2. Ç’është higjiena?
• Fjala “higjienë” vjen nga fjala e lashtë greke
“hugieinon”, që do të thotë shëndet.
• Higjienë(1) – tërësia e rregullave dhe masave
praktike për ruajtjen dhe përmirësimin e
shëndetit (Fjalori i gjuhës shqipe, Tiranë 2006)
• Higjienë(2) – degë e mjekësisë që studion
mjedisin dhe mënyrën se si duhet të jetojë
njeriu që të mbrojë shëndetin.
3. Higjiena personale
• Përfshin praktikat e kryera nga një individ për t'u kujdesur për shëndetin e tij trupor
dhe mirëqenien, përmes pastërtisë.
• Praktika e higjienës personale përfshin disa cështje, si: reduktimin dhe shërimin e
sëmundjeve personale; shëndetin optimal; ndjenjën e mirëqenies, të pranimit social;
dhe parandalimin e përhapjes së sëmundjes te të tjerët.
• Sipas kulturave të ndryshme higjiena personale nënkupton depilimin, banje
rregullisht, larje e rregullt e duarve sidomos përpara ngrënies së ushqimit, larja e
flokëve të kokës, mbajtja e flokëve të shkurtër ose qethjen e flokëve, veshja me
rroba të pastra, larja e dhëmbëve, prerja e thonjëve të gishtave, kujdesi i gruas gjatë
ciklit menstrual, mbulimin e gojës kur kollitemi, madje disa kultura as nuk puthen
as nuk shtrëngojnë duart për të reduktuar transmetimin e baktereve nga kontakti.
• Një lloj tjetër e higjienës personale është ajo që ka të bëjë me mbajtjen e një pamje
të mirë personale dhe publike, e cila nuk duhet të jetë domosdoshmërisht higjienike.
Kjo mund të përfshijë, për shembull, përdorimin e deodorantëve apo parfumeve,
rruajtjen, ose krehjen, përveç praktikave të tjera.
4. Higjiena e dhëmbëve
‘Parandalimi dhe trajtimi i sëmundjeve të gojës.’
Kjo arrihet nëpërmjet:
Parandalimit të prishjes së dhëmbëve
Trajtimit të prishjes së dhëmbëve
Kujdesit të vazhdueshëm për shëndetin
e dhëmbëve
5. Pse prishen dhëmbët?
Shkak kryesor i prishjes së dhëmbëve është formimi i
mjedisit acid në gojë pas konsumimit të ushqimeve.
Ky acid sëbashku me bakteret e gojës gërryen
strukturen e dhëmbit dhe formon zgavra në
sipërfaqen e tij.
6. Sëmundjet e gojës
• Kariesi dentar - janë hapsirat që krijohen në smaltin e
dhëmbëve. Një ndër shkaqet kryesore të kariesit është
mbledhja e pllakës. Pllaka dentare është një depozitim i
bardhë dhe i butë i cili krijohet në sipërfaqet e dhëmbëve.
Formohet kur bakteret bashkohen me pështymën dhe
ushqimin. Pllaka përmban rreth 400 lloje bakteresh. Ju
mund të hiqni atë duke mbajtur një higjienë të mirë të gojës.
Kjo pllakë ngjitet fort pas dhëmbëve. Bakteret në pllakë
formojnë acid pas reaksionit të tyre me sheqerin dhe
niseshten që ndodhet në ushqime. Acidet mbahen në kontakt
me dhëmbët me ndihmën e pllakës dhe me kalimin e kohës
shkatërrojnë smaltin dhe dentinen.
• Bakteri kryesor përgjegjës për prishjen e dhëmbëve është
Streptokoku Mutans.
7. Sëmundjet e gojës
• Kariesi dentar – mund të vendoset në:
1. Sipërfaqen përtypëse
2. Hapësirat ndërmjet dhëmbëve
3. Në qafën e dhëmbëve
8. Sëmundjet e gojës
• Gingivitet – (Sëmundja e mishrave të
dhëmbëve) është inflamacioni i
mishrave (gingivës) dhe dëmtimi i
kockës që mban të vendosur dhëmbët
në nofull. Ajo prek më shumë se
gjysmën e të rriturve me dhëmbë
natyrorë. Pllaka dentare është shkaku
kryesor për formimin e këtyre
sëmundjeve. Trajtohet nga mjeku
dentist dhe pritet një shërim i mire nëse
mjekohet në fazat e para.
• Gingivitet shkaktojnë gjakderdhje gjatë
furcimit të dhëmbëve, dhimbje, lëvizje
të dhëmbit ose rënie të tij.
9. Sëmundjet e gojës
• Era e keqe e gojës (halitosis) – shkaktohet nga
higjiena e keqe e gojës, mospastrimi i gjuhës,
tharja e fytit, ushqimet dhe pijet e konsumuara.
• Era e keqe mund të eleminohet duke mbajtur
pastër gojën, duke pastruar gjuhën, duke u
ushqyer shëndetshëm, duke përdorur
camcakiza pa sheqer, etj.
10. Disa këshilla për një shëndet oral sa më të mirë
• Mbani një dietë të shëndetshme dhe zgjidhni
ushqime nga grupet ushqimore si: bukë,
drithëra, fruta, perime, mish, peshk, qumësht,
djathë, kos, etj.
• Përdorni ujë pas ushqimit.
• Mos konsumoni ushqime të thata dhe me
shumë sheqer.
• Përdorni furçën e dhëmbëve 2 - 3 herë në ditë
me pastë të fluorizuar.
• Përdorni floss dentar (fije dentare) për heqjen e
mbeturinave ushqimore mes dhëmbëve.
• Reduktoni shpeshtësinë e marrjes së
karbohidrateve (sheqernave) gjatë ditës.
• Kontrolle periodike çdo 6 muaj te dentisti.
• Ndërroni furçën e dhëmbëve çdo 3- 6 muaj.
11. Si ti lajmë dhëmbët?
• 1. Furça e dhëmbëve mbahet në një kënd prej 45 ° nga këndi i dhëmbëve.
• 2. Me pak forcë, shpërndani pastën në dhëmbë, dhe filloni të lani dhëmbët
ngadalë, duke pasur kujdes që furçën ta lëvizni sipas figurës në mënyrë që
dhëmbët tuaj të lahen deri tek qafa e dhëmbit.
• 3. Kur lani dhëmbët duhet të keni parasysh, qe t`i lani mire në sipërfaqen ku
kafshohet. Çdokush nga ne duhet te zhvillojë një teknikë të vetën, në mënyrë
që të mos harrojë asnjë dhëmb pa e larë.
• 4. Tek dhëmbët frontale dhe ata të qenit, furça mbahet në drejtim horizontal,
sipas figurës.
• 5. Edhe mbi fizura (gropëzat e dhëmballëve) duhet ta përdorni mire furçën në
mënyre që të hiqen të gjitha mbeturinat ushqimore.
• 6. Pasi keni mbaruar së lari gojën tuaj, mund t`i kontrolloni dhëmbët tuaj me
gjuhe nëse janë larë mire apo jo.
12. Higjiena e gojës tek fëmijët
“Ekspertet këshillojnë që higjiena e gojës fillon
që me shfaqjen e dhëmbit të parë”
• Si fillim (6 – 12 muaj) mjafton përdorimi i një garze
pambuku të njomur/lagur me ujë duke e kaluar atë mbi
dhëmbin (apo dhëmbët), mbi mishrat e dhëmbëve dhe
gjuhën.
• Madje higjiena e gojës është e rëndësishme që në
lindje, pasi pas gji dhënies është e mundur që në gojën
e fëmijët të mbesin "papastërti" të cilat depozitohen
mbi dhëmbë duke mbetur aty për një kohë relativisht
të gjatë (gjatë natës). Kjo mund të shkaktojë atë që
quhet "karies nga biberoni", e cila prek dhëmbët e
përparme të sipërm dhe të poshtëm.
13. • Shumë nëna gabimisht mendojnë se përkujdesja e
dhëmbëve të qumështit të cilët janë të destinuar të
ndërrohen, nuk është shumë e rëndësishme. Në të vërtetë
një përkujdesje e duhur e dhëmbëve të qumështit luan rol të
rëndësishëm në zhvillimin korrekt të hapësirave dentare
dhe të dhëmbëve permanente/të përhershëm, duke gjetur
kështu hapësirën e nevojshme.
• Fëmijët kanë 20 dhëmbë qumështi.
• Dalja e dhëmbëve të përhershëm filllon
në moshën 6 vjecare me daljen e molarit
të parë.
Higjiena e gojës tek fëmijët
14. Këshilla për higjienën e fëmijëve
- Fëmija nuk duhet lënë ta zërë gjumi duke pirë
biberonin e tij me lëngje të sheqerosura si lëng frutash
apo edhe qumësht, të cilat fermentohen.
- Të eliminohet përdorimi i biberonit pas 14-të muaj.
- Të mos përdoren “rrensa” të lyer me sheqer apo
mjaltë,
- Të mbahet nën kontroll sasia e sheqernave tek
ushqimi i tyre. Preferohet që fëmija të hajë ëmbëlsira
gjatë vakteve kryesore, kur fluksi i pështymës është më
i madh, duke i evituar ato në intervalet ku lehtësisht
formohen acidet të cilat favorizojnë karien.
