Homilie van paus Benedictus XVI bij gelegenheid van de zaligverklaring van de Dienaar Gods Johannes Paulus II. Sint Pietersplein, zondag 1 mei 2011. Zes jaar geleden bevonden wij ons op dit plein voor de begrafenis van paus Johannes Paulus II. Diep was het verdriet om het verlies, maar nog groter was het gevoel van een geweldige genade die Rome en de hele wereld omvatte (...) En nu is de lang verwachte dag gekomen: Johannes Paulus II is zalig! vertaling drs. H.M.G. Kretzers

1. Homilie van paus Benedictus XVI bij
gelegenheid van de zaligverklaring van
de Dienaar Gods Johannes Paulus II
Sint Pietersplein, zondag 1 mei 2011
Geliefde broeders en zusters,
Zes jaar geleden bevonden wij ons op dit plein voor de begrafenis van paus Johannes Paulus II. Diep
was het verdriet om het verlies, maar nog groter was het gevoel van een geweldige genade die Rome en
de hele wereld omvatte: de genade die als het ware de vrucht was van het hele leven van mijn geliefde
voorganger, en in het bijzonder van zijn getuigenis in het lijden. Al op die dag werden wij de geur van
zijn heiligheid gewaar en het volk Gods heeft op vele wijzen zijn verering voor hem getoond. Daarom
heb ik gewild dat met inachtneming van de normen van de Kerk zijn zaligverklaringsproces redelijk snel
voortgang kon vinden. En nu is de lang verwachte dag gekomen: Johannes Paulus II is zalig!
Ik wil u allen van harte groeten, die voor heid. Daarom is deze datum gekozen voor
deze gelukkige gelegenheid in zo groten de huidige viering, omdat mijn voorgan-
getale vanuit alle delen van de wereld in ger door het plan van de Voorzienigheid
Rome bent samengekomen, heren kardi- precies op de vigilie van dit feest is over-
nalen, patriarchen van de oosterse katho- leden. Bovendien is het vandaag de eerste
lieke Kerken, medebroeders in het bis- dag van de maand mei, de Mariamaand;
schopsambt en het priesterschap, officiële en het is ook de gedachtenis van Sint
delegaties, ambassadeurs en burgerlijke Jozef, de arbeider. Deze elementen verrij-
autoriteiten, godgewijde mannen en ken ons gebed en zijn ons, die nog pel-
vrouwen en lekengelovigen, en ik breid grims zijn in tijd en ruimte, tot steun, ter-
deze groet uit tot allen die met ons zijn wijl er in de hemel feest is onder engelen
verenigd via radio en televisie. en heiligen! En toch is er één God, en één
Christus de Heer, die als een brug hemel
Deze zondag is de tweede zondag van Pa- en aarde verbindt, en wij voelen ons op
sen, die de zalige Johannes Paulus II heeft dit ogenblik meer dan ooit nabij, als
genoemd naar de Goddelijke Barmhartig- nemen wij deel aan de hemelse liturgie.
189 • 2011 5

2. “Zalig die niet gezien en toch geloofd Paulus II plaatsvindt op de eerste dag van
hebben” (Joh. 20, 29). In het evangelie de Mariamaand, onder de moederlijke
van vandaag spreekt Jezus deze zalig- blik van haar die met haar geloof het
spreking uit: de zaligspreking van het geloof van de apostelen ondersteunde en
geloof. Zij treft ons in het bijzonder, voortdurend het geloof ondersteunt van
omdat wij nu juist bijeen zijn om een hun opvolgers, vooral van hen die zijn
zaligverklaring te vieren, en nog meer, geroepen tot de stoel van Petrus. Maria
omdat vandaag een paus is zalig ver- komt in de verhalen over de verrijzenis
klaard, een opvolger van Petrus, geroepen van Christus niet voor, maar haar aanwe-
om de broeders en zusters te bevestigen zigheid is als het ware overal verborgen:
in het geloof. Johannes Paulus II is zalig zij is de Moeder aan wie Jezus ieder van
om zijn sterk en edelmoedig, apostolisch zijn leerlingen en heel de gemeenschap
geloof. En onmiddellijk herinneren wij heeft toevertrouwd. Wij merken in het
ons die andere zaligspreking: “Zalig zijt bijzonder hierbij op dat de daadwerkelijke
gij Simon, zoon van Jona, want niet vlees en moederlijke aanwezigheid van Maria
en bloed hebben u dit geopenbaard, maar door de heilige Johannes en de heilige
mijn Vader die in de hemel is” (Mat. Lucas wordt opgetekend in de teksten die
16,17). Wat heeft de hemelse Vader aan voorafgaan aan die van het evangelie van
Simon geopenbaard? Dat Jezus de vandaag en de eerste lezing: in het ver-
Christus is, de Zoon van de levende God. haal over de dood van Jezus, waar Maria
Om dit geloof wordt Simon ‘Petrus’, de verschijnt aan de voet van het kruis (vgl.
rots waarop Jezus zijn Kerk kan bouwen. Joh. 19,25) en aan het begin van de
De eeuwige zaligheid van Johannes Handelingen van de apostelen”, die haar
Paulus II, die de Kerk vandaag met vreug- laten zien te midden van de leerlingen die
de verkondigt, past geheel binnen deze in gebed bijeen zijn in de zaal van het
woorden van Christus: “Zalig zijt gij Laatste Avondmaal (vgl. Hand. 1,14).
Simon” en “Zalig die niet gezien en toch
geloofd hebben”. De zaligheid van het Ook de tweede lezing van vandaag
geloof, die ook Johannes Paulus II van spreekt ons over het geloof, en het is nu
God de Vader geschonken heeft gekregen juist de heilige Petrus die vol geestelijk
voor de opbouw van de Kerk van enthousiasme schrijft, wanneer hij de
Christus. pasgedoopten wijst op de redenen van
hun hoop en hun vreugde. Ik wil graag
Maar onze gedachten gaan uit naar een opmerken dat Petrus in deze passage aan
andere zaligspreking die in het evangelie het begin van zijn Eerste brief niet de
aan alle andere voorafgaat. Het is die van gebiedende wijs gebruikt, maar de aanto-
de Maagd Maria, de Moeder van de nende. Hij schrijft immers: “Dan zult gij
Verlosser. Tot haar die zojuist Jezus in juichen”, en: “Hem hebt gij lief zonder
haar schoot heeft ontvangen, zegt de hei- Hem ooit gezien te hebben. In Hem
lige Elisabeth: “Zalig zij die geloofd heeft, gelooft gij, ofschoon gij Hem ook nu niet
dat tot vervulling zal komen wat haar ziet. Hoe onuitsprekelijk, hoe hemels zal
vanwege de Heer gezegd is” (Luc. 1,45). uw vreugde zijn, als gij het einddoel van
De zaligheid van het geloof heeft haar uw geloof, de redding van uw ziel,
model in Maria en wij allen zijn verheugd bereikt” (1 Petr. 8-9). Alles staat in de
dat de zaligverklaring van Johannes aantonende wijs, omdat er een nieuwe
6 2011 • 190

3. werkelijkheid is, tot stand gebracht door volgens pauselijk wapen van Karol
de verrijzenis van Christus, een werkelijk- Wojtyla: een gouden kruis, een M, rechts-
heid die toegankelijk is voor het geloof. onder en het motto ‘Totus tuus’, dat over-
“Het is de Heer, die dit heeft gedaan, een eenkomt met de beroemde uitdrukking
wonder voor onze ogen”, zegt de Psalm van Louis Marie Grignion de Montfort en
(118,23), de ogen van het geloof. dat voor Karol Wojtyla een fundamenteel
principe van zijn leven was geworden:
Geliefde broeders en zusters, vandaag “Totus tuus ego sum et omnia mea tua
straalt de geliefde en vereerde figuur van sunt. Accipio Te in mea omnia: praebe
Johannes Paulus II voor onze ogen, in het mihi cor tuum, Maria” – “Ik ben geheel
volle geestelijke licht van de verrezen de uwe en alles wat van mij is, is van u. Ik
Christus. Vandaag voegt zijn naam zich beschouw u als mijn alles. Geef mij uw
bij de schare heiligen en zaligen die hij hart, o Maria” (Tractaat over de ware
gedurende de bijna 27 jaar van zijn pon- devotie tot de Heilige Maagd”, nr. 266).
tificaat heilig- en zalig heeft verklaard,
waarbij hij met nadruk herinnerde aan de In zijn Testament schreef de nieuwe zali-
universele roeping tot een hoge mate van ge: “Toen het conclaaf van kardinalen op
christelijk leven, tot heiligheid, zoals de 16 oktober 1978 Johannes Paulus II koos,
constitutie van het concilie Lumen genti- zei de primaat van Polen, Stefan
um zegt. Alle leden van het volk Gods – Wyszynski, mij: ‘De opdracht van de
bisschoppen, priesters, diakens, lekenge- nieuwe paus zal zijn om de Kerk in het
lovigen, mannelijke en vrouwelijke religi- derde millennium binnen te leiden’.” En
euzen – wij zijn op weg naar het hemels Johannes Paulus II voegde eraan toe: “Ik
vaderland, waarheen ons de Maagd Maria wil opnieuw mijn dank aan de heilige
is voorgegaan, die op een bijzondere en Geest uitspreken voor de grote gave van
volmaakte wijze is verbonden met het het Tweede Vaticaans Concilie, waaraan
mysterie van Christus en van de Kerk. ik, samen met de gehele Kerk – en boven-
Karol Wojtyla heeft, eerst als hulpbis- al het gehele Bisschoppencollege – veel
schop en vervolgens als aartsbisschop verplicht ben. Ik ben ervan overtuigd dat
van Krakau, aan het Tweede Vaticaans nog lange tijd nieuwe generaties gebruik
Concilie deelgenomen en wist goed dat zullen maken van de rijkdom die dit
het opdragen van het laatste hoofdstuk Concilie de 20ste eeuw heeft geschonken.
van het document over de Kerk aan Maria Als een bisschop, die vanaf de eerste tot
betekende haar voor iedere christen en de laatste dag aan deze conciliaire
heel de Kerk tot beeld en model van hei- gebeurtenis deelnam, wens ik dit grote
ligheid te maken. Deze theologische visie patrimonium toe te vertrouwen aan dege-
is het die de zalige Johannes Paulus II als nen die het nu en in de toekomst zullen
jonge man heeft ontdekt en vervolgens verwezenlijken. Van mijn kant dank ik de
gedurende zijn hele leven heeft bewaard eeuwige Herder die mij toestond deze zeer
en verdiept. Een visie die wordt samenge- grote zaak te mogen dienen gedurende al
vat in het bijbelse beeld van Christus aan de jaren van mijn pontificaat.”
het kruis met naast zich zijn moeder En wat is deze zaak? Het is dezelfde die
Maria. Een beeld dat in het evangelie van Johannes Paulus II heeft uitgesproken bij
Johannes (19,25-27) is te vinden en is zijn eerste plechtige mis op het Sint
hernomen in het bisschoppelijk en ver- Pietersplein met de gedenkwaardige
191 • 2011 7

4. woorden: “Weest niet bang! Integendeel, het Grote Jubileum heeft hij het christen-
opent wijd de deuren voor Christus!” Wat dom een vernieuwde oriëntatie op de toe-
de pas gekozen paus aan allen vroeg, komst gegeven, de toekomst van God, die
heeft hij zelf als eerste gedaan: hij heeft de geschiedenis overstijgt, maar toch
de maatschappij, de cultuur, de politieke inwerkt op de geschiedenis. Die hoopvol-
en economische systemen voor Christus le verwachtingen, die in zekere zin aan
geopend door met de kracht van een het marxisme en de ideologie van de
gigant – een kracht die hij kreeg van God vooruitgang waren overgelaten, heeft hij
– een tendens om te buigen die onom- op legitieme wijze opgeëist voor het
keerbaar kon lijken. christendom door aan alle verwachtingen
het ware gezicht van de hoop terug te
Met zijn getuigenis van geloof, liefde en geven. Deze moeten we in de geschiede-
apostolische moed, gepaard gaande met nis waarmaken in een ‘adventsgeest’, in
een grote menselijke lading, heeft deze ons persoonlijk en gemeenschappelijk
voorbeeldige zoon van de Poolse natie de bestaan, gericht op Christus. Zo’n bestaan
christenen van heel de wereld geholpen vervult de mens ten volle en maakt zijn
om geen angst te heben zich christen te verwachtingen van gerechtigheid en
noemen, tot de Kerk te behoren, over het vrede waar.
evangelie te spreken. In één woord: hij
heeft ons geholpen geen angst te hebben Tenslotte zou ik God ook willen danken
voor de waarheid, omdat de waarheid een voor de persoonlijke ervaring die Hij mij
waarborg is voor de vrijheid. heeft gegund om lang samen te werken
met de zalige paus Johannes Paulus II. Ik
Om het nog eens kort te zeggen: Hij heeft had eerder al de gelegenheid gehad om
ons weer de kracht gegeven om te gelo- hem te leren kennen en te waarderen,
ven in Christus, omdat Christus de maar vanaf 1982, toen hij mij naar Rome
Redemptor hominis, de Verlosser van de riep als prefect van de Congregatie voor
mens is: het thema van zijn eerste ency- de Geloofsleer, heb ik hem gedurende 23
cliek en de leidraad van alle andere. jaar nabij kunnen zijn en heb ik zijn per-
soon steeds meer kunnen gaan hoogach-
Toen Karol Wojtyla de troon van Petrus ten. Mijn dienstwerk werd ondersteund
besteeg, bracht hij zijn diepdoordachte door zijn geestelijke diepgang, de rijkdom
denken over de confrontatie tussen van zijn inzichten. Het voorbeeld van zijn
marxisme en christendom met zich mee, gebed heeft mij altijd getroffen en
dat was gebaseerd op de mens. Zijn bood- gesticht: hij ging geheel op in de ontmoe-
schap was: de mens is de weg van de Kerk ting met God, ook temidden van de vele
en Christus is de weg van de mens. Met verplichtingen van zijn ambt. En dan zijn
deze boodschap, die de grote erfenis van getuigenis in het lijden: de Heer heeft
het Tweede Vaticaans Concilie is en van hem langzamerhand van alles ontdaan,
zijn ‘stuurman’, de dienaar Gods Paulus maar hij is altijd een ‘rots’ gebleven, zoals
VI, heeft Johannes Paulus II het volk Christus het heeft gewild. Zijn grote
geleid en de drempel van het derde mil- nederigheid, geworteld in de innige ver-
lennium doen overgaan, die hij juist eniging met Christus, heeft het hem
dankzij Christus ‘drempel van de hoop’ mogelijk gemaakt de Kerk te blijven lei-
heeft kunnen noemen. Ja, door middel den en de wereld een nog welsprekendere
van de lange weg van voorbereiding op boodschap te geven juist in de tijd dat
8 2011 • 192

5. zijn fysieke krachten minder werden. Zo
heeft hij op bijzondere wijze de roeping
van iedere priester en bisschop verwezen-
lijkt: geheel één worden met de Jezus die
hij dagelijks in de Kerk ontvangt en aan-
biedt.
Zalig gij, geliefde paus Johannes Paulus
II, omdat gij hebt geloofd! Blijf – zo bid-
den wij u – vanuit de hemel het geloof
van het volk Gods ondersteunen. Gij hebt
ons zo dikwijls op dit plein vanuit het
paleis gezegend. Wij bidden u vandaag:
Heilige Vader zegen ons! Amen.
Benedictus XVI
© Copyright 2011 – Libreria Editrice
Vaticana / Secretariaat RK Kerk in
Nederland
Vertaling: drs. H.M.G. Kretzers
193 • 2011 9