Tembang macapat materi kelas 11 (Desvita Rizqa P.)

1. Desvita
Desvita
09 / XI MIPA 4
09 / XI MIPA 4
SMA NEGERI 1
SMA NEGERI 1
PASURUAN
PASURUAN
Tembang
Tembang
Macapat
Macapat

2. Daftar
Daftar
Isi
Isi
Filosofi Tembang
Macapat
12
Ancasane
Tembang
Macapat
Paugeran Guru
Gatra, Lagu,
Wilangan
13
14
Tabel Guru
Gatra, Lagu, lan
Wilangan
Unsur kebasaan
Tembang Macapat 15-17
01-11

3. Maskumambang minangka
pratandha wiwitaning urip
manungsa ing donya. Tembang
Maskumambang iki menehi
gambaran babagan jabang bayi
ing kandhutan ibu nalika lagi
ngandhut. Kathah tegesipun
Maskumambang piyambak
ingkang tegesipun mas
kumambang.
1. Maskumambang
1. Maskumambang
01

4. Mijil yaiku anane ing jagad iki kang
digambarake kanthi tembang
Macapat, yaiku tembang Mijil kang
padha tegese karo wijil, yaiku metu
saka wetenge ibu.
2. Mijil
2. Mijil
02

5. Sinom yaiku manungsa sing
masuki umur kanak-kanak.
Masa iki manungsa nyesuai
diri digawe pengolahan fisik
lan bathin.
3. Sinom
3. Sinom
03

6. Kinanthi sajrone filosofi
tembang Kinanthi yaiku wektu
nalika bocah dibimbing lan
dituntun dening wong tuwane
supaya bisa dadi pribadi sing
luwih apik ing tembe (masa
depan).
4. Kinanthi
4. Kinanthi
04

7. Asmarandana nggambarake
asmara ing panguripane
manungsa. Periode iki diwiwiti
nalika manungsa wiwit nduweni
minat marang lawan jenis, yaiku
nalika isih remaja.
5. Asmarandana
5. Asmarandana
05

8. Gambuh menika saged
dipuntegesi jumbuh ingkang
trep utawi sarujuk,
nggambaraken bab enggal
gesangipun manungsa,
inggih menika nalika
bebrayan.
6. Gambuh
6. Gambuh
06

9. Dhandhanggula nggambarake
proses munggah-mudun ing
bebrayan sing kudu dilalui
bebarengan wiwit mapan ing
kulawarga lan bisa nyukupi
kabutuhan kulawarga.
7. Dhandhanggula
7. Dhandhanggula
07

10. Durma asale saka tembung derma
kang tegese menehi rejeki marang
wong liya. Nalika kabeh kabutuhan
wis rampung lan ora ana
kekurangan apa-apa. Manungsa
wiwit mikir babagan mbagi rejeki
marang wong liya. Nanging ora
jarang sawise rumangsa cukup
dheweke malah tumindak sombong
lan gumedhe.
8. Durma
8. Durma
08

11. Pangkur asale saka tembung
mungkur (mundur/mungkur),
manungsa wiwit undur saka
pepinginan kadonyan lan
banjur mikir babagan urip
sawise mati. Sawise kabeh
kabetahan ing donya wis
kacukupan, mula manungsa
banjur golek bekal kanggo urip
langgeng ing tembe.
9. Pangkur
9. Pangkur
09

12. Megatruh mujudake tembang
macapat kang nggambarake
manungsa kang lagi nemahi pati.
Megat tegese pisah, ruh tegese
urip. Pisah antarane awak lan
nyawa lan balek menyang asale.
10. Megatruh
10. Megatruh
10

13. Pocung, raga kang wis ditinggal
roh mau banjur disucekake
sadurunge dibalekake ing lemah.
Layon banjur diadusi lan
dibungkus nganggo kain kafan
sing diarani pocong. Tembang
Macapat Pocung yaiku tembang
kang ngelingake marang
pati.Tembang iki minangka
pungkasan saka sewelas tembang
macapat.
11. Pocung
11. Pocung
11

14. Tembang Macapat nduweni
nilai luhur lan nilai budaya.
Tembang macapat ancase
nuntun perjalanan e
manungsa saka cilik kanthi
sedo supaya nduweni kauripan
sing bener lan tentrem.
Ancasane
Ancasane
Tembang Macapat
Tembang Macapat
12

15. Guru Wilangan
Paugeran
Paugeran
Guru Gatra, Guru wilangan, lan Guru Lagu
Guru Gatra
Guru gatra yaiku akehe gatra (baris)
saben sepada (bait) tembang.
Guru wilangan yaiku akehe wanda
(suku kata) ing saben gatra (baris)
tembang.
Guru Lagu
Guru lagu yaiku dhong-dhinge/tibane
swara ing saben pungkasane gatra.
13

16. Tabel
Tabel
Guru gatra, Guru wilangan, lan Guru
lagu
14

17. • Asale saka tembung 'dasan' ateges
sepuluh jeneng utawa aran.
• Dasanama: jenenge wong utawa aran
nganti sepuluh (utawa luwih) kang padha
utawa meh padha tegese.
Tembung Kawi
Tembung Kawi
• Tembung-tembung asale saka Basa
Jawa Tengahan/ Jawa Kuno.
• Tembung iki biasane digunakake
kanggo omongan sabendina mula
saiki wis jarang keprungu.
Tuladha :
Aji (Raja), Ambeg (sipat), Lena (mati)
Tembung Dasanama
Tembung Dasanama
Tuladha :
Sira padha tegese karo : kowe, sampeyan, panjenengan
Sudra pada tegese karo : papat, mlarat, sengsara, mlarat
Tembung Garba
• Tembung kang kedadeyan saka
gandhenge tembung loro utawa luwih.
Tuladha :
Sinom (isih enom), Ratwagung (Ratu
agung), Siraku (sirah iku)
15

18. Gunung merapi lir bebaya
Metuno dahana sing dahsyat banget
Manungsa sing kapyarsa padha wedi
Amarga swara dentuman sing galak
Panti padha rusak kabeh
Kewan pada sungkawa amarga
keilangan panggonan tinggal e
Akeh manungsa sing sirna
Manungsa sing dadi korban bencana
ngalami nespata sing mendalam
Iku kabeh marga cobaan mring
manungsa
Manungsa kudu marta gawe ngadhepi
maneka cobaan
Salah sijine nyuwun pangaksama mring
Gusti Allah
Iku kuwasane mring Gusti Allah
Unsur Kebasaan
Unsur Kebasaan
Sandi Asma
Sandi Asma
Jenenge pangripta sing diwedharake kang
satemene kang dipilah-pilih adhapur wanda-
wanda utawa aksara-aksara.
Tuladha :
16

19. Dina ledheng kawruh
Ing pakaryan mrih trengginas
Nalar mulur rinengga ambeg berbudi
Anjrah mring para siswa
Sandi Karsa
Sandi Karsa
Ukara sing diwedharake kang satemene
kang dipilah-pilih adhapur huruf. Sandi
iki digawe medharake cipta, gagasan,
utawa kekarepan.
Pepinginan kang samya kae
Esthining tyas maujud
Naning mulya
Dina dina kapungkur
Iku dadi landhasaneki
Dina kang bakal teka
Ing pangangakah umus
Kita bangsa Indonesia
Anemahi jaman
Nyrambahi Nusantara
Tuladha :
17

20. Matur Nuwun
Matur Nuwun