portfolio 2 columns

Bangor man Ben Caughers is a regular runner
with North Down Athletic Club.
He was out training in the Clandeboye Estate on
Friday, 1 July, when suddenly, and without warning,
he "felt a large scrape" on his head.
"I was running from Helen's Bay carpark to Helen's
tower," he explained to the BBC.
"I was on the way back down when it happened".
"It felt like someone had put their hand on top of my
head and was grabbing my scalp.
"I was quite startled as I didn't know what it
was."Ben only realised that the 'hand' on his head
was in fact the talons of a large bird of prey,
He believes it was a buzzard.
It flew out in front of him before swooping onto a
branch and beginning to squawk in his direction.
"I stopped and realised what happened.
"I was looking around for a stick in case it attacked
again."
Retreat
Ben elected to beat a retreat rather than make his
stand however.
"I ran on as fast as I could away from that area.
"I couldn't believe it and still can't," he added.
Newcastle man Patrick Lemoine had a similar
experience in Donard Forest in the Mournes in May,
although he was attacked several times.
He described his experience: "I was running, mainly
looking at my feet.
"I looked up for a second and amazingly I saw a
bird of prey one metre in front, completely silent,
wings open, and just had time to duck.
"He then looped around and rested on a high
branch 50 metres from me, I was puzzled but
started running again.
'Shock'
"A few minutes later, I got knocked on the back of
my head by the buzzard that came from the back
this time, again no warning sound or anything, a
complete shock.
"It felt like someone had thrown a rock at me, I had
a small bruise and tiny cut.
"The bird went back to the same branch and
starting squawking excitedly.
"He then left his branch and went out of sight
towards the lower path.

"Then I heard someone else shouting and
screaming; this stopped and he came back to his
branch and started squawking again.
"I grabbed a branch from the ground and tried to
start running again but always looking up.
'Silence'
"But in fact I couldn't run because he attacked me
again at least three times, always in complete
silence, with me having no idea where he came
from, every time scaring him away with the branch.
"He left me alone when I finally left the forest and
entered the upland."
These latest incidents echo similar events in the
Donard area of the Mournes last year.
Those resulted in a mountain running race having
to be rerouted after several people received minor
injuries.
Image copyrightEIMEAR ROONEYImage captionA
buzzard 'alarming' near its nest
But, why do the birds engage in this sort of
behaviour?
Dr Eimear Rooney works with the Northern Ireland
Raptor Study Group (NIRSG), which works to
conserve Northern Ireland's bird of prey population.
She explained that the birds are defending their
nests.
"During the breeding season many animals defend
their territories and breeding sites from potential
danger and birds of prey are no exception.
"They will 'alarm call' at any perceived threat that
comes too close to their nest site.
'Natural response'
"On rarer occasions they may dive at the threat if it
persists, and even make contact with it.
"This is a natural response which can be observed
by many different types of wildlife.
"It's rare for a bird to actually make contact but it
does happen and NIRSG get a few reports every
year at sites where a bird is repeatedly disturbed
and aggressive mobbing or 'attacks' may occur."
Rare perhaps but some birds are repeat offenders
Dr Rooney explained.
"If it makes contact and it is successful in making
the threat leave then it learns to perhaps do this
quicker and harder next time so the threat will leave
quicker."
Image copyrightMARC RUDDOCKImage captionA
peregrine on its nest
The raptor group advises people to stay clear of
nests during the breeding season, which typically
extends from March through to July or early August.
"Most bird of prey chicks will have left the nest by
the end of July and after this time the defensive
behaviour of the adults will lessen," Dr Rooney
added.
BBC NEWS UK NORTHERN IRELAND
6th July 2016
http://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-
ireland-36730316

Jim Maultsaid, like tens of thousands of others,
was wounded on the first day of the Battle of
the Somme.
The private in the 36th Ulster Division kept a diary
of his experiences throughout the war.
After the war, this small pocket book and sketch
books formed the basis of a series extraordinary
journals.
These included notes and descriptions of battle as
well as dramatic comic-book style illustrations.
 Ireland and the Somme- special reports from BBC
News NI
 Battle of the Somme - as it happened
Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage
captionMany of Jim Maultsaid's drawings capture the
horror of trench warfare
His notebooks are currently part of an exhibition in
the Ulster Museum in Belfast.
Jim Maultsaid dedicated his journals, the first of
which was entitled 'Star Shell Reflections', to his
comrades.
"Star Shell Reflections," he wrote, "is dedicated to
those chums of mine who soldiered down the years
with me side by side.
"Many whom I mentioned in the book sleep their
last long sleep on soil that is foreign to us - yet for
evermore a little part of England."
Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim
Maultsaid's granddaughter believes his journals
may have been a way of coping with his wartime
experiences
Jim Maultsaid was an American citizen, born in
Pennsylvania, USA in 1893 to Irish parents.
The family later returned to live in Letterkenny in
Donegal, now in the Republic of Ireland.
Jim Maultsaid dedicated his journals, the first of
which was entitled 'Star Shell Reflections', to his
comrades.

Image
copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim
Maultsaid eventually trained as an officer
"Star Shell Reflections," he wrote, "is dedicated to
those chums of mine who soldiered down the years
with me side by side.
"Many whom I mentioned in the book sleep their
last long sleep on soil that is foreign to us - yet for
evermore a little part of England."
Maultsaid's granddaughter believes his journals
may have been a way of coping with his wartime
experiences
Jim Maultsaid was an American citizen, born in
Pennsylvania, USA in 1893 to Irish parents.
The family later returned to live in Letterkenny in
Donegal, now in the Republic of Ireland.
captionMany of Jim Maultsaid's illustrations are
accompanied by speech or notes
He had first joined the Young Citizen Volunteers (a
unionist militia linked to the UVF) before joining the
14th Irish Rifles.
His granddaughter, Newtownabbey woman Barbara
McClune, has published his journals in two
volumes.
"He was a very quiet man, a very gentle type of
man," she recalls.
Barbara does not remember her grandfather ever
speaking of this wartime experiences: "I think
maybe doing the diaries was his way of coping with
what happened and what he went through."
captionSome of Jim Maultsaid's work feature
diagrams of World War One equipment
Jim Maultsaid was badly wounded on the first day
of the Somme, shot through the right shoulder.
"I think he lay in no man's land for a while and then
he was lucky enough to get rescued," explained
Barbara.
"He was in hospital up until September, after that he
came back to Belfast.
captionMany of Jim Maultsaid's illustrations have a
graphic novel quality
"He was in Newcastle, County Down for a while,
training cadets, from there he went to Cambridge to
officer training, from there he got a commission to
the Chinese Labour Corps.
"He actually didn't leave the war until early 1920."

Maultsaid originally joined the unionist Young
Citizen Volunter militia before joining the army
Like many other veterans, war had taken his toll on
the young soldier.
"After the war, he did suffer from a lot of night
tremors and had trouble sleeping for a long time,"
explained Barbara.
"It was post-traumatic stress apparently, which
wasn't recognised then.
Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionThe
dramatic action of trench warfare captured by Jim
Maultsaid's journals
"There are five large diaries, he worked on them for
years.
"I think it was a therapeutic thing for him after the
war, he didn't talk about it but he wrote these
diaries," his granddaughter added.
1st
July 2016
http://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-
ireland-36685023

An Irish journalist has excited Star Wars fans
after posting pictures on Twitter apparently
showing 'TIE Fighters' in the skies of west
Kerry.
However, in what is sure to be a disappointment for
fans, Seán Mac an tSíthigh has confirmed to the
BBC that it was "just a bit of fun" and not a very
elaborate set as some may have hoped.
He said the presence of Luke Skywalker has
County Kerry "feeling the Force".
What is understood to be a Jedi Temple has been
under construction for over two months at Ceann
Sibéal on the Dingle peninsula.
Image copyrightSEÁN MAC AN TSÍTHIGHImage
captionImage apparently showing TIE Fighters
patrolling the night sky in Kerry
It is a replica of the sixth century monastic site on
Skellig Michael which had featured in Star Wars
Episode VII, released in December 2015.
There is tight security over Ceann Sibéal with a no
fly zone being enforced by the Irish Aviation
Authority as filming is expected to get under way.
Cork Airport got into the spirit as the cast and crew
landed there on Monday, having completed
filming at Malin Head in Donegal, mocking up a
few pictures of their own.
Their Twitter account proudly shows the iconic
Millennium Falcon having just arrived.
Image copyrightCORK AIRPORTImage captionNot the
normal holiday flight, unless you want to go to
Alderaan with no questions asked of course.

More worrying for Cork residents perhaps was a
pair of menacing Imperial Walkers on the runway,
which the airport blamed for flight delays.
Image copyrightCORK AIRPORTImage captionGiant AT-
AT walkers at Cork Airport on Monday, apparently
These photographs are just the latest in a long
tradition of posting pictures and video of Star Wars
spaceships and equipment here on planet Earth,.
Among the most elaborate being footage produced
in 2014 supposedly showing Frankfurt Airport in
Germany being transformed into an Imperial space
port.
That video has attracted over 10 million views on
Youtube.
Image copyrightYOUTUBEImage captionFrankfurt
Airport in Germany transformed into a spaceport in
an elaborate spoof
BBC NEWS
WORLD
19th May 2016
http://www.bbc.com/news/world-europe-
36331532

Valerie Armstrong was a mother of three
young children.
The police have said she passed away
peacefully in hospital on Wednesday night
surrounded by her family.
A 17-year-old boy is due in Belfast
Magistrate's Court on Thursday charged in
connection with the incident. A 15-year-old
boy has been released on police bail.
Image copyrightCOLM
LENAGHAN/PACEMAKERImage captionValerie
Armstrong was walking her dog in Colin Glen
Forest Park when she was struck by a
scrambler motorbike
The collision happened near Mila's Lake in
Colin Glen Forest Park.
Mrs Armstrong was walking her dog along
a pathway near the lake when she was
struck by the scrambler.
Image copyrightCOLM
LENAGHAN/PACEMAKERImage captionThe
collision happened near Mila's Lake in Colin
Glen Forest Park on Tuesday evening
Organ donation
Local priest Fr Vincent Cushnahan,
who knew Valerie Armstrong, said: "It's
the sudden arbitrary nature of this tragedy
which is so shocking.
"It has wrenched a young mother, a young
wife, from her children, her husband and
the local community.
"What I understand, when Valerie was a
younger person, she had an organ
donation card.
"Her family are going to respect her
wishes to donate her organs, in order to

give life to other people, so out of this
tragedy will come life.
Image captionThe scene of the crash in Colin Glen
Forest Park
"Three young children, the eldest son being nine
years of age and two younger daughters who will
find it very difficult to grow up without their mother in
their lives," he added.
'Tragedy'
Local MLA Jennifer McCann said: "The whole
tragedy of this set of circumstances is that there are
three young children.
"Obviously children that young can't really take it in.
"The family know that people are there for them, we
are trying to offer as much practical and emotional
support as we can and that's all we can do at this
time."
She added: "We had a series of meetings yesterday
and we will be having more meetings tomorrow to
try and look at the whole issue of scramblers and
quads to try and get them off the streets because of
the danger that they pose to people."
21 July 2016
http://www.bbc.com/news/uk-northern-
ireland-36852173

Tá sinne mar Ghaeil ag scaipeadh shoiscéal an
dátheangachais le fada an lá.
Ag snámh in aghaidh easa a bhíonn muid go minic
agus aonteangachas ina bhunchloch ag saol an
Bhéarla agus ag dearcadh domhanda a chuid
cainteoirí.
Thiocfadh le duine argóint a dhéanamh go fiú go
bhfuil an Béarla ina bhunchloch chultúrtha ag
Poblacht na hÉireann agus ag an náisiúnachas
Éireanneach, d’ainneoin bhéalghrá an stáit agus
stádas oifigiúil bréagach na Gaeilge.
Ach níl an saol chomh haonteangach is a shíltear.
Seo thíos roinnt daoine a bhfuil clú domhanda orthu
agus atá in ann níos mó ná teanga amháin a
labhairt (ar a laghad).
Agus i gcuid mhaith de na cásanna seo, is teanga
mhionlaithe atá i gceist.
12. Rafael Nadal
Spáinneach bródúil é an t-imreoir leadóige Rafa
Nadal.
Mar sin féin, is as Mallarca ó dhúchas é, oileán
Bailéarach ina labhraítear Mallorquí, canúint de
chuid na Catalóinise.
Goilleann sé ar roinnt daoine as an Chatalóin nach
mbreathaíonn sé air féin mar náisiúntóir
Catalónach.
Seo é ag preasócáid in 2014 fiú ag cur in iúl, sa
Chatalóinis, go dtacaíonn sé le foireann mhór na
Spáinne, Real Madrid!
11. Xabi Alonso
Imríonn Xabi Alonso a chuid sacair le Bayern
Munich, agus d’imir sé le Liverpool agus le Real
Madrid tráth.
Níos tábhachtaí áfach, d’imir sé peil Ghaelach nuair
a bhí sé ag stopadh i gContae na Mí agus é ina
dhéagóir ag foghlaim Béarla!
Cé nach fíor an ráfla (osna) go bhfuil bonn uile-
Éireann aige.
Peileadóir idirnáisiúnta leis an Spáinn sular éirigh
sé as, imríonn sé, nuair is féidir leis, le foireann

idirnáisiúnta Thír na mBascach go fóill (foireann
nach bhfuil aitheanta ag FIFA ar ndóigh).
Ní cainteoir dúchais Bascaise é ach tá an teanga
aige go cinnte:
10. Arnold Schwarzenegger
Ní nach ionadh, ní cainteoir Béarla ó dhúchas é
Arnie Mór agus tá clú ar a bhlas cainte.
Sin ráite, tá sé admhaithe aige gur féidir leis Béarla
a labhairt gan aon bhlas ach go gcothaíonn sé é i
gcónaí mar go mbíonn an lucht féachana ag súil
leis!
Tá scéal amháin ann a mhaíonn go n-úsáideann sé
teiripeoir cainte lena bhlas a chaomhnú.
Dála an scéil, nuair a dhéantar leaganacha
Gearmáinise dá chuid scannán, ní eisean a
dhéanann an t-athghuthú air féin – tá a bhlas
dúchasach Ostarach ró-láidir is ró-thuathánach do
Terminator!
Seo é ag caint i dteanga a mhuintire:
9. Charlize Theron
De bhunadh na hAfraice Theas, tá clú mór ar
Theron as scannáin ar nós The Devil’s Advocate,
Hancock, Monster, North Country, Young
Adult agus Prometheus.
Mar sin féin ní raibh sí i gcónaí muiníneach as a
cuid Béarla mar is cainteoir dúchais Afracáinise í a
raibh uirthi Béarla a fhoghlaim i gceart chun dul
chun cinn a dhéanamh mar aisteoir.
Teanga Ghearmánach í an Afracáinis a shíolraíonn
ón Ollainnis agus a labhraíonn 7 milliún duine mar
mháthairtheanga i ndeisceart na hAfraice.
Seo Theron á labhairt ar chlár teilifíse:
8. Manuel Valls
Cad é sin, a deir tú? Cé sa diabhal é Manuel Valls?
Mar a tharlaíonn sé, is duine measartha
tábhachtach i bpolaitíocht na hEorpa é mar is é
Valls Príomh-aire reatha na Fraince.
Rugadh agus tógadh i mBarcelona na Catalóine é
áfach (sloinne Catalónach é Valls) agus chomh
maith leis an Fhraincis, tá Catalóinis, Béarla,
Iodáilis agus Spáinnis aige.
Seo é ag caint Catalóinise agus é ar cuairt in
Andóra anuraidh:

7. Mila Kunis
Aisteoir Meiriceánach í Mila Kunis atá aitheanta de
bharr a cuid mórscannán Béarla.
Rugadh í san Úcráin áfach agus ní raibh focal
Béarla aici go dtí go raibh sí seacht mbliana d’aois
nuair a d’aistrigh a teaghlach go Los Angeles.
Ní léir an bhfuil Úcráinis aici ach seo í ag seasamh
an fhóid as Rúisis le linn preasócáide:
6. Huw Edwards
Tá Béarla den scoth ag fear ancaire an BBC, Huw
Edwards.
Mar sin féin, is cainteoir dúchais Breatnaise é agus
mac leis an náisiúntóir agus acadóir aitheanta
Hywel Teifi Edwards.
Cruthaíonn Edwards, ní amháin gur féidir
dátheangachas iomlán a bhaint amach, ach gur
féidir teanga nach do mháthairtheanga í a
fhoghlaim go caighdeán atá níos fearr go minic ná
an caighdeán atá ag cainteoirí dúchais áirithe.
Seo é ag caint Breatainise ag an Eisteddfod:
5. George Takei
Seapánach-Mheiriceánach é Takei.
Rugadh a athair sa tSeapáin agus rugadh a
mháthair i SAM, de bhunadh na Seapáine.
Thar aon rud eile, tá clú air as a ról mar Hikaru Sulu
in Star Trek agus mar gheall ar a chuid
gníomhaíochta ar son cearta aeracha.
Cé go raibh an-dúil ag a athair sa Bhéarla agus nár
rugadh sa tSeapáin é, tá Seapáinis líofa ag Takei.
Seans go mbaineann sé sin leis an tréimhse a
chaith sé i ngéibhinn lena mhuintir le linn an Dara
Cogadh Domhanda.
Seo é ag caint i dteanga a shinsir:
4. Rita Ora
Duine de cheoltóirí móra ‘Sasanacha’ na linne seo,
rugadh Ora mar Rita Sahatçiu i bPristina na
Cosaive sa bhliain 1990.
Bhog a tuismitheoirí Albánacha (a máthair ina
Caitliceach agus a hathair ina Mhoslamach) go
Londain le linn dheighilt na hIúgslaive nuair a bhí
Ora ina leabh.
Is cainteoirí Albáinise iad formhór mhuintir na
Cosaive agus lean a teaghlach ag labhairt na
teanga ar aistriú go Sasana dóibh.
Tá Ora bródúil as a cúlra agus tá Albáinis líofa aici
go fóill:

3. Richard Burton
Richard Burton, fear a labhair Béarla chomh maith
sin ná go sílfeá gur chum sé féin í… ach cainteoir
dúchais Breatnaise a bhí ann!
Deirtear nach raibh mórán Béarla aige fiú go dtí go
raibh sé sna déaga, cé nach bhfuil aon fhianaise
láidir agam air sin.
Is iomaí scannán clúiteach Béarla ina raibh sé ar
ndóigh ach is gann na scannáin ina labhraíonn sé
Breatnais.
Ní raibh mé ábalta ach an giota seo a aimsiú ón
scannán The Last Days of Dolwyn:
2. Arsene Wenger
Bainisteoir sacair Arsenal é Arsene Wenger.
Tá clú ar an Fhrancach as a chumas teangacha
éagsúla a labhairt.
Tá Béarla, Gearmáinis, Spáinnis, Iodáilis, agus
giota Seapáinise aige fiú.
Rud nach luaitear go minic áfach ná gurb as an
Alsáis dó agus go bhfuil teanga dhúchais na háite
sin, Alsáisis, aige chomh maith.
Tá Alsáisis, atá ina chanúint den Ghearmáinis, ag
fíor-mhionlach san Alsáis inniu, gan í a bheith ag
mórán páistí ar chor ar bith.
Seo Wenger ag caint sa teanga sin in 1989.
1. Leonard Nimoy
Sea, tá a fhios agam cad atá tú ag síleadh… “Ní
fíor-theanga í an Bholcainis!”
Seans go bhfuil an ceart agat, seans.
Ach is fíor-theanga í Giúdais (Yiddish), teanga a bhí
ag Leonard Nimoy, nó Spock ó Star Trek mar ab
fhearr aithne air.
Rugadh i mBostún, SAM, é agus ba Ghiúdaigh as
an Úcráin iad a thuismitheoirí.
Díreach roimh an Dara Cogadh Domhanda bhí
breis agus 11 milliún cainteoir dúchais Giúdaise
ann.
Fuair leath acu sin bás san Uileloscadh.
Tá sí ag tuairim is 600,000 duine inniu.
Is léir faoin am a ndearnadh an scannán seo nach
raibh a chuid Giúdaise chomh líofa sin a thuilleadh,
ach mar sin féin bhí sí aige:

Tá Star Trek Beyond anois sna pictiúrlanna agus
léirmheasanna deafacha faighte ó chriticeoirí agus
ó bhreathnóirí araon. Chun léargas a fháil ar an
domhan ficsean eolaíochta seo, labhair Ciarán
Dunbar thar ceann NÓS le Bernd Schneider,
eagarthóir an tsuímh Star Trek is mó ar
domhan, EAS.
NÓS: Is suíomh dochreidte cuimsitheach é EAS
a chlúdaíonn gach rud ó theicneolaíocht agus
polaitíocht go gnéithe sóisialta agus
fealsúnachta Star Trek. Conas a thosaigh an
togra seo ar fad?
SCHEIDER: Thosaigh an suíomh mar thionscnamh
beag siar in 1998.
Ní raibh an t-idirlíon ach ceithre bliana d’aois ag an
am agus ní raibh sé ar fáil go forleathan ach ag líon
beag daoine, iad siúd in ollscoileanna agus i
gcomhlachtaí teic ach go háirithe.
Dá bharr sin bhí ábhar geocach (geeky), mar Star
Trek, níos lárnaí ar líne ná mar atá anois.
Is cuimhin liom go maith siar in 1996 mé féin agus
mo chairde ag plé gach píosa nua eolais faoin
scannán Star Trek: First Contact a bhí le teacht
amach – chuir an t-idirlíon ar ár gcumas an t-eolas
a aimsiú ar bhealach nach bhfacthas riamh roimhe.
Faoi 1998 bhí roinnt dearaí do spásárthaí cruthaithe
agam, roinnt altanna ar theicneolaíocht Star Trek
agus léirmheasanna ar Voyager.
Ní raibh sé i gceist agam suíomh mór faoi gach ní
Star Trek a bhunú ach siocar go raibh teacht agam
ar fhreastalaí mór idirlín na hollscoile, d’uaslódáil
mé gach rud agus tháinig ann don suíomh.
Níor bhac mé fiú le hainm ar leith a roghnú dó ag
an tús.
Fuair mé léaráidí grafacha (ó shuíomh oifigiúil Star
Trek) agus thug mé ‘Star Trek’ air, le ‘by Bernd
Schneider’ thíos faoi.
NÓS: Tá an suíomh ollmhór agus tá an dúrud
oibre curtha isteach agat ann. Cad é mar a rinne
tú é?
SCHEIDER: Seoladh na céadta suíomh Star Trek
thar na blianta, gach ceann acu ag maíomh go
mbeadh sé ar an suíomh is mó riamh, ach d’imigh
siad uilig.
An t-aon bhealach chun méid ollmhór eolais agus
sonraí a bhainistiú ná trí leasuithe leanúnacha a

dhéanamh de réir a chéile, agus sin a dhéanaim
féin ar EAS.
Ar bhealach tá iomrá Star Trek ag dul i léig, fiú agus
muid ag ceiliúradh 50 bliain de, ach tá suim agam
fós in áis a chur ar fáil do na daoine sin atá ag
iarraidh tumadh isteach san ábhar go domhain.
Imní amháin atá agam ná teicneolaíocht an idirlín
féin – an mbeidh mé in ann cos a choinneáil leis na
hathuithe teicniúla atá le teacht?
Nó an mbeidh suíomhanna neamhthráchtála in ann
dul in iomaíocht leis na boic mhóra a chuireann
suíomhanna le fógraíocht srl. chun tosaigh?
NÓS: Is léir mar sin gur cúram an-ghar do do
chroí é an suíomh. Cén fáth a bhfuil an oiread
sin dúile agat i Star Trek?
SCHEIDER: Is fearr an cheist seo a fhreagairt trí
bhreathnú ar na nithe sin a dhealaíonn Star Trek ó
shraitheanna eile nó ó dhomhain eile ficsean
eolaíochta.
Is léiriú ar an todhchaí é Star Trek – todhchaí
s’againn féin, ní “réaltra i bhfad i gcéin”.
Todhchaí tharraingteach í ina bhfuil fadhbanna ár
linne sáraithe ag an chine daonna, ní diostóipe í ina
bhfuil an domhan faoi smacht ag deachtóir ná ag
ollchomhlacht.
Agus cé go raibh sé i gceist ag Gene Roddenberry
(cruthaitheoir na sraithe) go mbeadh luachanna eile
ag an chine daonna sa todhchaí (“The acquisition of
wealth is no longer the driving force in our lives. We
work to better ourselves and the rest of humanity.”),
ní domhan gan locht é domhan Star Trek.
Níl sé ach réadúil go dtabharfaí dúshlán na hútóipe
ó am go chéile.
I gcuid de na scéalta is fearr ó Star Trek bíonn na
laochra ag streachailt leis an Chónaidhm
(Federation) nó lena n-eiticí féin.
Agus scéalta iontacha luaite agam áfach, níor chóir
dearmad a dhéanamh de na scéalta sin a
bhaineann leis an eolaíocht agus leis an
teicneolaíocht.
Pléann Star Trek leis an ábhar seo ar bhealach
dosháraithe.
Tá dearaí na spásárthach ar na dearaí is íocónaí a
cruthaíodh riamh.
Ní fiú trácht ar spásárthaí ó dhomhain eile ficsean
eolaíochta i gcomparáid le dearaí clasaiceacha ar
nós an chéad Enterprise, Bird of Prey na Klingon nó
an Enterprise-D.
NÓS: Tá níos mó eolais ar an suíomh ná mar atá
i mórchuid na leabhar faoi Star Trek. Ar
smaoinigh tú riamh ar é a fhoilsiú mar
chiclipéid?
SCHEIDER: Níor smaoinigh i ndáiríre.
Líonfadh sé na mílte leathanach ach bheadh an
iomarca eagarthóireachta de dhíth chun leabhar
maith a dhéanamh de.
Agus bheadh sé as dáta taobh istigh de chúpla
bliain.
NÓS: Ag deireadh an lae, is clár teilifíse é Star
Trek. Tá siad ann a déarfadh gur cur amú ama é
ceisteanna móra na sraithe a phlé agus a
mhíniú. Cad é an freagra atá agat orthu sin?
SCHEIDER: Cinnte, d’fhéadfainn saol bheith agam
agus suim a chur i stuif tábhachtach ar nós ráflaí na
gceiliúrán
Ach is í an fhírinne ná go bhfuil an-mheas agam ar
dhaoine a chruthaíonn rudaí – ealaíon, ceol nó
teilifís.
Sa chomhthéasc seo is saothar tánaisteach é EAS
ach is obair thaitneamhach í domsa agus do
dhaoine eile.

Mothaím trua dóibh sin a deir gur cur amú ama é
mar:
1. Nach saothraím aon airgead dá bharr.
2. Nach bhfuil spéis acu féin san ábhar.
Dar liom gurb iad na daoine sin nach dteastaíonn
uathu aon rud nua a fheiceáil ná a fhoghlaim atá ag
cur a gcuid ama amú.
NÓS: Anois agus arís bíonn cuma dhíomách ar
na léirmheasanna atá déanta agat ar roinnt
eipeasóid de chuid na sraithe. Ar mheath do
shuim i Star Trek in am ar bith?
SCHEIDER: Le bheith ionraic mhothaigh mé píosa
díomách le linn an chéad agus an dara sraith de
Star Trek Enterprise.
Caithfidh na daoine a dhéanann na scannáin agus
na sraitheanna a chruthú dom go dtuigeann siad brí
agus croí Star Trek.
Den mhórchuid bíonn gach rud go breá, fiú nuair
nach dtaitníonn eipeasóidí áirithe liom.
Níl fágtha ach JJ Abrams agus a fhoireann anois
chun an cruthúnas sin a thaispeáint dom…
NÓS: Ní thaitníonn na scannáin nua leat mar
sin?
SCHEIDER: Is ‘scannáin ghrán rósta’ iontacha iad
ach ní thugann siad mórán sa bhreis ar na
mórscannáin iomarcacha aicsin a bhuaileann na
pictiúrlanna na laethanta seo.
Seachas dul siar go sean-spiorad Star Trek, bhraith
JJ Abrams an iomarca ar mhóitífeanna ó scannáin
na sárlaochra.
Tá mé dubh dóite de dhaoine ag eitilt trasna an
scáileáin agus de chathracha ríomhghinte á
bpléascadh go smidiríní.
Caithfear díriú ar an ghné dhaonna seachas ar an
aicsean gan chiall.
Sin ráite, tá Star Trek Beyond ar an scannán is
fearr atá déanta ag Abrams go dtí seo.
NÓS: Ach nach dtagann na scannáin nua salach
ar chruinne Star Trek, cruinne atá mínithe go
cúramach agat ar do shuíomh?
SCHEIDER: Is ea, ar bhealach scriosann siad an
leanúnachas ama fadbhunaithe, fiú agus míniú
tugtha go bhfuil na scannáin seo suite i gcruinne
pharailéalach.
Má tá, cén fáth a bhfuil rudaí ar chóir dóibh bheith
an-éagsúil (criú an Enterprise, mar shampla) mar
an gcéanna, agus rudaí ar chóir dóibh bheith mar
an gcéanna (eiticí am taistil, caighdeáin theicniúla
srl.) iomlán difriúil?
NÓS: An dóigh leat go bhfillfidh muid ar an
sean-leanúnachas ama a bhí sa chéad sraith nó
an bhfuil sé imithe go deo anois?
SCHEIDER: Tá dóchas agam fós go dtarlóidh Star
Trek 2017 sa sean-leanúnachas sin.
NÓS: Cén tsraith is fearr leat, agus cén fáth?
SCHEIDER: Bhí Voyager an-mhaith ach
roghnóinn Star Trek: The Next Generation.
Bhí grá agam don bhunsraith ach ba é The Next
Generation a shúigh isteach mé.
Na carachtair, na scéalta, na spásárthaí… bhí na
seacht mbliana den tsraith sin díreach iontach.
NÓS: Cén carachtar is fearr leat, agus cén fáth?
SCHEIDER: Captaen Picard.

Tá tuiscint ar cheartas aige, agus déanann sé a
dhualgas agus i bhfad níos mó i gcónaí.
Is taiscéalaí agus taidhleoir é… píosa beag de gach
rud dáiríre.
Déanann sé meancóga ach admhaíonn sé iad
(bhuel, an chuid is mó den am).
Ba bhreá liom bheith mar oifigeach aige.
NÓS: Cén spásárthach is fearr leat, agus cén
fáth?
SCHEIDER: An Enterprise-D.
Tá bun-línte an chéad Enterprise aige ach ar
bhealach nua galánta.
Is mór an trua go bpléascann na stang-chóir (warp
cores) chomh héasca sin!
NÓS: Cén speiceas is fearr leat, agus cén fáth?
SCHEIDER: Tá sé deacair díreach ceann amháin a
roghnú ach rachainn leis na Vulcain.
Tá eolas cuimsitheach againn ar a gcultúr ach fós
féin tá neart ceisteanna ann.
Ar an iomlán tá siad pléisiúrtha ach is féidir leo
bheith sotalach.
Is mistéir i gcónaí iad dóibh siúd a bhíonn ag súil le
mothúcháin ó dhaonnóidigh (humanoids).
NÓS: Cé chomh réalaíoch is atá an eolaíocht
agus teicneolaíocht i Star Trek?
SCHEIDER: Is í an trioblóid le ficsean eolaíochta ná
nuair a dhéanann sé iarracht bheith aislingeach,
físeach nó siamsúil, ní mór dó dlíthe na heolaíochta
a lúbadh píosa.
Ar an taobh eile, is féidir le ‘ficsean eolaíochta
crua’, atá bunaithe ar thaighde an lae inniu amháin,
bheith leadránach.
Mar údar ficsean eolaíochta caithfidh tú léitheoirí
agus breathnóirí a chur faoi dhraíocht.
Agus sin an rud a dhéanann Star Trek.
NÓS: An raibh Star Trek físeach ó thaobh thuar
na bhfón póca de?
SCHEIDER: Ní dóigh liom gur thuar Star Trek an
fón póca, nó níor cheap sé é.
An rud an rinne sé ná an teicneolaíocht a shamhlú,
teicneolaíocht mar a bheadh sé lá níos faide anonn
sa todhchaí.
Dar liom go raibh Star Trek físeach maidir le húsáid
fhorleathan ríomhairí.
Bhí an Enterprise á thiomáint ar ríomhaire
sárchumhachtach, agus chuir ríomhaire
leabharlainne gach saghas eolais ar fáil.
Ba smaointe réabhlóideacha iad sin sna 1960í nuair
nach ndearna ríomhairí ach uimhreacha a chuntas i
gcomhlachtaí árachais.
NÓS: Tá an cine daonna i réim ar an Chónaidhm
(Federation). An dóigh leat go bhfuil sé seo
réalaíoch?
SCHEIDER: Is rud é sin, agus gurb as Meiriceá
beagnach gach duine daonna i Star Trek, go
gcaithfidh muid mar lucht féachana cur suas leis.
NÓS: Tá meas ar shraitheanna teilifíse Star
Trek, ach cén fáth nach raibh caighdeán níos
airde ag na scannáin thar na blianta?
SCHEIDER: Ar an iomlán leanann scannáin Star
Trek an treocht de ‘spásárthaí níos mó, bithiúnaigh
níos measa agus pléascáin níos creathaí’.

Ní ionann sin is a rá go mbíonn an toradh níos fearr
áfach.
Sílim go bhfuil na buiséid níos teoranta, agus an
deis a bhíonn acu díriú ar scéalta maithe ficsean
eolaíochta seachas aicsean mór, ina mbuntáiste
iontach do na sraitheanna teilifíse.
Tá mé ag cur suime i Star Trek Beyond le tamall
ach tá mé ar bís agus lán dóchais faoin chéad
sraith teilifíse eile.
NÓS: Agus ar deireadh, cad é do mheas ar Star
Wars?
SCHEIDER: Tá na scannáin ar fad feicthe agam
neart uaireanta, agus bhain mé sult as an cheann
deiridh chomh maith.
Ach barrshamhail na sraithe é Eipeasóid VII.
Ní bhaineann Star Wars le forbairt, ní théann sé “go
ceannasach” go háiteanna nach raibh muid cheana.
Bíonn athchúrsáil ann, leis na carachtair chéanna
nó le carachtair atá giota beag éagsúil.
Pléascann siad an Death Star trí huaire, tá sé sin
leamh.
Agus níl ann sin ach sampla soiléir amháin.
Is siamsaíocht iontach é Star Wars, agus sa
chomhthéacs sin tá sé níos fearr ná mórchuid
scannáin Star Trek.
Tá dúil agam ann ach ní an oiread sin go
gcruthóinn suíomh idirlín faoi Star Wars.
NÓS: Bernd, caithfidh mé a rá leat gur fear Star
Wars é Eagarthóir NÓS.
SCHEIDER: Ó, bhuel níl duine ar bith foirfe!
Is féidir léirmheas Bernd ar Star Trek Beyond, agus
na mílte alt eile, a léamh ar ex-astris-scientia.org

Tá an dara mac is sine le Máirí Anne Nic Leóid as
Leodhas ag iarraidh ‘World War Islam’ a thosnú ach
níor cheart dúinn bheith chomh buartha sin faoi, a
deir Ciarán Dunbar…
20 Eanáir 2017 an lá deiridh a bheas ag Barack
Obama mar Uachtarán ar Stáit Aontaithe Mheiriceá.
Tá ar a laghad dhá shuíomh idirlín ann le clog
‘comhaireamh síos’ ag léiriú cá mhéad lá, uair agus
soicind atá fágtha aige.
Léiriú beag é sin ar an ghráin atá ag eite dheis
Mheiriceá dó agus ag scair nach beag den daonra
bocht bán go háirithe.
Is gráin é sin a bhfuil go leor déanta ag an iarrthóir
ar ainmniúchán an Pháirtí Phoblachtaigh, Donald
Trump, lena spreagadh agus tacaíocht léirithe aige
don ghluaiseacht ‘birther’.
Daoine iad na ‘birthers’ a chreideann nach bhfuil
Obama i dteideal a bheith ina Uachtarán ar SAM ar
an ábhar nár rugadh ann é – teoiric atá bréagnaithe
amach is amach dála an scéil.
Sa deireadh, bhí air Obama a theastas breithe a
fhoilsiú chun a chruthú gur rugadh é ar thalamh na
Stát Aontaithe.
Bua mór do Donald Trump.
Ní hé go raibh sé lárnach sa ghluaiseacht, cha
raibh.
Ach chonaic sé deis mhaith phoiblíochta agus ghlac
sé leis.
Agus léiríonn sé go leor faoi pholaitíocht SAM an
lae inniu agus faoi Donald Trump, atá, de réir na
bpobalbhreitheanna, chun tosaigh sa rás chun
ainmniúchán an Pháirtí Phoblachtaigh a bhuachan.
Tá clú ar Donald Trump mar gheall ar a chuid
saibhris, ar a chuid gruaige agus ar an chlár teilifíse
‘The Apprentice’ a óstáil.
Agus tá sé tar éis teilifís réaltachta a dhéanamh as
an rás polaitíochta seo.
Ní féidir a theacht i láthair mar fhear siamsa a
lochtú, cibé locht eile atá air.
Ach sílim nach dtitfeadh an oiread sin daoine
amach liom má deirim nach bhfuil mórán substainte
ó thaobh prionsabail de ag baint le Donald Trump.
Fear carasmatach atá sásta pobalachas á úsáid
chun é féin a chur chun cinn atá ann.
Agus is breá le hiriseoirí polaiteoirí ar nós Trump óir
bíonn scéal ann i gcónaí.
Tá Trump ag díriú ar an vóta fíor-choimeádach a
mhealladh, slua atá buartha faoi chúrsaí cine agus
déimeagrafaice, sceimhlitheoireacht, a gcuid post
agus a gcuid gunnaí.

D’ainneoin gur billiúnaí é Trump, ní rithfeadh sé le
go leor daoine bochta i Meiriceá go mb’fhéidir nach
mbeadh sé ag taobhú leo sa saol seo.
Tchíonn siad fear ón taobh amuigh atá ag seasamh
suas i gcoinne na bunaíochta.
Mar sin féin, tá Trump tar éis a phort a athrú go
measartha gasta, ó dhuine a raibh tuairimí
‘forásacha’ aige – sa chiall Mheiriceánach den
fhocal, – o tuairimí for-choiméadacha (super-
conservative) in achar an-ghairid.
Tá leideanna ann go dtuigeann go leor coimeádach
i SAM cad é atá ann mar Donald Trump.
Is cinnte gur laige é sin a mbeidh lucht tacaíochta a
phríomh-chéile comhairc Ted Cruz (atá ina
choimeádach ceartchreidmheach) ábalta an-úsáid a
bhaint as.
Anois, an bhfuil baol ann go dtoghfar Donald Trump
mar Uachtarán?
Agus mar sin go mbeadh sé ar an dara fear is
cumhachtaí ar domhan – i ndiaidh Vladimir Putin ar
ndóigh, fear nach gá dó a bheith ró-bhuartha faoi
thoghcháin?
Creideann tráchtairí gur féidir leis an t-ainmniúchán
a bhuachan go cinnte, cé nár caitheadh vóta ar bith
go fóill, ach nach féidir leis an Uachtaránacht a
bhaint amach.
Cuimhnígí nach bhfuil i gceist sna toghcháin
tosaigh seo ach na toscairí a roghnú a thoghfaidh
an t-iarrthóir ag coinbhinsiún an pháirtí i mí Iúil.
Tá amaidí Trump i ndiaidh dochar a dhéanamh dó
féin.
Cinnte, spreag sé cosmhuintir an Pháirtí
Phoblachtaigh – is ar éigean gur féidir “cosmhuintir
a pháirtí féin” a rá – ach bheadh faitíos ar lár-
Mheiriceá é a chur sa Teach Bán.
Anois, dá mbeadh ionsaithe sceimhlitheoireachta
eile san Eoraip nó i SAM fiú, cabhróidh sé sin go
mór leis áfach.
Ar an drochuair, tá cuma ar chúrsaí gurb ionann
agus cinnte sin.
Bheadh cuma níos fearr ar a mholadh seafóideach
chun cosc a chur ar gach Moslamach teacht isteach
i Meiriceá sa chás sin gan amhras.
Títear dom go bhfuil an Stát Ioslamach agus Eite
Dheas Pholaitiúil an Iarthair beirt ag iarraidh World
War Islam a thosú.
Má bheas Donald Trump sa Teach Bán is féidir a
bheith cinnte go mbeidh a leithéid ann, d’ainneoin,
nó muise de bhrí, nach bhfuil aon taithí mhíleata
aige nó ag duine ar bith eile sa rás seo.
Ní aon jóc é Donald Trump.
Dá mbainfeadh sé, dhéanfadh sé fíor-dhochar don
daonlathas féin, dhéanfadh sé clár teilifíse grinn as
ach le hiarmhairtí tromchúiseacha agus fíor.
Agus chruthódh sé nach bhfuil i gceist i
ndaonlathas SAM ach ceant idir daoine saibhre.
Ach i ndeireadh na dála, agus an té atá saor
caitheadh sé an chéad chloch, ní dóigh liom gur
chóir go mbeadh ró-fhaítos ar mhuintir na hÉireann
agus ar bhunadh na hEorpa roimh Uachtarán
Donald Trump.
Mar ní dóigh liom go bhfuil gnáthmhuintir na Stát
leath chomh bómánta leis an ndóigh a gcuirtear i
láthair iad inár meáin féin ná is a shíleann an tUasal
Trump.
*Dála an scéil, ba Ghael í máthair Trump – ba as
Tunga in Oileán Leodhais í Máirí Anne Nic Leóid.

Tá rud amháin cinnte.
Ní bheidh a dhath mar an gcéanna arís.
Clísé é sin a deirtear linn i dtéacsleabhair na
hiriseoireachta gan a úsáid choíche.
Ach tá amanna ann ina n-athraíonn rudaí go
tobann, gan choinne agus ó bhun go barr.
Brimeacht, Sasamach, nó Breatimeacht.
Is cuma do théarma air, tá sé ag tarlú – nó lena
bheith níos cruinne agus níos soiniciúla, thiocfadh
leis tarlú.
D’athraigh toradh an reifrinn thall cúrsaí polaitiúla
sa Bhreatain, san Eoraip agus anseo in Éirinn ar
bhealach nár athraigh aon toghchán iad ó bhí
deireadh an Dara Cogadh Domhanda ann.
Mar sin féin, níor cheart a bheag a dhéanamh de
chumas polaiteoirí neamhaird a dhéanamh de thoil
an phobail.
Tá leisce orm a dhath a thuar ach ní bheadh aon
iontas orm dá mbeadh an Ríocht Aontaithe fós ina
ball, nó ina leath-bhall, den Aontas i gceann 5
bliana go fiú.
Sin, nó faoi laincis éigin ag an AE i gcónaí.
Cuimhnigh nár thosaigh aon phróiseas oifigiúil go
seadh.
I gcomhthéasc an toraidh nach raibh mórán ag súil
leis, tá Theresa May, Príomhaire nua na Breataine,
tar éis deireadh a chur le réimse David Cameron.
Duine pragmatach í, ach is cinnte go bhfuil sí níos
faide ar an eite dheis ná an Camshrónach.
Chuir sí féin crot nua ar chomhaireacht s’aici
láithreach bonn.
Cé go raibh sí féin ar son fanacht san AE, ghlac sí
triúr Breatimeachtóirí isteach chun tabhairt faoi
shonraí an cholscartha: Boris Johnson, Liam Fox
agus David Davis.
Ardú céime nó pionós?
Is maith an scéalaí an aimsir.
Tá ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre, Jeremy
Corbyn, faoi léigear i gcónaí.
Is cosúil, dá dtoghfadh gnáthbhaill an pháirtí an
tUasal Corbyn mar cheannaire arís, go mbrisfeadh
an páirtí Parlaiminte ar shiúl ón mhór-pháirtí.
Dhá pháirtí nua ar a laghad a bheadh mar thoradh
air sin.
Rud a chinnteodh blianta de riail na dTóraithe, atá
gan mórán tacaíochta in Albain agus gan aon
tacaíocht sna Sé Chontae.
Agus níl sé seo uile go léir ach ina thús, thiocfadh
dó go mbeadh tionchar níos doimhne ag an
Bhreatimeacht fiú.
Ní fios dom. Ní fios d’éinne.

Chuir mé spéis i dtaobh amháin den scéal seo thar
aon ghné eile.
Is é sin gur vótáil Albain agus Tuaisceart na
hÉireann ar son fanachta, go láidir i gcás na
nAlbanach.
Mhúscail sé sin ceist neamhspleáchas na hAlban in
athuair.
Beidh an SNP ag iarraidh reifreann eile.
Anois, dá mbeadh neamhspleáchas ag Albain,
d’imreodh sé sin an-tionchar ar chúrsaí ó thuaidh.
Ach tá sé sin tar éis tarlú cheana féin.
Lig dom seo a mhíniú.
Is iad na daoine siúd a thugann Tuaisceart-
Éireannaigh orthu féin – daoine ó chúlra dúchasach
Éireannach den chuid is mó, caithfear a rá – a
bhfuil an chumhacht acu anois maidir le hÉirinn
Aontaithe.
Is mionlach iad siúd a thugann ‘Briotanaigh’ amháin
orthu.
Is mionlach níos lú iad na daoine sin a thugann
‘Éireannaigh’ amháin orthu.
Mar sin, is é an dream seo sa lár a shocróidh cúrsa
bunreachtúla.
Faoi láthair tá siad deighilte ón deisceart, agus dílis
don chóras ina bhfuil siad beo ann.
Tá fonn orthu dul chun cinn a dhéanamh, beag
beann ar chúrsaí féiniúlachta ná cultúir.
Tá amhras orthu faoi aon smaoineamh a chuirfeadh
isteach ar chinnteacht eacnamaíochta.
Tá an sciar seo den phobal sásta a bheith Northern
Irish in Northern Ireland, gan ró-dhúil acu in Éirinn
ná sa Bhreatain .
Mar chuid den socrú seo bhí an teorainn, arbh
éigean go raibh rian ar bith di le feiceáil le blianta
anuas, rud a thaitin le náisiúnaithe agus le
haontachtaithe liobrálacha araon.
Tá na mílte duine, ón dá thaobh den chríoch, ag
obair, ag súgradh, ag síopaíocht agus ag suirí ar an
taobh eile gach lá.
Is féidir neamhaird a thabhairt ar an teorainn inniu,
ach tá an faitíos ann anois go bhfuil bacanna de
chineál éigin ar a mbealach ar ais.
Mar sin, tá iallach ar náisiúnaithe measartha agus
aontachtaithe Caitliceacha, aontachtaithe
Protastúnacha liobrálacha fiú, a machnamh a
dhéanamh maidir le mianta polaitiúla s’acu in
athuair.
Den chéad uair le fada, títear don dream seo gurbh
fhearr an saol in Éirinn neamhspleách atá mar
chuid den AE ná sa Ríocht Aontaithe – Sasana go
bunúsach – atá taobh amuigh den Aontas.
Tá daoine ar an dá thaobh den teorainn ag caint
faoi Éirinn Aontaithe arís, smaoineamh a bhí
imeallaithe go hiomlán le dhá ghlúin anuas.
Níor chóir a bharraíocht a dhéanamh de.
Ní bheidh aon reifreann ann fiú sa mheán-tréimhse.
Ach is cosúla Éire Aontaithe mar thoradh ar an
reifreann seo, más ar éigean é, ná mar a bhí.
Nó, b’fhéidir, má tá muid ionraic linn féin, is cosúla
ath-chríochdheighilt agus atarraingt na teorann ná
mar a bhí chomh maith.
Craoladh leagan den alt seo mar cholún raidió
ar RTÉ Raidió na Gaelachta ar 19 Iúil 2016.

Pléann Ciarán Dunbar Éirí Amach na Cásca 1916,
an troid mar gheall ar an stair agus an chosúlacht le
hinsint staire na hIodáile.
In Éirinn síleann muid i gcónaí nach mbíonn
deacrachtaí áirithe dár gcuid le fáil ach amháin sa
tír bheag seo féin.
As na tréithe cultúrtha ar fad atá againn seans gurb
í ár n-ábaltacht chun muid féin a fhéin-sciúrsáil
(self-flagellate) an t-aon cheann atá fíor-uathúil
áfach.
Creideann muid nach mbíonn argóintí faoi
theangacha, faoi chúrsaí staire ná faoi
theorainneacha le cloisteáil in áit ar bith eile ach
anseo in Inis Fáil.
Má tá, téim chuig an Iodáil go mion minic – anois
sin tír ar féidir lán a léine a thabhairt d’Éirinn, cé go
bhfuil sí níos éifeachtaí ar go leor bealaí d’ainneoin
a laigí soiléire maidir le polaitíocht agus coirpeacht
eagraithe.
Tá dúspéis agam i gcúrsaí polaitíochta agus i
gcúrsaí cogaíochta, uime sin chuir mé spéis i stair
mhíleata na tíre ón chéad lá ar leag mé cos inti – ag
tabhairt cuairte ar iarsmalanna agus ar iarsmaí
coincréite ón Dara Cogadh Domhanda.
Ach tá trí riail iontach tábhachtach san Iodáil:
1) Ná labhair faoi chúrsaí polaitíochta go poiblí.
2) Ná luaigh an Mafia.
3) Agus, ar son Dé, ná luaigh an cogadh.
Cha dtuigeann siad faoin spéir cén fáth a bhfuil dúil
ag ‘Angla-Shacsanaigh’ sa chogadh go dtí an lá atá
inniu ann.
(Dar le Francaigh, Iodálaigh srl. gur Angla-
Shacsanaigh iad muintir na hÉireann. Tá siad
mícheart ar fad… nach bhfuil?)
Ach, cosúil le beagnach gach sráidbhaile beag
agus mór sna Sé Chontae, tá leacht nó gallán
cuimhneacháin ina n-onóir siúd a thit sa Chéad
Chogadh Domhanda le fáil go forleathan.
Bíonn siad mór, ollmhór go minic, agus iad suite de
ghnáth i lár an bhaile, fiú sna bailte is lú faightear
leacht éigin ann.
Fuair idir 1,052,400 agus 1,243,400 Iodálach bás
sa chogadh úd.
Rud atá suimiúil áfach nach luaitear ar na
leachtanna seo de ghnáth na daoine sin a fuair bás
sa Dara Cogadh Domhanda.
Admhaím nár fhiosraigh mé gach leacht san Iodáil
ach d’amharc mé ar go leor acu.
Tuairim ar 450,000 Iodálach a fuair bás sa Dara
Cogadh.
Ar ndóigh tá sé casta – chuaigh an Iodáil i leith an
taoibh eile in 1943.

Fuair Iodálaigh bás ag troid ar an dá thaoibh.
Fuair siad bás i gcampaí géibhinn an dá thaobh.
Agus sa deireadh, throid siad eatarthu féin fiú.
Cha bheinn ag súil le leacht cuimhneacháin a
fheiceáil á gceiliúradh siúd a fuair bás ag troid
taobh le taobh leis na Gearmánaigh ar son an stáit
fhaisistigh phuipéid “Poblacht Shóisialta na
hIodáile”.
Ach bhí 204,346 saighdiúir Iodálach marbh sular
shocraigh rí na hIodáile, Victor Emmanuel III, dul i
bpáirt leis na Comhghuaillithe.
Níorbh fhiú bás ar bith acu, ach ní chuimhnítear
orthu go fabhrach agus déantar iad a shéanadh
mar ‘fascisti’ – cé gur saighdiúirí coinscríofacha a
bhí sa tromlach acu.
Ach i ngach aon áit i dTuaisceart na hIodáile tá
leachtanna ann in onóir na Partigiani, na
treallchogaithe a throid i gcoinne na nGearmánach
agus na bhfaisistithe Iodálacha tar éis an tsosa
chogaidh – minic go leor san áit ar thit siad.
Cuireann sé sin Iarthar Bhéal Feirste i gcuimhne
dom agus leachtanna in onóir bhaill den IRA a
maraíodh.
Ach bhí tuairim ar 82,000 duine sna grúpaí
treallchogaíochta seo agus fuair tuairim ar 17,488
bás.
Is méid beag bídeach é sin i gcomparáid le líon na
saighdiúirí a fuair bás sa chogadh go dtí 1943 – ar
son aislingí Mussolini.
Ach déantar a mhór as Partigiani agus ceoltar fúthu
go seadh – tá a n-amhrán ‘Bella Ciao’ (thíos) ar
eolas ag cách.
Cuirtear an argóint chun tosaigh go raibh an Iodáil
faoi smacht ag an Ghearmáin, sa chaoi chéanna a
raibh an Pholainn agus an Fhrainc cuir i gcás ach
gur éirigh na Partigiani amach agus gur scaoil siad
féin an tír saor.
Scéal deas atá ann gan amhras.
Ach níl ach rian na fírinne ann agus le bheith ionraic
tá mé go mór in amhras faoi cén éifeacht mhíleata
a bhí acu.
Cuireann an scéal sin a insíonn an Iodáil di féin
eispéireas na hÉireann i gcuimhne dom i gcónaí.
I gcomparáid leis na hÉireannaigh a chuaigh
isteach in arm na Breataine aimsir an Chéad
Chogaidh – ba bheag bídeach iad líon na
bpoblachtach riamh.
Mar sin féin, d’éirigh leis an Phoblachtachas saoirse
éigin a bhaint amach d’Éirinn.
Ach mar thoradh air sin, rinneadh ‘dearmad’ thar
oíche ar na hÉireannaigh a throid le harm na
Breataine sa Chéad Chogadh Domhanda agus
roimhe sin, agus ar na mílte Éireannach a throid i
gcoinne an IRA, beag beann ar thuairimí s’acu ar
neamhspleáchas na tíre.
Deirimse ‘dearmadta’ ach ag magadh atá mé,
scríobhtar alt orthu in aghaidh na seachtaine ag cur
i gcuimhne dúinn go ndearnadh dearmad orthu.
Blár cogaíochta é an stair féin.
Agus cé go raibh ár léamh ar an stair beagán
aontaobhach agus neamhiomlán go dtí seo in
Éirinn, agus go ndearnadh neamhaird ar
Éireannaigh a throid leis an Bhreatain, níl aon
amhras ann faoi cá háit a bhfuil bá thromlach
bhunaíocht na meán in Éirinn inniu.
Ar an bhliain seo chugainn beidh muid – ag bráth ar
do dhearcadh – ag ceiliúradh, ag comóradh, ag
cáineadh nó ag moladh Reibiliúnaithe Sheachtain
na Cásca 1916.
Beidh sé ina chogadh dearg idir poblachtaigh
chomh maith le dreamanna éagsúla ag iarraidh
seilbh a ghlacadh ar an Éirí Amach.

Ar an lámh eile, tá clú ar dhaoine ar nós David
Norris, John Bruton, Eoghan Harris agus Kevin
Myers as an seasamh a ghlacann siad i gcoinne
náisiúnachas na hÉireann i dtólamh.
Ach tá bunaíocht na hÉireann i gcoitinne i gcoinne
fhir agus mhná 1916 agus i gcoinne na haislinge
taobh thiar dóibh.
Ach ag an am céanna níor mhaith leo go mbeadh
poblachtaigh ag baint aon leas as – mar sin beidh
siad i mbun gnímh ag argóint gur bán dubh agus
gur dubh bán agus go mbaineann 1916 leo ar
bhealach éigin.
Beidh athscríobh na staire faoi lán seoil.
Ach sílim féin gur soiléir cén fáth ar throid Pádraig
Mac Piarais agus a lucht leanúna in 1916: chun an
tír ar fad a shaoradh go hiomlán, chun an Ghaeilge
a athbheochan agus ar son an lucht oibre.
Mura féidir le duine nó dream a mhaíomh go bhfuil
siad ar son na gcúiseanna céanna, cén gnó atá acu
a bheith ag eagrú ceiliúrtha nó comórtha ar Éirí
Amach 1916 ar chor ar bith?
Fiú 100 bliain ó cuireadh chun báis é, tá an
Piarsach ina bhagairt.
Ní luann poblachtaigh an lae inniu é fiú.
Measaim féin gur i measc na nGaeilgeoirí amháin a
fhaightear dílseacht do smaointeoireacht an
Phiarsaigh agus 1916.
Pictiúr: ‘Birth of the Irish Republic’ le Walter Paget

Is minic a bhuail fear nó bean as Gaoth Dobhair le
duine ar an bhóthar agus gur dhúirt an té sin; “Taa
shay foor.”
Ní dheachaigh an comhluadar ar aghaidh mórán
níos faide agus is i mBéarla a bhí sé.
Gach seans gur glacadh mar mhasla é sin ach
gach seans chomh maith nár thuig an cainteoir
dúchais cad a dúirt an Gaeilgeoir ar an ábhar nár
aithin sé nó sí na fuaimeanna.
‘Gaelscoilis’, ‘Gaeilge na Jailtachta’, ‘Feirstis’,
‘Pidgin Irish’, ‘Book Irish’ – is iomaí téarma atá
againn do Ghaeilge ‘neamhthraidisiúnta’.
Ach tá mé den tuairim go bhfuil roinnt mhaith
tuairimíochta polaitiúla i bhfolach taobh thiar dóibh,
ní teangeolaíocht amháin atá i gceist.
Trí huaire anois a chuala mé an abairt seo a leanas
as béal náisiúnaigh:
“Is ball é do Shinn Féin ACH tá Gaeilge mhaith
aige.”
Ní fios dom cé chomh coitianta is atá sé ach is léir
dom go gcreideann cuid daoine go bhfuil Gaeilge
níos fearr ag baill den SDLP, mar shampla, ná ag
Sinn Féin.
An fíor é sin ar chor ar bith?
Más fíor, cén fáth?
Nó an mbaineann an cheist le scoilt níos ciotaí
agus níos doimhne ná an pholaitíocht – an
mbaineann sé le cúrsaí aicme?
Tá ailt léite agam ag déanamh cur síos ar ‘scoilt’ ar
féidir bheith ag teacht idir Gaeilge na Gaeltachta
agus caint na cathrach.
Cé go sílim go bhfuil áibhéil éigin á déanamh tá mé
in amhras gur féidir cumarsáid idir sean-chainteoirí
dúchais agus roinnt cainteoirí rialta ón Ghalltacht.
Dar liom tá áibhéil á déanamh mar iarracht ag
corrdhuine iad féin a thaobhú leis an chainteoir ó
dhúchas i gcath samhalta idir iad agus
foghlaimeoirí.
Tugaim ‘pseudo-natives’ orthu sin a dhéanann
iarracht iad féin a chur le chéile leis an ‘sinn’ atá ina
gcainteoirí dúchais i gcoinne ‘iad’ nach bhfuil ina
gcainteoirí dúchais – d’ainneoin Béarla ó dhúchas
bheith acu féin.

Agus ar ndóigh, ní ceist dhubh agus bhán í seo – is
iomaí duine a tógadh le Béarla sa Ghaeltacht, agus
tá corrdhuine sa Ghalltacht a tógadh le Gaeilge.
Ach ní i leith na bhfoghlaimeoirí amháin a chuirtear
líomhaintí na ‘drochGhaeilge’.
Táthar ann atá ag cur na ceiste – an fiú an
Ghaeilge atá fós á labhairt sna Gaeltachtaí fós
shábháil ar an ábhar go bhfuil sí truaillithe an méid
sin ag an Bhéarla agus go bhfuil cuid mhaith dá
saibhreas caillte?
Mar sin féin, más lag an seachadadh teanga idir
ghlúnta sa Ghaeltacht, is beag dóchais atá le fáil sa
Ghalltacht, cé gur féidir go bhfuil feabhas tagtha ar
chúrsaí in oirthear na tíre le blianta beaga anuas.
Thiocfadh dó gur ceist theoiriciúil í seo ar fad.
Ag scríobh dó san Irish Times in 2010, thagair Brian
Ó Broin do mhuintir na Gaeltachta ar lámh amháin
agus cainteoir cathrach ar an taobh eile :
_
“The two groups, while nominally speaking the
same language, have almost no points of contact.
They prefer to tune each other out or speak English
with each other, rather than use Irish together. This
seems to have all the hallmarks of a separation ….
we can only wait to see what sort of Irish the next
generation of urban speakers will have. Will the
urban variety become its own dialect of Irish, or
grow further apart from its Gaeltacht cousin,
becoming a Creole or new language?”_
Chuala mé an argóint, beagnach 20 bliana ó shin i
mBéal Feirste, go bhfuil dhá theanga ag forbairt
anois atá scartha óna chéile.
Chuir gníomhaí amháin i leith aicme iomlán
d’athbheochantóirí go raibh siad ag cumadh a
dteanga nua féin go díreach agus nár Ghaeilge í ar
chor ar bith.
Bheadh bun-difríochtaí polaitiúla (agus aicme) idir
an duine sin agus ‘lucht cumtha na Gaeilge nua’ dar
leis áfach – is doiligh éalú ó thionchar na
polaitíochta títear dom.
Is iomaí duine a chuaigh i dteagmháil liom maidir
leis an alt seo … “a fhad is nach n-úsáideann tú
m’ainm.”
Cén fáth a bhfuil sé chomh conspóideach sin?
Dúirt gníomhaí amháin liom, “Creidim féin gur féidir
le cainteoirí dúchais agus nua-chainteoirí foghlaim
óna chéile ar dhóigheanna éagsúla: dúchas, nádúr,
blas, foghraíocht agus comhréir an chainteora
dhúchais ar thaobh amháin, agus fonn forbartha
agus stór focal agus díograis agus dúthracht an
nua-chainteora ar an taobh eile.
“An t-aon dream amháin nach dtugaim mórán
éisteachta dóibh ná na daoine sin a bhíonn ag síor-
mholadh cainteoirí dúchais agus ag síor-mhaslú
nua-chainteoirí lasmuigh den Ghaeltacht.”
Agus mé ar ollscoil bhí orainn staidéar agus
cleachtadh a dhéanamh ar fhoghraíocht na
Gaeilge, nóphonetics mar a thug muid air go
neamheolaíoch.
Ghlac mé leis an ábhar sin le fonn cé nár éirigh liom
máistreacht a fháil air.
Ach mhothaigh mé ag an am nárbh amhlaidh an
cás le roinnt mhaith de mo chuid cairde as Béal
Feirste, go háirithe iad siúd a d’fhreastail ar
Ghaelscoileanna.
Bhí siad den tuairim nach raibh aon ghá leis na
ceachtanna seo – go raibh Gaeilge Bhéal Feirste
acu agus nach raibh aon ghá lena “ceartú”.
Chonacthas é mar ionsaí ar a bhféiniúlacht, gurb
ionann é agus a rá nárbh ‘bhlas’ Éireannach é a
mblas nádúrtha féin.
An amhlaidh an cás in ollscoileanna Bhaile Átha
Cliath?
Tuairim
Caithfidh mé a admháil, in amanna agus mé ag
éisteacht le Gaeilge dhaltaí Gaelscoile gur cheistigh
mé m’ídeolaíocht féin – d’fhiafraigh mé díom féin,
an fiú seo?

An fiú an Ghaeilge seo? An Gaeilge í fiú?
Níl mé compordach sin a rá, faoistin é sin a
chuirfeadh isteach ar chairdeas.
Gach seans áfach go mbaineann sé sin le mo
thuiscint phearsanta ar cad is Gaeilge ann –
claonadh mo chluaise féin.
Dar ndóigh, tá rogha ag an duine, ní gá dom
labhairt cosúil leatsa, ní gá duit labhairt cosúil
liomsa ach mura bhfuil muid ábalta an duine eile a
thuiscint ní féidir cumarsáid eadrainn.
Cluinim an tuairim go minic go síleann daoine gur
thóg sinsear s’acu an Béarla gan ar a laghad roinnt
den fhuaimniú a thógáil chomh maith – creideann
siad go maireann fuaimeanna na Gaeilge i mBéarla
s’acu.
Níl ann ach rian na fírinne sa tuairim sin dar liom
ach tá sé ábhartha agus mé ag teacht chuig focal
tábhachtach sa scéal seo – ‘blas’.
Ach ní hionann blas agus fuaimeanna teanga.
Is féidir blas Bhéal Feirste bheith ag duine agus
fuaimeanna na Gaeilge bheith acu agus muise tá
aithne agam ar dhuine nó beirt le blas Thír Chonaill
nach bhfuil foghraíocht na Gaeilge acu.
Caithfidh múinteoirí is léachtóirí Gaeilge bheith
fuarchúiseach agus iad ag míniú na rudaí seo do
dhaoine agus foghlaim cén dóigh gan cur isteach ar
a bhféiniúlacht.
Is ar an oide atá an dualgas rudaí a mhíniú mar is
ceart.
Ar an taobh eile, caithfidh lucht foghlamtha a
ghlacadh go bhfuil (go bunúsach) trí ghné ann le
foghlaim teanga – gramadach, foclóir agus
fuaimeanna.
Ní féidir an dá cheann a thaitníonn leat a phiocadh
amach.
Mura bhfuil daoine sásta dul i mbun foghlamtha ar
an fhoghraíocht, bíodh acu ach caithfidh siad a
thuiscint go mbeadh deacrachtaí ag an chainteoir
dúchais iad a thuiscint.
Tá an teanga dhúchasach ann go fóill is caithfear
géilleadh di.
Caithfidh lucht foghlamtha bheadh intuigthe do
chainteoirí dúchais, chan a mhalairt.
Ach sílim chomh maith go mbaineann eilimintí
d’fhoghraíocht na Gaeilge leis an mheon cultúrtha.
Mothaím nach mbíonn náire ar dhaoine Gaeilge a
labhairt le fuaimeanna an Bhéarla ach go mbíonn
siad míchompordach le fuaimeanna na Gaeilge –
go mbíonn náire chultúrtha i gceist.
Ach seans gur ionann an cás agus teanga á
foghlaim i gcónaí?
Comhthuiscint idir an cainteoir dúchais agus an
foghlaimeoir, sin é croí na ceiste domsa.
Mura féidir teanga a úsáid ar mhaith le cumarsáid,
is beag a fiúntas.
Mura bhfuil foghlaimeoir ábalta cainteoirí ó dhúchas
a thuiscint nó a mhalairt – an féidir a rá gur ag
foghlaim do theanga dhúchais atá tú?
An fiú teanga nua a chumadh nuair atá teanga
bhreá againn cheana?

Tá foréigean forleathan tar éis briseadh amach idir
Iosrael agus na Palaistínigh in athuair le daoine ag
fáil bháis ar an dá thaobh. Tá cuma ar chúrsaí go
dtacaíonn bunús Ghaeil na hÉireann le cás na
bPalaistíneach seachas le hIosrael. Ach cad fúthu
sin a thacaíonn le hIosrael? Labhair Ciarán
Dunbar le cuid acu chun fáil amach faoina
seasamh ar son an Stáit Ghiúdaigh.
Is as Contae an Chabháin é Ciarán Ó Raghallaigh,
chuir an eagraíocht Irish4Israel i dteagmháil liom é.
Chuir mé an bhuncheist air – cén fáth a dtacaíonn
tú le hIosrael?
“Caithfidh mé a mhíniú go bhfuil mo thuairim níos
casta ná sin,” a deir sé áfach, “ní aontaím le gach
rud a dhéanann Stát Iosrael.”
Do Chiarán, tá ceist an Uileloiscthe lárnach i
dtólamh.
“Ní raibh éinne ann chun tacaíocht a thabhairt do
Ghiúdaigh na hEorpa.
“Creidim go bhfuil fadhb an fhrith-Ghiúdachais an-
mhór ar fud an domhain fós ach anois tá tír amháin
ann a ardóidh guth i gcoinne an fhuatha seo atá ar
siúl le 2,000 bliain.
“Sin é an fáth is tábhachtaí a thacaím le hIosrael.”
Dar le hEiméid Ó Fathaigh, arb as Baile Átha Cliath
dó, is é an daonlathas an cheist is tábhachtaí.
Deir sé: “Is é [Iosrael] an t-aon tír sa réigiún atá
daonlathach agus a bhfuil a dlíthe bunaithe ar
chultúr cearta aici.”
Caithfidh mé a lua go meastar go bhfuil an Liobáin
agus an Tuirc ina dtíortha daonlathacha chomh
maith agus go meastar go bhfuil an Éigipt agus an
Iaráic daonlathach go pointe – cé go bhfuil
fadhbanna polaitiúla móra sa dá thír.

Tá Eiméid iontach gníomhach ar Twitter ar an
cheist (@AnGiogoir).
Deir sé bhfuil barraíocht “droch-eolais” ar na meáin
shóisialta agus go bhfuil seisean díreach ag iarraidh
cothrom na Féinne a thabhairt.
Is leabharlannaí as Baile Átha Cliath í Olga Corbett,
níor ghlac sí taobh Iosrael i gcónaí.
“Thug mé tacaíocht do na Palaistínigh san am atá
caite. Ach le fás an Ioslamachais fhanaicigh – in
Éirinn – d’athraigh m’aigne láithreach,” a deir sí.
Is Meiriceánach é Séamas Ó Neachtain atá ina
eagarthóir ar an iris ‘An Gael’.
Dar leis go bhfuil an fhadhb iontach simplí ar fad:
“Is maith liom tacaíocht a thabhairt d’éinne a bhíonn
ag seasamh ar son na fírinne is an chirt, go háirithe
nuair a bhíonn siad faoi ionsaí. Sin cás Iosrael.
“Déanaim m’iarracht bheag féin chun an fhírinne a
scaipeadh in éadan na mbréag,” a deir sé.
Na Palaistínigh
Ach cad ba chóir do Phalaistínigh a dhéanamh sna
cúinsí ina bhfuil siad?
Bhí Olga Corbett iontach ionraic: “Ní fios dom go
díreach.”
Ach bhí Ciaran Ó Raghallaigh iontach soiléir : “Stad
a chur leis na hionsaithe ó Gaza, chun a thaispeáint
go mbeidh Stát Palaistíneach neamh-
fhoréigneach.”
Mar a bhí Séamas Ó Neachtain: “Ba chóir dóibh
glacadh le hIosrael mar stát. Ba chóir dóibh fáil
réidh leis an bhforéigean agus leis an
sceimhlitheoireacht. Ba chóir dóibh díriú ar a saol
féin.”
Is dóigh go ndéarfadh Palaistínigh go bhfuil sé
deacair díriú ar a saol féin faoi riail Iosrael agus le
lonnaitheoirí ag gabháil a gcuid talún.
Ach cad a dhéanfadh siad dá mba rud é go raibh
siad in áit na bPalaistíneach?
Arís, bhí Olga iontach díreach: “Dul ar imirce chuig
tír Ioslamach.”
Níor thug sí freagra maidir le cad a ba chóir do
Phalaistínigh Chríostaí a dhéanamh.
“Is deacair a rá,” a d’admhaigh Séamas.
“Dá mbeinnse in mo Phalaistíneach, is dócha nach
mbeadh mórán eolais agam faoin saol mar atá,
agus go mbeinn lán le fuath is nimh.
“Ach mar sin féin, ba léir dom nach mbeadh aon
seans agam saol níb fhearr a dhéanamh gan cúrsaí
a athrú.
“Bheinnse ag iarraidh baile nua a fháil i measc na
nArabach eile, mar chreidfinn gurb iadsan mo
bhráithre is mo chairde.
“Ach amháin, más in Iosrael a bheinn i mo chónaí.
Bheinn sásta le mo shaol ansin, is dócha. Bheadh
cearta agus seans agam.”
Chuir mé ceist maidir le ‘ceart troda na
Palaistíneach’ i gcoinne fhorghabháil Iosrael – ní
nach ionadh, níor aontaigh éinne go raibh a leithéid
de cheart acu.
Ach cén fáth sin – cén difear eatarthu agus na
Coirdínigh mar shampla?
“Níl na Coirdínigh ag iarraidh an Tuirc a mhilleadh
ach is cuspóir é sin(“Iosrael a scriosadh as an
léarscáil”) ag grúpaí sa Phalaistín,” a deir Ciarán Ó
Raghallaigh.
“Is difear an-tábhachtach é sin.”
“Inimircigh Arabacha ba iad na Palaistínigh,” a
mhaígh Olga.
“Go bhfios dom tá muintir na Cordastáine
dúchasach d’oirdheisceart na Tuirce.”

Caithfidh mé soiléiriú a dhéanamh ag an phointe
seo.
Cé nach staraí mé, cuireadh iachall orm an pointe
seo a fhiosrú agus go bunúsach ní fíor é – sa
mhéad is go léiríonn an stair go raibh Giúdaigh ann
sa Phalaistín, mar a bhíodh, sna 1800í ach ba
mhionlach bídeach iad.
Bhí mórchuid de mhuintir na críche ina nArabaigh –
chun neamhaird a dhéanamh ar chúrsaí treibhe.
Bhí an chuid is mó acu sin ina Moslamaigh.
Ach léiríonn caint Chiaráin cuid den chastacht
maidir le déimeagrafaíocht: “Creideann a lán daoine
gur tháinig muintir Iosrael as an Eoraip, mar
mharthanóirí an Uileloiscthe.
“Ach, i ndáiríre, tháinig a lán dídeanaithe ó thíortha
Arabacha freisin.
“Bhí siad ag teitheadh ó fhoréigean agus idirdhealú
fríth-Ghiúdach sna tíortha sin agus tá ceart acu
(agus a bpáistí) a bheith ina gcónaí in áit éigin,
cosúil le gach duine eile.
“’Giúdaigh, téigh go dtí an Phalaistín!’ a deir na
sluaite Arabacha.
“Na Giúdaigh a bhí ina gcónaí san Éigipt, sa tSiria,
san Iaráic agus srl ar feadh na mílte bliain, tá siad
sa Phalaistín anois, ach níl na sluaite Arabacha
sásta fós.”
“Is é an difríocht is mó idir chúis na Palaistíne agus
daoine eile ná go bhfuil na Palaistínigh ag diúltú
conarthaí síochána arís agus arís eile,” a deir
Eiméid.
Déarfadh lucht tacaíochta na Palaistíne nach raibh
na conartha síochána sin inghlactha do dhuine ar
bith ar ndóigh agus gur lean Iosrael léi ag tógáil
lonnaíochtaí cibé ar bith.
“Níl aon chosúlacht leis na Coirdínigh,” dar le
Séamas, “mar ní raibh pobal Palaistíneach ann
riamh sular bunaíodh stát Iosrael.”
“Níor cumadh a leithéid ach le seasamh in aghaidh
na nGiúdach,” a mhaíonn Séamas.
Arís, déarfadh na Palaistínigh go seasann siad ar
son a gcuid cearta féin seachas maireachtáil
díreach ar son seasamh i gcoinne na nGiúdach.
Is í an chomhairle atá ag Eiméid Ó Fathaigh do na
Palaistínigh ná éirí as an “fhrithbheartaíocht
nihilíoch" agus filleadh ar phrionsabail
Chomhaontaithe Osló.
Cáintear na comhaontaithe sin go forleathan ar an
ábhar gur cuireadh cosc ar Phalaistínigh a bheith
ina gcónaí i 60% den Bhruach Thiar gan trácht ar
fhilleadh chuig Iosrael ‘mar is ceart’.
Síolraíonn cuid mhaith den tacaíocht a fhaigheann
Iosrael ón “bhagairt eiseach” atá in aghaidh Iosrael i
gcónaí dar le hEiméid.
“Tá an ceart ag duine ar bith iad féin a chosaint,” a
deir sé, “ach is cosúil go bhfuil lucht tacaíochta na
Palaistíne aineolach ar an sprioc níos leithne –
scrios iomlán ar Iosrael.
Deir Eiméid gurb é réiteach na faidhbe sa
ghearrthréimhse ná go gcuirfeadh na Palaistínigh
deireadh leis an chogaíocht.
“Bheadh ionadaithe na Palaistíne i Meiriceá agus
san Eoraip ansin in ann a rá, ‘Féach – is féidir linn
stát síochánta a reáchtáil gan aon bhagairt ar
Iosrael nó ar an Iarthar’.”
Seasamh na nGael
D’aontaigh gach duine ar labhair mé leo go
dtacaíonn mórchuid de na Gaeilgeoirí ar an saol
seo leis na Palaistínigh.
“Cuirim an milleán ar na meáin,” a deir Ciarán.

“Ní fhaigheann na daoine dada ach cuid den scéal.
“Mar shampla, faighimid tuarascáil ar ionsaí Iosrael
ar Gaza ach ní luann aonduine an t-ionsaí ó Gaza a
tharlaroimh an fhreagairt ón Iosrael.”
Is gá a lua go gcuireann lucht tacaíochta na
Palaistíne a mhalairt de réamhchlaonadh i leith na
meán.
Aontaíonn Séamas, “Bíonn an chuid is mó de
Ghaeilgeoirí ar an idirlíon agus sna meáin in éadan
Iosrael, faraor.
“Ach sin mar a fhaightear lucht na heite clé, agus
na radacaigh eile, den chuid is mó.
“Is iomaí duine ciúin atá ann a fhéachann ar chúrsaí
ar nós difriúil.
“Is dócha go bhfuil sé ar nós cuma liom ag an
móramh. Mar ba chóir. Cén bhaint ag an scéal le
saol an ghnáth-Éireannaigh?”
Tarraingíonn an pointe seo an cheist: “Cén bhaint
ag an scéal le saol an Ghael-Mheiriceánaigh?”
Thug Olga Corbett freagra gonta ar an cheist ag cur
in iúl gur “Sóisialaithe Marxacha” an chuid is mó
acu sin a thacaíonn leis an Phalaistín, ag tacú le
teoiric Shéamuis.
Aontaíonn Eiméid le Ciarán agus le Séamas araon
sa mhéad is go gcreideann sé go bhfuil an
choimhlint á cur i láthair go haontaobhach ag na
meáin.
“Tá comhghaol idir a bheith frith-Mheiriceánach
agus a bheith frith-Iosrael de ghnáth,” a deir Eiméid.
“Mar sin féin,” a deir sé, cé go bhfuil sé “ina chara le
hIosrael”, “ní chiallaíonn sé sin go bhfuil mé nó aon
duine eile ina namhaid leis na Palaistínigh.”
“Ní maith liom gníomhartha na ngrúpaí frith-
Iosraelacha, na daoine a éilíonn ‘baghcat, dí-
infheistiú agus smachtbhannaí’,” a deir Ciarán ag
cur in iúl nach bhfuil na taicticí seo éifeachtach.
“Is é an t-aon toradh air ná go bhfuil dearcadh
Iosrael níos náisiúnaí agus neamhghéilliúla.”
Luadh an pointe sin arís agus arís eile liom agus
mé ag scríobh an ailt seo.
Cad a ba chóir d’Iosrael a dhéanamh chun í féin
a chosaint amach anseo?
“Is dócha go bhfuil siad á ndéanamh cheana, den
chuid is mó,” a deir Séamas.
“Ba chóir dóibh cairde iontaofa a chothú. Is olc an
scéal é nach mbíonn na Stáit Aontaithe iontaofa
faoi Obama. Ach tá tíortha eile ann a bheadh
cabhrach, fiú tíortha Arabacha.
“Agus ní mór dóibh a bhfórsaí armtha a choimeád
chomh láidir agus is féidir.
“Agus ní mór dóibh i gcónaí tabhairt faoi lucht na
mbréag, agus iad a náiriú.”
Ach níl cúrsaí chomh simplí sin dar le hEiméid, deir
sé go raibh gach taobh ina n-ionsaitheoir sa
choimhlint seo agus gur fhulaing an dá thaobh mar
gheall ar fhoréigean.
Deir Ciarán: “Ba chóir dóibh Oirthear Iarúsailéim a
choimeád faoi smacht Iosraelach ach ní aontaím
leis an tógáil tithe ar thalamh nach mbaineann le
hIosrael.”
Déarfadh náisiúntóirí Iosrael go mbaineann ach
orlach idir an Abhainn agus an Mhuir leo áfach –
agus níos mó fiú i gcásanna áirithe.
“Ní mór go mbeadh comhaontú (le hathrú
teorainneacha, b’fhéidir, chun aghaidh a thabhairt
ar réimsí leochaileacha Iosrael).
“Tá stát ag teastáil ón Phalaistín, tá síocháin agus
slándáil ag teastáil ó Stát Iosrael. Is féidir leis an

chomhphobal idirnáisiúnta na riachtanais go léir a
chomhlíonadh.”
Tá go leor tráchtairí den tuairim nach bhfuil go leor
talaimh fágtha chun Stát Palaistíneach a bhunú
áfach agus tá go leor airí i rialtas Iosrael dubh ina
choinne.
Iosrael / An Phalaistín sa todhchaí?
“An chuid is mó de dhaoine ciallmhara, feictear
dóibh gurb é an bealach deiridh amach as an
choimhlint ná an réiteach ‘dhá stáit’,” dar le
hEiméid.
“B’fhéidir, ag feidhmiú i gcónaidhm, le cearta agus
cosaintí comhionannais do gach saoránach.”
“I ndeireadh na dála, dhá náisiún neamhspleácha
ag obair agus ag comhoibriú le chéile, dea-shampla
a bheadh ansin sa Mheánoirthear,” a deir Ciarán Ó
Raghallaigh.
“Tá a fhios againn go léir cad a bheadh mar
shocraíocht; teorainneacha a bheag nó a mhór ag
teacht le socraíocht 1967 agus rochtain ag cách ar
gach suíomh creidimh,” a mhaíonn Eiméid.
Déarfadh Iosrael go bhfuil “an réaltacht ar an
talamh athraithe áfach” agus ní dócha go gcúlódh
Iosrael taobh thiar de na teorainneacha sin arís.
“Dá mbeadh na Palaistínigh sásta an troid a chur ar
ceal, bheadh síocháin ann. Sin a bhfuil,” a deir
Séamas.
“Ach ní dóigh liom go ndéanfaidh siad amhlaidh.”
Dar ndóigh, déarfadh lucht tacaíochta na Palaistíne
nach dócha go stopfadh Iosrael ag tógáil
lonnaíochtaí fiú sa chás sin gan trácht ar na
lonnaíochtaí atá ann a scor.
Déarfadh siad fosta, cé go bhfuil foréigean ann, go
bhfuil sé ag teacht ón dá thaobh agus nach bhfuil
aon ‘Intifada’ nó éirí amach ar bun acu i láthair na
huaire.
Ach ní fheiceann Séamas go bhfuil aon chúis nó
ceart ag na hArabaigh.
“Tá siad ann ar chúis amháin, agus sin chun Iosrael
a scriosadh,” a deir sé.
“Níl suim dá laghad acu sa tsíocháin.”
Arís déarfadh fiú anailíseoirí neamhspleácha nach
bhfuil mórán spéise ag Iosrael sa ‘tsíocháin’ ach an
oiread.
“Agus seachas sin, nó deireadh [leis na hArabaigh
sa Phalaistín] mar phobal ar leith,” a mhaíonn
Séamas, “ní thiocfaidh aon fheabhas ar chúrsaí
ann.”

Ciarán Dunbar
Dé Céadaoin na seachtaine seo caite, d’éirigh le
beirt ghunnadóir armáilte le raidhfilí de dhéantús
Kalashnikov fáil isteach in oifigí na hirise aoire
‘Charlie Hebdo’ i bPáras na Fraince.
Scaoil siad an t-eagarthóir, Stephane Charbonnier,
chun báis in éineacht le póilín a bhí mar gharda
aige agus naoi mball eile den fhoireann.
Scaoil siad póilín eile, Ahmed Merabet, a bhí ina
Mhoslamach mar a tharlaíonn sé, chun báis amuigh
ar an tsráid agus é ina luí ar an talamh gortaithe.
Bhí a lámha san aer nuair a scaoileadh é faoi bhéal
an ghunna.
D’éirigh leo beirt éalú ón láthair.
Tá sé á mhaíomh ag údaráis na Fraince go raibh
beirt dheartháir, Cherif agus Siad Kouach,
freagrach as an ionsaí agus ghlac na meáin
phríomhshrutha leis sin mar fhíric gan cheist agus
cuireadh é sin roimh an phobal mar fhírinne.
Bhí an bheirt ghunnadóir ag caitheamh balacláva
sna físeáin atá le feiceáil ar na meáin shóisialta.
Maítear go bhfuarthas ID Siad Kouach sa charr a
d’úsáid siad chun éalú – bhí an dá ghunnadóir thar
a bheith ábalta (agus éifeachtach más cuí an cur
síos sin) agus tá amhras ar go leor daoine ar féidir
leis gur fhág duine acu ID s’aige sa charr.
Deir Iar-Cheannfort in Óglaigh na hÉireann (Fórsaí
Cosanta na hÉireann) gur shíl sé go raibh “i bhfad
níos mó” ná traenáil ghnáthshaighdiúra ag na
gunnadóirí a d’ionsaigh foireann na hirise.
Dúirt sé liom ar Twitter Dé Céadaoin; “ní inniu a
gcéad aicsean. Chrom duine acu síos agus phioc
sé piléarlann folamh ón dtalamh. Sin traenáil.”
“[B]hí siad faoi smacht fiú ag tiomáint ón láthair –
traenáil, plean, lóistíocht, beart agus éalú.”

Deir Péas na Fraince go ndeachaigh siad sa tóir
orthu ar an bhóthar N2 soir ó thuaidh ó Pháras tar
éis dóibh carr a ghoid in Montagny Sainte Felicite.
Fuarthas iad i bhfolach i monarcha in eastát
tionsclaíochta in Dammartin-en-Goele, 35 km ó
Pháras, Dé hAoine.
Tá péas na Fraince ag rá gur tháinig an bheirt
amach ón fhoirgneamh, gur scaoil siad ar na péas
agus d’ainneoin a gcumas mar a léirigh siad sna
dúnmharuithe ag Charlie Hebdo, maraíodh iad go
tapa.
Scaoil siad saor giall ní ba luaithe, gortaíodh beirt
phóilín sa chath.
Díreach in éis na heachtra sin, fuair ceathrar agus
gunnadóir bás nuair a rinne na péas ruathar ar
ollmhargadh caisir a bhí faoi smacht ag an
ghunnadóir.
Deir na péas go raibh baint ag an duine seo,
Amedy Coulibal, leis na deartháireacha Kouach.
Sin mar a tuairiscíodh na heachtraí go dtí seo. Is
beag an fhianaise atá ar fáil áfach agus bíonn
mearbhall á chur orainn leis an dóigh a gcuirtear
scéalta mar seo i láthair.
Cuimhnítear gur léiríodh nach raibh an-chuid de na
‘fíricí’ a cuireadh os ár gcomhar go dtí seo fíor ar
chor ar bith – dúradh go raibh RPG ag na fir a
d’ionsaigh Charlie Hebdo ach níl aon fhianaise ann
go raibh.
Dúradh gur ghlac dalta scoile, Hamyd Mourad, páirt
sa chéad eachtra ach níor ghlac – bhí sé ar scoil ag
an am.
Mar iriseoir cuimhním ar chás Dhiarmuid O’Neill,
ball den IRA a scaoileadh chun báis in 1996 i
Londain.
Tuairiscíodh sna meáin gur scaoileadh é le linn
‘chath gunna’ le póilíní.
Is í an fhírinne ná go raibh sé gan arm, go raibh sé
ag screadaíl “we’re unarmed,” agus é ina luí ar an
urlár ag iarraidh géilleadh nuair a scaoileadh é 6
huaire faoi bhéal an ghunna.
D’ainneoin go raibh otharcharr ar fáil, séanadh
cúram leighis láithreach air agus fuair sé bás ar
ball.
Rinneadh taifead den eachtra sin, taifead atá cloiste
agam. Agus bíonn amhras orm faoina bhfuil a rá ag
na péas faoi chásanna dá leithéid ó shin agus cad é
mar a thuairiscítear é.
Saoirse na Meán
Tá an t-ionsaí ar an iris Charlie Hebdo á chur i
láthair san Iarthar, ní mar ghníomh díoltais mar a
mhaígh na gunnadóirí féin de réir cosúlachtaí mar
gur fhoilsigh an iris íomhánna magúla den Fháidh
Mahamad, ach mar ionsaí ar shaoirse na meán.
Iris aoire é Charlie Hebdo a bhíonn magúil faoi
agus ag spochadh as go leor grúpaí ach a raibh dúil
ar leith i Moslamaigh acu de réir cosúlachtaí.
Iris ghránna go leor de réir mar a thuigim.
“Ach bhí cuid mhór dá gcuid oibre ciníoch,
homafóbach agus Ioslámafóbach.
“Le blianta beaga anuas ba mhinic gur léiríodh
daoine den chreideamh Moslamach ar bhealach
gránna, le sróna móra agus cuma ar mire orthu.
“Chuirfeadh sé na scigphictiúir de Ghiúdaigh ón
Ghearmáin sna 30í, nó d’Éireannaigh in iris Punch
Shasana ó lár an 19ú haois, i gcuimhne duit,” a
scríobh Francach in alt ar nos.ie.
Agus sin an fhadhb, sin áit a bhfuil an fhimíneacht
nó an íoróin. Ní dócha go mairfeadh a leithéid d’iris
in Éirinn nó sa Bhreatain idir.
Is é mo thuairim nach mbeadh céad ag iris ábhar
‘Charlie Hebdo’ a fhoilsiú sa Ríocht Aontaithe agus i
go leor tíortha eile san Eoraip, chuirfeadh dlíthe in
aghaidh ghríosú fuatha cosc air.
Níl a leithéid d’iris in Éirinn, sa Bhreatain nó i dtír ar
bith eile a bhfuil aithne agam uirthi, sa Fhrainc
amháin a bheadh saoirse ag daoine a leithéid a
tháirgeadh.
Dar le halt tuairimíochta san iris ar líne Spiked,
mhairfeadh leithéid ‘Charlie Hebdo’ 10 seachtaine
sa RA sula mbeadh air druidim de thoradh ar
fheachtasaíocht agus ar bhagairtí dlí.
Mar sin, cá bhfuil saoirse na meán?
“Is mise Charlie,” atá á fhógairt ag daoine an
tseachtain seo ag iarraidh a ndéistin don ionsaí
agus a dtacaíocht d’fhoireann na hirise a chur in iúl
ach is doiligh a chreidbheáil go seasfadh na daoine
céanna leis in Éirinn.

Go leor de na daoine céanna atá ag scairteach “Is
mise Charlie,” bheidís féin ag seasamh taobh
amuigh oifigí iris den chineál seo in Éirinn ag
agóidíocht, ag eagrú baghcat agus ag gríosú
cásanna dlí.
Saoirse cainte?
Is é tuairim an scríbhneora seo gur cheart go
mbeadh saoirse cainte iomlán ann, seachas gríosú
chun foréigin.
Agus mé i m’eagarthóir ar ‘Gaelscéal’ rinne mé
iarracht d’aon chúis cur leis an réimse
smaointeoireachta a bhí le léamh i nGaeilge agus
réimse leathan den tuairimíocht a chur ar fáil.
De ghnáth, mar fhreagairt air sin, fuair muid
comhfhreagras ag gearáin go raibh tuairimí den
chineál sin ann ar chor ar bith. Bíonn gach duine ag
iarraidh smacht a choinneáil ar insint an scéil.
Tá stair fhada ag an chinsireacht in Éirinn ar ndóigh
le hAlt 31sa Phoblacht (agus dlíthe cosúil leis sa
RA) beo i gcuimhne na ndaoine.
Nach aisteach a bheith ag cloisteáil le baill de
pháirtithe polaitiúla a thacaigh leis an reachtaíocht
seo a bheith ag caint faoi shaoirse na meán agus
saoirse cainte?
Agus is cuimhin liom go maith nuair a tháinig an t-
acadúlaí Siónach (cur síos s’aige féin), Shlomo
Izre’el, chuig an Chultúrlann i mBéal Feirste chun
labhairt ar athbheochan na hEabhraise.
Chuaigh mé chun na cainte agus is fíor go raibh
íde-eolaíocht á fógairt aige nach gcloisfeá go minic
san Eoraip.
Bhí agóid ghlórmhar taobh amuigh – daoine saor
chun sin a dhéanamh ach lena chos bhí agóideoirí
callánacha istigh sa seomra linn – bhí teannas
bagartha ann. Cá raibh saoirse cainte mar sin?
Bhí cás clúiteach ann an bhliain seo caite in Christ
Church College in Oxford Shasana nuair a d’éirigh
le feachtas chun deireadh a chur le painéal cainte
déanta d’fhir amháin ar ghinmhilleadh – rinneadh
bagairtí go gcuirfí isteach air le “instruments”.
Dar leis an choláiste go raibh baol ann go
gcuirfeadh an díospóireacht isteach ar shláinte
intinne na mac léin, neacha léinn baininn go
háirithe.
An seasann na hagóideoirí sin anois le Charlie
Hedbo? Gach seans, ach nach fimíneacht ghlan é
sin?
Cuirim ceist orm féin, nuair a bheas dlíthe níos
liobrálaí in Éirinn maidir le ginmhilleadh, an mbeidh
cead ag daoine teachtaireacht ‘ar son beatha’ a
chur chun tosaigh ar chor ar bith (ní cheadaítear an
téarma sin i bpíosa nuachta san ‘Irish Times’ a
thuilleadh), teachtaireacht atá maslach dar le go
leor ‘ar son rogha’?
Tá mé go mór in amhras.
Na meáin mar thargaid
Rinne NATO stáisiún teilifíse agus raidió na Seirbia
in 1999 a bhuamáil. Fuair 16 duine a bhí ag obair
ann bás. Cháin an International Federation of
Journalists an gníomh go láidir.
Mhaigh NATO go raibh sé mar chuid de “struchtúir
mhíleata na Seirbia”.
Uime sin, rinne gníomh NATO meáin a namhaid a
aithint mar arm cogaidh cé go ndiúltaíonn sé a
aithint go n-amharcann sé ar mheáin an Iarthair sa
chaoi ceannann céanna.
Bhuamáil SAM stáisiúin teilifíse na hIaráice le linn a
n-ionsaithe ar an Iaráic in 2003 le tacaíocht na
meán i coitianta i SAM – níor chaith duine ar bith t-
léine ag maíomh “is mise teilifíse stáit na hIaráice”.
Scrios fórsaí Iosrael foirgneamh Chorparáid
Chraolacháin na Palaistíne in 2002 agus dar le
Human Rights Watch; “Sháraigh ceithre ionsaí
Iosrael ar iriseoirí agus ar áiseanna meáin i nGaza,
le linn na cogaíochta i mí na Samhna 2012, dlíthe
na cogaíochta tríd sibhialtaigh agus réada
sibhialtacha a thargaidiú nach raibh ag cur go
soiléir le hoibríochtaí míleata na bPalaistíneach.”
Thiocfadh liom leanúint ar aghaidh go lá Eoin Dic.
Mar iriseoir, títear domsa gur beag duine a
chreideann i saoirse cainte mar is ceart, creideann
daoine i gcumhacht, creideann daoine i saoirse
dóibh féin, ní do dhaoine eile.
Bíonn sé de nós ag daoine a namhaid a chur ina
dtost, bealach amháin nó eile, agus faraor ní
eisceacht amach is amach an foréigean a
úsáideadh i gcás Charlie Hebdo.

Ciarán Dunbar
Ní thuigeann an pobal i gcoitinne cad atá ag dul ar
aghaidh ‘thuas ar an chnoc’ agus ní léir go
dtuigeann mórán iriseoirí ach an oiread.
San fholús tuisceana seo is é fearg agus easpa
muiníne an dá rud atá i mbéal an phobail, sin nó
neamhshuim amach is amach.
Tá cainteanna idir-pháirtithe ar na bacáin anois
chun dul i ngleic leis an “ghéarchéim” is déanaí.
Ba é dúnmharú an iarbhaill den IRA Gerard ‘Jock’
Davison sna Margaí i mBéal Feirste agus
dúnmharú Kevin McGuigan sa Trá Ghearr ina
dhiaidh sin mar dhíoltas a chuir tús leis.
Dúirt an Príomh-Chonstábla go raibh páirt ag baill
den IRA i ndúnmharú Kevin McGuigan.
Ba é an UUP a tharraing an t-aon aire atá acu
amach ón fheidhmeannas an chéad ghníomh eile.
Déanta na fírinne, tharraing sé sin an tAire
Forbartha Réigiúnaí Danny Kennedy amach as
ponc.
Cuireann sé i leith na bpáirtithe eile gur fágadh a
roinn gan go leor airgid d’aon chúis chun dochar
polaitiúil a dhéanamh don UUP – is olc an ghaoth…
Mar fhreagra, d’éirigh airí ó DUP as an
fheidhmeannas chomh maith, cé nach ndearna
Peter Robinson féin ach “seasamh i leataobh.”
Leanfaidh Arlene Foster ar aghaidh mar Chéad-Aire
Gníomhach agus mar Aire Airgeadais.
Dúirt sí: “Cuireadh mise mar gheatóir anseo chun
cinntiú nach ndéanfaidh airí Shinn Féin agus
an SDLPaon rud a dhéanfadh dóchas do
Thuaisceart Éireann agus go háirithe, bímis ionraic,
a dhéanfadh dochar don phobal aontachtach.”
Tá an ráiteas sin á cháineadh go forleathan mar
sheicteachas – ach más ea, ní dhéanfaidh sé aon
dochar don DUP, mar is eol di go rímhaith.
Is féidir léi feidhmiú mar Chéad-aire ionaid ar feadh
6 seachtaine amháin.
Taicticí – ní straitéis
Ní raibh rialtas na Breataine sásta institiúidí
Stormont a chealú agus d’ainneoin gur chuir rialtas
na hÉireann brú ar an SDLP vótáil ar son iad a chur
ar athló – ghlac an páirtí sin a chomhairle féin agus
vótáil siad chun leanúint ar aghaidh.
Anois caithfidh an DUP airí nua a ainmniú roimh an
Déardaoin nó rachadh na haireachtaí sin go
náisiúnaithe.

Tuigtear go bhfuil sé ar intinn ag an DUP airí nua a
ainmniú agus go n-éireoidís as go láithreach ag
tabhairt seachtaine eile don pháirtí.
Is cleas cliste é seo ó thaobh Peter Robinson de –
ach i ndáiríre níl ann ach taicticí ghearrthréimhse
(tá clú ar Robinson as a chumas oirbheartaíochta –
agus a mhíchumas straitéise).
Is léir go bhfuil cleas Mike Nesbitt tar éis an DUP a
chur faoi mhíbhuntáiste.
Tá scáth NAMA, ‘drochbhanc na Poblachta’ ar
an DUP i gcónaí chomh maith.
Tá díol punann NAMA an tuaiscirt agus ról Peter
Robinson ann á fhiosrú ag coiste airgeadais
Stormont faoi láthair agus ní bheadh dá gcuirfí
Stormont ar ceal.
Ní hionann sin is a rá go ndearna ceannaire
an DUP aon rud mícheart nó go ndearna aon duine
a bhfuil ceangal nó gaol acu leis aon rud mícheart
ach bheadh sé áisiúil dá gcuirfí deireadh leis an
fhiosrúchán sin roimh aon toghchán.
Toghcháin
Tá saolré an Tionóil seo beagnach ag a dheireadh,
caithfidh toghchán a bheith ann go luath cibé ar
bith.
Cheannódh toghchán láithreach tréimhse ama éigin
ach níl aon duine ag maíomh go n-athródh sé sin a
dhath ar bith ó thaobh na bun-polaitíochta de.
Seans go mbainfeadh corrdhuine nua suíochán
anseo agus ansiúd – Gerry Carroll in Iarthar Bhéal
Feirste mar shampla.
Bhain sé 6,798 vótaí amach san olltoghchán ach
bhí fios maith ag daoine nach raibh seans dá
laghad aige an suíochán a bhuachan.
Má tá frustrachas ar dhaoine in Iarthar Bhéal
Feirste leis an chaoi nach bhfuil cúrsaí polaitiúla ag
dul i ngleic le fadhbanna sóisialta agus
eacnamaíochta ní léir go bhfuiltear ag éirí as
poblachtachas agus náisiúnachas.
Is iad an dara dream is mó ar an talamh i gceantair
náisiúnacha (seachas an SDLP) ná na mílte duine
atá áit éigin idir Shinn Féin agus easaontóirí.
Tá an dream mór seo fágtha gan ghlór agus gan
ionadaíocht ach tá siad ann agus is mó iad mar
ghrúpa ná aontachtaithe Caitliceacha cuir i gcás.
Is é an fhadhb atá acu ná nach bhfuil dearcadh
agus plean gníomhaíochta i gcoitinne acu.
Níl aon eagla ar Shinn Féin roimh thoghchán cé
nach bhfuil mórán spáis acu dul chun cinn a
dhéanamh – seachas iar-vótóirí a mhealladh ar ais
seans.
Ach ní dócha go bhfuil an fonn troda céanna ar
an SDLP – tá vóta s’acu buanseasmhach ach ní léir
fós cad é nó cé a spreagfaidh athbheochan an
pháirtí.
“Big Bobby”
Tá sé an-suimiúil ar fad nár luadh an focal
‘securocrat’ agus Bobby Storey, Brian Gillan agus
Eddie Copeland á gceistiú ag an PSNI, go háirithe
é nuair a chuirtear san áireamh an meas atá ag
poblachtaigh ar “Big Bobby".
Mar sin féin, tá seisean chun an dlí a chur ar an
Phríomh-Chonstabla anois, ag cur gabháil
bhréagach i leith an PSNI.
Glacadh go forleathan i measc na bpoblachtach, ar
an ábhar gurbh iad siúd an triúr de na fir IRA is
sinsearaí i mBéal Feirste (creidtear), gur gníomh
polaitiúil a bhí i gceist nuair a gabhadh iad.
Tá dlúth-chaidreamh idir Gerry Adams agus Bobby
Storey agus dar le poblachtaigh, rinne Bobby
Storey cuid mhaith le cinntiú gur chloígh
gluaiseacht na poblachta leis an tsíocháin.
Dúirt Bobby Storey féin inné go bhfuil an tIRA
imithe agus nach bhfuil sé ag teacht ar ais.
Ach níl aon bhealach chun sin a chruthú, ar an
lámh eile níl aon bhealach chun cruthú nach bhfuil,
fáinne fí gan bealach amach atá ann.
Trácht
Ar chúis éigin síleann daoine sna Sé Chontae nach
mbíonn polaitíocht ann i dtíortha eile agus go n-
aontaíonn gach duine le chéile ar gach rud.
Cad chuige sin?
Tá tráchtairí an-diúltach faoi Stormont, an dtéann
sé sin i bhfeidhm ar dhearcadh an phobail go mór?
In agallamh a rinne mé leis an Aire Oideachais
John O’Dowd an mhí seo caite, chuir sé dúshlán
roimh lucht cáinte an fheidhmeannais – cad é an t-
athrach de phlean atá acu?
Tá pointe aige.

Glac an tráchtaire Alex Kane mar shampla, i
ndeireadh na dála, ní mholann sé féin ach go n-
éireodh náisiúnaithe as.
Ní dócha go bhfuil ceachtar acu mar dhá phobal
chun éirí as áfach.
Seans gur ghlac aontachtaithe nuair a shínigh
an UUP Chomhaontú Aoine an Chéasta go
bhfaigheadh náisiúnachas bás de réir a chéile?
Is é an fhadhb le Stormont ná nár shásaigh sé
duine ar bith; níor mharaigh sé náisiúnachas, níor
thug sé todhchaí roinnte chun tosaigh, níor
chabhraigh sé leis na pobail is boichte ó thaobh
chúrsaí eacnamaíochta de, níl Éire Aontaithe puinn
níos gaire, níl aon Acht Gaeilge ann agus srl.
Tá sé mar sin mar ní féidir le dream ar bith todhchaí
a bhuachan, nó a chailleadh ach an oiread.
Is é an t-aon bhealach go dtiocfadh athrú air sin ná
go n-éireodh Sinn Féin as cumhacht agus go
ligfeadh siad d’aontachtaithe rialú (le tacaíocht
an SDLP) gan iad.
Níl seans ar bith ann go dtarlóidh sé sin choíche.

Is minic a cheaptar go bhfuil gach duine le Gaeilge
ar aon fhocal maidir le cearta agus le dul chun cinn
na teanga, ach ní mar a shíltear a bhítear.
Labhair Ciarán Dunbar le beirt ‘easaontóir’, duine
in Éirinn agus duine in Albain.
Léachtóir sa Ghaeilge is ea é an Dr. Aidan Doyle,
spreag sé díospóireacht ar na mallaibh mar gheall
ar alt a scríobh sé san ‘Irish Times’ ag ceistiú cearta
teanga agus stádas na Gaeilge i mBunreacht na
hÉireann.
CD: Dúirt iriseoir Gaeilge liom uair amháin go
mbíonn leisce ar go leor Gaeilgeoirí tuairim
chonspóideach a léiriú i leith na teanga mar
“excommunication is a real possibility” – an
aontófá leis sin?
AD: D’aontóinn 100% leis sin. Is é an tsamhail a
ritheann liom ná cogadh: is é an namhaid an Béarla
agus caithfidh gach uile Ghaeilgeoir ar domhan
teacht le fealsúnacht a ceapadh breis is 100 bliain ó
shin. Aon duine nach ndéanann amhlaidh, is
feallaire é.
Más ag caint ar úinéireacht teanga atáimid, na
daoine a bhfuil an teanga acu, is leo í. Ní leat aon
teanga nach bhfuil agat. Ceapann mórán daoine
gur le muintir na hÉireann ar fad an Ghaeilge – ní
ghéillim dó san in aon chor. Is mó go mór atá seilbh
ag eachtrannaigh áirithe uirthi ná ag 95% de
dhaonra na tíre seo.
Ar an gcuma chéanna, ní leis na Francaigh amháin
an Fhraincis, ach le haoinne a bhfuil sé acu, e.g.
mórán de mhuintir na hAfraice. Tá cead againn an
Ghaeilge a fhoghlaim agus tacaíonn an Stát linn sa
ghnó céanna, ach ní linne í go dtí go sealbhóimid í,
rud nach ndéanann ár bhformhór go deo.
CD: Spreag d’alt go leor aisfhreagra i
leathanach na litreach de chuid an ‘Irish Times’
agus ar líne – an raibh tú sásta leis sin?
AD: Bhí mé sásta gur léigh a oiread sin daoine an t-
alt. Cuid acu, ní dóigh liom gur thuig siad an méid a
bhí mé ag iarraidh a rá, ach sin cuid den ngnó.
CD: Mhaígh tú san alt gur fearr le cainteoirí
dúchais Béarla a labhairt agus iad ag plé leis an
Stát – an bhfuil fianaise agat maidir leis sin
agus cad a deir tú leo sin a shéanann é?
AD: Níl suirbhé déanta agam ar an ábhar. Níor
bhraith mé riamh aon drogall ar mhuintir na
Gaeltachta Béarla a labhairt, tá an dátheangachas
préamhaithe sa phobal le cúpla céad bliain.
Bíonn leisce orthu Gaeilge a labhairt le daoine nach
bhfuil Gaeilge mhaith acu, mar gur deacair
cumarsáid a dhéanamh. Is ceist phraiticiúil é seo,
seachas ceist idéalach. Cuir i gcás, tá duine ó

Chonamara in oifig i nGaillimh ag iarraidh iarratas a
chur isteach, agus deabhadh orthu.
Ní thuigeann an cléireach a gcuid Gaeilge. Cad a
dhéanfaidh siad – fanacht san oifig go gceapfar
cléireach le go leor Gaeilge leis an ngnó a
dhéanamh, nó Béarla a labhairt? Rud eile de, is
minic gan an foclóir Gaeilge acu le gnó oifigiúil a
dhéanamh, sin rian an dátheangachais arís.
CD: Meas tú gur chóir go mbeadh seirbhísí ar
fáil trí mheán na Gaeilge sa Ghaeltacht, sa
Ghalltacht agus i dTuaisceart na hÉireann?
AD: Is dóigh liom gur cineál ‘red herring’ é seo, ar
aon dul leis an oideachas. Shíl Conradh na Gaeilge
riamh dá mbeadh stádas oifigiúil ag an nGaeilge,
go dtosnódh daoine ar í a labhairt. Tá an stádas
aici, tá sí á scríobh agus á cur i gcló i bhfógraí
oifigiúla, ach tá laghdú ag teacht in aghaidh an lae
ar labhairt na Gaeilge mar theanga 1 .
Ní féidir seirbhísí a chur ar fáil in aon teanga gan
chainteoirí líofa, oilte. Tá an cúram á dhéanamh
tóin thar cheann – an stát ag iarraidh seiribhísí a
chur ar fáil gan chainteoirí oiriúnacha ar dhá thaobh
an chúntair – an cléireach agus an custamaeir.
CD : San alt, agus seans gur bhain mé an bhrí
mhícheart as, deir tú go gcreideann tú féin nach
bhfuil sé “morally justified” oideachas trí mheán
na Gaeilge a iarraidh i mBaile Átha Cliath. An
amhlaidh atá? An mbeifeá ar son a ndruidim?
AD : Is chuige seo a bhí mé: bhí daoine ag lochtú
Ghaeilge Joe McHugh, agus an dream a bhí ag
déanamh raice lasmuigh den Dáil, ba dhóigh le
duine gur grúpa iad a raibh géarleanúint á déanamh
orthu, go háirithe an triúr ban sa ghrianghraf le ‘níos
deirge, níos feirge’.
Anois, mura bhfuil dóthain Gaeilge ag duine le
póstaer simplí a chumadh, is deacair liomsa a
ghéilleadh go bhfuil éagóir á déanamh orthu gan
scolaíocht tré mheán na Gaeilge a chur ar fáil dóibh
(cé go bhfuil scolaíocht de chineál eile ag teastáil
go géar uatha).
Ní thuigtear domsa gur ceart daonna é oideachas a
éileamh i dteanga nach bhfuil agat ó dhúchas. Ina
dhiaidh sin, nílim cinnte cad is fiú é ar leibhéal an
oideachais, tá mé in amhras nach é leas an linbh é
bheith ag foghlaim i dteanga iasachta.
Bheinn ar son stiúrú a dhéanamh ar na scoileanna
seo, gach ceann a mheas léi féin. B’fhéidir nár
mhiste cuid acu a dhruidim, cuir i gcás mura bhfuil
Gaeilge mhaith ag na múinteoirí, mar gur mó an
díobháil a bheidís a dhéanamh don teanga ná de
mhaith.
CD: An bhfuil tú ar son deireadh a chur le hAlt 8
den Bhunreacht agus má tá, cad a ba mhaith
leat a fheiceáil ina áit?
AD: Ar dtús, ba mhaith liom go ndéanfaí an tAlt
céanna a phlé, rud nach féidir a dhéanamh anois,
gan gach Conraitheoir agus Poblachtánach sa tír
ag déanamh ionsaí ort.
Ní hé briathar Dé atá ann, ach cur síos ar fhís a bhí
ag Éamon de Valera sa bhliain 1937. Fís ab ea é
nár fíoraíodh riamh, ach tá múnla na fíoraice buailte
air sa Bhunreacht.
Braithim go n-eascraíonn go leor teannais agus
míthuiscintí as bréag atá san airteagal seo, i. gurb ‘í
an Ghaeilge teanga náisiúnta na hÉireann’.
Tugann an ráiteas seo le fios go labhartar coitianta
í, agus go bhfuil muintir na hÉireann ábalta ar í a
labhairt. Sin é is ciall le ‘teanga náisiúnta’. Tugann
sé le fios gur teanga í an Ghaeilge a nascann
muintir na hÉireann le chéile, gur sa teanga seo a
cruthaíodh litríocht agus amhráin uile na tíre seo.
Luaitear san Airteagal an ‘Sacs-Bhéarla’, téarma
atá maslach ann féin.
Deirtear go ‘nglactar leis an Sacs-Bhéarla mar
theanga oifigiúil eile’. Ba dhóigh leat ar an méid sin
gur teanga iasachta é an Béarla a fhoghlaimíonn na
hÉireannaigh anuas ar an nGaeilge, faoi mar atá i
go leor tíortha eile, e.g. san Ind, nó sna críocha
Lochlannacha.
Is dearg-bhréag an méid sin go léir, agus leanann
go leor míthuiscintí agus éigearta an bhréag
chéanna.
Ar ndóigh, dá mb’fhíor é, bheadh an ceart ar fad ag
na Gaeilgeoirí agus ag na Conraitheoirí, ach dá
mb’fhíor é, ní dóigh liom go mbeimis á phlé seo ar
chor ar bith, níor ghá é. Is é oighear an scéil ná go
dtugann an Bunreacht bonn dlí d’fhís agus d’éilimh

atá míréasúnta, craiceáilte, atá bun os cionn leis an
bhfírinne.
De réir an dlí, tá an ceart ag na daoine a éilíonn
seirbhísí as Gaeilge, ach tá an dlí féin craiceáilte.
Ní fírede an bhréag í a bheith i bhfoirm dlí – cuir i
gcás, dlí a thugann le fios go bhfuil an domhan
réidh seachas cruinn.
Anois, níl sé seo chomh holc le bréaga eile,
b’fhéidir. Ach is mífholláin an mhaise é do Rialtas
nó do Stát bheith ag cosaint na bréige, agus
cruthaíonn sé drochamhras agus fearg i saoránaigh
an Stáit.
Teastaíonn reifreann ar an Airteagal. Má tá muintir
na hÉireann sásta leis an mbréag, sin a bhfuil. Ach
is dóigh liom gur féidir fiúntas agus tábhacht na
Gaeilge a admháil gan dul i muinín an éithigh agus
na caimiléireachta.
Ar deireadh, cad é an eagla atá ar dhaoine roimh
an bplé?
Cás na hAlban
Tá clú agus cáil ar Neil MacRae as a bheith ag
easaontú le bunaíocht na Gaeilge in Albain, ar
Twitter @GilleAotrom agus ar a bhlag,
iolairelochtreig.blogspot.co.uk.
CD : A’ bheil Gàidhlig on ghlùn agaibh? (An
bhfuil Gaeilge ó dhúchas agat?)
NmacR : Chan eil, ‘s e ionnsachadh a rinn mi agus
tha mi ga h-ionnsachadh fhathast!
(Níl, is é foghlaim a rinne mé agus tá sí á foghlaim
agam go fóill!)
CD : Chan eil thu ag aontachadh gu bheil rath ar
oidhirpean ris a’ Ghàidhlig a chaomhnadh,
carson sin? (Ní aontaíonn tú go bhfuil rath ar
iarrachtaí leis an Ghaeilge (in Albain) a
chaomhnú, cén fáth sin?)
NmacR : A bheil thu ciallachadh “unsuccessful”?
Chan eil na h-oidhirpean idir soirbhicheil, mar a chì
duine sam bith a tha fuireach air a’ Ghàidhealtachd
agus aig a bheil sùil ri fhaicinn. Gu seachd àraid –
tha a’ chlann air sguir a bhruidhinn Gàidhlig, a
dh’aindeoin na feadhainn tokenistic a chì thu
air BBC Bland-ba.
(An “unsucessful” atá i gceist agat? Níl rath ar na
hiarrachtaí ar chor ar bith, mar a fheiceann duine ar
bith atá ina gcónaí sa Ghaeltacht agus a bhfuil súil
le feiceáil acu. Go háirithe, tá páistí ag iarraidh as
labhairt na Gaeilge, d’ainneoin an dream ‘tokenistic’
a fheiceann tú ar ‘BBC Bland-ba’.)
CD : Chan eil thu ag aontachadh rè Bòrd na
Gàidhlig idir – carson sin? (Ní aontaíonn tú le
Bòrd na Gàidhlig ar chor ar bith – cad chuige
sin?)
NmacR : Feumaidh mi Beurla chleachdadh an
turas-sa.
(Caithfidh mé Béarla a úsáid don cheann seo)
The top-down model typified by Bòrd na Gàidhlig
simply cannot work. Any individual, no matter how
dedicated to the language, inevitably becomes
conflicted when entering the pay of the
Government, becoming incentivised to talk-up the
non-existent “success” of a whole range of clearly
dysfunctional initiatives (for instance, the laughable
Gaelic Language Plans that public bodies are now
obliged to produce). Once the self-validating annual
reports are written (in English!), they can then be
referred to again and again as evidence of
“success” and the vicious cycle of self-deception
continues.
Also – any non-elected quango who smugly publish
laughing-stock, error-ridden “Gaelic” translations of
their English-origin annual reports, et cetera,
deserves to be roundly condemned!
CD : Dè a dhèanadh tu fhèin gu diofarail? (Cad é
a dhéanfá féin go difriúil?)
NmacR: Gheibhinn cuidhteas Bòrd na Gàidhlig,
bhiomaid na b’fhèarr dheth às an aonais. Agus
cuirinn às dhan a’ chuid as motha dhen airgead-taic
a tha an “ath-bheòthachadh” a’ faighinn, oir chan eil
e dèanamh ach milleadh – a chionn’s gu bheil e
cruthachadh ‘self-interested, self-validating elite’.
(Chuirfinn deireadh le Bòrd na Gàidhlig, bheadh
muid níos fearr as gan é, agus chuirfinn stop leis an
chuid is mó den airgead tacaíochta atá an
“athbheochan” ag fáil, óir níl sé ach ag déanamh
milleadh – cionn is go bhfuil sé ag cruthú ‘self-
interested, self-validating elite’.)

An uair sin, bhiodh fios aig gach neach againn gun
robh Gàidhlig nar làmhan fhèin, gun robh e suas
rinne uile ma mhaireas i beò.
(An uair sin, bheadh fios ag gach neach againn go
raibh Gaeilge inár lámha féin, go raibh sé suas
linne uile má mhairfeas sí beo.)
CD : A’ bheil e so-dhèanta Gàidhlig a
chaomhnadh an mur beachd fhéin? (An bhfuil
sé sodhéanta Gaeilge a chaomhnú i do bharúil
féin?)
NMacR : Tha e fhathast gu math possible Gàidhlig
a ghlèidheadh, ach tha sin an urra ri ‘quiet
revolution’ ann an inntinn gach neach-labhairt, chan
eil e idir an urra ri riaghaltas no buidheann elie le
sporan mòr.
(Tá sé fós go maith ‘possible’ Gaeilge a chaomhnú,
ach tá sin ag bráth ar ‘quiet revolution’ in intinn
gach cainteoir, níl sé ag bráth ar chor ar bith ar
rialtas nó ar dhream ar bith le sparán mór.)
CD : An toireadh thu ‘purist’ ort féin? (An
dtabharfá ‘purist’ ort féin?)
NmacR : Cha toireadh. Ach ‘s e bheat (no lighiche-
sprèidh) a th’annam, cleachdte ris a’ bheachd:
feumaidh an diagnosis a bhith ceart, air neo tha an
euslainteach a’ dol a bhàsachadh! Cha dèan e
math sam bith a bhith ga do mhealladh fhèin, ag
ràdh riut fhèin gu bheil an treatment ag obair nuair
nach eil!
(Ní thabharfainn. Ach is tréidlia mé, cleachtaithe leis
an bharúil: caithfidh an diagnosis a bheith ceart, nó
gheobhadh an t-othar bás! Ní dhéanfaidh sé
maitheas ar bith dallamullóg a chur ort féin, ag rá
leat féin go bhfuil an treatment ag obair nuair nach
bhfuil!)
Fagfaidh mé an focal scoir le Neil Mac Rae.
“A h-uile latha bidh mi toirt an aire gu bheil daoine
leithid mo charaidean san Eilean Sgitheanach (aig
an robh Gàidhlig bhon ghlùn) gam fàgail air an
iomall air dìochuimhne, le riaghaltas, quango is
luchd-ionnsachaidh le chèile agus tha sin ga mo
bhrodadh a dh’ionnsaigh cumail a’ dol leis a’ bhlog
agam.”
(“Gach lá, tugaim faoi deara go bhfuil daoine cosúil
le mo chairde san Eilean Sgitheanach (ag a raibh
Gaeilge ó dhúchas) á bhfágáil ar an imeall agus
dearmad á dhéanamh orthu, ag rialtas, quango is
foghlaimeoirí le chéile agus tá sin do mo spreagadh
chun coinneáil ag dul le mo bhlag.”)

portfolio 2 columns

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Empfohlen

Empfohlen (20)

portfolio 2 columns