęby przedtrzonowe odróŜnia się według cech korony i korzenia. Ponadto powierzchnie
styczne tylne zębów przedtrzonowych są mniejsze i bardziej wypukłe, a części przednie
brzegów Ŝujących są krótsze od ich części tylnych
Mianownictwo zębów
U człowieka wyrzyna się najpierw 20 zębów mlecznych (siekacze, kły, trzonowce), które
następnie wypadają, a w ich miejsce pojawia się uzębienie stałe w ilości 32 zębów.
Szesnaście w szczęce i szesnaście w Ŝuchwie. Uzębienie mleczne określane jest jako
uzębienie czasowe a stałe jako ostateczne.
Zęby stałe umieszczone są symetrycznie w wyrostkach zębodołowych po prawej i lewej
stronie tworząc łuki zębowe. W uzębieniu ludzkim moŜna wyróŜnić cztery grupy zębów
róŜniących się kształtem i funkcją. Są to: siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce.
Siekacze – jest ich osiem. Cztery górne i cztery dolne znajdują się w przednim odcinku łuku
zębowego przed kłami. Mają kształt łopat i słuŜą podczas jedzenia do odcinania kęsów pokarmowych.
Kły – są cztery. Dwa górne i dwa dolne. LeŜą na załamaniu łuku zębowego i znajdują się
w pobliŜu kąta ust. SłuŜą do rozgryzania lub rozrywania najtwardszych kęsów.
Przedtrzonowce – występują w liczbie ośmiu tj. cztery górne i cztery dolne. SłuŜą do
rozgryzania i rozcierania pokarmu.
Trzonowce – występują w liczbie dwunastu tj. sześciu górnych i sześciu dolnych. SłuŜą do
rozgryzania i rozcierania pokarmu. Przedtrzonowce i trzonowce naleŜą do grupy zębów bocznych.
Zęby mleczne – składają się z 20 zębów – z 8 zębów siecznych, 4 kłów i 8 zębów
trzonowych mlecznych. Zęby te odpowiadają kształtem zębom jednoimiennym w uzębieniu
stałym, brak jest jednak zębów przedtrzonowych. Zęby mleczne, które znajdują się na miejscu
zębów przedtrzonowych, przypominają bardziej zęby trzonowe uzębienia stałego i dlatego
nazywane są zębami trzonowymi mlecznymi. Zęby mleczne są drobniejsze i mniejsze o 2 do
4mm od zębów stałych. Zabarwienie mają biało – niebieskie, poniewaŜ zawierają mniej
wapnia. Charakteryzują się wzmocnionym przyjęzykowym brzegiem szkliwnym
i obszerniejszą jamą miazgi. Korzenie zębów mlecznych są szeroko rozstawione, poniewaŜ
pomiędzy nimi znajdują się zawiązki zębów stałych.

10
Oznaczanie zębów
Wszystkie zęby ludzkie posiadają swoją nazwę, która jest jednak dość długa. Aby ułatwić
porozumiewanie się przy wykonywaniu czynności zawodowych i wypełnianiu dokumentacji
chorobowej, wprowadzono system oznaczania zębów mlecznych i stałych w postaci prostych
symboli. Ścisła współpraca pomiędzy lekarzem dentystą i technikiem dentystycznym wymaga
stosowania dokładnego nazewnictwa poszczególnych zębów. Określenie „prawy górny ząb
przedtrzonowy” jest właściwe i jednoznaczne, jednak o wiele za długie. Stosuje się więc
schemat uzębienia, słuŜący do jednoznacznego określania pojedyńczego zęba. Wszystkie
schematy zębowe są tak przedstawione, jakby badający patrzył na twarz pacjenta od strony
przedniej. Oznacza to Ŝe badane zęby z prawej górnej ćwiartki (kwadratu) pacjenta na
schemacie umieszczone są na górze po stronie lewej.
Schemat uzębienia według Zsigmondy’ego
Zęby stałe
prawa strona – góra 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 strona lewa – góra
prawa strona – dół 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 strona lewa – dół
Według tego sposobu cyfry umieszczone nad linią poziomą oznaczają zęby górne, pod
linią zęby dolne, natomiast linia pionowa oddziela zęby prawe od lewych.
Zęby mleczne
prawa strona – góra V IV III II I I II III IV V lewa strona – góra
prawa strona – dół V IV III II I I II III IV V lewa strona – dół
Systemem tym moŜna oznaczać poszczególne zęby stałe i mleczne przez umieszczenie
odpowiedniej cyfry arabskiej lub rzymskiej w kącie prostym, np.:
Przedtrzonowiec górny pierwszy prawy
Trzonowiec górny pierwszy lewy
Siekacz dolny boczny prawy
Trzonowiec dolny pierwszy lewy
Kieł górny prawy mleczny
Trzonowiec górny pierwszy lewy mleczny
Siekacz dolny boczny prawy mleczny
Kieł dolny lewy mleczny
4
6
2
6
ΙΙΙ
ΙV
ΙΙ
ΙΙΙ

11
Schemat uzębienia według Haderupa z poprawką Allerhanda dla zębów mlecznych
Zęby stałe
8+ 7+ 6+ 5+ 4+ 3+ 2+ 1+ +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8lewa
strona 8- 7- 6- 5- 4- 3- 2- 1- -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8
prawa
strona
Zęby mleczne
V+ IV+ III+ II+ I+ +I +II +III +IV +Vprawa
strona V- IV- III- II- I- -I -II -III -IV -V
lewa
strona
W systemie tym dla określenia danego zęba uŜywa się znaku + lub -. Plusem z prawej
strony oznacza się zęby górne prawe a z lewej strony zęby górne lewe. Minusem z prawej
strony oznacza się zęby dolne prawe, z lewej strony zęby dolne lewe, np.:
Siekacz górny przyśrodkowy prawy 1+
Kieł górny lewy +3
Siekacz dolny boczny prawy 2-
Przedtrzonowiec dolny pierwszy lewy -4
Siekacz górny przyśrodkowy prawy mleczny I+
Trzonowiec górny pierwszy lewy mleczny +IV
Siekacz boczny dolny prawy mleczny II-
Kieł dolny lewy mleczny -III
System międzynarodowy (wg Viola)
W tym systemie zamiast znaków są cyfry arabskie od 1 do 4 dla zębów stałych i od 5 do
8 dla zębów mlecznych. Występuje tutaj zapis dwucyfrowy gdzie, pierwsza cyfra oznacza
kwadrant a druga ząb.

12
Zęby stałe
Szereg zębowy górny
1 kwadrant
18 17 16 15 14 13 12 11
2 kwadrant
21 22 23 24 25 26 27 28prawa
strona 48 47 46 45 44 43 42 41
4 kwadrant
31 32 33 34 35 36 37 38
3 kwadrant
lewa
strona
Szereg zębowy dolny
Np: Siekacz górny przyśrodkowy lewy - 21
Kieł dolny prawy - 43
Zęby mleczne
Szereg zębowy górny
1 kwadrant
55 54 53 52 51
2 kwadrant
61 62 63 64 65prawa
strona 85 84 83 82 81
4 kwadrant
71 72 73 74 75
3 kwadrant
lewa
strona
Szereg zębowy dolny
System Viola przyjęty jest obecnie w wielu krajach. W Polsce od wielu lat egzekwuje się
go od studentów stomatologii. Jednak lekarze starszego pokolenia nadal najczęściej stosują
system Haderupa z poprawką Allerhanda.
System amerykański oznaczania zębów
Zęby stałe
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16prawa
strona 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17
lewa
strona
Zęby mleczne
A B C D E F G H I Jprawa
strona T R S Q P O N M L K
lewa
strona

13
Typ konstytucjonalny człowieka a kształt zębów
DuŜy wpływ na kształt i wielkość zębów u poszczególnych osób ma typ
konstytucjonalny danego człowieka.
Typ asteniczno – leptosomiczny – wąska klatka piersiowa, wąskie i spadziste ramiona,
drobnokościste ręce, słabe umięśnienie, mały obwód głowy o jajowatej formie i kątowym
profilu. Charakterystyczne dla tego typu są zęby przednie podłuŜnie prostokątne, rzadziej
podłuŜnie trójkątne. Zęby boczne sieczne skręcone są zwykle wokół długich osi. Zęby
przednie są stłoczone a diastema (szczelina między siekaczami centralnymi) naleŜy do
wielkiej rzadkości. Zęby boczne mają dość wysokie guzki, ostre krawędzie i głębokie bruzdy.
Typ leptosomiczno – atletyczny – budowa scięgnisto – smukła, o skłonnościach do
wyczynów sportowych. Twarz podłuŜna o stromej formie jajowatej. W tym typie mieszczą
się piękne, harmonijne twarze kobiece o wysokiej formie owalnej. Kształt zębów prostokątny.
Siekacze przyśrodkowe duŜe, pięknie wykształcone, ustawione nieco niŜej niŜ kły. Kły dość
ostre i mniejsze od siekaczy centralnych. Zęby ustawione są w dość regularne łuki. Boczne
zęby mają wyraźnie, o regularnych stokach, wykształcone guzki i dość głębokie bruzdy.
Typ atletyczny – dobrze rozwinięty kościec i mięśnie przy szerokich barkach i wąskich
biodrach. Twarz jest wysoka o wydłuŜonej części środkowej. Wydatnie zaznaczone kości
policzkowe. Zęby przednie są kwadratowe, krótsze niŜ w typach poprzednich. Kły dominują
w uzębieniu, poniewaŜ są mocno zbudowane i wyraźnie stoją na załamaniu łuków zębowych.
Zęby sieczne znajdują się na jednym poziomie z kłami. Zęby boczne mają dobrze
wykształcone, lecz niezbyt wysokie guzki, oddzielone płytkimi bruzdami.
Typ pikniczny – twarz gruba o miękkich rysach, szyja krótka i delikatne kończyny. Zęby
są krótkie, kanciaste, trójkątne, niejednokrotnie zaokrąglone. Siekacze ustawione są często
z diastemą i szparami. Zęby boczne są duŜe o niskich guzkach i płytkich bruzdach.
Typ atletyczno – pikniczny – Szczególnie często spotykany wśród Europejczyków.
Łączy silną budowę, szerokie ramiona z cechami piknicznymi. Zęby w przeciwieństwie do
typu atletycznego, są bardziej zaokrąglone, owalne, nieco węŜsze, ale nie dłuŜsze.
Typ asteniczno – pikniczny – długa, wąska klatka piersiowa, mały okrągły brzuch.
Kończyny w przeciwieństwie do piknika, długie, czaszka lekko wieŜowata, twarz mniej
pulchna niŜ u piknika. Zęby zwęŜone, trójkątne o ustawieniu podobnym do piknika.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jakie funkcje spełniają poszczególne tkanki budulcowe zęba?
2. Jakie znasz części anatomiczne zęba?
3. Jaka jest róŜnica pomiędzy koroną kliniczną i anatomiczną?
4. Jakie znasz powierzchnie i krawędzie zębów przednich i bocznych?
5. Do czego słuŜy znajomość cech Mühlreitera?
6. Jakie znasz cechy Mühlreitera?
7. Jakie są funkcje poszczególnych grup zębów?
8. Jakie znasz sposoby oznaczania zębów?
9. Jaka jest zaleŜność między kształtem zębów a typem konstytucjonalnym człowieka?

14
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj stronę z której pochodzą zęby stałe na podstawie cech Mühlreitera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokładnie obejrzeć dostarczone modele gipsowe zębów stałych,
2) pogrupować wstępnie zęby na przednie i boczne,
3) oddzielić zęby górne przednie i boczne od dolnych,
4) obejrzeć dokładnie kaŜdy ząb pod względem cech Mühlreitera,
5) ustawić zęby prawe po stronie prawej, zęby lewe po lewej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− gipsowe fantomy wszystkich zębów stałych,
− gipsowe modele pełnych łuków zębowych górnych i dolnych,
− plansza przedstawiająca cechy Mühlreitera,
− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Oznacz zęby stałe róŜnymi systemami.
Pełna nazwa
zęba
Schemat wg
Zsigmondy’ego
Schemat wg.
Haderupa
Schemat wg.
Viohla
System
amerykański
Nauczyciel powinien równieŜ omówić zakres i technikę wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
1) dokładnie obejrzeć dostarczone gipsowe fantomy zębów stałych,
2) naszkicować na kartce papieru schemat uzębienia z zaznaczeniem strony prawej i lewej
zgodnie z róŜnymi systemami oznaczania zębów,
3) kaŜdy ząb znajdujący się na stanowisku pracy zapisać pełną nazwą i symbolem zgodnie
z róŜnymi systemami oznaczeń zębów do gotowej tabelki dostarczonej przez nauczyciela,
− gipsowe fantomy zębów stałych,
− gipsowe modele pełnych łuków zębowych górnych i dolnych,
− plansze przedstawiające róŜne systemy oznaczania zębów,
− kilka kartek papieru,
− gotowa tabela, do której naleŜy prawidłowo wpisać wybrane przez nauczyciela zęby,
− ołowek,

15
− długopis,
− gumka,
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj powierzchnie i krawędzie zębów stałych.
1) dokładnie zapoznać się z dostarczonymi przez nauczyciela gipsowymi fantomami zębów
stałych,
2) odnaleźć na poszczególnych zębach wszystkie powierzchnie i krawędzie,
3) napisać na kartce prawidłową nazwę danego zęba oraz wszystkie jego powierzchnie
i krawędzie,
− gipsowe fantomy zębów stałych,
− gipsowe modele całych łuków zębowych górnych i dolnych,
− plansza przedstawiająca powierzchnie i krawędzie wszystkich zębów stałych,
− kilka kartek papieru,
− długopis,
− ołówek,
− gumka,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować budowę anatomiczną i funkcje poszczególnych grup
zębowych?
2) odróŜnić zęby górne od dolnych?
3) odróŜnić zęby prawe od lewych na podstawie cech Mühlreitera?
4) wyróŜnić wszystkie powierzchnie i krawędzie?
5) zapisać wszystkie zęby zgodnie z róŜnymi systemami oznaczeń zębów?

16
4.2. Rysowanie i modelowanie zębów stałych
4.2.1. Materiał nauczania
Rysunek – to obrazowe przedstawienie rzeczy na płaszczyźnie bez względu na to, jakimi
środkami został wykonany. W zaleŜności od techniki wykonania rozróŜniamy rysunek
odręczny, kreślarski, mechaniczny i fotograficzny. Ze względu na przeznaczenie moŜemy
podzielić rysunek na artystyczny, ilustracyjny i zawodowy.
Rysunek artystyczny – oddziaływuje na człowieka w sposób emocjonalny, jest
wyrazem przeŜyć twórcy i ujęty w formę, która wywołuje u patrzącego wraŜenia natury
estetycznej.
Rysunek ilustracyjny – uzupełnia lub zastępuje opis słowny w przedstawianiu rzeczy
lub zjawisk. Jest częścią składową prasy, literatury naukowej i pięknej. PoniewaŜ ma
charakter informacyjny musi być wyrazisty i dokładny. Rysunki ilustracyjne wykonywane są
wszystkimi znanymi technikami.
Rysunek zawodowy – stosuje się go w procesach produkcyjnych. Ułatwia on
wykonywanie róŜnych zawodów. Jego głównym celem jest ustalenie projektu zamierzonego
produktu. Rysunek ten cechuje dokładność przedstawianych przedmiotów. MoŜe być
wykonany jako rysunek odręczny, kreślarski, mechaniczny lub komputerowy.
W technice dentystycznej dla porozumiewania się lekarza z technikiem dentystycznym
stosuje się rysunek zawodowy odręczny liniowy, przedstawiający przedmiot w jednym lub
kilku rzutach, wykonywany odręcznie. Rysunek ten przedstawia na płaszczyźnie zarys,
kontur lub sylwetkę przedmiotu bez uwzględnienia jego głębi. Przedmiot przedstawiony
w rzucie, moŜe być wzbogacony dodatkowymi liniami uwidaczniającymi zarys róŜnych
szczegółów ukształtowania eksponowanej strony, np.: wklęśnięcia, bruzdy czy uwypuklenia.
Szczegóły te rysuje się cieńszą lub przerywana linią. Niekiedy wystarcza przedstawienie
przedmiotu mniej niŜ pięcioma rzutami. UzaleŜnione jest to od złoŜoności kształtu
przedstawianego obiektu. Technik dentystyczny często z jednego rzutu potrafi odtworzyć
z wyobraźni cały przedmiot.
Rys. 1. Rysunek odręczny liniowy zęba [3, s. 26]
Etapy rysowania rzutów zęba
Aby narysować prawidłowo rzuty zęba naleŜy najpierw szczegółowo przeanalizować
model zęba gipsowego w skali 3:1. Dokładnie zapoznać się z jego powierzchniami
i krawędziami. Przed przystąpieniem do rysowania model zęba ustawia się równolegle do
powierzchni czołowej na wysokości oczu, w odległości zasięgu ręki. Za modelem zęba
powinien znajdować się czarny papier, który stanowi kontrastowe tło. Oświetlenie
pomieszczenia powinno być mocne i rozproszone.
Rysunek sporządza się na białym papierze, tzw. brystolu, przy uŜyciu ołówka średniej
twardości. Ołówek powinien być ostro zatemperowany. NaleŜy zaopatrzyć się równieŜ
w miękką gumkę. Przystępując do rysowania ołówek naleŜy trzymać trzema palcami:

17
kciukiem, wskazującym i środkowym. Dłoń powinna lekko dotykać płaszczyzny rysunku.
Ręka w nadgarstku musi poruszać się swobodnie. Rysunek powinien być wykonany w tej
samej skali co model zęba. NaleŜy przygotować sobie wymiary zęba w skali 3:1. (długość,
szerokość i głębokość korony, szerokość i głębokość na szyjce i inne).
Rysunek składa się z pięciu rzutów, przedstawiających zarys modelu widzianego z pięciu
stron. W tym celu arkusz papieru naleŜy podzielić na pięć części.
Przed przystąpieniem do rysowania poszczególnych konturów sylwet trzeba nanieść na
papier prostokąty o długości i szerokości równej wymiarom zęba. Kolejno zaznacza się oś
długości pola tej figury i linię poprzeczną, dzielącą ją na części przeznaczone dla rysunku
korony i korzenia. Dodatkowymi punktami czy liniami naleŜy rozplanować umiejscowienie
punktów stycznych szczytów guzków zęba itd. Dla ułatwienia moŜna dodatkowo
w narysowany prostokąt wpisać figurę geometryczną, która w uproszczony sposób
charakteryzuje zarys sylwety zęba, np.: trójkąt, trapez, koło, owal. Dopiero po tych
czynnościach moŜna przystąpić do szkicowania cienką linią konturu zęba.
Po wstępnym wykonaniu rysunku naleŜy opracować jego szczegóły, przypatrując się
uwaŜnie krawędziom modelu i porównując go z wykonanym szkicem. Wykryte błędy trzeba
zetrzeć miękką gumką i poprawić cienką linią. Korekty nanosi się tak długo, aŜ rysunek
będzie jednoznaczny z widokiem sylwety zęba. Kiedy szkic zęba jest juŜ dobrze wykonany,
pogrubia się jego linie miękkim ołówkiem. Następnie rysunek trzeba uzupełnić, zaznaczając
cienkimi lub przerywanymi liniami szczegóły ukształtowania widoczne w sylwecie zęba, np.:
guzki, bruzdy, dołki. Po zmianie połoŜenia modelu moŜna przystąpić do wykonania rysunku
w rzucie jego następnej strony.
Rys. 2. Zmiana połoŜenia modelu zęba [3, s. 26]
Metody modelowania
Istnieją trzy metody modelowania: metoda odejmowania materiału, metoda dodawania
materiału oraz metoda odejmowania i dodawania (metoda mieszana).
Metodą odejmowania posługujemy się w materiałach twardych takich jak: gips, masy
akrylowe, drewno.

18
Metodę dodawania wykorzystuje się przy modelowaniu w materiałach plastycznych,
takich jak: plastelina, woski miękkie, glina.
Metoda dodawania i odejmowania jest najczęściej stosowana w praktyce
dentystycznej. Metodę tę moŜna stosować przy modelowaniu w wosku i masach
plastycznych.
W technice dentystycznej wosk zajmuje naczelne miejsce jako materiał modelowy.
Powinien on równieŜ stanowić podstawowy materiał w modelarstwie na ćwiczeniach.
Modelując zęby w powiększeniu (w skali 3:1) w metodzie mieszanej przewaŜa metoda
odejmowania. Podczas modelowania koron zębów w łukach w skali 1:1 przewaŜa metoda
dodawania.
Aby wykonać określoną pracę z zakresu modelarstwa, nie wystarczą zdolności manualne
oraz wiedza teoretyczna. NaleŜy mieć równieŜ do dyspozycji odpowiedni zestaw przyrządów.
Do modelowania w wosku potrzebne będą: suwmiarka, cyrkiel, nóŜ do gipsu, skalpel, nóŜ do
wosku, palnik gazowy lub noŜyk elektryczny, szczoteczka do zębów oraz inley.
Etapy modelowania
Przystępując do modelowania zębów, naleŜy zaznajomić się dokładnie z ich budową
anatomiczną oraz wymiarami i proporcjami. Następnie wykonuje się rysunki tych zębów
w rzutach, analizując jednocześnie ich kształty. Mając juŜ pewne wyobraŜenie o kształtach
koron, moŜna przystąpić do modelowania. NaleŜy przygotować blok wosku w kształcie
prostopadłościanu o wymiarach odpowiadających powiększonym wymiarom zęba. PoniewaŜ
wzorcowy model i rysunek jest w skali 3:1, nasz przyszły ząb ma być równieŜ w tej samej
skali. Na odpowiednim boku sporządzonej bryły rysuje się ostrym narzędziem zarys strony
licowej zęba, uwzględniając jego część koronową i ½ długości korzenia. Następnie kilkoma
cięciami noŜa do gipsu lub duŜego skalpela odejmuje się nadmiar materiału do linii zarysu
sylwety zęba. Kolejno na krzywiznach bocznej ściany bloku woskowego rysuje się styczny
rzut zęba i ponawia cięcia. Później odcina się ostre krawędzie nadając powoli modelowanemu
zębowi cechy i kształty zgodne z wzorcowym modelem. W poszczególnych etapach pracy
porównuje się kształtowaną bryłę z modelem wzorcowym bądź rysunkiem liniowym,
przedstawiającym wykonywany ząb w rzutach.
Podczas modelowania naleŜy sprawdzać wymiary: długość, szerokość, głębokość i inne
za pomocą cyrkla lub suwmiarki. Długość korony mierzy się wzdłuŜ długiej osi korony: na
zębach przednich od brzegu siecznego, a na zębach bocznych od szczytu najwyŜszego guzka
do linii łączącej szyjkę w miejscach najdalej wysuniętych w kierunku korzenia po stronie
licowej oraz po stronie językowej. Szerokość i głębokość mierzy się w punktach najbardziej
wysuniętych na zewnątrz.
Ząb podczas modelowania naleŜy oglądać ze wszystkich stron i sprawdzać wymiary, aby
nie utracić proporcji oraz właściwych kształtów. JeŜeli zdarzy się, Ŝe zbierzemy za duŜo
wosku, wówczas naleŜy dolać płynny wosk kropelkami do obiektu modelowanego za pomocą
noŜyka do wosku i palnika gazowego lub za pomocą noŜyka elektrycznego.

19
Rys. 3. Etapy modelowania zęba [3, s.40]
Podczas modelowania pojedynczych zębów w powiększeniu zwracamy głównie uwagę
na cechy anatomiczne danego zęba i jego wymiary. DuŜo trudniejsze jest modelowanie koron
brakujących zębów w łukach zębowych modeli gipsowych w skali 1:1. Trudność tej pracy
polega na konieczności uwzględnienia stosunku zębów przeciwstawnych w zwarciu
centralnym. Przystępując do modelowania brakującej korony zęba naleŜy zacząć od bloczku
włoŜonego w momencie jego plastyczności w lukę międzyzębową. Następnie metodą
odejmowania i dodawania modelujemy koronę brakującego zęba zwracając uwagę na kształt
zębów zachowanych, które dają nam wskazówki, jak modelować brakujące. Podczas
modelowania staramy się równieŜ odtworzyć punkty styczne i prawidłowy stosunek z zębami
przeciwstawnymi.
Ogólne cechy anatomiczne poszczególnych zębów stałych
Ząb sieczny górny przyśrodkowy
Jest to największy ząb sieczny. Jego przeciętne wymiary to: szerokość korony – 8,5mm,
długość korony – 10,5mm, głębokość korony – 7,3mm, szerokość na szyjce – 6,2mm,
głębokość na szyjce – 6,7mm, długość zęba – 23,7mm. Korona w kształcie łopatowatym,
powierzchnia Ŝująca zredukowana do brzegu siecznego, a powierzchnia styczna w kształcie
trójkąta. Korona i korzeń tworzą jedną oś.
Powierzchnia wargowa – ma kształt prostokątny zwęŜający się w kierunku szyjki zęba,
wyraźnie zaznaczona cecha wypukłości korony:
− wypukłość pozioma większa od strony przyśrodkowej niŜ bocznej
− wypukłość pionowa zwiększa się w kierunku szyjki zęba i cecha kąta:
− brzeg sieczny z krawędzią styczną przyśrodkową tworzy kąt ostry, a z boczną
zaokrąglony, na powierzchni wargowej przy szyjce lekko zaznaczone są bruzdy
poprzeczne.
Powierzchnia podniebienna – przypomina powierzchnię wargową, ale jest mniejsza
i węŜsza, odpowiednio do kształtu łuku zębowego. Ograniczenie powierzchni stanowią listwy
brzeŜne, które przechodzą w guzek zęba. Kształt powierzchni przypomina łopatę, a listwa
środkowa moŜe być bardzo róŜnorodnie uformowana.
Powierzchnie styczne – są trójkątne, przy czym wierzchołek trójkąta wskazuje brzeg
sieczny. Linia szyjki przebiega łukowato, z wypukłością skierowaną do brzegu siecznego.

20
Widoczny jest kształt czynnościowy, umoŜliwiający odsuwanie pokarmów. Na powierzchni
stycznej po stronie wargowej największa wypukłość jest przyszyjkowo, a od strony
podniebiennej na guzku. Powierzchnia styczna przyśrodkowa jest, tak jak we wszystkich
zębach, większa niŜ boczna. Przejścia od powierzchni stycznych do powierzchni wargowej
lub podniebiennej nie mają ostrych granic.
Rzut od strony brzegu siecznego – patrząc na ząb od strony brzegu siecznego widoczna
jest cecha wypukłości korony – od strony mezjalnej większa wypukłość, a dystalnie płaskie
przejście. Powierzchnia wargowa widocznie większa od podniebiennej. Brzeg sieczny
przebiega zgodnie z cechą wypukłości korony.
Ząb sieczny górny boczny – ząb ten ma taki sam kształt podstawowy, jak ząb sieczny
przyśrodkowy, jest jednak mniejszy. Jego przeciętne wymiary to: szerokość korony – 6,5mm,
głębokość na szyjce – 5,5mm, długość zęba – 22,0mm. W zębie tym stwierdza się odchylenia
od kształtu i wielkości. NaleŜy on do zębów, które ulegają redukcji w uzębieniu człowieka.
Morze mieć cechy zęba mlecznego, moŜe mieć teŜ kształt czopowy, stoŜkowy lub sztyftowy.
Powierzchnia wargowa – podstawowy kształt odpowiada powierzchni wargowej zęba
siecznego przyśrodkowego, ale ząb sieczny boczny jest mniejszy, delikatniejszy i ma
wyraźniej zaokrąglone krawędzie. Ma równieŜ bardziej wydatne krzywizny, to znaczy cecha
wypukłości korony i cecha kąta są silniej zaznaczone. Na wypukłej powierzchni wargowej są
zaznaczone tylko ślady podłuŜnych bruzd, które wyraźniej występują w zębie pierwszym.
Powierzchnia podniebienna – odpowiada ona kształtem powierzchni podniebiennej
zęba siecznego przyśrodkowego, ale ma bardzo wyraźnie zaznaczone listwy brzeŜne
i wydatny guzek zęba. Powierzchnia ta jest wyraźnie wklęsła.
Powierzchnie styczne – mogą być silnie zbieŜne poniŜej punktów stycznych, co
powoduje, Ŝe powierzchnia wargowa wydaje się trójkątna. W tym rzucie odchylenia od
normy kształtu zęba siecznego bocznego są szczególnie widoczne.
Brzeg sieczny – jest wyraźnie zaokrąglony, krzywizny na wszystkich powierzchniach od
strony brzegu siecznego są bardzo dobrze widoczne, podobnie jak wydatny guzek zęba.
Kieł górny – jest najsilniejszym zębem jednokorzeniowym o charakterystycznym
kształcie. Jego przeciętne wymiary to: szerokość korony –7,6mm, długość korony – 10,0mm,
głębokość korony – 8,5mm, szerokość na szyjce 5,8mm, głębokość na szyjce – 7,5mm,
długość zęba – 26,3mm.
Powierzchnia wargowa – brzeg sieczny kła jest charakterystycznie załamany, to znaczy,
Ŝe składa się z dwóch nachylonych względem siebie odcinków o róŜnej długości. Odcinek
przyśrodkowy jest krótszy i przebiega bardziej poziomo niŜ dłuŜszy odcinek boczny
przebiegający skośnie. Dobrze wykształcona listwa środkowa dzieli powierzchnię wargową
na dwie części: przyśrodkową – węŜszą i boczną – szerszą i zaokrągloną. Cecha wypukłości
korony jest silnie zaznaczona. Szyjka zęba przebiega łukowato, a ponad nią znajduje się silnie
zaznaczona wypukłość pionowa do ochrony przyzębia brzeŜnego. Krawędzie styczne biegną
od punktu kontaktu zbieŜnie ku sobie, tak, Ŝe ząb przyszyjkowo jest wyraźnie węŜszy niŜ
przy brzegu siecznym. Przyśrodkowy punkt styczny leŜy bliŜej brzegu siecznego niŜ boczny.
Powierzchnia podniebienna – jest mniejsza od powierzchni wargowej, ale ma taki sam
kształt, a więc jest wypukła i trójkątna. Guzek jest wyraźnie wykształcony, co powoduje
znaczny wzrost średnicy wargowo – podniebiennej na poziomie szyjki zęba. Listwy brzeŜne
są wyraźnie zaznaczone, jak równieŜ wychodząca z guzka listwa środkowa, która jest
uwypuklona przy brzegu siecznym na kształt guzka. Linia szyjki przebiega łukowato,
a powyŜej tej linii ząb jest uwypuklony w celu ochrony dziąsła.
Powierzchnie styczne – mają kształt trójkątny. Powierzchnia przyśrodkowa jest mniej
wypukła od powierzchni bocznej. Linia szyjki jest wygięta w kierunku brzegu siecznego.
Widoczna jest wyraźna wypukłość pionowa powierzchni wargowej i wydatny guzek zęba.
Szczyt brzegu siecznego znajduje się dokładnie nad środkiem podstawy korony lub
w przedłuŜeniu osi zęba.

21
Rzut od strony brzegu siecznego – patrząc na ząb od strony brzegu siecznego widać
wyraźnie zaznaczoną cechę wypukłości korony, gdzie część przyśrodkowa jest węŜsza od
bocznej. Widoczna jest równieŜ wyraźna listwa środkowa po stronie wargowej i masywny
guzek zęba na powierzchni podniebiennej. Brzeg sieczny wygięty jest łukowato, odpowiednio
do cechy krzywizny i w odcinku bocznym jest szerszy.
Ząb przedtrzonowy pierwszy górny – jest to pierwszy ząb z powierzchnią Ŝującą, która
powstała w wyniku znacznego rozwoju guzka językowego. Jego przeciętne wymiary to:
szerokość korony – 7,0mm., długość korony – 8,7mm., głębokość korony – 9,7mm.,
szerokość na szyjce – 5,0mm., głębokość na szyjce – 8,0mm., długość zęba – 21,3mm.
Powierzchnia policzkowa – przypomina bardzo powierzchnię wargową kła, jest jedynie
nieznacznie mniejsza. Występuje tutaj jednak odwrotna cecha kąta i wypukłości korony.
Listwa środkowa przesunięta jest bocznie co powoduje, Ŝe powierzchnia przyśrodkowa jest
większa od bocznej, a krawędź Ŝująco – przyśrodkowa jest dłuŜsza niŜ krawędź boczna.
Stwierdza się równieŜ wyraźnie większą wypukłość powierzchni policzkowej od strony
bocznej. Linia szyjki ma kształt łukowaty, występują teŜ wyraźne bruzdy przyszyjkowe.
Powierzchnia podniebienna – mniejsza od powierzchni policzkowej, ale bardziej
wypukła. Listwa środkowa zwrócona jest w kierunku mezjalnym. Linia szyjki bardziej
wygięta niŜ po stronie policzkowej.
Powierzchnie styczne – mają kształt prostokątny. Wypukłość policzkowa jest bardziej
zaznaczona, największa przy szyjce zęba, dla ochrony przyzębia brzeŜnego. Wypukłość
podniebienna jest równomiernie zaokrąglona i słabiej zaznaczona. Linia szyjki wypukła
w kierunku powierzchni Ŝującej. Guzek policzkowy jest wyŜszy, większy, o ostrzejszych
krawędziach niŜ guzek podniebienny, który jest zaokrąglony.
Powierzchnia Ŝująca – kształt nerkowaty, szersza od strony policzkowej, węŜsza
i zaokrąglona od strony podniebiennej. Na powierzchni Ŝującej widać dwa guzki oddzielone
bruzdą centralną, która rozgałęzia się przed listwami brzeŜnymi na bruzdy boczne tworząc
literę H. Bruzda centralna przesunięta jest ku podniebieniu, poniewaŜ guzek policzkowy jest
większy. Krawędzie styczne są wypukłe i tworzą punkty kontaktu. Listwa brzeŜna
przyśrodkowa jest wklęsła dla kontaktu z kłem , a listwa boczna jest wypukła.
Ząb przedtrzonowy drugi górny – jest zębem mniejszym i mniej charakterystycznym
niŜ ząb czwarty. Korona jest bardziej symetryczna gdyŜ guzki są jednakowej wysokości
i zbliŜonej wielkości a bruzda centralna leŜy w środku. Jego przybliŜone wymiary to:
szerokość korony – 6,9mm, długość korony – 8,5mm, głębokość korony – 9,5mm, szerokość
na szyjce – 5,5mm, głębokość na szyjce – 8,2mm, długość zęba -21,3mm.
Powierzchnia policzkowa – brak widocznej cechy kąta i wypukłości korony. Listwa
środkowa leŜy centralnie i dzieli ząb na dwie części jednakowej wielkości.
Powierzchnia podniebienna – tak jak powierzchnia policzkowa podobna do zęba
czwartego, ale mniejsza. Listwa środkowa leŜy centralnie, a linia szyjki przebiega bardziej
łukowato.
Powierzchnie styczne – podobnie jak w zębie czwartym mają kształt prostokątny, guzki
są jednakowej wielkości i wysokości przy czym guzek policzkowy jest bardziej kanciasty,
a podniebienny bardziej zaokrąglony. Bruzda centralna znajduje się w środku i jest bardzo
głęboka tworząc prawie szczelinę. Cecha wypukłości korony jest prawidłowa.
Powierzchnia Ŝująca – jest bardziej symetryczna niŜ w zębie czwartym. Guzki są
jednakowej wielkości. Bruzda centralna leŜy pośrodku powierzchni Ŝującej, rozwidlając się
na bruzdy boczne w kształcie litery H.
Ząb trzonowy pierwszy górny – największy ząb w łuku górnym z największą
powierzchnią Ŝującą. Składa się z sześciennej korony i trzech korzeni. Jego przybliŜone
wymiary to: szerokość korony -10,0mm, długość korony – 7,7mm, głębokość korony –
11,0mm, szerokość na szyjce – 8,0mm, głębokość na szyjce – 10,0mm, długość zęba –
22,3mm.

22
Powierzchnia policzkowa – ma silnie zaznaczoną bruzdę podłuŜną, która dzieli ją na
dwie części podobne do zębów przedtrzonowych. Guzek przedni jest wyŜszy i bardziej
wykształcony niŜ zaokrąglony guzek tylny. Wyraźnie wykształcone listwy środkowe dzielą
część przednią i tylną powierzchni policzkowej na dwie mniejsze części. Część przednia
powierzchni policzkowej jest bardziej wypukła, linia szyjki przebiega faliście. Powierzchnia
ta obniŜa się w kierunku tylnym.
Powierzchnia podniebienna – jest mniejsza od policzkowej i odznacza się znaczną
zbieŜnością w kierunku szyjki. Bruzda podłuŜna oddzielająca oba guzki przemieszczona jest
w kierunku tylnym, gdyŜ guzek podniebienny tylny jest o połowę mniejszy od przedniego.
W przedniej części tej powierzchni moŜe występować niŜej połoŜony guzek – guzek
Carabelliego. Linia szyjki równieŜ ma kształt falisty a powierzchnia obniŜa się w kierunku
tylnym.
Powierzchnie styczne – mają kształt zbliŜony do prostokąta. Powierzchnia styczna
przednia jest znacznie większa niŜ tylna, podobnie listwa brzeŜna przednia leŜy wyŜej.
Występuje typowa wypukłość powierzchni policzkowej i podniebiennej, przy czym
powierzchnia policzkowa jest bardziej wypukła przy szyjce zęba, a powierzchnia
podniebienna jest bardziej zbieŜna w kierunku powierzchni Ŝującej.
Powierzchnia Ŝująca – ma kształt rombu z czterema guzkami. Dwa leŜą policzkowo
a dwa podniebiennie. Największym jest guzek podniebienny przedni, następnie policzkowy
przedni, policzkowy tylny i najmniejszy podniebienny tylny. Guzki składają się ze szczytów
i wypukłości trójkątnych. Ograniczone są bruzdami, które tworzą w przybliŜeniu literę H.
W miejscu stykania się poszczególnych bruzd powstają małe dołki w środku powstaje dołek
środkowy. KaŜdy guzek ma listwę środkową i listwy boczne, a pomiędzy nimi utworzone są
fałdy.
Ząb trzonowy drugi górny – ma kształt taki jak pierwszy ząb trzonowy. RóŜni się
jedynie słabszym wykształceniem powierzchni podniebiennej i mniejszą koroną. Brakuje teŜ
guzka Carabelliego, a guzek podniebienny tylny jest mniejszy, czasami nawet ulega redukcji
do listwy brzeŜnej, tak, Ŝe powierzchnia Ŝująca staje się trójguzkowa. Wymiary zęba
w przybliŜeniu to: szerokość korony – 10,0mm, długość korony – 7,7mm, głębokość korony –
11,0mm, szerokość na szyjce – 8,0mm, głębokość na szyjce – 10,0mm, długość zęba –
22,3mm.
Zęby sieczne dolne – najmniejsze zęby w uzębieniu człowieka. Ząb sieczny
przyśrodkowy mniejszy od bocznego. OdróŜnienie stron w tych zębach jest trudne gdyŜ tylko
ząb drugi ma zaznaczoną cechę kąta. Cecha wypukłości zaznaczona jest w niewystarczającym
stopniu. Wymiary przybliŜone zęba pierwszego to: szerokość korony – 5,0mm, długość
korony – 9,0mm, głębokość korony – 6,0mm, szerokość na szyjce – 3,5mm, głębokość na
szyjce – 5,2mm, długość zęba – 20,3mm. Wymiary zęba drugiego to: szerokość korony –
5,5mm, długość korony – 9,5mm, głębokość korony – 6,5mm, szerokość na szyjce – 4,0mm,
głębokość na szyjce – 5,8mm, długość zęba – 21,7mm.
Powierzchnia wargowa – jest prawie gładka w obu zębach. Bruzdy pionowe
i przyszyjkowe są słabo zaznaczone. Trójkątna, dłutowata powierzchnia wargowa prosty
brzeg sieczny powodują, Ŝe przejście w powierzchnie styczne przebiega pod kątem ostrym.
Cecha kąta występuje jedynie czasem w zębie drugim. Szyjka zęba jest wąska i zbiega się
spiczasto. Ząb drugi jest szerszy niŜ pierwszy. W obu zębach krawędzie styczne boczne są
zbieŜne w kierunku językowym.
Powierzchnie styczne – powierzchnia przyśrodkowa i boczna są w przybliŜeniu takiej
samej wielkości. Ze względu na dłutowaty kształt zęba powierzchnie styczne są bardzo
wąskie. Patrząc od strony stycznej, korony zębów siecznych dolnych wykazują przechylenie
w kierunku językowym. Linie szyjek wyginają się w kierunku brzegu siecznego.

23
Rzut od strony brzegu siecznego – widać tu, Ŝe zęby sieczne dolne mają większą
szerokość wargowo – językową niŜ przyśrodkowo – boczną. Podstawowy kształt jest owalny,
bez cechy wypukłości korony.
Kieł dolny – podobny do kła górnego we wszystkich cechach, ale jest węŜszy. Ma mniej
masywną budowę korony i korzenia. Jego przybliŜone wymiary to: szerokość korony –
7,0mm, długość korony – 11,0mm, głębokość korony – 8,3mm, szerokość na szyjce – 5,3mm,
Powierzchnia wargowa – ma typowy kształt grotowaty, ale jest węŜsza od kła górnego
w miejscach punktów kontaktu. Część przyśrodkowa brzegu siecznego jest krótsza i leŜy
wyŜej niŜ boczna. Krawędzie styczne przebiegają prawie równolegle. Wyraźnie zaznaczone
są listwy brzeŜne, listwa środkowa, bruzdy pionowe i przyszyjkowe. Wypukłość pozioma jest
bardziej zaznaczona niŜ w kle górnym.
Powierzchnia językowa – mniej wykształcona niŜ w kle górnym. Ma słabo zaznaczoną
listwę środkową, listwy brzeŜne i silnie spłaszczony guzek zębowy.
Powierzchnie styczne – widok od strony powierzchni stycznej wykazuje wyraźne
nachylenie korony w kierunku językowym. Pomimo tego szczyt brzegu siecznego leŜy w osi
zęba nad środkiem podstawy korony. Wyraźne jest nachylenie wypukłości pionowej
i spłaszczenie guzka.
Widok od strony brzegu siecznego – wyraźna cecha wypukłości korony, powierzchnia
językowa jest wyraźnie węŜsza, a powierzchnie styczne mają wgłębienia. Brzeg sieczny ma
większy kąt niŜ w kle górnym. Większa szerokość wargowo- językowa od przyśrodkowo –
bocznej.
Ząb przedtrzonowy pierwszy dolny – podobny do kła dolnego, z tym, Ŝe guzek zębowy
jest wyraźnie zaznaczony. Jest równieŜ mniejszy i masywniejszy od kła. Jego przeciętne
wymiary to: szerokość korony – 6,8mm, długość korony – 8,7mm, głębokość korony –
8,0mm, szerokość na szyjce – 4,8mm, głębokość na szyjce – 6,7mm, długość zęba -22,7mm.
Powierzchnia policzkowa – przypomina powierzchnię wargową sąsiedniego kła. Silnie
zaznaczona jest cecha kąta i wypukłości korony. Wyraźna listwa środkowa dzieli
powierzchnię policzkową na dwie nierówne części – wąską przednią i szerszą tylną. Część
przednia jest bardziej wypukła poprzecznie na całej długości niŜ tylna (zgodnie z cechą
Mühlreitera). Wypukłość podłuŜna jest najwyraźniej zaznaczona w ¼ odległości od szyjki.
Powierzchnia policzkowa jest pochylona w stronę językową nieco mocniej niŜ w sąsiednim
kle.
Powierzchnia językowa – jest mała i wąska gdyŜ guzek językowy jest słabo
wykształcony. Nie ma on kontaktu z antagonistami. Powierzchnia ta jest nieregularnie
wypukła. W wymiarze podłuŜnym największy stopień tej wypukłości znajduje się w 1/3
odległości od krawędzi Ŝująco – językowej. Natomiast wypukłość poprzeczna jest
rozciągnięta na całej długości. Powierzchnia językowa wykazuje znaczne zwęŜenie w okolicy
szyjki.
Powierzchnie styczne – mają kształt trapezów. Od strony stycznej wyraźnie widać
załamanie osi korony w kierunku językowym. Widać równieŜ charakterystyczne wypukłości
pionowo – policzkowe w zakresie przyszyjkowym i językową przy powierzchni Ŝującej.
Powierzchnie styczne są uwypuklone w miejscu kontaktu, a w kierunku szyjki zęba zwęŜają
się.
Powierzchnia Ŝująca – jej zarys jest okrągły. Guzek językowy jest o wiele mniejszy od
policzkowego i wyraźnie zaokrąglony. Powierzchnia Ŝująca pochylona jest w kierunku
językowym. Od guzka językowego do policzkowego przebiega wyraźnie wykształcony
grzbiet guzka. MoŜliwe są trzy warianty powierzchni Ŝującej: kształt obu guzków regularny,
guzek językowy przesunięty tylnie, guzek językowy zanikający.

24
Ząb przedtrzonowy drugi dolny – jest większy od zęba czwartego dolnego,
a powierzchnia Ŝująca leŜy bardziej poziomo gdyŜ występuje tylko niewielka róŜnica
w wysokości pomiędzy guzkiem policzkowym a językowym. Jego przybliŜone wymiary to:
szerokość korony – 7,2mm, długość korony – 8,2mm, głębokość korony – 9,0mm, szerokość
na szyjce – 5,3mm, głębokość na szyjce – 7,3mm, długość zęba – 23,0mm.
Powierzchnia policzkowa – przypomina równieŜ powierzchnię kła. Cecha kąta jest
słabo zaznaczona, kąt przyśrodkowy leŜy nieco wyŜej od odśrodkowego i równieŜ podobnie
ułoŜone są punkty styczne. Bruzdy i listwy są prawidłowo wykształcone, występuje takŜe
cecha wypukłości korony. Krawędzie styczne są wgłębione i przechodzą zbieŜnie w łukowatą
szyjkę zęba.
Powierzchnia językowa – jest węŜsza i krótsza od policzkowej. W formie trójguzkowej
występują dwa guzki językowe. Wyraźnie widać, Ŝe guzek tylny jest mniejszy i leŜy niŜej od
przedniego. Guzek policzkowy jest widoczny gdyŜ przewyŜsza lekko guzki językowe.
Powierzchnie styczne – mają kształt nieregularnych rombów i są szersze niŜ
w poprzednim zębie. Występuje tutaj dojęzykowe przechylenie korony. Widać równieŜ
wypukłość pionową powierzchni językowej i policzkowej. Część policzkowa powierzchni
Ŝującej jest szersza, wskutek czego bruzda centralna przesunięta jest w kierunku językowym.
Powierzchnia Ŝująca – forma dwuguzkowa zęba piątego dolnego podobna jest do
górnego zęba piątego. Forma trójguzkowa ma jeden guzek policzkowy i dwa językowe.
Cechy powierzchni Ŝującej są prawidłowe – występują guzki, grzbiety guzków i ich granie,
listwy brzeŜne i bruzdy. Guzek policzkowy jest największy, a językowy dystalny
najmniejszy.
Ząb trzonowy pierwszy dolny – największy i najmasywniejszy ząb w uzębieniu
człowieka. Ma zwykle koronę pięcioguzkową z dwoma guzkami językowymi i trzema
policzkowymi, w wyniku czego zarys zęba ma kształt wydłuŜonego prostokąta. Jego
przybliŜone wymiary to: szerokość korony – 11mm, długość korony – 7,7mm, głębokość
korony – 11,0mm, szerokość na szyjce – 8,7mm, głębokość na szyjce – 9,7mm, długość zęba
– 20,7mm.
Powierzchnia policzkowa – na tej powierzchni widać trzy guzki podobne do grzbietów
górskich. Wysokość ich zmniejsza się w kierunku tylnym. Guzki rozdzielone są bruzdami
podłuŜnymi. Stwierdza się znaczne uwypuklenie podłuŜne i poprzeczne w zakresie
przyszyjkowym, gdzie moŜna równieŜ zauwaŜyć lekkie bruzdki przyszyjkowe. Linia szyjki
zęba przebiega faliście. Tylny punkt kontaktowy leŜy wyraźnie niŜej od przedniego, dzięki
czemu krawędź sieczna przednia ma większą wypukłość podłuŜną od tylnej.
Powierzchnia językowa – jest wyraźnie mniejsza od policzkowej. Występują dwa guzki
językowe oddzielone bruzdą podłuŜną. Guzek językowy przedni jest większy od językowego
tylnego. Powierzchnia językowa ma bardzo nieznaczną wypukłość poziomą i pionową. Linia
szyjki jest równieŜ falista lecz leŜy wyŜej niŜ po stronie policzkowej.
Powierzchnie styczne – mają kształt romboidalny. Powierzchnia policzkowa wykazuje
typową wypukłość pionową, która jest największa przyszyjkowo. Powierzchnia językowa nie
ma wyraźniej wypukłości pionowej. Guzki policzkowe są bardziej zaokrąglone i niŜsze niŜ
językowe. Powierzchnia styczna tylna jest znacznie mniejsza od przedniej.
Powierzchnia Ŝująca – jest w przybliŜeniu prostokątna, zwęŜająca się w kierunku
bocznym. W jej skład wchodzi pięć guzków (w/g wielkości): językowy przedni, policzkowy
przedni, językowy tylny, policzkowy środkowy i policzkowy tylny. Od środka bruzdy
centralnej biegną dwie bruzdy główne w kierunku językowym i policzkowym, wskutek czego
powstaje krzyŜ. W kierunku tylnym odchodzi kolejna bruzda główna i oddziela guzek
policzkowy tylny. Przed listwami brzeŜnymi bruzda centralna rozdziela się na drobniejsze
bruzdy tylne.

25
Ząb trzonowy drugi dolny – jest podobny do zęba szóstego, tylko jest mniejszy i ma
cztery guzki. Budowę ma bardzo symetryczną z czterema guzkami w przybliŜeniu
jednakowej wielkości, które oddzielone są bruzdą w kształcie krzyŜa. Szerokość korony
równa jest prawie jej głębokości. Jego przybliŜone wymiary to: szerokość korony – 10,5mm,
Główne czynności modelarskie w protetyce stomatologicznej wykonuje się na modelach
szczęki i Ŝuchwy, odtwarzając brakujące zęby w układzie sąsiednich i przeciwstawnych
zębów. Wykonane zęby, nawet o idealnych kształtach anatomicznych i odpowiednich
wielkościach nie spełnią swego funkcjonalnego i estetycznego zadania, jeŜeli nie będą
ustawione we właściwym układzie z zębami sąsiednimi i przeciwstawnymi.
Cechy łuków zębowych
Prawidłowo ukształtowane łuki zębowe charakteryzują się następującymi cechami:
1. Zęby uszeregowane są symetrycznie i w stałej kolejności.
2. Linia łącząca punkty w miejscach najbardziej wypukłych powierzchni wargowych koron
zębów tworzy łuk. W szczęce ma on kształt połowy elipsy, a w Ŝuchwie paraboli. Łuk
górny składa się z odcinka przedniego, obejmującego zęby przednie od połowy kła
lewego do połowy kła prawego, z odcinków środkowych, obejmujących tylną część kłów,
zęby przedtrzonowe i przednią 1/3 część zębów trzonowych pierwszych oraz z odcinków
tylnych, obejmujących 2/3 zębów trzonowych pierwszych oraz zęby trzonowe drugie
i trzecie. Odcinek przedni stanowi część koła zakreślonego z punktu znajdującego się na
linii środkowej podniebienia. Odcinki środkowe i tylne są prawie prostolinijne. Łuk dolny
składa się z odcinka przedniego, obejmującego zęby przednie od połowy kła lewego do
połowy kła prawego, z odcinków środkowych, obejmujących tylną część kłów, zęby
przedtrzonowe i 2/3 powierzchni policzkowych zębów trzonowych pierwszych oraz zęby
trzonowe drugie i trzecie. Odcinek przedni dolnego łuku jest krótszy od odpowiednika
górnego, środkowy i boczny są podobnie prostolinijne. Łuk dolny jest nieco mniejszy
i węŜszy.
Rys. 4. Łuki zębowe z zaznaczonymi odcinkami [4, s. 80]
3. Poszczególne zęby sąsiednie przylegają do siebie miejscami stycznymi, tj. najbardziej
uwypuklonymi częściami powierzchni stycznych. W łuku zębowym istnieje piętnaście
momentów styku zębów.

26
Rys. 5. Rozmieszczenie punktów stycznych [3, s.91]
4. Zęby górne nie tkwią w szczęce pionowo, lecz nachylone są osiami długimi, zbieŜnie ku
górze. Na skutek takiego ustawienia korzenie ich są połoŜone zbieŜnie ku sobie, a linia
łącząca ich wierzchołki tworzy elipsę o mniejszych rozmiarach niŜ elipsa łuku zębowego.
5. Grupa zębów siecznych łuku zębowego dolnego jest ustawiona pionowo, pozostałe zęby
osiami długimi są pochylone zbieŜnie ku górze, czyli koronami do dna jamy ustnej.
Istnieją tu stosunki przeciwne niŜ w szczęce, poniewaŜ korzenie zakreślają łuk większy
niŜ łuk koron.
Wzajemny stosunek łuków zębowych w zwarciu centralnym
Zwarciem centralnym łuków zębowych prawidłowo ukształtowanych nazywa się taki
ich stosunek, w którym między kontaktującymi się zębami przeciwstawnymi powstaje
maksymalna ilość punktów styku. W zwarciu tym zęby górne przednie pokrywają zęby dolne
od strony wargowej, przy czym siekacze dolne pokryte są przez górne od 1,5 do 2 mm, kły od
2 do 3 mm. Zachodzenie to zmniejsza się stopniowo ku tyłowi i najmniejsze jest przy zębach
drugich trzonowych. Zęby boczne ukształtowane są w ten sposób, Ŝe guzki podniebienne
zębów górnych znajdują się w bruzdach przednio – tylnych zębów dolnych, a guzki
policzkowe zębów dolnych znajdują się między guzkami policzkowymi a językowymi zębów
górnych. Guzki policzkowe zębów górnych, zachodzą nieco na guzki policzkowe zębów
dolnych, a guzki językowe zębów dolnych zachodzą na powierzchnie językowe zębów
górnych. Układ ten wynika z łuku górnego szerszego od dolnego i przechylenia zębów
górnych na zewnątrz, a dolnych w kierunku jamy ustnej oraz róŜnicy kształtu i ostrości
guzków zębowych. KaŜdy ząb górny lub dolny styka się z jednoimiennym zębem
przeciwstawnym i przeciwstawnym zębem sąsiednim. Wyjątek stanowią zęby sieczne dolne
przyśrodkowe i górne zęby mądrości, które na skutek małych rozmiarów stykają się tylko
z jednoimiennymi zębami przeciwstawnymi.
Pierwszy siekacz górny, znacznie szerszy od dolnego, kontaktuje z pierwszym siekaczem
dolnym i częściowo z drugim siekaczem dolnym. Drugi siekacz górny dotyka bocznej połowy
powierzchni wargowej siekacza dolnego drugiego oraz przyśrodkowej połowy powierzchni
wargowej kła. Kieł górny pokrywa tylną połowę kła dolnego i przednia połowę zęba
przedtrzonowego dolnego pierwszego. Pierwszy przedtrzonowiec górny kontaktuje się z tylną
częścią pierwszego przedtrzonowca dolnego oraz przednią częścią drugiego przedtrzonowca
dolnego. Drugi przedtrzonowiec górny styka się z tylną częścią drugiego przedtrzonowca
dolnego oraz z przednią częścią guzka policzkowego pierwszego trzonowca dolnego. Ząb
szósty górny kontaktuje się z 2/3 zęba szóstego dolnego i 1/3 siódmego dolnego. Ząb siódmy
górny kontaktuje się z drugim i częściowo trzecim trzonowcem dolnym. Górny ząb mądrości

27
styka się tylko z dolnym zębem mądrości, a tylne powierzchnie koron tych zębów leŜą
w jednej płaszczyźnie tworząc powierzchnie tylne łuków zębowych.
Ukształtowanie powierzchni zwarciowych łuków zębowych wynika z budowy
i przestrzennego ustawienia zębów i jest ściśle związane z ruchami Ŝuchwy, które zaleŜą od
czynności mięśni i ukształtowania stawów skroniowo – Ŝuchwowych. Linia łącząca
wierzchołki guzków policzkowych zębów dolnych od kła do trzeciego zęba trzonowego jest
łukiem wypukłym ku dołowi, odpowiadającego wynikowi koła zakreślonego ze środka
oczodołu. Linia ta nazywa się krzywą kompensacyjną lub krzywą Spee. Guzki językowe
zębów dolnych i policzkowe zębów górnych wyznaczają podobne krzywe.
W szczęce guzki językowe pierwszych zębów przedtrzonowych znajdują się wyŜej niŜ
guzki policzkowe. Guzki drugich zębów przedtrzonowych są na jednym poziomie. Guzki
policzkowe zębów pierwszych trzonowych górnych znajdują się wyŜej niŜ guzki
podniebienne. Podobnie wychylone są drugie i trzecie zęby trzonowe, z tym Ŝe przy drugich
cecha ta jest w większym stopniu zaznaczona, a trzecie są najmocniej wychylone.
Linie łączące guzki policzkowe i językowe zębów tylnych jednoimiennych obustronnych
wytyczają linie krzywe poprzeczne, tzw. krzywe transwersalne Monsona. Analogiczne
stosunki, wynikające z róŜnicy wysokości guzków i nachylenia osi zębów, panują w Ŝuchwie.
Takie ukształtowanie powierzchni zwarciowych łuków zębowych zapewnia wieloguzkowy
kontakt przy ruchach Ŝuchwy ku przodowi i na boki.
Rys. 6. Punkty kontaktu łuków zębowych [1, s. 135]
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jaką techniką wykonuje się rysunek przedstawiający ząb w rzutach?
2. Jakie znasz etapy rysowania rzutów zęba?
3. Wymień znane ci metody modelowania zębów?
4. Wymień narzędzia potrzebne do modelowania zębów w wosku?
5. Omów etapy modelowania zęba w wosku w skali 3:1?
6. Na co naleŜy zwrócić uwagę podczas modelowania brakujących zębów w łukach
zębowych?
7. Wymień najwaŜniejsze cechy anatomiczne poszczególnych zębów stałych?
8. Jakie są główne cechy łuków zębowych?
9. Jaki jest wzajemny stosunek łuków zębowych w zwarciu centralnym?

28
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj i wymodeluj w wosku ząb sieczny górny boczny w skali 3:1.
1) bardzo dokładnie przeanalizować budowę anatomiczną, proporcje i wymiary modelu
gipsowego zęba siecznego górnego bocznego w skali 3:1,
2) narysować na białym papierze rysunek zęba w skali 3:1 w pięciu rzutach ustawiając
gipsowy model zęba na wysokości oczu i czarnym tle,
3) wymodelować ząb sieczny górny boczny w wosku na podstawie modelu gipsowego
i wykonanego wcześniej rysunku tego zęba,
− model gipsowy zęba siecznego górnego bocznego w skali 3:1,
− fantomy gipsowe przedstawiające etapy modelowania zęba siecznego górnego bocznego,
− kostka wosku,
− modelarzyk do wosku,
− noŜyk do wosku,
− nóŜ do gipsu,
− skalpel,
− suwmiarka,
− cyrkiel,
− ołówek,
− biały karton,
− noŜyk elektryczny do wosku,
− palnik gazowy,
− linijka,
− gumka,
Ćwiczenie 2
Dobierz kształt i wymodeluj w wosku ząb sieczny górny przyśrodkowy dla osoby
o budowie atletycznej.
1) zapoznać się z róŜnymi kształtami koron zębów siecznych górnych przyśrodkowych,
2) Dobrać odpowiedni kształt korony zęba do atletycznej budowy ciała,
3) Wymodelować wybrany kształt zęba w wosku,
4) zaprezentować ćwiczenie.

29
− gipsowe fantomy zębów siecznych górnych przyśrodkowych o róŜnych kształtach koron,
− płytki z zębami akrylowymi do protez o róŜnych kształtach,
− kostka wosku,
− skalpel,
− nóŜ do gipsu,
− suwmiarka,
− cyrkiel,
− palnik gazowy,
− noŜyk elektryczny,
Ćwiczenie 3
Narysuj i wymodeluj w wosku w skali 3:1 ząb trzonowy pierwszy górny.
1) zapoznać się z budową anatomiczną zęba trzonowego pierwszego górnego na podstawie
modelu gipsowego zęba w skali 3:1,
2) przeanalizować budowę powierzchni Ŝującej zęba trzonowego pierwszego górnego,
3) narysować na białym papierze rysunek zęba w pięciu rzutach w skali 3:1 ustawiając
gipsowy model zęba na wysokości oczu i ciemnym tle,
4) wymodelować ząb trzonowy pierwszy górny w wosku zgodnie z etapami modelowania,
5) zwrócić uwagę na dokładne odtworzenie powierzchni Ŝującej,
− gipsowe fantomy zębów trzonowych pierwszych górnych w skali 3:1,
− fantomy gipsowe przedstawiające etapy modelowania zęba trzonowego pierwszego
górnego,
− kostka wosku,
− skalpel,
− nóŜ do gipsu,
− suwmiarka,
− cyrkiel,
− palnik gazowy,
− biały karton,

30
Ćwiczenie 4
Narysuj i wymodeluj w wosku w skali 3:1 kieł dolny.
1) zapoznać się z budową anatomiczną kła dolnego na podstawie modelu gipsowego zęba
w skali 3:1,
2) przeanalizować etapy modelowania i rysowania zęba,
3) narysować kieł dolny w pięciu rzutach,
4) wymodelować kieł dolny w wosku,
− gipsowe fantomy kła dolnego w skali 3:1,
− fantomy gipsowe przedstawiające etapy modelowania kła dolnego,
− kostka wosku,
− skalpel,
− nóŜ do gipsu,
− linijka,
− gumka,
− ołówek,
− suwmiarka,
− cyrkiel,
− palnik gazowy,
Ćwiczenie 5
Wymodeluj brakujące zęby w układzie łuków zębowych modeli gipsowych.
1) przeanalizować modele gipsowe łuków zębowych pod kątem brakujących zębów,
2) umieścić w luce międzyzębowej bloczek woskowy w momencie jego plastyczności,
3) wymodelować brakujące zęby metodą odejmowania i dodawania,
4) zwrócić uwagę na kształt zębów zachowanych,
5) odtworzyć punkty styczne i właściwy kontakt z zębami przeciwstawnymi,
− modele gipsowe łuków zębowych z brakującymi zębami oprawione w zgryzadło,
− wosk modelowy w płytkach,
− wosk do modelowania koron,
− palnik gazowy,
− noŜyk elektryczny do wosku,

31
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) narysować kaŜdy ząb stały w pięciu rzutach?
2) narysować zęby w łukach zębowych?
3) wymodelować kaŜdy ząb stały w wosku?
4) wymodelować brakujący ząb w łuku zębowym?
5) dobrać odpowiedni kształt zębów do danego typu konstytucjonalnego
człowieka i wymodelować je w wosku?
6) prawidłowo posługiwać się narzędziami podczas prac modelarskich
w wosku?

32
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. MoŜesz uzyskać maksymalnie 20 punktów.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
10. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia!

33
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Do tkanek miękkich zęba naleŜą
a) ozębna i miazga.
b) miazga i cement.
c) ozębna i cement.
d) zębina i cement.
2. W zębach przednich powierzchnia zwrócona na zewnątrz łuku zębowego to powierzchnia
a) językowa.
b) podniebienna.
c) wargowa.
d) policzkowa.
3. Uzębienie człowieka zawiera
a) 28 zębów stałych i 20 mlecznych.
b) 30 zębów stałych i 18 mlecznych.
c) 32 zęby stałe i 20 zębów mlecznych.
d) 34 zęby stałe i 22 mleczne.
4. Korony zębów bocznych mają
a) 6 krawędzi.
b) 8 krawędzi.
c) 7 krawędzi.
d) 9 krawędzi.
5. W systemie Zsigmondy’ego siekacz dolny boczny prawy oznaczamy
a) +2.
b)
c)
d) 2+ .
6. Oznaczenia dla mlecznego kła dolnego prawego to
a) III-, 83, R.
b) –III, 73, C.
c) +III, 63, H.
d) III-, 73, R.
7. Diastemy między siekaczami występują najczęściej w typie
a) atletycznym.
b) leptosomiczno – atletycznym.
c) piknicznym.
d) asteniczno – leptosomicznym.
2
2

34
8. Podczas modelowania zębów w wosku stosuje się
a) tylko metodę dodawania.
b) tylko metodę odejmowania.
c) metodę dodawania i odejmowania (mieszana).
d) Ŝadną z tych metod.
9. W uzębieniu stałym występuje
a) 8 zębów trzonowych.
b) 10 zębów trzonowych.
c) 12 zębów trzonowych.
d) 14 zębów trzonowych.
10. Aby oddać dokładny kształt zęba naleŜy narysować go w
a) 3 rzutach.
b) 4 rzutach.
c) 5 rzutach.
d) 2 rzutach.
11. W uzębieniu stałym występuje
a) 6 zębów dwuguzkowych.
b) 8 zębów dwuguzkowych.
c) 4 zęby dwuguzkowe.
d) 10 zębów dwuguzkowych.
12. Do rozpoznawania strony, z której ząb pochodzi wykorzystujemy znajomość
a) budowy powierzchni stycznej.
b) cech Mühlreitera.
c) budowy powierzchni językowej.
d) budowy powierzchni policzkowej.
13. Włókna Sharpey’a znajdują się w
a) miazdze.
b) ozębnej.
c) warstwie wewnętrznej cementu korzeniowego.
d) warstwie zewnętrznej cementu korzeniowego.
14. Podczas modelowania zębów w wosku naleŜy stosować następujące środki ochrony
osobistej
a) fartuch ochronny, maska przeciwpyłowa.
b) okulary ochronne, czepek ochronny.
c) fartuch ochronny, czepek ochronny.
d) tylko fartuch ochronny.
15. Podczas pracy z woskiem przy niewłaściwym postępowaniu moŜe wystąpić
a) skaleczenie.
b) poparzenie.
c) udar cieplny.
d) zakaŜenie.

35
16. Spośród siekaczy cechę kąta i wypukłości najsłabiej ma zaznaczoną siekacz
a) przyśrodkowy górny.
b) przyśrodkowy dolny.
c) boczny górny.
d) boczny dolny.
17. W warunkach patologicznych korona kliniczna
a) jest taka sama jak korona anatomiczna.
b) jest dłuŜsza niŜ korona anatomiczna.
c) jest krótsza niŜ korona anatomiczna.
d) nie występuje.
18. Dla typu atletycznego dobierzesz zęby przednie o kształcie
a) trójkątnym.
b) kwadratowym krótkim.
c) prostokątnym.
d) owalnym.
19. Rzut powierzchni stycznej zęba przedtrzonowego pierwszego dolnego jest na rysunku:
a b c d
20. Największym guzkiem zęba 6+ jest
a) guzek policzkowy przedni.
b) guzek policzkowy tylny.
c) guzek podniebienny przedni.
d) wszystkie są jednakowej wielkości.

36
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko.......................................................................................................................
Modelowanie zębów stałych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

37
6. LITERATURA
1. Hohmann A. Hielscher W. : Wprowadzenie do anatomii Funkcja narządu Ŝucia.
Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1998
2. Jańczuk Z. (red). : Propedeutyka stomatologii. PZWL, Warszawa 1994
3. Krocin A.: Modelarstwo i rysunek w protetyce stomatologicznej. PZWL, Warszawa 1998
4. Kulas J.: Modelowanie koron zębów. PZWL, Warszawa 1993
Czasopisma:
− Nowoczesny technik dentystyczny
− Dental labor
− Quintessence techniki dentystycznej

Modelowanie zębów stałych

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Modelowanie zębów stałych

Ähnlich wie Modelowanie zębów stałych (18)

Modelowanie zębów stałych