ANAYASAL VERGİ HUKUKU

1. ANAYASAL VERGİ HUKUKUNA GİRİŞ:
ANAYASACILIK, ANAYASAL HUKUK DEVLETİ VE MEŞRU VERGİLEME
PROF.DR.COŞKUN CAN AKTAN
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:Aktan,C.C.2019.Anayasal Vergi Hukuku,Ankara: Seçkin Yayınları.
Sunumu Hazırlayan :GİZEM KÖSLÜ

2. VERGİ HUKUKU
• Vergi hukuku kişilerle devlet arasındaki vergisel ilişkileri düzenleyen kamu hukuku dalıdır.
• Vergi hukukunun yasamadan,yürütmeden ve yargıdan doğan muhtelif kaynakları söz
konusudur.
YASAMA
• Anayasa
• Kanun
• Uluslararası vergi
anlaşmaları
YÜRÜTME
• Kanun hükmünde
kararnameler
• Tüzük
• Yönetmelik
• Tebliğ
• Genelge
YARGI
• Anayasa mahkemesi
kararları
• İçtihadı birleştirme
kararları
• Diğer yargı kararları

3. ANAYASACILIK VE ANAYASAL HUKUK DEVLETİ
• Anayasal vergi hukukunun temelleri anayasacılık felsefesine ve anayasal
hukuk devleti anlayışına dayalıdır.
• ANAYASACILIK Devlet yönetiminin keyfi değil önceden belirlenmiş
kurallara dayanması gerektiği yönündeki bir yaklaşımı savunmaktadır.
• Anayasacılık felsefesinin temelleri üzerine ilk önemli felsefi eserler John
Locke ve onu takiben Montesquieu’ya aittir.
• Anayasacılığın temel özellikleri;
❖ Siyasi yönetimleri hukuk kuralları ile sınırlandırmak.
❖Özgürlükleri korumak ve güvence altına almaktır.
ANAYASACILIK
SINIRLI
DEVLET

4. ANAYASACILIK FELSEFESİ
ANAYASACILIK FELSEFESİNİN BAŞLICA AMAÇLARI;
• Doğal insan haklarını (hayat,hürriyet,mülkiyet) ve sivil özgürlükleri (seyahat,yerleşme düşünce
özgürlüğü) siyasi sistemin temel ilkeleri ve temeli olarak tesis etmek .
• Devlet iktidarı üzerine, insan hak ve hürriyetlerini korumak için, alenî, bilinen, istikrarlı ve
sonuçları tahmin edilebilir-önceden bilinebilir sınırlar koymak.
•Devletin, belli siyasal sınıfların veya onların müttefiklerinin özel refahı için çalışmaktan ziyade
genel kamusal amaçlar ve çıkarlar için çalışmasını sağlamak.
•ANAYASACILIK FELSEFESİNİN İLKELERİ:
Sosyal sözleşme
Temsil ve katılım
Hukukun üstünlüğü
Anayasanın
üstünlüğü ve
bağlayıcılığı
Kuvvetler ayrılığı
Kontrol ve denge
Federalizm
Sağlamlaştırma
(entrenchment)

5. 4321
SOSYAL
SÖZLEŞME
HUKUKUN
ÜSTÜNLÜĞÜ
KUVVETLER
AYRILIĞI
SAĞLAMLAŞTIRMA
•Temsil
•Katılım
•Rıza
•Onay
•Hukuk devleti
•Hukukun
üstünlüğü
•Anayasanın
bağlayıcılığı
•Yatay kuvvetler
ayrılığı
•Dikey kuvvetler
ayrılığı
•Kontrol&denge
•Kaliteli
çoğunluk
kuralı
•Çift meclis
•Referandum
•Görev ve
yetki sınırı
•Vatandaşlar ve devlet
arasında bir sosyal sözleşme
söz konusudur.
•Sözleşme konusu devletin
barış,düzen ve güvenliği tesis
etme görevidir.
•Keyfi devlet söz
konusu değildir.
•Devletin güç ve
yetkileri hukukla
sınırlandırılmıştır.
•Yasama,yürütme ve yargı
arasında fonksiyonel bir
güç paylaşımı vardır.
•Federalizm ile dikey
kuvvetler ayrılığı
gerçekleşir.
•Anayasanın temel
ilkelerinin siyasal
yönetimler tarafından
kolayca değiştirilmesini
önleyecek kurallar
mevcuttur.
ANAYASACILIK FELSEFESİNİN TEMEL UNSURLARI

6. ANAYASAL VERGİ
HUKUKUNUN TEMEL
İLKELERİ VE KAPSAMI
•Anayasal vergi hukuku devletin
vergileme yetkisinin meşruiyeti ve
hukukiliği konularını bir arada inceler.
•Devletin vergileme yetkisini,bu
yetkinin çerçevesini ve sınırlarını tayin
eden anayasal normlar bütünüdür.
Devletin vergilendirme yetkisinin
sınırlandırılması ;
•İngiltere’de 17’nci yüzyılda; Kıta
Avrupa’sında ise 18’inci ve 19’uncu
yüzyıllarda başlamıştır
• İngiltere’de Magna Carta
Libertatum’dan (1215) başlayan ve
daha sonra Haklar Bildirgesi (1688) ile
devam eden mücadeleler kralın bazı
vergileme yetkilerinin parlamentoya
devredilmesiyle sonuçlanmıştır.

7. ANAYASAL VERGİ HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
VE KAPSAMI
ANAYASAL VERGİ HUKUKUNDA ÖNEM TAŞIYAN SORULARDAN BAZILARI
• Vergilerin halkın onayı ve rızasına dayalı olması gerekir mi? Devlet egemenlik hakkını ileri sürerek halkın
rıza ve onayı olmaksızın vergi alabilir mi?
• Devlet hangi kaynaklar üzerine vergi koyma hakkına sahiptir? Ya da anayasal bir kural ve sınırlama
olmaksızın yasama organının kanunla her türlü vergi koyma hakkı var mıdır?
• Vergilemede kanunilik ilkesi vergilemenin meşruiyeti için yeterli midir? “Vergiler ancak kanunla konulur ve
kanunla kaldırılır” şeklindeki bir anayasal kurala dayalı vergileme tek başına meşruluk sağlar mı?
• Devletin hangi oranda vergi alması kabul edilebilir? Vergilerin ahlaki ve hukuki sınırı nedir ? Vergi
oranlarının üst sınırının anayasada belirlenmesi mümkün olabilir mi?
• Parlamentonun anayasada belirtilen konular dışında bir vergi koyması mümkün müdür? Kabul edilebilir mi?
• Yürütme organının istediği şekilde her konuda vergisel düzenlemeler yapması, vergi oranlarını indirmesi-
yükseltmesi vergilemede keyfîlik oluşturacağı için kabul edilebilir mi?

8. •Geriye doğru
yürümezlik
•Bağlayıcılık
•Belirlilik
•Açıklık
•Kesinlik
•Genellik
•Kanun önünde
eşitlik
•İstikrar
•Kurallarda daimilik
•Kurallarda
düzenlilik
•Kıyas yapmama
ANAYASAL
VERGİLEME
İLKELERİ
ANAYASAL VERGİ HUKUKU:TEMEL İLKELER

9. ANYASAL VERGİ HUKUKUNUN KAPSAMI
• Anayasa içerisinde vergilerin ne üzerinde alınacağı çok açık ve net olarak belirlenmelidir.
• Vergi konusunun kapsamı ve vergi konusunun genişletilebilmesine dair temel kural(lar)
anayasada yer almalıdır. (Belirlilik, açıklık, kesinlik ilkesi, bağlayıcılık ilkesi)
• Vergiler tek oranlı (düz oranlı) olarak anayasal garanti altına alınmalıdır. Vergi oranlarının
maksimum sınırı da anayasa içerisinde açık ve net olarak tespit edilmelidir. (Kesinlik
ilkesi; bağlayıcılık ilkesi)
• Genellik ve kanun önünde eşitlik ilkesi anayasada çok açık olarak güvence altına
alınmalıdır.
• Anayasa içerisinde vergi istisna ve muafiyetleri, vergi kolaylıkları, vergi avantajları ve
saire vergi ayrıcalıklarını ve dolayısıyla vergi ayrımcılığını yasaklayan bir hüküm yer
almalıdır

10. ANYASAL VERGİ HUKUKUNUN KAPSAMI
• Genellik ve kanun önünde eşitlik ilkesi anayasada çok açık olarak güvence altına
alınmalıdır. Anayasa içerisinde vergi istisna ve muafiyetleri, vergi kolaylıkları, vergi
avantajları ve saire vergi ayrıcalıklarını ve dolayısıyla vergi ayrımcılığını yasaklayan bir
hüküm yer almalıdır.
• Mali aflar anayasa içerisinde çok açık bir hüküm ile yasaklanmalıdır. (bağlayıcılık
ilkesi)
• Vergilerin hiçbir şekilde geriye doğru yürütülemeyeceğine ve kazanılmış hakların esas
olduğuna dair anayasada yasaklayıcı bir hüküm yer almalıdır. (Geriye doğru
yürümezlik ilkesi)
• Anayasada kıyas yasağına dair bir genel hüküm yer almalıdır. (Kıyas yapmama ilkesi)
• Kurallarda istikrar ve daimilik güvence altına alınırken anayasal esnekliğin de genel
kuralı tespit edilmelidir. (İstikrar ilkesi, kurallarda daimilik ilkesi, esnekliğe dair
kurallar vs.)

11. VERGİ HUKUKU
• Anayasal vergi hukuku vergilerin meşruiyetini araştıran ve sorgulayan bir hukuk alanıdır.
• Vergi hukuku ise vergilerin meşruiyetini sorgulamaksızın yasama ve/veya yürütme
organının hukuki tasarruflarının toplamından oluşur ve adına ‘’vergi mevzuatı’’ denir.
ŞEKLİ VERGİ HUKUKU
(PROSEDÜREL VERGİ HUKUKU)
VERGİ USUL HUKUKU
VERGİ TARHI HUKUKU
VERGİ İCRA HUKUKU
VERGİ YARGILAMA HUKUKU
VERGİ CEZA HUKUKU
MADDİ VERGİ HUKUKU
(ÖZEL VERGİ HUKUKU)
GELİR VERGİLERİ HUKUKU
HARCAMA VERGİLERİ HUKUKU
SERVET VERGİLERİ HUKUKU
DIŞ TİCARET VERGİLERİ HUKUKU
MUAMELE VERGİLERİ HUKUKU
VERGİ HUKUKU
(VERGİ MEVZUATI)

12. VERGİ HUKUKU=‘‘VERGİ MEVZUATI YIĞINI’’
➢Bugün modern devletlerin tamamında mevcut olan vergi mevzuatı bütünü(vergi hukuku)
tamamen yasama ve yürütme organlarının tasarrufundadır.
➢Devletlerin vergiler üzerindeki başlıca tasarruf hakları şu şekilde sıralanabilir;
➢Parlamentolar anayasada yer alan ‘vergiler kanunla alınır’ hükmünü (kanunilik ilkesi)
meşruiyet kaynağı göstererek her istediği konu üzerine vergi koyabilmektedir.
➢Yürütme organı vergiler konusundaki takdir hakkı ve yetkisini,tasarruflarını sınırsızca ve
sorumsuzca kullanabilmektedir. Vergi harcamaları bunun açı bir örneğidir.
➢Yasama ve/veya yürütme organı vergi oranlarını istediği anda indirip yükseltme yetkisine
sahip bulunmaktadır
➢Vergilemede kanunilik ilkesi ihlal edilerek kanun hükmünde kararnameler ile vergi koyma
yetkisi suistimal edilebilmektedir.

13. VERGİ HUKUKU=‘‘VERGİ MEVZUATI YIĞINI’’
• Bir gecelik ani bir toplantı sonrası parlamentolar vergiler konusunda torba bir yasa
çıkarabilmektedir
• Seçim dönemleri yaklaştığında vergi afları gündeme gelmekte; vergisini zamanında tam ve
eksiksiz ödeyen dürüst mükellefler cezalandırılmakta;vergisini zamanında ödemeyen
kişiler ve kurumlar adeta ödüllendirilmektedir.
• Geriye doğru vergileme suretiyle ‘‘geriye doğru yürümezlik ilkesi’’ ihlal edilebilmektedir.
• Yürütme organı belirli kesimler,sektörler lehine vergisel kolaylıklar teşvikler istisnalar ve
muafiyetler getirme yetkisine sahip bulunmaktadır ve ‘‘vergi ayrımcılığı’’ sorunu ortaya
çıkmaktadır.

14. VERGİ HUKUKU ve ANAYASAL VERGİ HUKUKU KARŞILAŞTIRMASI
ANAYASAL VERGİ HUKUKU VERGİ HUKUKU
(VERGİ MEVZUATI)
AMAÇ Sosyal sözleşme felsefesine bağlı olarak devletin
vergileme yetkisinin meşruiyetini sorgulamak;bu
çerçevede anayasal kurallar oluşturmak.
Şekli ve maddi vergi hukukuna ilişkin yasalar ve yasa hükmünde
kararnameler çıkarmak;tüzük,yönetmelik.genelge,özelge vs.
yürürlüğe koymak.
KAPSAM •Vergilerin meşruiyeti
•Vergilerin hukukiliği
•Rıza ve onay
•Yetkilerin çerçevesi ve sınırları
•Vs.
Vergi hukuku yasama ve yürütme organının onayladığı her türlü
mevzuatı kapsar. Vergileme yetkisi parlamento ve terki devri alan
yürütme organına aittir.
Parlamento ve yürütme organı vergiler konusunda her türlü
tasarrufta bulunmaya yetkilidir.
TEMEL İLKLER •Genellik ilkesi
•Kanun önünde eşitlik ilkesi
•Belirlilik-kesinlik ilkesi
•Geriye yürümezlik ilkesi
•Süreklilik-daimilik ilkesi
Parlamento ve yürütme organını vergiler konusunda sınırlandıran
anayasal kurallar <etkin> ve <fonksiyonel> değildir.İdare ve
vergileme konusunda eneklik-müdahalecilik hakkına sahiptir.
YÖNTEM •Anayasada vergileme etkisinin kullanımı ve sınırlarına
ilişkin kurallar(normlar) tespit edilir
•Anayasa bir ‘toplum sözleşmesi ’ olarak kabul edilir.
Seçim vasıtasıyla <millet iradesi> nin tecelli ettiği kabul edilir.Millet
iradesi desteğini alan parlamentonun ve yürütme organının her
türlü vergisel düzenleme yapmaya yetkili olduğu kabul edilir.
ETKİLERİ ve
SONUÇLARI
&
FAYDA VE
MALİYETLERİ
•Anayasacılık ve anayasal hukuk devleti gereği
vergilerin meşruiyeti sağlamlaştırılmış olur
•Yasama ve yürütme organının keyfi kararlar ve
talimatlarla vergi sistemini tahrip etmesi engellenmiş
olur.
•Vergi yönetiminde iradi-takdiri kararlar ve talimatlar hakimdir.
•Vergilemede esneklik ve müdahalecilik ilkesi geçerlidir.
•Genişleyen vergi mevzuatı ile vergi sistemi basitlikten uzaklaşır
•İdeal vergileme ilkelerinin istismar, suistimal ve ihlali söz
konusudur.

15. SONUÇ
• Çoğunluk iktidarını ele geçirip parlamentodan yasalar çıkarmak vergileme
yetkisine asla meşruiyet kazandırmaz.
• Parlamentolar ve hükümetler her istediği konu üzerine vergi koyamazlar.
• Vergi oranlarını istedikleri anda indirip,yükseltemezler.
• Kendi keyfi iradelerine göre mali aflar getiremezler.
• Kararnamelerle,torba yasalar ile belirli kişi ve gruplara vergi ayrıcalıkları ve
imtiyazları sunamazlar.
‘‘ …yasama ya da yüksek otorite günübirlik kavramlar ile değil;önceden halkın
bilgisine sunulmuş ve ilan edilmiş,tarafsız ve doğru yargıçlar tarafından
korunan yerleşik daima kurallarla bağlıdır.’’
JOHN LOCKE