Na de rondleiding sloot prof. dr. ir. Jan Rotmans het seminar af met een inspirerende lezing over de verandering van tijdperk waarin we ons bevinden. Zo zouden wij er goed aan doen de komst van robots te omarmen (ze nemen taken van ons over) en ons meer te gaan richten op de mens in plaats van het behalen van slechts rendement.

1. VERANDERINGEN IN DE BOUW
prof. dr. ir. Jan Rotmans
Keynote speaker
Revitalisering en Modern Realisme | 10 juni 2015 | Pagina 1

2. twitter.com/janrotmans
Verandering van Tijdperk:
Wat betekent dat voor de Bouw?
Gorssel, 10 Juni 2015

3. Transitie in Bouw
2004 presentatie voor Regieraad Bouw I
2007 presentatie voor Regieraad Bouw II
2011 presentatie voor Vernieuwing Bouw

4. We leven niet in tijdperk van verandering
maar in een verandering van tijdperken

5. • Industriële revolutie
• Modernisering samenleving
• Machtswisseling
Laatste Kantelperiode

8. 19de Eeuw vs 21ste Eeuw
industriële revolutie digitale revolutie
angst voor machines angst voor robots
langdurige onrust steeds meer onrust
sociale ongelijkheid sociale ongelijkheid
Marx Piketty

9. Kantelperiode
1. samenleving verandert fundamenteel
2. economie verandert radicaal
3. nieuwe macht ontstaat

10. Samenleving 3.0

12. DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase
Horizontaal
Decentraal
Bottom-up
Verticaal
Centraal
Top-down
Tijd
Opbouw van
Samenleving 3.0
We zitten hier
Kantelperiode
Overgang naar Samenleving 3.0

13. • Energiebedrijven vallen om
• Massale ontslagen in thuiszorg
• Welzijnsorganisaties verdwijnen
• Bouwbedrijven saneren op grote schaal
Kantelperiode

14. Chaos

15. manifest van de Bezorgde Huisarts: het roer moet om!
gesteund door 7.828 van 11.345 huisartsen in Nederland
Bezorgde huisartsen spijkeren manifest op het ministerie

16. weg met het rendementsdenken in het onderwijs!
Studenten bezetten het Maagdenhuis is Amsterdam

17. Groningen als pinautomaat van de Randstad
Boze Groningers Protesteren Tegen Gaswinning

18. Thuiszorg bezet Stadhuis Borculo
Thuiszorgmedewerkers zijn boos op gemeente

19. Burgerinitiatief Ons Geld
wil het taboe doorbreken op geldschepping

20. Systeemwereld vs Leefwereld
Systeemwaarden Menswaarden
doelmatigheid aandacht / tijd
efficiency vertrouwen
controle, beheersing ruimte
regelzucht keuzevrijheid
kosten / baten kwaliteit

21. Efficiency Samenleving
rationeel, bureaucratisch, anoniem, complex, afstandelijk
koude kille afrekenwaarden als rendement en efficiency
alles moet worden gemeten en gecontroleerd
gebaseerd op gestold wantrouwen
mensen zijn vervreemd van deze koude, kille efficiencysamenleving
on(t)menselijke samenleving

23. centraal decentraal
top-down bottom-up
grote organisaties kleine netwerken
systemen & structuren mensen & initiatieven
vast & star vloeibaar & flexibel
overheid regisseert overheid faciliteert
Oude Samenleving Nieuwe Samenleving

24. oude paradigma nieuwe paradigma
exploitatie co-operatie
globaal glokaal
bezit gebruik
lineair cyclisch
individu gemeenschap
Denk Omslag

25. Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat
Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
Onderwijs van organisatie centraal naar leerling centraal
Traditionele Sectoren in Transitie

26. in samenleving 3.0 komt de mens
weer centraal te staan en niet de
organisaties en instituties

27. Burger
Initiatieven

28. Broodfondsen

29. Lokale energiemaatschappijen

30. Lokale zorg coöperaties

31. Explosieve Groei van Coöperaties

32. Economie 3.0

33. banken financiële coöperaties
energiebedrijven google, tesla, van de bron
taxibedrijven Uber
hotelketens Airbnb
boekenwinkels Amazon
platenmaatschappij Itunes
Oude Economie vs Nieuwe Economie

34. Technologische Disruptie
kans op disruptie is groot bij:
- verspilling
- klant te weinig keus heeft
- gebrek aan transparantie

35. Transport
auto rijdt maar 4% van tijd, is verspilling
klant heeft weinig keuze
klant weet vooraf prijs niet en route niet
opent alle deuren voor Uber
Uber Cargo

36. Uber geeft de klant
keuzevrijheid
transparantie
betere prijs
en verspilt minder middelen
Disruptieve Bedrijven

37. Uber rush [supersnelle koeriersdienst]
Uber eats [versproducten & maaltijden]
Uber essentials [vervoer medicijnen]
Uber cargo [vervoer bedrijfsleven]
Uber mover [verhuizingen]
Uber verandert vervoersketen

38. Uber verbindt chauffeurs aan passagiers
Uber Platform

39. technologie democratiseert
decentraal maken van
geld, data, kennis, zorg, muziek, energie
films, verzekering, boeken, reizen, educatie

41. Economische Kanteling
1. industriële productie digitaliseert
internet of things, cloud technologie, robotisering
alles kan slim met elkaar communiceren
combinaties van hoofd-, hand-, machine-, robotwerk
zelforganiserende fabriek

44. Economische Kanteling
2. makersbeweging rond de 3D-printer
wie dingen maakt en hoe we dingen maken verandert
digitalisering van het productieproces
alles kan op een PC worden gemaakt
unieke productie op lokale schaal

47. 3D-Printer Verandert Bouwwereld
van massaproductie naar productie door de massa
voorraadbeheer, distributie, productie op locatie
open source co-creatie ontwerpomgeving
unieke nieuwe bouwproducten op maat

48. Economische Kanteling
3. decentrale, schone energie (opslag)
slim combineren van energiestromen op lokale schaal
cascade van energieniveaus, van huis tot stad en regio
accu van elektrische auto laat wasmachine draaien
buurtbatterij in Etten-Leur

50. Economische Kanteling
4. circulaire economie & bio economie
sluiten van kringlopen van grondstoffen en afval
productie op basis van groene grondstoffen
van bezit van product naar gebruik van dienst

52. Groningers Bouwen Huis van Hennep

53. Economie 3.0
deeleconomie digitale economie
circulaire economie
maker-economie robot-economie
bio- en groene economie

54. in de vorige kantelperiode veranderde
niet alleen technologie maar ook mens

55. Consumens 3.0
autonoom pro-actief
prosument fabricent energieleverancier
ontwikkelaar bouwer ontwerper
hotelier filmer

56. Investering in de Nieuwe Economie
elke euro die we investeren in de nieuwe economie
levert 3 euro op in termen van:
innovatie, werkgelegenheid, economische structuur
elke euro die we investeren in de oude economie
kost de samenleving 2 euro
PBL, 2013

57. Wat betekent dat voor bedrijven?

58. risicomijdend gedrag
angst voor verandering
focus op korte termijn
log en bureaucratisch
Meeste Bedrijven zijn niet voorbereid

59. Wie wordt de volgende Kodak?
50 jaar stabiele groeimarkt
Disruptie in minder dan 10 jaar
Digitale fotografie disruptie
analoog
digitaal

60. Selexyz kon bol.com in 2002 voor 200.000 Euro overnemen….

61. Typologie van bedrijven
15-6-2015

62. 3 van 5 bedrijven sneuvelen
in kantelfase van transitie

63. Survival of the Fittest
niet de grootste bedrijven overleven,
ook niet de slimste bedrijven, maar
de meest adaptieve bedrijven

64. Transitie binnen bedrijf
systeemtransitie vergt bedrijfstransitie
bedrijfstransitie = nieuwe structuur, cultuur, werkwijze
cultuuromslag is het lastigst te realiseren
cultuuromslag duurt 5-10 jaar

65. fundamentele veranderstrategie
nieuwe klanten
nieuwe businessmodellen
nieuwe oriëntatie
Permanente Verander Strategie

66. ontwikkel schaduwlijn binnen bedrijf
experimenteer met nieuw verdienmodel
zoek samenwerken nieuwe partners
Duale Strategie

67. Transitie Fasen binnen een Bedrijf
Kantelpunt
strategie / missie
Versnelling
DNA
Voorontwikkeling
bewustwording
Stabilisatie
uitvoering
tijd
Organisatie 3.0

68. Verdient niet zozeer geld met energie
maar met het faciliteren van de klant
energiebesparing
smart grids
wijk/buurt niveau
Energie Bedrijf 3.0

69. Verdient niet zozeer geld met zorg
maar met het faciliteren van de klant
van 100% naar 20% zorg
helpen met netwerk ontwikkelen
helpen met scholing & baan zoeken
Zorg Bedrijf 3.0

70. Verdient niet zozeer geld met bouwen
maar met het faciliteren van de klant
decentrale energie
telecommunicatie
interieurinrichting
Bouw Bedrijf 3.0

71. Wat betekent dat voor de bouwsector?

72. Waar staat de bouw nu?
bouw is volop aan het vernieuwen
veel innovatie op projectniveau
toch blijft innovatie achter bij andere sectoren
vernieuwing nog te kleinschalig met weinig partijen

73. De bouwketen
Projectontwikkelaar
Aannemer
Onderaannemer
Toeleverancier
Architect
Adviseur
Klant
Bouwmateriaalproducent

74. Traditionele Bouwbedrijven
verticaal georganiseerd in werkmaatschappijen
werkmaatschappijen ontwerp, constructie, installatie
hiërarchisch en bureaucratisch
klant staat nog steeds niet centraal

75. Transitie = Radicale Verandering
samenleving verandert [stelt hogere eisen]
klant verandert [stelt hogere eisen]
nieuwe productiemethoden [3D-printer]
nieuwe concurrenten [Ikea, start-ups]
wet- en regelgeving [regelluwe zones]

77. we bouwen wel goed, maar niet de goede dingen
we bouwen vooral ten koste van leefomgeving
we bouwen niet wat de gebruiker wil

78. Kanteling van Bouwsector
kanteling van de bouwsector is noodzakelijk
van naar
aanbod vraag
product dienst
economisch maatschappelijk

79. Kanteling
“van Bob de Bouwer
naar Victor de Verbouwer”

80. Visie op Duurzaam Vastgoed in 2040

86. Lessons

87. Lessons

89. Dutch Research Institute For
Transitions

93. Kantelplan Bouw
hoe kunnen we de bouwsector laten kantelen?
focus op renovatie & transformatie
focus op duurzaamheid
klant in alles centraal

94. https://www.youtube.com/watch?v=0u0RQk2Z1-
o&feature=player_detailpage

95. bestaande woningen energieneutraal maken
bestaande woningen zonder energierekening
huurwoningen en koopwoningen
in 2035 woningvoorraad energieneutraal
Verduurzamen Woningen

96. woningen loskoppelen van gas-infrastructuur
vraagreductie van 80% door optimale isolatie
resterende 20% duurzaam opwekken
prototypes zijn er al, via Stroomversnelling
Gasloze Woningen

99. van eengezinswoningen tot diverse woningen
diversiteit aan doelgroepen
bestaande woningen transformeren
levensloopbestendig (veilig, comfort, adaptief)
Transformeren Woningen

100. bestaande kantoren energieneutraal maken
bestaande kantoren multi-functioneel maken
bestaande kantoren levensloopbestendig maken
Verduurzamen Kantoorgebouwen

101. Transformeren van Winkelgebieden
moderne oplossingen om beleving te vergroten
sociale media
gastheerschap
klantgericht ondernemerschap
service, beleving, waarde

102. Transformeren Zorgcentra, Ziekenhuizen
moderne zorgcentra worden ontmoetingsplekken
moderne ziekenhuizen worden service centra
vraagt om transformatie van bestaande ziekenhuizen
patiënt komt in alles centraal te staan

103. ZiekenThuis
comfort - inrichting
veilig - voorlichting
thuis - meenemen bekenden
transparant - alles laten zien

104. Transformeren Scholen
moderne scholen worden campus met bedrijven
leren, werken, ondernemen in één
vraagt om transformatie van bestaande scholen
persoonlijk leertraject voor studenten

105. hoe kunnen we de kanteling
in de bouw versnellen?

106. HÉT renovatieproject van Nederland
bestaande woningvoorraad energieneutraal maken
levert 150.000 banen per jaar, 20 jaar lang
Delta-Plan voor verduurzamen woningvoorraad
Groningen: opknappen, versterken en verduurzamen

107. Samenwerken met andere Sectoren
open innovatie cultuur vraagt externe samenwerking
van buiten naar binnen kijken
valt veel te leren van auto-, vlieg-, energie- zorgwereld
friskijkers & dwarsdenkers

108. Ander type Bouwbedrijven
horizontale en platte bedrijven
georganiseerd rondom klanten
naast technische kennis mensenkennis

109. Kantelaar, koplopers, verbinders
wie is de kantelaar in de bouw?
genoeg koplopers, wie zijn de verbinders?
juiste combinatie van koplopers & verbinders

110. Van Defensief naar Offensief
communicatie vaak via branche-organisaties
• “De bouw van nieuwe huizen komt maar niet van de grond. Dat komt
omdat banken de geldkraan voor projectontwikkelaars dicht hebben
gedraaid. Dat zegt de branchevereniging NVB op basis van een
onderzoek onder haar leden. Banken maken projectontwikkelaars
kapot”, stellen de NVB-leden ”
Telegraaf, 11 februari 2015
kan ook positief en offensief vanuit een visie

111. Behoudende mensen zien probleem
Friskijkers & Dwarsdenkers zien kansen

112. Nieuwe, groene gouden eeuw
voor vastgoedsector vanuit
transitieperspectief

113. EINDE
Revitalisering en Modern Realisme | 10 juni 2015 | Pagina 113