Podręczniki dla dentystów

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Boczkowska
Modelowanie łuków zębowych
322[09].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr Małgorzata Grzywa
mgr Wiktor Ołdak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Boczkowska
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z1.02
„Modelowanie łuków zębowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik dentystyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady i etapy wykonywania modeli gipsowych łuków zębowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Zasady modelowania łuków zębowych 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Metody modelowania łuków zębowych 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzające 34
4.3.3. Ćwiczenia 35
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 41

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny
wykonawstwa protez szkieletowych, a takŜe ułatwi ci przyswojenie wiedzy z zakresu
materiałów protetycznych niezbędnych do wykonania powyŜszej protezy. Wiadomości
i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej 322[09].Z1.02
Modelowanie łuków zębowych. KaŜda jednostka modułowa posiada ściśle określone cele
kształcenia, materiały nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.
W poradniku zmieszczono:
– wymagania wstępne – jest to wykaz umiejętności, jakie Ty jako uczeń powinieneś mieć
juŜ ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez Ŝadnych problemów,
– cele kształcenia – jest to wykaz umiejętności, które ukształtujesz w trakcie pracy z tym
poradnikiem,
– materiał nauczania – są to wiadomości teoretyczne, niezbędne do osiągnięcia przez ciebie
celów kształcenia, a takŜe do opanowania umiejętności zawartych w jednostce
modułowej,
– pytania sprawdzające – umoŜliwią ci one sprawdzenie wiedzy teoretycznej,
– ćwiczenia – pomogą Ci one ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o nabytą
wcześniej wiedzę teoretyczną,
– sprawdzian postępów – umoŜliwi Ci on osobiste sprawdzenie własnej wiedzy
umiejętności z zakresu wykonawstwa aparatów stałych,
– sprawdzian osiągnięć – są to zestawy zadań, których zaleczenie potwierdza opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
– literaturę uzupełniającą – jest to wykaz pozycji, które pomogą ci w opanowaniu
niezbędnej wiedzy.
Jednostka modułowa Modelowanie łuków zębowych została podzielona na 3
podrozdziały, z których kaŜdy zawiera materiał nauczania niezbędny do wykonania pełnych
łuków zębowych w wosku. Zanim jednak przystąpisz do wykonania ćwiczeń powinieneś
odpowiedzieć na pytania sprawdzające. Znajdują się one w kaŜdym rozdziale. Pytania te
umoŜliwią Ci sprawdzenie wiedzy teoretycznej przed przystąpieniem do ćwiczenia
praktycznego.
Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi twoją
wiedzę i umiejętności przy pomocy pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się
sprawdzian osiągnięć, który jest przykładowym testem sumującym.

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
322[09].Z1
Modelarstwo dentystyczne
322[09].Z1.02
Modelowanie łuków zębowych
322[09].Z1.01
Modelowanie zębów stałych
Schemat układu jednostek modułowych

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do zarabiania gipsu,
− odlewać modele,
− opracowywać algorytm postępowania przy przygotowaniu modelu gipsowego,
− identyfikować materiały stosowane podczas modelowania-rodzaje wosków modelowych,
− wycinać zęby z łuków zębowych,
− identyfikować podstawowe kształty i cechy zębów anatomicznych,
− posługiwać się podstawowymi urządzeniami wykorzystywanymi na stanowisku (takim
narzędziem jest np noŜyk elektryczny),
− współpracować w grupie i pracować indywidualnie,
− analizować i wyciągać wnioski,
− oceniać swoje umiejętności,
− uczestniczyć w dyskusji,
− prezentować siebie i grupę, w której pracujesz,
− przestrzegać przepisów BHP.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– określić zasady modelowania łuków zębowych,
– zaplanować realizację prac związanych z wykonywaniem modeli łuków zębowych,
– przygotować stanowisko do wykonania prac modelarskich zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
– dobrać metodę i materiał do modelowania łuków zębowych,
– posłuŜyć się sprzętem do modelowania łuków zębowych,
– wykonać modelowanie zębów stojących obok siebie w łuku,
– odtworzyć punkty styczne,
– ukształtować trójkąty międzyzębowe,
– ukształtować powierzchnie zgryzowe do kontaktu z zębami przeciwstawnymi metodą
tap-tap,
– zaplanować przestrzeń dla wymodelowania zębów,
– zastosować róŜne metody modelowania zębów i łuków zębowych,
– wykonać modelowanie zębów tworzących część łuku zębowego wraz z dziąsłami
w bloku wosku,
– wykonać modelowanie powierzchni Ŝujących zębów w łuku metodą nawarstwiania
kropel wosku,
– zlokalizować układ punktów kontaktu zębów przeciwstawnych i je odtworzyć,
– określić kierunki przesuwania się zębów w trakcie ruchów bocznych i doprzednich,
– odtworzyć grzbiety guzków zębowych i ich stoŜki,
– wykonać modelowanie powierzchni Ŝujących zębów z uwzględnieniem moŜliwości
odtwarzania ruchów artykulacyjnych metodą nawarstwiania kropel wosku,
– dostosować budowę modelowanych zębów do odtwarzanych ruchów Ŝucia,
– rozpoznać zmiany biomorfologiczne zębów,
– wymodelować zęby z uwzględnieniem ich zmian biomorfologicznych,
– dokonać oceny jakości wykonanych modeli,
– określić koszty wykonania modeli łuków zębowych,
– udokumentować wykonaną pracę,
– sporządzić ewidencję zuŜytego materiału,
– zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska.

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady i etapy wykonywania modeli gipsowych łuków
zębowych
4.1.1. Materiał nauczania
Do praktycznego wymodelowania zębów w wosku potrzebne są modele szczęki i Ŝuchwy
z łukami zębowymi, które połączone są w maksymalnym zaguzkowaniu. Modele naleŜy
odlać z uprzednio przygotowanej formy silikonowej lub z wycisku.
Model, odlew czy matryca stanowią najdokładniejszą replikę miękkich i twardych tkanek
jamy ustnej pacjenta. Powinien być wykonany z materiału mocnego i odpornego na ścieranie,
poniewaŜ podlega siłom występującym podczas modelowania w wosku. Dokładność
sporządzonego modelu zaleŜy od dokładności wycisku. Wszelkie usterki i niedokładności
utrwalone w wycisku anatomicznym, czy fantomowym, wykonanym w silikonie zostaną
uwidocznione takŜe na modelu. Na dokładność modelu wpływa takŜe rodzaj zastosowanego
do odlewania materiału. NajwaŜniejsze cechy takiego materiału to zdolność do napływania
w trudno dostępne miejsca oraz ekspansja lub kurczenie podczas wiązania. Materiał na model
powinien być więc bardzo dokładny, stabilny objętościowo, wytrzymały, odporny na
ścieranie i odtwarzać drobne detale powierzchni. Materiał ten powinien być takŜe wytrzymały
na działanie narzędzi stosowanych do modelowania w wosku, nawet, gdy metalowe ostrza
noŜyków modelarskich będą się ślizgać po powierzchni modelu. TakŜe kolor materiału
stosowanego do wykonania modelu ma znaczenie – powinien być kontrastowy w stosunku do
materiału, z którego wykonane są wyciski.
Najczęściej wykorzystywanym i najbardziej dokładnym z podstawowych materiałów do
sporządzania modeli jest gips. Do sporządzania modeli roboczych podczas modelowania
pełnych łuków zębowych wykorzystuje się Ŝółty gips utwardzony. Kolor Ŝółty w sposób
najdokładniejszy oddaje wszelkie szczegóły i detale w budowie anatomicznej zębów.
Prawidłowe postępowanie z gipsami jest warunkiem do uzyskania zadowalających
rezultatów. Postępowanie to składa się z kilku etapów: doboru odpowiedniej ilości proszku
i wody, mieszania i zalewania
Ustalenie proporcji proszku i wody
Stosunek ilości proszku i wody wpływa na konsystencję mieszaniny, jej wytrzymałość
oraz na wielkość ekspansji i czas wiązania. W praktyce: ilość wody odmierza się za pomocą
menzurki z podziałką. Podobnie postępuje się z proszkiem, naleŜy jednak pamiętać, Ŝe
podziałka musi być w tym przypadku wagowa a nie objętościowa. Metodę tą stosuje się
najczęściej w przypadku gipsów syntetycznych III i IV klasy, w przypadku jednak gipsów
stosowanych podczas odlewania modeli diagnostycznych – skorzystamy z metody
uzupełniania płynu kolejnymi porcjami proszku gipsu. W przypadku korzystania z gipsów
syntetycznych, naleŜy ściśle przestrzegać proporcji podawanych przez producenta na
opakowaniu – poniewaŜ od tego zaleŜą właściwości uzyskanego modelu. Po odmierzeniu
ilości proszku i płynu wlewa się do miski całą porcję wody, a proszek małymi porcjami
dodaje się do niej, aŜ do pełnego nasycenia się gipsu. Pozwala to zmniejszyć ryzyko
zamknięcia bąbli powietrza w mieszaninie.

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Rys. 1. Odmierzanie porcji gipsu i wody Rys. 2. Mieszanie składników gipsu
[opracowanie własne] [opracowanie własne]
Zarabianie
W miękkiej gumowej misce do wody wsypuje się proszek, i pozwala mu się nasączyć
wodą- minimalizuje to podczas wstępnego mieszania wprowadzenie ilości powietrza – proces
ten trwa ok. 30 sekund. Aby uzyskać gładką mieszaninę naleŜy delikatnie mieszać proszek za
pomocą sztywnej łopatki – produkt powinien być mieszany energicznie, jednocześnie
dociskany do wewnętrznej powierzchni miski za pomocą łopatki tak, aby cały proszek był
zwilŜony i jednolicie wymieszany z wodą. Przeciętny czas ręcznego mieszania wynosi
zwykle jedną minutę. Wymagana konsystencja dobrze rozrobionego gładkiego gipsu to
konsystencja gęstej śmietany.
Rys. 3. Rozrabianie gipsu
[opracowanie własne]
Sporządzanie modelu
Sporządzenie modelu rozpoczynamy od powleczenia formy silikonowej środkiem
zmniejszającym napięcie powierzchniowe silikonu. Ułatwi to lepsze przyleganie gipsu do
powierzchni formy. Następnie umieszczamy formę czy wycisk na stole wibracyjnym gdzie
w dalszej kolejności do formy zostaje małymi porcjami wprowadzona mieszanina gipsu
z wodą. UŜycie wibratora powoduje „wypchnięcie” cząsteczek powierza z gipsu
zapływającego w szczeliny wycisku. PoniewaŜ podczas modelowania zębów naleŜy
wzorować się na zębach przeciwstawnych, zalecane jest, aby w formę nakładać bardzo
małymi porcjami papkę gipsową przy pomocy narzędzia do modelowania.

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Rys. 4. Zalewanie wycisku gipsem
[opracowanie własne]
NiezaleŜnie od tego, jakim gipsem wycisk jest odlewany, nie naleŜy uwalniać owego
wycisku przed całkowitym związaniem masy. Gipsy pozostawia się do związania na okres
45–40 minut, po czym uwalnia się model i w odpowiedni sposób przycina model. W praktyce
uznaje się, Ŝe model uwalniany jest z wycisku po jego całkowitym wystygnięciu.
Dodatnie i ujemne katalizatory czasu wiązania
Na czas wiązania gipsu wpływają zastosowane metody praktyczne. Poprzez dodanie
odpowiednich substancji chemicznych moŜna zmienić czas reakcji chemicznej.
Przyspieszacze są związkami chemicznymi, które zwiększają stopień reakcji w takim stopniu,
Ŝe czas wiązania zostaje zredukowany do kilku minut, zaś spowalniacze to takie substancje
chemiczne, które tęŜenie gipsu spowalniają. Na szybkość wiązania mieszaniny mają, więc
wpływ temperatura i wilgotność, rodzaj wybranej do rozrobienia wody, stosunek wody do
proszku oraz substancje celowo zmieniające czas tego wiązania. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe
jednocześnie wraz z czasem procesu wiązania zmieniają się właściwości gipsu.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest model?
2. Od czego zaleŜy dokładność modelu?
3. Jakie podstawowe cechy powinien spełniać model?
4. Jaki kolor gipsu najlepiej uwidacznia detale modelu?
5. Na jakie etapy pracy moŜna podzielić rozrabianie gipsu?
6. Ile wynosi przeciętny czas mieszania gipsu?
7. Jaką konsystencję powinien mieć dobrze rozrobiony gips?
8. Czemu słuŜy uŜycie wibratora podczas odlewania wycisku?

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odlej z formy silikonowej modele szczęki i Ŝuchwy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować formę silikonową do pracy,
2) spryskać formę środkiem do zmniejszania napięcia powierzchniowego silikonu,
3) odmierzyć odpowiednią ilość proszku gipsu i wody,
4) wymieszać składniki ze sobą w gumowej misce,
5) doprowadzić masę do konsystencji gęstej śmietany,
6) ustawić formę silikonową na stole wibracyjnym,
7) przy pomocy cienkiej końcówki modelarzyka wprowadzić niewielką ilość gipsu na
powierzchnie Ŝujące formy,
8) wprowadzić pozostałą część gipsu do formy,
9) poczekać do stęŜenia masy gipsowej w formie,
10) wyciągnąć twardy model gipsowy z formy,
11) ocenić jakość wykonanej pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– forma silikonowa,
– gips utwardzony Ŝółty,
– woda,
– gumowa miska do gipsu,
– łopatka do gipsu,
– stół wibracyjny,
– preparat do zmniejszania napięcia powierzchniowego silikonu.
Ćwiczenie 2
Opisz najwaŜniejsze fizyko-chemiczne właściwości materiału przeznaczonego na
modele.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wskazać zalety materiału,
2) wskazać najczęściej stosowany materiał,
3) wskazać metody pracy materiałem,
4) wskazać jakie czynniki zewnętrzne mogą wpłynąć na czas wiązania gipsu.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– kartka A4 papieru,
– notatki z zajęć.

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować proces wykonania modelu?
2) wyjaśnić rolę środka zmniejszającego napięcie powierzchniowe
silikonu?
3) wyjaśnić przyczynę uŜycia stołu wibracyjnego?
4) podać czas wiązania gipsu?
5) wskazać cechy dobrze odlanego modelu?

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
4.2. Zasady modelowania łuków zębowych
4.2.1. Materiał nauczania
Modelarstwo w technice dentystycznej jest sumą wiedzy teoretycznej i praktycznej.
Podstawowym warunkiem jest umiejętność prawidłowego modelowania, czyli nadawania
kształtu. Większość prac w technice opiera się na czynnościach modelarskich, które moŜna
podzielić na zasadnicze i pomocnicze. Pierwsze czynności obejmują modelowanie kształtu
tkanek jak korony zębowe oraz modelowanie elementów jak szkielety, klamry, płyty protez.
Do czynności pomocniczych moŜna zaliczyć kształtowanie w materiałach twardych jak gips.
Jednym z najwaŜniejszych działów w modelarstwie dentystycznym jest modelowanie
koron zębów stojących w łuku. Prawidłowe wymodelowanie koron uzaleŜnione jest od
opanowania wiedzy z zakresu anatomii zębów oraz zapoznania się z techniką modelowania.
WaŜne jest takŜe odtworzenie wielkości zęba, uwzględnienie zgryzu, punktów i powierzchni
stycznych oraz dostosowanie koron do indywidualnych warunków w konkretnym przypadku.
Podczas modelowania wykorzystywana jest technika modelowania kropelkowego. Jest to
innymi słowami odbudowa i modelowanie powierzchni Ŝujących zębów poprzez
nawarstwianie kropel wosku.
Narzędzia
W technice kropelkowej stosuje się róŜne instrumenty do modelowania: łukowato
wygięte sondy-nakraplacze, modelarzyki (inleye) oraz dodatkowe przyrządy do kształtowania
i wygładzania drobnych elementów anatomicznych jak bruzdy czy grzbiety guzków. Praca
przy pomocy tych narzędzi wygląda następująco: koniec zgłębnika naleŜy ogrzewać nad
płomieniem palnika i nanosić krople wosku na model gipsowy i kolejne warstwy wosku w
takiej temperaturze, aby kaŜda następna kropla nie powodowała niepoŜądanego stopienia
wcześniej uformowanego elementu. Jednak podczas tych czynności, topiony nad palnikiem
gazowym wosk najczęściej traci swoje właściwości poprzez nadmierne ogrzanie.
Rys. 5. Narzędzia do modelowania w wosku
Coraz częściej stosowane są takŜe elektryczne noŜyki do wosku, wyposaŜone w kilka
róŜnych, wymiennych końcówek. NoŜyk ten łączy w sobie wiele zalet – końcówka noŜyka
jest stale nagrzana, co zaoszczędza wiele czasu podczas modelowania – podczas pracy nie
trzeba pracować z palnikiem gazowym, nie trzeba nagrzewać instrumentu z woskiem nad
płomieniem – wystarczy gorącą końcówką noŜyka nabrać odpowiednia porcję wosku.

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Gwarantuje to efektywniejszą pracę poprzez wzmocnienie efektywności i precyzji
modelowanego elementu, nie następuje przegrzewanie wosków, przez co unika się ich
mocnego skurczu. Wówczas mogą być wymodelowane precyzyjnie nawet najdrobniejsze
elementy powierzchni Ŝujących.
Rys. 6. Elektryczny noŜyk do wosku
Materiały woskowe
Do modelowania metoda kropelkową uŜywa się wszystkich rodzajów wosków
odlewowych, o róŜnych kolorach w poszczególnych etapach pracy. W miarę opanowywania
tej techniki moŜna redukować liczbę kolorów, wprawny technik stosuje dwa lub jeden kolor
wosku. Woskom odlewowym stawia się wysokie wymagania pod względem twardości,
elastyczności, plastyczności, lepkości i temperaturze topnienia.
Rys. 7. Kolorowe woski odlewowe

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Znajomość cech wosków jest istotna w ich wyborze do poszczególnych prac a ich
właściwości są róŜnorodne: są odporne na działanie wody, nie są tłuste spalają się takŜe bez
pozostawienia zaległości. NajwaŜniejsze jednak cechy wosków, maja wpływ na ich
właściwości. Są to: przedział topnienia, płynięcie, rozszerzalność termiczna, napręŜenie
szczątkowe i wspomniane pozostałości po spalaniu.
Przedział topnienia – woski maja na tyle złoŜoną budowę, Ŝe nie moŜna mówić o ich
ściśle określonej temperaturze topnienia – a raczej przedziale temperatur, w których dochodzi
do ich upłynnienia. Gdy w wysokiej temperaturze pewne składniki ulegają upłynnieniu, wosk
najpierw staje się plastyczny a następnie ulega upłynnieniu.
Płynięcie – cecha ta jest zaleŜna od temperatury, składu wosku. Im wyŜsza temperatura
tym większe płynięcie wosku.
Rozszerzalność termiczna – wraz ze wzrostem temperatury, zwiększa się objętość wosku,
zaś gdy temperatura opada, wosk tęŜeje i zmniejsza swoją objętość. Jest to waŜna informacja,
poniewaŜ podczas modelowania, nawet niewielka zmiana temperatury moŜe spowodować
istotną zmianę wymiarów modelowanej pracy.
NapręŜenie szczątkowe powstaje w wosku podczas jego ogrzewania, chłodzenia,
zginania i wygładzania powierzchni. NapręŜenie powstaje w wosku, gdy jest ciałem stałym,
zostaje uwolnione w trakcie jego ogrzewania, gdyŜ wtedy jego molekuły maja zdolność
poruszania się. Uwolnienie napręŜenia w wyŜszych temperaturach moŜe spowodować zmiany
kształtu pracy. NaleŜy, więc pamiętać by pracować ciepłym narzędziem nawet podczas
wygładzania powierzchni.
Pozostałości po spalaniu to cecha wykorzystywana podczas wykonywania koron, mostów
i innych elementów odlewanych ze stopów stali. Niezwykle waŜne jest by podczas
wygrzewania w piecu, w wysokich temperaturach wosk spalał się całkowicie, nie
pozostawiając zaległości, które mogłyby mieć wpływ na dokładność brzegów uzupełnienia.
Anatomia zębów w technice modelowania
Modelowanie zębów w pełnym łuku słuŜy ćwiczeniom odbudowy zębów, a co za tym
idzie ćwiczeniom przygotowującym do wykonywania koron i mostów. To z kolei, wiąŜe się
ze znajomością anatomii i roli kaŜdej z tkanek jamy ustnej, co ma na celu wypracowanie
umiejętności wiernego odtwarzania kształtów oraz zachowania symetrii i odpowiedniej skali.
Przede wszystkim, zęby w łukach powinny mieć pełen kontakt czynnościowy z zębami
przeciwstawnymi, co w jamie ustnej zapewniłoby jak najbardziej osiowe przekazywanie sił
Ŝucia na przyzębie. Wymodelowane zęby powinny, więc ślizgać się bez przeszkód po
powierzchni zębów antagonistycznych, nie powinny hamować ruchów Ŝuchwy,
i doprowadzać do przeciąŜenia przyzębia.

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Rys. 8. Kontakty okluzyjne [opracowanie własne na podstawie:
Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]
Nieprawidłowe ukształtowanie powierzchni Ŝujących prowadzi do wadliwych kontaktów
i szkodliwych przesunięć poziomych zębów. Brak kontaktów okluzyjnych, spowoduje
w warunkach jamy ustnej przemieszczanie się zębów.
Ponadto, prawidłowo ukształtowany łuk zębowy charakteryzują następujące cechy:
– zęby uszeregowane są symetrycznie i w stałej kolejności,
– linia łącząca punkty w miejscach najbardziej wypukłych powierzchni licowych koron
zębów tworzy łuk. W szczęce ma on kształt ½ elipsy zaś w Ŝuchwie paraboli,
– poszczególne zęby sąsiednie przylegają do siebie miejscami stycznymi tj najbardziej
uwypuklonymi częściami powierzchni stycznych,
Rys. 9. Punkty styczne zębów [3]
– wargowo-językowe i policzkowo-językowe osie kaŜdej pary zębów jednoimiennych
przecinają się na linii strzałkowej,

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
– zęby górne nie tkwią w szczęce pionowo, lecz nachylone są osiami długimi zbieŜnie ku
górze. Dzięki temu, korzenie ich są połoŜone zbieŜnie ku sobie, a linia łącząca ich
wierzchołki tworzy ½ elipsy o mniejszych rozmiarach niŜ ½ elipsy łuku zębowego,
– zęby boczne kontaktują się z powierzchniami Ŝującymi w ten sposób, Ŝe guzki językowe
zębów górnych znajdują się w bruzdach przednio-tylnych zębów dolnych,
– guzki policzkowe zębów górnych zachodzą nieco na powierzchnie policzkowe zębów
dolnych, natomiast guzki policzkowe zębów dolnych znajdują się w bruzdach przednio-
tylnych zębów górnych.
Kształt kaŜdego zęba ma określone cechy czynnościowe, które zawsze powinny być
odtworzone. Ząb ma sobie właściwą wypukłość anatomiczną, która powinna zapewnić
ochronę przyzębia brzeŜnego. Powinny, więc zostać odtworzone kontakty anatomiczne
powierzchni, w celu ochrony brodawek międzyzębowych. Punkt kontaktu powinien zostać
ułoŜony nad brodawką międzyzębową.
Rys. 10. Wypukłości anatomiczne
[opracowanie własne na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]
Tak zwane cechy krzywizny słuŜą do ochrony przyzębia, naleŜy jednak pamiętać, iŜ zbyt
duŜe wypukłości powodują powstanie miejsc podchodzących, które uniemoŜliwiają
oczyszczanie się zębów. Podobnie powinno się odtworzyć krzywizny poziome powierzchni
przedsionkowych, w taki sposób, aby nie powstawał zachyłki dla resztek pokarmowych.
Rys. 11. Wypukłości krzywizn powierzchni wargowej i językowej
[opracowanie własne na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
JeŜeli punkty kontaktu zostaną wymodelowane w sposób zbyt wystający, powstaną zbyt
duŜe nisze międzyzębowe, które w jamie ustnej nie zostałyby wypełnione tkanką. W takich
sytuacjach uniemoŜliwione jest samooczyszczanie się, w tych przestrzeniach mogą odkładać
się róŜnego typu osady, a co za tym idzie mogą powstawać stany zapalne i uszkodzenia
przyzębia.
JeŜeli punkty kontaktu zostaną wymodelowane zbyt wysoko, jeśli spojrzymy na łuk od
strony powierzchni Ŝujących, zobaczymy, iŜ punkty te leŜą na linii połączenia bruzd
środkowych a nie za daleko, w kierunku policzkowym lub językowym. W takich
przypadkach, powstaje nieproporcjonalnie duŜa przestrzeń dla brodawki, międzyzębowej,
której ona nie jest w stanie wypełnić.
Rys. 12. Punkty kontaktu wymodelowane zbyt wysoko
[opracowanie własne na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]
JeŜeli zaś punkty kontaktu będą zbyt wypukłe moŜe dojść do zgniecenia brodawki
międzyzębowej i jej zaniku.
Rys. 13. Punkty kontaktu zbyt wypukłe
[opracowanie własne na podstawie: Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe]
Kształtowanie powierzchni wargowych sprowadza się do wyrównania wargowego zębów
sąsiednich, dzięki czemu wymodelowany ząb nie wystaje z szeregu zębowego.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wyróŜniamy czynności modelarskie?
2. Od czego uzaleŜnione jest prawidłowe wymodelowanie zębów?
3. Na czym polega metoda kropelkowa?
4. Jakie narzędzia wykorzystujemy podczas modelowania?
5. Jakie zalety posiada noŜyk elektryczny?
6. Jakie są najwaŜniejsze właściwości wosku?

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj zasady modelowania kontaktów anatomicznych w celu ochrony brodawek
międzyzębowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy modeli gipsowych szczęki i Ŝuchwy,
2) opisać definicję modelowania kropelkowego,
3) opisać zasady modelowania kropelkowego,
4) opisać cel modelowania łuków zębowych metodą kropelkową,
5) opisać narzędzia wykorzystywane w pracy,
6) opisać materiały wykorzystywane w pracy,
7) opisać właściwości wykorzystywanych materiałów,
8) opisać podstawowe zagadnienia anatomii i morfologii zębów,
9) opisać rolę budowy zębów.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
– kartka papieru A4,
– ołówek,
– notatki z zajęć.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj podstawowe cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy modeli szczęki i Ŝuchwy,
2) wskazać role łuku zębowego,
3) wskazać podstawowe cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego,
4) wskazać rolę cech czynnościowych,
5) wskazać skutki nieprawidłowości w budowie zębów w łuku zębowym.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– tablice i przezrocza,
– modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
– kartka papieru A4,
– ołówek,
– notatki z zajęć.

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić podstawowe cechy ukształtowania punktów stycznych?
2) scharakteryzować sposoby unikania miejsc podchodzących w łuku
zębowym?
3) wymienić cechy prawidłowo ukształtowanego łuku zębowego?
4) określić skutki nieprawidłowych kontaktów stycznych zębów?
5) określić najbardziej przydatne przy modelowaniu właściwości wosku?

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
4.3. Metody modelowania łuków zębowych
4.3.1. Materiał nauczania
Modelowanie kropelkowe wg Andrzeja Krocina
W dokładnym modelowaniu metodą kropelkową na modelach fantomowych Andrzeja
Krocina waŜna jest nie tylko praktyka: liczy się przede wszystkim wiedza zakresu anatomii
kaŜdego z zębów.. Najistotniejsze jest, więc najpierw zaznajomienie z powierzchniami koron
zębów jak tez z ich krawędziami. NaleŜy rozpatrzeć układ zębów względem siebie,
przeanalizować prawidłowości istniejące we wzajemnym stosunku zębów do ich sąsiadów,
a więc prawidłowy kształt łuków zębowych w szczęce i w Ŝuchwie.
Po zapoznaniu się z anatomią zębów naleŜy jeszcze dokładniej przestudiować
zachodzące stosunki powierzchni Ŝujących w zwarciu centralnym i artykulacji. Jest to
niezbędne do prawidłowego odtworzenia powierzchni zwarciowej. Wypukłości powierzchni
Ŝujących, guzki i listwy są tak ukształtowane i umiejscowione do zębów przeciwstawnych, Ŝe
podczas czynności Ŝucia harmonijnie przesuwają się wzajemnie, powodując skuteczne
rozdrabnianie i miaŜdŜenie pokarmu.
Powierzchnie styczne koron zębów są zbieŜne w kierunku szyjki i powierzchni
językowej, natomiast powierzchnie licowe i językowe zębów przednich w kierunku brzegu
siecznego, a zębów bocznych w kierunku powierzchni Ŝującej. Powierzchnie u trzonowców
są takŜe zbieŜne w kierunku powierzchni tylnej.
Korony zębów przednich mają cztery powierzchnie i brzeg sieczny, natomiast korony
zębów bocznych posiadają pięć powierzchni:
– powierzchnia zewnętrzna, na zębach przednich zwana wargową, na bocznych
policzkową,
– powierzchnia wewnętrzna, nazywana językową lub podniebienną,
– powierzchnia styczna przyśrodkowa i boczna – w odniesieniu do zębów przednich,
– powierzchnia styczna przednia i tylnia – w odniesieniu do zębów bocznych,
– powierzchnia Ŝująca – jest pokryta guzkami i występuje na zębach bocznych.
Na krawędzi zęba rozróŜnia się kilka krawędzi – linii. Korony zębów przednich mają
cztery krawędzie i brzeg sieczny:
– krawędź wargowo-przyśrodkowa,
– krawędź wargowo-boczna,
– krawędź językowo-przyśrodkowa,
– krawędź językowa boczna,
– brzeg sieczny lub krawędź sieczna.
Modelowanie zębów metodą Krocina opiera się na zasadzie budowania poszczególnych
bruzd i listew w ustalonej kolejności. KaŜdy z etapów charakteryzuje się innym kolorem
wosku, z którego są wykonane. Przed przystąpieniem do modelowania spiłowuje się poziomo
powierzchnię Ŝującą zęba aŜ do momentu zniknięcia bruzd. Następnie, na oszlifowanej
powierzchni zaznacza się punktami rzuty szczytów guzków: NaleŜy wykreślić następujące
linie: oś strzałkową i poprzeczną oszlifowanej powierzchni.

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Rys. 14. Linie pomocnicze na oszlifowanym zębie
[Fot. Michał Sarmacki]
Po wyznaczeniu punktów szczytów guzków, na oszlifowanej powierzchni
rozrysowujemy etapami poszczególne segmenty powierzchni Ŝującej zęba – w tym przypadku
przedtrzonowego dolnego, oznaczając je kolorami:
Znaczenie kolorów:
– biały – stoŜki,
– czerwony – segmenty poprzeczne,
– zielony – segmenty strzałkowe,
– niebieski – segmenty brzeŜne.
Rys. 15. Etapy nakładania 4 kolorów wosku
[opracowanie własne]
Następnie modelowanie przeprowadza się w czterech etapach:
Etap I. W miejscach zaznaczonych punktami, określającymi punkt szczytów guzków
nanosi się krople białego wosku, i modeluje dwa zaokrąglone stoŜki. StoŜki powinny mieć
wysokość naturalnej wielkości guzków. StoŜki powinny być tak ukształtowane, aby przy
ruchach artykulacyjnych nie następował ich kontakt z zębami przeciwstawnymi.

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Rys. 16. Wymodelowane stoŜki
[fot. Michał Sarnacki]
Etap II. Po wymodelowaniu stoŜków przystępuje się do modelowania segmentów bruzd
z czerwonego wosku: tworzą one wypukłe powierzchnie, a ich stoki wewnętrzne tworzą
bruzdę środkową.
Rys. 17. Wymodelowane bruzdy guzków
[fot. Michał Sarnacki]
Etap III. Segmenty strzałkowe modeluje się z wosku zielonego. Od strony policzkowej
i podniebiennej segmenty te opadają w kierunku obydwu powierzchni stycznych w sposób
odpowiadający kształtom guzków.
Rys. 18. Wymodelowane segmenty strzałkowe
[fot. Michał Sarnacki]

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Etap IV. Z niebieskiego wosku modeluje się obie listwy brzeŜne. Po zakończeniu
nanoszenia wosku powstałe samoistnie bruzdy wygładza się rozgrzanym instrumentem do
modelowania bruzd lub noŜykiem elektrycznym.
Rys. 19. Wymodelowane listwy brzeŜne
[fot. Michał Sarnacki]
WaŜne jest, aby kaŜdy kolejny etap stanowił odrębna pracę, która powinna być
zakończona przed przystąpieniem do kolejnego etapu. Niewskazane jest wygładzanie
gotowego, wymodelowanego zęba nad palnikiem, poniewaŜ istnieje ryzyko zniszczenia
precyzyjnego ukształtowania powierzchni Ŝującej.
Modelowanie kropelkowe wg Renferta na przykładzie pierwszego zęba trzonowego
górnego
Modelowanie metodą Renferta wymaga przygotowania doskonałego modelu gipsowego
oraz szerokiej znajomości anatomii zęba- a takŜe znajomości funkcji kaŜdego z elementów
anatomii zęba. Metoda ta wymaga takŜe uŜywania określonej wysokiej jakości wosków oraz
narzędzi: elektrycznego noŜyka do wosku oraz wosków przystosowanych do modelowania
przy pomocy wspomnianego noŜyka elektrycznego. Woski maja róŜną twardość i płynięcie
a do budowania poszczególnych warstw przeznaczony jest wosk w odpowiednim kolorze.
Modelowanie rozpoczynamy od odlania modelu gipsowego z wycisku przy uŜyciu gipsu
utwardzonego III lub IV klasy, oraz na usunięciu przy pomocy metalowego freza warstw
gipsu, aŜ do całkowitego zniwelowania części powierzchni stron Ŝujących. Modelowanie
moŜna rozpocząć tylko wtedy, jeśli model gipsowy jest idealnie suchy, wilgotny model nie
pozwoli na wnikanie wosku w strukturę gipsu.
Krok pierwszy to modelowanie przy pomocy noŜyka elektrycznego z końcówką grubszej
sondy- zaczynamy formować mezjalno-policzkowy szczyt guzka, waŜne jest określenie
właściwej lokalizacji guzka- zbyt zbliŜony do środka zęba „zamknie” koronę, zbyt daleko od
środka zęba korona będzie zbyt szeroka w obwodzie- w okolicy powierzchni Ŝującej. Po
wymodelowaniu nakraplamy wosk w celu zbudowania dystalno-policzkowego szczytu guzka.

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Rys. 20. Modelowanie guzka mezjalno-policzkowego Rys. 21. Modelowanie guzka dystalno-policzkowego
Punkty kontaktowe powinny zostać sprawdzone w artykulatorze – dokonać wstępnych
poprawek – jeśli guzki są za niskie-dokładamy materiału, jeśli zbyt długie – nadmiar
materiału zbieramy. WaŜne są takŜe kontakty zwarciowe oraz interokluzyjny odstęp guzków.
Po korekcie uzupełniamy listwę brzeŜną guzków policzkowych. Wówczas moŜna zacząć
modelowanie guzków podniebiennych. W przypadku guzka mezjalno-podniebiennego
pozycja wierzchołka jest określona przez funkcjonalne ruchy Ŝuchwy, która dąŜy do pełnego
kontaktu w okluzji – zgryz naleŜy, więc sprawdzać od strony podniebiennej.
Rys. 22. Modelowanie guzka podniebiennego
Następnie uzupełniamy woskiem listwy brzeŜne mezjalne i dystalne, a takŜe od strony
zgryzowej. Aby uzupełnić całkowicie powierzchnię dystalną formujemy wypukłe punkty
styczne, dokonując jednocześnie kontroli przy pomocy kalki. NaleŜy wymodelować takŜe
zarysy guzków policzkowych i podniebiennych-podczas uzupełniania zewnętrznych zarysów
zęba, jednocześnie je modelujemy i nadajemy indywidualny kształt.

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Rys. 23. Modelowanie strony dystalnej Rys. 24. Modelowanie zarysów guzków policzkowych
Woskową powierzchnię modelowanego zęba oczyszczamy i wygładzamy przy pomocy
pędzla do wosku. Gotowy wymodelowany zarys zewnętrzny przypomina od strony Ŝującej
rybi pysk. Po kontroli zwarcia rozpoczynamy modelowanie wału trójkątnego guzka mezjalno
policzkowego – kaŜdy wymodelowany guzek powinien zostać poddany kontroli w zwarciu
przy pomocy kalki okluzyjnej – pierwsze punkty podparcia ukazuj się na wymodelowanym
stoku-punkt kontaktowy zaznaczony jest przez dystalno – policzkowy guzek dolnego zęba
w Ŝuchwie.
Następnie modelujemy na mezjalno-podniebiennym guzku wał trójkątny przylegający do
centralnej bruzdy a dalej drugi punkt podparcia poniŜej mezjalno-podniebiennego
wierzchołka guzka i poddajemy kontroli w zwarciu- Nadmiar materiału woskowego
zdejmujemy przy pomocy modelarzyka.
Rys. 25. Modelowania pierwszych punktów podparcia Rys. 26. Modelowanie stoku guzka podniebiennego
W dalszej kolejności kształtujemy listwę pomocniczą, której celem jest uzupełnienie
guzka dystalno-policzkowego, a od samego wierzchołka dystalno-policzkowego ciagniemy
małą pochyłość. Nastepnie prowadzimy listwę pomocniczą aŜ do przestrzeni aproksymalnej
zęba trzonowego drugiego. Na tej listwie znajduje się punkt podparcia z listwami
aproksymalnymi zęba trzonowego drugiego górnego oraz zęba trzonowego pierwszego
górnego. Podobnie modelujemy takŜe listwę pomocniczą guzka mezjalno-podniebiennego.
Do pełnego kształtu pozostaje wymodelować tylko tylną pomocniczą listwę przy guzku
mezjalno-policzkowym oraz uzupełnić przednią listwę brzeŜną.

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Rys. 27. Modelowanie dystalnej listwy brzeŜnej Rys. 28. Modelowanie mezjalnej listwy brzeŜnej
Rys. 29. Gotowa, wymodelowana korona
Modelowanie kropelkowe wg Slavicka
Modelowanie kropelkowe metodą Slavicka rozpoczynamy od przygotowania modeli
szczęki i Ŝuchwy z gipsu twardego III lub IV klasy. Powierzchnia modeli powinna być gładka
i bezbłędna – pozbawiona pęcherzy powietrza i artefaktów. Zestawienie tych modeli powinno
odbywać się w sposób jak najbardziej swobodny.
Na gotowych wysuszonych modelach ostrym ołówkiem kopiowym naleŜy zaznaczyć
osie długie zębów – zaczynając od kłów a kończąc na zębach trzonowych. Linia ta powinna
przebiegać od szczytów guzków policzkowych do środka powierzchni policzkowej przy
brzegu przyszyjkowym. W celu uwidocznienia przebiegu brzegów siecznych i guzków
w łuku zębowym, ołówkiem zaznaczamy takŜe linię, która łączy guzki policzkowe zębów
bocznych z brzegami siecznymi, a następnie linię na guzkach podniebiennych. Linie te
dostarczają następujących informacji:
– zęby przednie i boczne szczęki tworzą wygląd estetyczny,
– guzki policzkowe w szczęce są spiczaste i ostre,
– podniebienne guzki zębów przedtrzonowych i trzonowych są lekko zaokrąglone,
– odstęp między liniami łączącymi guzki jest jednakowy w szczęce i Ŝuchwie.
Linie łączące guzki w Ŝuchwie zaznaczamy w taki sam sposób jak w szczęce, jednak tutaj
policzkowe guzki pochylone są dojęzykowo, są silnie uwypuklone. Linia łącząca dolne brzegi
sieczne z guzkami policzkowymi tworzy całość.

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Rys. 30. Zaznaczone linie łączące guzki w Ŝuchwie
Zaleca się, aby do praktycznego ćwiczenia modelowania tą metodą posiadać pod ręką
drugi komplet identycznych modeli, na których moŜna się wzorować podczas pracy. Na
model naleŜy przenieść punkty odniesienia, które zaznaczą prawidłowe połoŜenie środków
zarówno guzków policzkowych jak i podniebiennych. Najpierw zaznacza się kolorem
niebieskim guzki tnące, a czerwonym woskiem guzki środkowe. W dalszej kolejności na
oszlifowane powierzchnie zwarciowe przenosimy guzki policzkowe zwracając uwagę Ŝeby
ich środki leŜały blisko powierzchni policzkowej oraz Ŝeby odstęp od guzka do guzka był
jednakowy.
Po połączeniu punktów odniesienia linią 1 i 2 uzyskujemy miejsce przecięcia linii, które
wyznaczają środki guzków podniebiennych w zębach przedtrzonowych. Kolejna linia, której
punktami odniesienia są mezjalne brzeg sieczny bocznego siekacza i środkowa bruzda
drugiego zęba trzonowego wyznacza miejsca przecięcia z liniami 1 i 2 gdzie przebiega
dokładnie przez połoŜenie podniebiennych guzków zębów przedtrzonowych. Czwarta linia
powinna zostać wykreślona od wierzchołka kła do szczytu guzka mezjalno podniebiennego
drugiego zęba trzonowego. Na tej linii leŜą środki guzków podniebiennych pierwszego zęba
trzonowego. Jeśli połączymy jedną linią guzek policzkowy pierwszego zęba przedtrzonowego
z leŜącym po przeciwnej stronie guzkiem dystalno-policzkowym pierwszego zęba
trzonowego, to miejsce przecięcia z linia 4 wyznaczy dokładne połoŜenie guzka mezjalno-
podniebiennego.
Rys. 31. Punkty odniesienia przeniesione na górny łuk zębowy

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
TakŜe w Ŝuchwie występują zasady przyporządkowania guzków, według których moŜna
dokładnie przenieść środki guzków na oszlifowane powierzchnie zwarciowe. Punktem
odniesienia do ustalenia guzków tnących pierwszego i drugiego zęba przedtrzonowego jest
brzeg dystalno-policzkowy pierwszego zęba trzonowego po przeciwnej stronie łuku
zębowego. Jeśli połączymy linią guzki miaŜdŜące obu prawych zębów dolnych
przedtrzonowych z tym punktem odniesienia, to linia ta przebiegać będzie przez guzki
językowe zębów przedtrzonowych. Podobnie jak w szczęce, pierwszy ząb przedtrzonowy
wraz z guzkiem językowym jest bardziej zrotowany w stronę mezjalną niŜ drugi ząb
przedtrzonowy. W przypadku, gdy drugi ząb przedtrzonowy jest trójguzkowy, linia łącząca
przecina bruzdę oddzielającą od siebie guzki językowe.
Rys.32. Punkty odniesienia przeniesione na dolny łuk zębowy
Gdy połączymy guzek policzkowy pierwszego zęba przedtrzonowego po lewej stronie ze
środkowym guzkiem miaŜdŜącym pierwszego zęba trzonowego po prawej stronie, to linia ta
przetnie mezjalno-językowy guzek tnący pierwszego zęba trzonowego. Na tym samym zębie,
dystalny guzek językowy znajduje się w tej samej odległości od guzka mezjalnego, co ten od
guzka drugiego zęba przedtrzonowego.
Zarówno w górnym pierwszym, ale i w dolnym pierwszym zębie trzonowym moŜna
zaobserwować kontakty triadowe – nazywane są one kluczem zwarcia. Pierwsze zęby
trzonowe są pierwszymi zębami stałymi, które w okresie wzrostu, dzięki kontaktom
triasowym uzyskują całkowicie stabilne połoŜenie w stosunku do siebie. Jest to warunkiem
tego, Ŝeby w uzębieniu stałym relacje zwarciowe miały podparcie.
Etapy wykonania modelowania zębów bocznych metodą Slavicka
Ćwiczenie z modelowaniem w wosku naleŜy wykonać w artykulatorze – poniewaŜ
bardzo waŜne jest by naśladować wszystkie ruchy Ŝuchwy w stawie skroniowo-Ŝuchwowym.
Etap I – Aby praca wymodelowana w wosku lepiej łączyły się z gipsową powierzchnią,
pokrywamy ją bezbarwnym woskiem klejącym, który nanosimy na gips w stanie bardzo
gorącym. Wówczas bardzo dobrze wnika on w gips. Przezroczysta barwa wosku pozwała na
zachowanie widocznych oznaczeń na powierzchni gipsu.

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Etap II – Polega na wymodelowaniu na powierzchni gipsu stoŜków. Oznaczają one
środki guzków. Określone elementy powierzchni zwarciowych modelujemy w kolorowym
wosku:
– kolor czerwony – elementy centrycznego zwarcia aktywnego i biernego,
– kolor niebieski – stoŜki guzków tnących,
– kolor Ŝółty – estetyczne elementy guzków policzkowych,
– kolor zielony – wszystkie elementy powierzchni zwarciowej, które nie kontaktują się ze
sobą w maksymalnym zaguzkowaniu.
StoŜki guzków powinny dokładnie określać i zaznaczać szczyty guzków. Najpierw
nanosimy małe czerwone podstawy guzków środkowych, a niebieskie dla guzków tnących.
Ten etap pracy moŜna określać mianem szkicowania.
Rys. 33. Podstawy stoŜków na powierzchniach zwarciowych
Etap III – Najpierw modelujemy stoŜki górnych policzkowych guzków tnących aŜ do
uzyskania prawidłowej długości. Jest jedna podstawowa metoda określania długości stoŜków:
szczyty stoŜków dla guzków tnących obu zębów przedtrzonowych leŜą na jednej linii
z wierzchołkiem kła – moŜna, więc połoŜyć płytkę okluzyjną na górnym łuku zębowym
i sprawdzić długość stoŜków. Szczyty stoŜków pierwszego zęba przedtrzonowego powinny
dotykać płaszczyzny okluzyjnej. Krzywizna guzka tnącego wznosić się powinna lekko do tyłu
od drugiego zęba trzonowego.
Rys. 34. Niebieskie stoŜki pokazują połoŜenie i długość policzkowych guzków tnących

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Etap IV – następnie modelujemy elementy zwarcia centralnego. Najpierw pojedynczo
modelujemy listewki brzeŜne zębów przedtrzonowych- po stronie mezjalnej, zaczynając od
zęba pierwszego przedtrzonowego. LeŜą one o ok. 0,5 mm do 1 mm powyŜej punktów
kontaktowych między zębami. Podczas pracy naleŜy się wzorować sytuacją po przeciwnej,
nieoszlifowanej stronie modelu. NaleŜy zostawić wyraźną przerwę między zębami
przedtrzonowymi i trzonowymi. Na koniec powinny zostać odbudowane wewnętrzne strony
trójkątnych wałów policzkowych guzków pierwszego zęba trzonowego, oraz delikatne
wymodelowanie połączenie z guzkiem mezjalno-podniebiennym. Wszystkie elementy zęba,
powinny być wypukłe.
Rys. 35. Wymodelowane listwy brzeŜne
Etap V – Rozpoczynamy pracę Ŝółtym woskiem: modelujemy odpowiedni kształt
powierzchni policzkowych górnych zębów bocznych. Nie wolno przy tym ani skrócić ani
przekroczyć długości stoŜków. NaleŜy zwrócić uwagę na harmonijny kształt pracy oraz na
zachowanie przerwy między guzkami policzkowymi pierwszego zęba trzonowego.
Rys. 36. Odbudowane powierzchnie policzkowe guzków
Etap VI – Przystępujemy do modelowania stoŜków dla zwarcia aktywnego – tworzą
one środki guzków miaŜdŜących w szczęce. TakŜe tutaj zaleca się uŜycie płytki zwarciowej.
Podniebienny guzek pierwszego zęba przedtrzonowego jest o ok. 0,5 mm krótszy od guzka
policzkowego. Największy guzek – mezjalno-podniebienny jest dłuŜszy o ok. 1–1,5 mm od

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
guzka mezjalno-policzkowego. Szczyt tego guzka stanowi zarazem najgłębszy punkt górnego
łuku zębowego. Długość guzka policzkowego i dystalno-podniebiennego jest taka sama.
Rys. 37. Wymodelowane w wosku stoŜki dla guzków miaŜdŜących w szczęce
Etap VII – Uzupełniamy czerwonym woskiem elementy językowe górnych guzków
miaŜdŜących- naleŜy pilnować wysokości stoŜków guzków, nie wolno takŜe zmienić
mezjalnego brzegu stoŜka, który stanowi środek mezjalno-podniebiennego guzka pierwszego
zeba trzonowego.
Etap VIII – Modelowanie przy pomocy zielonego wosku stoków policzkowych
guzków tnących w szczęce. Powierzchnią prowadzenia jest tutaj wąska grań, łącząca
mezjalną listewkę brzeŜną z mezjalno-policzkowym guzkiem. Powierzchnia ta powinna być
pod lekkim katem bardziej stroma od takiej samej powierzchni prowadzenia drugiego zeba
trzonowego. Rezultaty pracy moŜna w kaŜdej chwili sprawdzać za pomocą białej kalki
dystansowej.
Rys. 38. Kontrola zwarcia za pomocą kalki dystansowej
Etap IX – Na tym stadium pracy odtwarzamy wszystkie kontakty guzków, jedyny
kontakt triasowy szczeki i Ŝuchwy moŜe wystąpić tylko w bruździe środkowej zębów
trzonowych. Do wygładzania elementów zwarciowych i wykonywania bruzd stosujemy
modelarzy, nadmiar wiórek z woskowego elementy usuwamy za pomocą pędzelka. Pędzelek
spełnia takŜe inną rolę – wygładza woskową strukturę. Ostatnim elementem modelowanym
jest mezjalna grań na policzkowym guzku tnącym górnego drugiego zęba przedtrzonowego

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
biegnie ona jako wąska listewka od mezjalnej listewki brzeŜnej do guzka policzkowego i jego
szczytu.
Rys. 39. Wymodelowana powierzchnia zwarciowa górnego
pierwszego trzonowca i powierzchnia protruzyjna
na drugim zębie przedtrzonowym
Rys. 40. Wymodelowany w wosku ząb przedtrzonowy drugi i trzonowy pierwszy
Etap X – Bierne zwarcie na zębach przedtrzonowych szczęki występuje wyłącznie na
listewkach brzeŜnych – cała pozostała powierzchnia tworzy jedność czynnościową i dalej
modelowana jest kolorem zielonym. Najpierw nadajemy kształt trójkątnym wałom guzka
tnącego policzkowego i wykonujemy połączenie z dystalną listewką brzeŜną. Powierzchnia
prowadzenia stoku mezjalnego guzka musi pozostać nietknięta. Ostateczny kształt nadajemy
modelarzykiem. KaŜdy etap pracy naleŜy sprawdzać w artykulatorze.
Rys. 41. Powierzchnia protruzyjna na mezjalno-policzkowym
stoku górnego pierwszego zęba przedtrzonowego

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Rys. 42. Ukształtowane i wymodelowane powierzchnie zwarciowe zębów bocznych w szczęce
Modelowanie zębów przednich
Etap I – Idealny kontakt przednich zębów dolnych i górnych spoczywa na płaskiej
górnej podniebiennej powierzchni zwarciowej. Przystępując do modelowania, naleŜy
najpierw przygotować model gipsowy: frezem z twardego metalu zbieramy gipsowe
powierzchnie podniebienne zębów od siekacza centralnego do kła – tylko z jednej strony
łuku. Skracamy takŜe brzegi sieczne o około 1,5–2 mm. Następnie podobnie jak w przypadku
zębów bocznych powierzchnię gipsową pokrywamy bezbarwnym woskiem kleistym. Kolejną
czynnością jest odtworzenie biernego zwarcia czerwonym woskiem. Kontakty z dolnymi
z dolnymi brzegami siecznymi wznoszą się w stronę brzegów siecznych. Przejście na
listewkę brzeŜną górnego zęba przedtrzonowego przebiega harmonijnie.
Rys. 43. Kontakt zębów dolnych i górnych Rys. 44. Odbudowa zwarcia
Etap II – Na zębie przyśrodkowym i bocznym przednim odbudowujemy guzki uŜywając
do tego wosku zielonego- na wysokości kontaktów modelujemy wyraźny stopień, który
oznacza przejście płaskiego prowadzenia zębów przednich w strome. Na mezjalno-
podniebiennej listewce brzeŜnej kła nanosimy wosk na powierzchnię prowadzenia-w stronę
brzegu siecznego. Ta prosta podniebienna musi być wymodelowana na tyle stromo, Ŝeby
mogła przejąć prowadzenie w laterotruzji.
Nastepnie przystępujemy do końcowego modelowania pozostałych powierzchni zębów.
Końcowy efekt przedstawia poniŜej zamieszczone zdjęcie. Na zębach przednich, os strony
językowej widoczne są czerwone punkty, które przedstawiają faktyczny stan kontaktów
z Ŝuchwą.

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
Rys.45. Wymodelowane w wosku zęby przednie i boczne
Ostatnia z metod modelowania – metoda Slavicka, choć bardzo przypomina kropelkowe
nakładanie warstw z metody Andrzeja Krocina, jest metodą najtrudniejszą ze wszystkich
i wymagającą duŜego nakładu pracy oraz doskonałej znajomości anatomii i morfologii
zębów. Jest jednak idealnym odwzorowaniem roli kaŜdego z elementów anatomii zęba.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak ukształtowane są wypukłości powierzchni Ŝujących w stosunku do zębów
przeciwstawnych?
2. Jakie wyróŜniamy powierzchnie zębów?
3. Na czym opiera się metoda modelowania wg Krocina?
4. W jakim kolorze wosku modelujemy segmenty strzałkowe w metodzie wg Krocina?
5. Jakiej klasy gipsu uŜywamy do wykonania modelu w metodzie wg Renferta?
6. Od czego rozpoczynamy modelowanie w metodzie wg Renferta?
7. Jaki kształt ma gotowy wymodelowany zarys zewnętrzny zęba trzonowego w metodzie
wg Renferta?
8. Jak przebiega linia oznaczająca osie długie zębów w metodzie wg Slavicka?
9. Jakich informacji dostarcza linia łącząca guzki policzkowe?
10. Co to jest klucz zwarcia?
11. Jakim kolorem oznaczamy guzki tnące?
12. O ile jest dłuŜszy guzek mezjalno-podniebienny w pierwszym zębie trzonowym górnym
od guzka mezjalno-policzkowego?

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj na modelach gipsowych powierzchnię Ŝującą metodą kropelkową wg Krocina.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
2) przygotować niezbędne narzędzia i materiały woskowe,
3) przystąpić do modelowania,
4) wymodelować stoŜki guzków zębów w kolorze białym,
5) wymodelować powierzchnie stoków guzków w kolorze czerwonym,
6) wymodelować powierzchnie strzałkowe w kolorze zielonym,
7) wymodelować listwy brzeŜne w kolorze niebieskim,
8) wygładzić i wypolerować odbudowaną powierzchnię woskową,
9) ocenić jakość wykonanej pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
– noŜyk elektryczny do wosku,
– woski modelowe w kolorze: białym, czerwony, zielonym i niebieskim,
– wosk kleisty,
– modelarzy,
– pędzelek do wosku.
Ćwiczenie 2
Wykonaj modelowanie powierzchni Ŝujących zębów z uwzględnieniem moŜliwości
odtwarzania ruchów artykulacyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać artykulacji modeli w artykulatorze,
2) dokonać analizy modelu górnego i dolnego,
3) oszlifować powierzchnie Ŝujące zębów bocznych,
4) zaplanować połoŜenie guzków tnących i miaŜdŜących,
5) wymodelować stoŜki, będące szczytami guzków,
6) odbudować strony policzkowe zębów bocznych z Ŝółtego wosku,
7) odbudować stoki guzków przy pomocy zielonego wosku,
8) nadać ostateczny kształt modelarzykiem,
9) oczyścić elementy woskowe ze skrawków wosku,
10) ocenić jakość wykonanej pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
– artykulator,
– gips modelowy biały,
– noŜyk elektryczny do wosku,
– woski modelowe w kolorze: czerwonym, zielonym, Ŝółtym i niebieskim,

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
– wosk kleisty,
– modelarzy,
– pędzelek do wosku.
Ćwiczenie 3
Wykonaj modelowanie zębów siecznych stosując się do metody modelowania wg
Slavicka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać artykulacji modeli w artykulatorze,
2) dokonać analizy modelu górnego i dolnego,
3) oszlifować powierzchnie Ŝujące zębów :siekacza centralnego, bocznego i kła,
4) ustalić kontakt zębów przednich dolnych i górnych,
5) pokryć powierzchnię gipsu woskiem kleistym,
6) odtworzyć punkty zwarcia przy pomocy czerwonego wosku,
7) przy pomocy zielonego wosku wymodelować powierzchnie językowe i brzegi sieczne
zębów,
8) wygładzić powierzchnię woskową,
9) ocenić jakość wykonanej pracy.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
– modele gipsowe szczęki i Ŝuchwy,
– artykulator,
– gips modelowy biały,
– noŜyk elektryczny do wosku,
– woski modelowe w kolorze: czerwonym, zielonym, Ŝółtym i niebieskim,
– modelarzy,
– pędzelek do wosku.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić róŜnice modelowania w wymienionych trzech metodach?
2) rozróŜnić powierzchnie zębów?
3) określić, od czego rozpoczynamy modelowanie zęba w metodzie
Renferta?
4) wymienić kolejność wykonywania czynności podczas modelowania
metodą Slavicka?
5) określić znaczenie stosowanego wosku kleistego?

39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi,
z których tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Synonimem nazwy model jest słowo
a) odlew.
b) epitaza.
c) matryca.
d) kopia.
2. Dokładność modelu zaleŜy od
a) rodzaju uŜytego do odlania formy płynu.
b) czasu wiązania masy wyciskowej.
c) temperatury w której trzymany jest wycisk.
d) dokładności wycisku.
3. Kolorem, w którym najlepiej widoczne są szczegóły anatomiczne jest
a) niebieski.
b) biały.
c) Ŝółty.
d) zielony.
4. Nasączenie gipsu wodą przed wymieszaniem sprzyja
a) zmniejszeniu ryzyka wystąpienia bąbli powietrza w mieszaninie.
b) zmniejszeniu moŜliwości tworzenia się grudek w mieszaninie.
c) szybszemu wiązaniu mieszaniny.
d) zwiększeniu twardości mieszaniny.
5. Metoda kropelkowa polega na
a) zbieraniu nadmiaru wosku.
b) nawarstwianiu kropel wosku.
c) ogrzewaniu małych elementów wosku nad palnikiem.
d) topieniu wosku w tyglu do momentu przejścia w stan ciekły.

40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
6. W metodzie kropelkowej, do modelowania powierzchni zębów, uŜywamy wosku
a) kalibrowanego.
b) modelowego.
c) odlewowego.
d) klejącego.
7. Najpowszechniejszym materiałem do sporządzenia modelu jest
a) masa osłaniająca.
b) masa termoutwardzalna.
c) Ŝywica akrylowa.
d) gips.
8. Płynięcie wosku to cecha zaleŜna od
a) temperatury.
b) rozszerzalności termicznej.
c) przedziału topnienia.
d) masy wosku.
9. Osiowe przekazywanie sił zapewnia
a) całkowite zaguzkowanie.
b) przyzębie.
c) kontakt z zębami antagonistycznymi.
d) pełen kontakt czynnościowy.
10. Powierzchnie styczne koron zębów są zbieŜne w kierunku
a) szyjki.
b) powierzchni policzkowej.
c) powierzchni Ŝującej.
d) powierzchni dystalnej.
11. Punkty kontaktu powinny zostać odtworzone
a) jak najbliŜej listwy brzeŜnej strony Ŝującej.
b) ponad brodawką międzyzębową.
c) jak najbardziej wystające po stronie dystalnej i mezjalnej.
d) na powierzchni zwarciowej.
12. Powierzchnie językowe zębów przednich są zbieŜne w kierunku
a) powierzchni Ŝujących.
b) brzegu siecznego.
c) powierzchni policzkowej.
d) przyzębia brzeŜnego.
13. Na oszlifowanej powierzchni gipsowej modelu zaznaczamy następujące linie (wg
Krocina)
a) oś strzałkową i oś poprzeczną.
b) linię pośrednią.
c) krzywą Spee.
d) linię bruzdy pośrodkowej.

41. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
14. Z niebieskiego wosku w metodzie modelowania wg Krocina modelujemy
a) segmenty strzałkowe.
b) stoŜki.
c) listwy brzeŜne.
d) stoki guzków.
15. Brak kontaktów okluzyjnych powoduje
a) przemieszczanie się zębów.
b) stłaczanie się zębów.
c) niesymetryczność łuku zębowego.
d) wychodzenie zębów z łuku.
16. W metodzie Krocina uŜywamy
a) 3 róŜnych kolorów wosku.
b) 4 róŜnych kolorów wosku.
c) nieokreślonej liczby kolorów wosku.
d) jednego koloru wosku.
17. Kluczem zwarciowym nazywamy
a) kontakty okluzyjne.
b) pełne zaguzkowanie.
c) kontakty triadowe.
d) punkty styczne.
18. Guzek mezjalno-podniebienny zęba trzonowego pierwszego jest dłuŜszy od guzka
mezjalno-policzkowego o
a) 0,5–1 mm.
b) 1–1,5 mm.
c) 0,25–1 mm.
d) 1–2 mm.
19. Szkicowaniem w metodzie Slavicka określamy
a) modelowanie podstaw guzków tnących i środkowych.
b) modelowanie policzkowych powierzchni zęba.
c) modelowanie powierzchni zwarciowych.
d) pokrywanie gipsu woskiem kleistym.
20. Kolor czerwony w metodzie Slavicka oznacza
a) elementy powierzchni zwarciowej.
b) estetyczne elementy guzków policzkowych.
c) stoŜki guzków tnących.
d) elementy zwarciowe.

42. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Modelowanie łuków zębowych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

43. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
6. LITERATURA
1. Hohmann A., Hielscher W.: Wprowadzenie do anatomii i funkcja narządu Ŝucia.
Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1997
2. Kordasz P., Wolanek Z.: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne. Podręcznik
dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione. Państwowy
Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976
3. Krocin A.: Modelarstwo i rysunek w protetyce stomatologicznej. Wydanie V.
Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2003
4. Majewski S.: Podstawy protetyki stomatologicznej. Wydawnictwo Stomatologiczne
SZS-W, Kraków 2000
5. Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C., D.: Protezy stałe. Wydawnictwo Kwintesencja,
Warszawa 1994
Czasopisma specjalistyczne:
− Nowoczesny technik dentystyczny
− Labor Dental
− Quintessence techniki dentystycznej