Rizal's Life and Works

1. Kabanata 1
Ang Pagsilang ng Pambansang
Bayani

2. Panimula:
Si Dr. Jose Rizal ay
katangi-tanging
halimbawa ng isang
henyo ng maraming
larangan. Biniyayaan ng
Diyos ng maraming
talino, maihahanay siya
sa ibang mga henyo sa
buong daigdig. Higit sa
lahat isa siyang bayani at
politikong martir na
naglaan ng kanyang
buhay para sa katubusan
ng mga inaaping
kababayan.

3. Siya ay isang:
doktor, makata, mandudula,
mananalaysay, manunulat, arkitekto,
pintor, eskultor, edukador,
lingwistika, musiko, naturalista,
etnolihista, agremensor, inhinyero,
magsasakang negosyante,
ekonomista, heyograpo, kartograpo,
pilolohista, folkorista, pilosopo,
tagapagsalin, imbentor, mahikero,
humorista, polemisista, manlalaro,
manlalakbay at propeta.

4. Si Jose Rizal ay isinilang sa gabing maliwanag
ang buwan, Miyerkules ika-19 ng Hunyo 1861 sa
baybaying ng bayan ng Calamba, Laguna. Muntik ng
mamatay ang kanyang ina sa panganganak dahil
malaki ang kanyang ulo. Mabuti na lamang daw ay
namanata ang kanyang ina sa Biren ng Antipolo.
Bininyagan siya sa Simbahang Katoliko ng
kanyang bayan noong ika-22 ng Hunyo sa edad na
tatlong araw.

5. Trivia: Bahay ni Jose Rizal Noon at Ngayon
Noon 1800 Ngayon 2018

6. Trivia: Simbahan ng Calamba noon at ngayon
Kasalukuyan 1800-1863
were constructed after the great earthquake of 1863, which
demolished so many edifices throughout the central part of
the Philippines.
[Lineage, Life and Labors of Jose Rizal: Philippine Patriot.]

7. Trivia: Simbahan ng Calamba noon at ngayon
Kasalukuyang 2017 Nakaraang 1900

8. Padre Rufino Collantes
– kura paroko na nagbinyag kay
Jose Rizal na isang Batangueño.
Napuna din niya ang malaking ulo
ni Jose Rizal at sinabi “alagaan
ninyo ang batang ito, balang
araw ay magiging dakila siya”.
Ang kanyang ninong ay si Padre
Pedro Casana na taga-Calamba at
kaibigang matalik ng mag-anak na
Rizal. Ang pangalang “Jose” ay
pinili ng kanyang ina na deboto
kay San Jose.

9. Tinyente Jose Lemery
– gobernador-heneral ng Pilipinas, dating
senador ng Espanya. Pinamunuan niya
ang Pilipinas noong ika-2 ng Pebrero
1861 hanggang ika-7 ng Hulyo 1862.
nang araw na isinilang si Rizal nagkataon
nagpadala ng opisyal na liham sa
Ministrong Digma at Ministrong Utramar
sa Madrid, na tumutuligsa kay Sultan
Pulalun ng Sulu at iba pang
makapangyarihang datung Muslim na
nakikipagkaibigan sa isang Ingles na
konsul.
Nagtaguyod siya ng pagtatanim ng bulak
sa mga lalawigan at nagtatag ng
Pamahalaang Politiko-Militar sa Visayas
at Mindanao.

10. Si Rizal ay ika- 7 sa labing-isang anak nina
Francisco Mercado Rizal at Teodora Alonzo
Realonda.
Francisco Mercado Rizal (1818-
1898)– ay isinilang sa bayang ng
Biñan Laguna noong ika- 11 ng
Mayo 1818 Nag aral siya ng
Latin at Pilosopiya sa Kolehiyo
ng San Jose sa Maynila.
Pagkaraang mamatay ang mga
magulang sa murang edad pa
lamang ay napadpad na siya sa
Calamba at naging kasamang
magsasaka sa asyendang pag
aari ng mga Dominiko. Namatay
sa Maynila noong Enero 5 1898
sa edad na 80 sa tala ng
kanyang buhay ay tinawag ni
Rizal ang kanyang ama na
“Huwaran ng mga ama”.

11. Donya Teodora (1826-1911)- ang ina ni Rizal
ay isinilang sa Maynila noong ika-8 ng
Nobyembre 1826 at nakapag aral sa Kolehiyo
ng Santa Rosa isang kilalang kolehiyo para sa
kababaihan sa lungsod. May talino sa
panitikan negosyo at katatagan ng isang
babaing Sparta. Inilalarawan ni rizal ang
kanyang ina bilang katangi-tangi, maalam sa
panitikan, at mahusay sa Espanyol. Siya ang
nagwawasto kay Rizal sa mga tula at
nagbibigay payo nang nag aaral pa siya ng
retorika. Mahusay din sa matematika at
maraming aklat ang nabasa. Namatay siya sa
Maynila noong Agosto 16, 1911 sa edad na
85.Bago siya mamatay ay nag alay ng pensyon
ang pamahaalan ng Pilipinas ngunit
tinangggihan niya ito, sinabi niya: “Ang aking
pamilya ay hindi naging makabayan dahil
sa pera , kung maraming pondo ang
pamahalaan at hindi alam kung saan ito
ilalaan, mabuti pang babaan na lamang ang
buwis”. Sa ganitong pananalita ay di kataka
takang siya ang ina ng ating pambansang
bayani.

12. Pamilya ni Jose Rizal

13. Magkakapatid na Rizal
1. Saturnina “ Neneng” - panganay na anak, napangasawa ni Manuel Hidalgo na mula Tanauan,
Batangas,may limang anak.
2. Paciano – ikalawa at nag iisang kapatid na lalaki ni Rizal, may dalawang anak,kapanatagang
loob ni Rizal, sumali at naging heneral sa rebolusyong Pilipino pagkatapos pumanaw ni Rizal.
3. Narcisa “Sisa” – ikatlo at pinakamatulungin na kapatid na babae ni Rizal, ikinasal siya kay
Antonio Lopez(pamangkin ni Padre Leoncio Lopez).
4. Olimpia “Ypia” – ikinasal siya kay Sylvestre Ubaldo, isang operator ng telegrapo mula sa
Maynila.
5. Lucia – ikinasal siya kay Mariano Herbosa ng Calamba, na pamangkin ni Padre Casanas.
Namatay sa kolera si Herbosa noong 1889 at itinanggi sa kanya ang isang Kristiyanong libing
dahil bayaw niya si Dr. Rizal.
6. Maria “Biyang” – ikinasal siya kay Daniel Faustino Cruz ng Biñan, Laguna.
7. JOSE “Pepe” – ang pinaka dakilang bayaning Pilipino at henyo; habang desterado sa Dapitan,
nakisama siya kay Josephine Bracken, isang Irlandes mula Hongkong, nagkaanak siya rito ng
lalaki ngunitn ilang oras lamang nabuhay ang sanggol pagkapanganak, pinangalanan siyang “
Francisco” ni Rizal sunod sa pangalan ng ama at inilibing sa Dapitan.
8. Concepcion “Concha” – namatay siya sa edad sa sakit sa edad na 3 ang kanyang pagkamatay
ay unang kaluungkutang naranasan niRizal.
9. Josefa “Panggoy” – namatay siyang matandang dalaga sa edad na 80.
10. Trinidad “Trining” - namatay rin siyang matandang dalaga noong 1951 sa edad na 83.
11. Soledad “ Choleng” – bunso sa magkakapatid na Rizal, ikinasal siya kay Pantaleon Quintero
ng Calamba.

14. Nagmamahalan ang mga magkakapatid. Tulad ng ibang
magkakapatid, nagaaway din sila ngunit nang tumanda na’y nanatili pa
rin ang paggalang ni Rizal sa kanyang nakatatandang kapatid na babae.
Tinatawag niyang Doña o Señora (kung may asawa) at Señorita (kung
dalaga).
Sampung taon ang tanda ni Paciano, nag-iisang kapatid na
lalaki , ni Rizal. Hindi lamang nakatatandang kapatid na lalaki ang turing
sa kaniya kundi para na rin siyang pangalawang ama ni Rizal. Sa
kanyang nobelang Noli Me Tangere, binibigyang-buhay ni Rizal ang
kanyang kapatid sa katuhan ni Pilosopo Tasio. Sa kanyang liham kay
Blumentritt, isinulat sa London noong Hunyo 23, 1888, sinabi ni Rizal
na si Paciano ang “Pinakamaginoong Pilipino” at “kahit na isang indio
(dating katawagan ng mga Kastila sa mga katutubong Malay ng
Pilipinas) mas mapagbigay at maginoo siya kaysa sa mg Espanyol
kahit pa pagsamasamahin silang lahat”. Sa susunod na liham para
kay Blumentritt, isinulat sa London noong Oktubre 12, 1888, ganito
naman ang sinabi ni Rizal sa kanyang pinakamamahal na kapatid na
lalaki. “Mas mabini siyang kumilos kaysa sa akin; mas seryoso; mas
malaki at mas balingkinitan, hindi naman gaanong kayumanggi ang
kulay; maganda at matangos ang ilong; ngunit sakang”.

15. Ang mga Ninuno ni Rizal
Gaya ng karaniwang
Pilipino si Rizal ay isang
produkto ng pinaghalu-
halong lahi. Sa kanyang
mga ugat ay nananalaytay
ang dugo ng Silangan at
Kanluran – Negrito,
Indones, Malay, Tsino,
Hapon at Espanyol. Ngunit
mas nakalalamang ang
pagiging Malay niya at isa
siyang mahusay na
ispesimen ng kalalakihan.

16. Partido ng Ama ni Rizal
Domingo Lamèo (Cue Yi-Lam)
– nagmula sa distrito ng
Chinchow, Probinsiya ng
Fookien, Tsina. Anak ni Siong-
co at Jun-nio, dumating sa
Maynila noong 1690 at naging
Kristiano siya; napangasawa
niya si Inez Dela Rosa; ginamit
ang apelyidong Mercado taong
1731 dahil sa pagiging isang
komersyante.
Inez Dela Rosa
- Mayamang Tsinong
Kristiyano sa Maynila, anak
nina Jacinta Rafaela at Agustin
Chinco na isang mangangalakal
mula sa Chuan Chow. Ina nila
Francisco at Josefa, ngunit
makalipas ang limang araw ay
binawian din ng buhay si
Josefa.

17. Partido ng Ama ni Rizal
Francisco Mercado –
anak nina Domingo Lamèo
at Inez Dela Rosa
nanirahan sa Biñan;
napangasawa ng
mestisang Tsinong-
Pilipino, si Cirila
Bernacha, at nahalal
gobernadorcillo (alkalde
ng bayan) ama ni Juan at
Clemente.
Juan Mercado (Lolo ni
Rizal) –
Naging gobernadorcillo ng
bayan ng Biñan tulad ng
kanyang ama, mas kilala
bilang Kapitan Juan.
Napangasawa niya si Cirila
Alejandro. Mayroon silang
13 na anak at ang bunso
ay si Francisco Mercado
na ama ni Jose Rizal.

18. Namatay ang ama ni Francisco Mercado nang
siya ay 8 taong gulang pa lamang at lumaki sa
pag-aaruga ng kanyang ina. Nag-aral siya ng
Latin at Pilosopiya sa Kolehiyo ng San Jose sa
Maynila. Habang nag-aaral ay nakilala niya’t
umibig siya kay Teodora Alonzo Realonda, isang
estudyante sa Kolehiyo sa Santa Rosa. Ikinasal
noong Hunyo 28, 1848, at pagkaraa’y nanirahan
sa Calamba, kung saan pagsasaka at negosyo
ang ibinuhay nila sa malaki nilang pamilya.

19. Partido ng Ina ni Rizal
Eugenio Ursua –
napangsawa niya si
Benigna (di alam ang
apelyido), mula sa lahing
Hapones, ama ni Regina
Ursua. Sinasabing
nagmula kay Lakandula,
ang huling katutubong
hari ng Tondo.
Regina Ursua – anak nina
Eugenio at Benigna Ursua.
Napangasawa niya si
Manuel de Quintos isang
abogadong Tsinong-
Pilipino mula sa
Pangasinan. Mayroong 4
na anak kabilang si
Brigida de Quintos ina ni
Teodora.

20. Partido ng Ina ni Rizal
Brigida de Quintos – anak
nina Regina at Manuel de
Quintos, ikinasal kay
Lorenzo Alberto Alonzo.
Ang kanilang mga anak ay
sina: Narcisa, Teodora (ina
ni Rizal), Gregorio, Manuel
at Jose.
Lorenzo Alberto Alonzo -
isang kilalang mestisong
Espanyol-Pilipino ng
Biñan. Ang ama ni Teodora
Alonzo.

21. Ang Apelyidong Rizal
Ang tunay na apelyido ng mag-anak na Rizal ay Mercado, na
ginamit noong 1731 ni Domingo Lamèo na isang Tsino (ninuno ni
Rizal). Ginamit ng mag-anak ang “Rizal”(na ang ibig sabihin sa salitang
Espanyol ay isang bukid na tinatamnan ng trigo, inaani habang lunti pa
at muling tutubo) na ibinigay ng isang Espanyol na isang alcalde mayor
(gobernador heneral ng Lalawigan) ng Laguna, na kaibigan ng pamilya.
Kaya sinabi ni Rizal sa sulat nya kay Blumetritt:
“ Ako lamang ang Rizal dahil sa aming bahay, ang mga magulang
ko’t kapatid, pati na ang ibang kamag-anak ay tinatawag sa dati naming
apelyido, ang Mercado. Ang aming pamilya ay talaga namang Mercado,
ngunit maraming Mercado sa Pilipinas na hindi naman namin kamag-anak.
Sinasabing isang kaibigan sa pamilya ang nagbigay sa amin ng apelyidong
Rizal. Hindi naman ito gaanong pinapansin ng pamilya, ngunit ngayon ay
kailangan kong gamitin iyon. Sa ganitong paraan, nagmumukhang anak
ako sa labas”.

22. Ang Tahanan ng mga Rizal
Ang tahanan ng mga Rizal kung saan
isinilang ang bayan, ay isang katangi-tanging
bahay-na-bato sa Calamba noong panahon
ng mga Espanyol. May dalawang palapag
ito, parihaba ang hugis, gawa sa batong
adobe at matigas na kahoy at may bubong
na pulang tisa. Ganito inilarawan ni Dr.
Rafael Palma, mananalambuhay ni Rizal.
“ Mataas at malaki ang bahay, matatag at
may laban sa lindol, may bintanang kapis.
Malalapad ang mga pader sa unang
palapag ay gawa sa kahoy, liban sa bubong
na pulang tisa; ang estilo ay tulad ng mga
gusali sa Maynila ng panahong iyon... Sa
likod ay may azotea at malapad at malalim
na imbakan ng tubig ulan para magamit sa
bahay”.
“Sa likod ng bahay ay may manukan at nag
aalaga din sila ng pabo . May malaking
hardin ng mga namumungang puno - atis,
balimbing, tsiko, makopa, papaya, santol,
tampoy at iba pa”.

23. Ang Bahay at ibang mga gamit ng mag-anak na Rizal

24. Mabuting Pamilya na Nakaluluwang
sa Buhay o Nakaririwasa
Ang mag-anak na Rizal ay kabilang sa mga principalia,
mayayaman ng isang bayan noong panahon ng Espanyol. Sila ay isa sa
mga kilalang pamilya sa Calamba. Bunga ng katapatan, katapatan,
kasipagan at pagiging masinop sa buhay, nakapamuhay ng maayos ang
mga magulang ni Rizal. Mula sa lupang inuupahan sa Ordeng
Dominiko, nakapag-aani sila ng palay, mais at tubo. Nag-aalaga sila ng
baboy, manok, at pabo sa kanilang likod-bahay. Bukod sa pagsasaka at
paghahayupan, si Donya Teodora ay may maliit na tindahan, maliit na
gilingan ng arina at gawaan ng hamon.
Patunay ng pagiging mayaman nila, nakabiliat nakapagpatayo
ng malaking bahay ang mga magulang ni Rizal sa tabi ng simbahan at
nakabili pa sila ng isa pang bahay. Mayroon silang karwahe na simbolo
ng mga illustrados ng panahong iyon at pribadong aklatan
(pinakamalaki sa Calamba) na may higit 1000 tomo.

25. Ang Buhay ng mga Rizal
Payak ngunit masaya ang buhay pamilya ng mga Rizal. Tulad ng ibang
mag-anak na Pilipino, malapit sa isa’t-isa ang mag-anak na Rizal. Sa kabila ng
kanilang pamumuhay hindi silang lumaki sa layaw. Istrikto ang kanilang
magulang tinuruan nila ang mga anak na magmahal sa Diyos, kumilos nang
ayon sa kagandahang asal, maging masunurin at magalang sa lahat, lalo na sa
mga nakatatanda sa kanila.
Noong bata pa pinapalo nila ang kanilang mga anak kapag may
ginawang kalokohan kasama si Jose Rizal naniniwala sila sa kasabihang “kundi
papaluin ang bata, lalaki sila sa layaw”. Araw-araw ay nakikinig ng misa ang
mga Rizal sa simbahan ng kanilang bayan lalo na kapag Linggo at pista opisyal.
Sama-sama silang nagdarasal sa bahay – orasyon kapag takip-silim at Rosaryo
bago matulog sa gabi. Pagkatapos magdasal ay nagmamano ang mga anak sa
mga magulang.
Ngunit hindi naman dasal at pagsisimba lamang ang buhay ng mga
batang Rizal. Mayroon din silang panahon para maglaro sa azotea o hardin.
Ang mga nakatatandang kapatid ay pinapayagang makipaglaro sa mga bata
buhat sa ibang pamilya.

26. Thank you…