1. Araling Panlipunan 8
Kasaysayan ng Daigdig
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Ang Daigdig sa Klasiko at
Transisyonal na Panahon
Engr. Virgilio V. Dionisio Memorial High School
Poblacion, Pulilan, Bulacan
2. Kapag natapos ang modyul na ito,ang mag
aaral ay inaasahang
nakapaglalahad ng pag-usbong at
pagunlad ng mga Klasiko na Lipunan sa
Africa, America, at mga Pulo sa Pacific;
nakapagsasalaysay ng mga pangyayari sa
Klasiko at Transisyunal na Panahon; at
nakapagsusuri ng adbokasiya na
nagsusulong ng pangangalaga at
pagpapahalaga sa mga natatanging
kontribusyon ng Klasiko at Transisyunal na
Panahon.
3. .
Mga Kabihasnan sa
Mesoamerica
Habang umuunlad at
nagiging makapangyarihan
ang mga Sinaunang
Kabihasnan sa
Mesopotamia, India, at
China, nagsisimula naman
ang mgamamamayan sa
Mesoamerica na magsaka.
4. Ang mga agrikultural na pamayanang ito ay
nabuo sa gitna at timog na bahagi ng
Mesoamerica, nang lumaon ang mga
pamayanang ito ay naging maunlad at
makakapangyarihan at nagtatag ng sarili nitong
lungsod-estado.
Ang mga pamayanang nakilala sa Mesoamerica
ay ang Kabihasnang Maya at Aztec at Inca sa
Timog America.
5. Ang Kabihasnang Maya ay namayani sa
Yucatan Peninsula, ito ay lupain sa
Timog ng Mexico hanggang
Guatemala.
Ang Uaxactun, Tikal, El Mirador, at
Copan ang mga payamanan na nabuo
rito at nakamit ng Kabihasnang Maya
ang rurok nito sa pagitan ng 300 CE at
700 CE.
Ang Kabihasnang Maya
(250 CE – 900 CE)
6. Halach Uinic
Nangangahulugang “tunay na
lalaki”
Ang kanilang pinuno na
nagpalawig ng mga pamayanang
urban na siya ring sentro ng
kanilang pagsamba sa mga diyos.
Katuwang ng kaparian sa
pamumuno.
7. Ang pyramid ng Mayan ay kahalintulad
ng sa Egypt ang estruktura nito, subalit
ang itaas na bahagi nito ay patag.
Ipinagawa ang templo upang
pagdausan ng mga seremonyang
panrelihiyon. Ito ay parangal para kay
Kukulcan, ang tinaguriang “God of the
Feathered Serpent”.
8. Ang mga Mayan ay nangangalakal,
kabilang sa mga produkto nito sa
pangangalakal ay mais, asin, tapa,
pinatuyong isda, pulot-pukyutan, kahoy,
at balat ng hayop.
Ang pangunahing pananim ng mga Mayan
ay mais, patani, kalabasa, abokado, sili,
pinya, papaya, at cacao.
9. LARANGAN
Pamahalaan at
Relihiyon
PAGLAKAS
Tapat ang mga
nasasakupan sa pinuno.
Siya ay namumuno sa
pamahalaan at
relihiyon.
Napag-isa ang mga
mamamayan dahil sa
iisang paniniwala.
PAGHINA
Palagiang
nakikipagdigma ang
mga pinuno at kaniyang
nasasakupan upang
makahuli ng mga alipin
na iaalay sa kanilang
mga diyos. Nagbunga
ito ng pagkaubos ng
yaman ng mga lungsod-
estado.
10. LARANGAN
Ekonomiya at
Kabuhayan
PAGLAKAS
May mahusay na
sistema ng
pagtatanim na
nagdulot ng sobrang
produkto.
PAGHINA
Pagkawala ng
sustansya ng lupa.
Ang paglaki ng
populasyon ay
nagdulot ng suliranin
sa suplay ng pagkain.
11. LARANGAN
•Mga Lungsod-
Estado
PAGLAKAS
Mayaman at maunlad
ang mga lungsod-
estado ng Maya. PAGHINA
Nagdulot ng kaguluhan
at kahirapan ang
madalas na digmaan sa
pagitan ng mga
lungsodestado.
12. Ang Kabihasnang Aztec (1200 CE – 1521 CE)
Ang Kabihasnang Aztec ay umusbong at naging
makapangyarihan sa gitnang bahagi ng
Mesoamerica.
Ang salitang Aztec ay nangangahulugang “isang
nagmula sa Aztlan” isang mitikong lugar sa
Hilagang Mexico.
13. Itinatag ng mga taga Aztec ang
pamayanan ng Tenochtitlan noong
1325 sa isang maliit na isla sa gitna
ng lawa ng Texcoco. Ang Texcoco ay
nasa sentro ng Mexico Valley. Nang
lumaon, ang lungsod ay naging
mahalagang sentrong pangkalakalan.
Ang pangunahing kinabubuhay nila
ay pagtatanim dahil sa matabang
lupa na mayroon rito.
14. Ang pinakamahalagang
diyos nila ay si
Huitzilopochtli, ang diyos
ng araw. Mahalaga rin
sina Tlaloc, ang diyos ng
ulan at si Quetzalcoatl.
.
Huitzilopochtli
Tlaloc
Quetzalcoatl
15. Dahil sa masaganang ani at mga
produkto, nagkaroon ng
pagkakataon ang mga Aztec na
makipagkalakalan sa mga kalapit na
lugar, ito ang nagbigay daan upang
umunlad ang Sibilisayong Aztec.
Bumuo ang Aztec ng alyansa sa mga
taga lungsod-estado ng Texcoco at
Tlacopan at sinakop ang maliliit na
pamayanan sa gitnang Mexico.
16. Noong ika-15 siglo, ang mga Aztec ay
nagsimula ng kampanya sa militar at
ekonomiko.
Si Tlacaelel, isang tagapayong heneral ay
isa sa mga nagbigay-daan sa pagbabago,
itinaguyod niya ang pagsamba sa diyos
na si Huitzilopochtli.
Ang mga lungsod na kanilang nasasakop
ay kinailangan magbigay ng buwis o
tribute.
17. Noong 1519 dumating si Hernando
Cortez at mga Espanyol sa Mexico,
nagdulot ito ng pagtigil ng
pamamayani ng mga Aztec sa
Mesoamerica.
Ang mga Aztec ay naubos at
nagsimulang humina dahil na rin
sa epidemya, pang-aalipin, at
digmaan.
Noong 1521, tuluyang bumagsak
ang lungsod ng Tenochtitlan.
.
18. Ang Kabihasnang Inca
(1200 CE – 1521 CE)
Nang sumapit ang ika-12 siglo, sa
pamumuno ni Manco Capac bumuo ng
maliliit na lungsod-estado sa hilagang-
kanlurang bahagi ng Lake Titicaca sa
matabang lupain ng Lambak ng Cuzco.
Ang salitang Inca ay literal na
nangangahulugang “imperyo”.
Sakop ng kanilang imperyo ng Inca ang
ngayong lupain ng Peru, Ecuador, Bolivia, at
Argentina.
19. Noong 1438, pinatatag ni Cusi Inca Yupagqui o
Pachakuti ang lipunang Inca sa pamamagitan
ng pagkakaroon ng isang sentralisadong
estado.
Noong 1471 – 1493 pinalawig ni Topa
Yupanqui ang imperyo hanggang hilagang
Argentina, bahagi ng Bolivia, at Chile.
Napasailalim din sa kaniyang kapangyarihan
ang estado ng Chimor o Chimu na
pinakamatinding katunggali ng mga Inca sa
baybayin ng Peru.
Sa ilalim naman ni Huayna Capac, nasakop ng
imperyo ang Ecuador
20. Noong 1532, dumating si Francisco
Pizarro upang sakupin ang Inca.
Dahil sa mga tunggalian sa
pamumuno at kawalang tiwala sa
mga nasakop na teritoryo, unti-
unting humina ang Imperyo ng
Inca. Isa ring dahilan ang
napakalaking sakop ng Imperyo ng
Inca na naging malayo mula sa
sentrong pangangasiwa sa Cuzco.
.
21. .
Mga Kabihasnan sa Africa
Isa sa pinakaunang lunduyan ng
kabihasnan sa daigdig ay ang
Egypt.
Ang Axum ang kasalukuyang
Ethiopia sa Silangang Africa ay
napatanyag din dahil sa naging
sentro ito ng kalakalan.
May mga estado rin na umusbong
sa lupain ng Sudan kung saan ang
yaman nila ay dulot ng kanilang
kapangyarihan sa kalakalang
tumatawid sa Sahara.
Ang kanlurang Africa ay naging
tahanan ng mga sinaunang
kabihasnan gaya ng imperyo ng
Ghana, Mali at Songhai.
22. Ang Imperyong Ghana
Nagkaroon ng malalaking pamilihan ng
iba’t ibang produkto gaya ng ivory,
ostrich, feather, ebony, at ginto.
Nakapagtatanim dulot ng matabang
lupa sa malawak nitong rehiyon.
Sagana rin ang kanilang tubig.
Isa sa mga mahahalagang salik sa pag-
unlad ay ang pakikipagkalakalan nito sa
Kanlurang Africa.
Bumili rin sila ng mga kagamitang
pandigma na yari sa bakal at mga
kabayo upang gamitin sa pakikidigma.
23. ANG IMPERYONG MALI
Ang Imperyong Mali ay nagmula
sa estado ng Kangaba.
Sinimulan ni Sundiata Keita ang
pag-angat ng kapangyarihan at
paglakas ng mga Mali.
Noong 1240 ang Imperyong Mali
ay sumalakay sa imperyo ng
Ghana. Patuloy na sumalakay ang
mga Mali patungong Senegal
River at Gambia River.
24. Higit na pinalawak ni Mansa Musa
ang teritoryo ng imperyo noong
1312..
Naging kilala din siya sa kanyang
pagpapahalaga sa karunungan.
Nagpatayo siya ng mga mosque o
pook dasalan ng mga Muslim sa
mga lungsod ng imperyo.
Sa pamumuno niya ay naging
sentro ng pananampalataya ang
Gao, Timbuktu, at Djenne.
25. Ang Imperyong Songhai
Noong ika-walong siglo ang mga taga-
Songhai ay nakikipagkalakalan na sa mga
Berber na taon-taon ay dumarating sa
mga ruta ng kalakalan sa Niger River.
Noong 1010, tinganggap ni Dia Kossoi,
Hari ng Songhai ang relihiyong Islam.
Nakipagkalakalan ang Songhai sa Algeria
sa pamamagitan ng lungsod ng Gao at ng
Timbuktu.
26. Noong 1325, ang Imperyong Mali ay
sinakop at binihag ang Songhai,
subalit hindi ito nagtagal.
Noong 1335, umusbong ang isang
bagong dinastiya na tinatawag na
Sunni, at matagumpay nitong binawi
ang Songhai sa mga kamay ng mga
Mali.
27. Sa ilalim at pamumuno ni Haring
Sunni Ali ang Imperyong Songhai
ay naging isang malaking imperyo
mula 1461 hanggang 1492.
Sa kanyang panahon pinalawak niya
ang Imperyong Songhai mula sa
mga hangganan ng kasalukuyang
Nigeria hanggang sa Djenne.
28. MGA PULO SA PACIFIC
Polynesia, Micronesia at Melanesia
30. Ang Polynesia
Higit na malaki ang mga pinagsamang
lupain nito kompara sa pinagsamang lupain
ng Micronesia at Melanesia.
Ang mga bumubuo rito ay ang New Zealand,
Easter Island, Hawaii, Tuvalu, Wallis at
Futuna, Tonga, Tokelau, Samoa, American
Samoa, Niue, Cook Islands, French
Polynesia, Austral Islands, Society Islands,
Tuamotu, Marquesas, at Pitcairn.
31. TOHUA
Ang sentro ng pamayanan ng Polynesia na
kadalasan ay nasa gilid ng mga bundok.
Dito nagtatanghal ng mga ritwal at nagdaraos ng
mga pagpupulong, nakapaligid rin dito ang mga
tirahan ng mga pari at mga banal na estruktura.
32. Pagsasaka at pangingisda ang
pangunahing pinagkukunan nila ng
kabuhayan.
Ang mga karaniwang tanim nila ay
taro o gabi, yam o ube, breadfruit,
saging, tubo at niyog.
Sa pangingisda naman sila ay
nakakakuha ng tuna, hipon,
octopus, at iba pa.
33. MANA
Banal na kapangyarihan.
Ang salitang mana ay literal na nangangahulugang
“bisa” o “lakas”.
Sa kanilang paniniwala namayroong mga batas na
dapat sundin upang hindi mabawasan o mawala
ang mana.
34. Halimbawa:
Bawal pumasok sa isang banal na lugar ang
pangkaraniwang tao.
Ang sinaunang kababaihan sa Marquesas ay hindi
maaaring sumakay sa bangka sapagkat malalapastangan
niya ang bangka na may angking mana.
Ang mga lalaking naghahanda sa pakikipaglaban o para
sa isang mapanganib na gawain ay dapat nakabukod.
Bawal silang makihalubilo sa babae at pili lang ang
dapat nilang kainin upang hindi mawala ang kanilang
mana.
35. TAPU
Ang tawag sa mga pagbabawal o
probisyong ito ay tapu.
Ang sino mang may matinding
paglabag sa tapu ay gagawaran ng
parusang kamatayan.
36. Ang Micronesia
Ito ay binubuo ng Caroline Islands, Marianas
Islands, Marshall Islands, Gilbert Islands (ngayon ay
Kiribati), at Nauru.
Malapit sa mga lawa o dagat-dagatan matatagpuan
ang mga sinaunang pamayanan ng Micronesia.
Pagsasaka o pagtatanim ang pangunahing dito gaya
ng taro, breadfruit, niyog, at pandan.
Mayroon ding kaalaman sa paggawa ng simpleng
palayok.
Mga bato at shell ang ginagamit bilang paraan ng
palitan ng mga taga Palau at Yap.
Ang Palau ay gumagamit din ng tinatawag na Stone
Money o mga batong ginawang pera.
Ang relihiyon ng mga Micronesian ay animismo.
37. Ang Melanesia
Ito ay binubuo ng New Guinea, Bismarck
Archipelago, Papua New Guinea, Solomon
Islands, Vanuatu (dating New Hebrides), New
Caledonia, at Fiji Islands.
Ang pamayanan nito ay pinamumunuan ng mga
mandirigma.
Ang paraan ng pamimili ng kanilang pamumuno
ay nababase sa tagumpay sa digmaan.
38. Ang Melanesia
Ang pangunahing sinasaka ng mga taga-
Melanesia ay taro o gabi, yam o ube, pandan at
sago palm na pinagkukunan ng sago.
Iba pang pinagkukunan ng kanilang kabuhayan
ay pangingisda, pag-aalaga ng baboy,
at pangangaso ng marsupial at ibon.
Nakikipagkalakalan din sila sa mga karatig
pulo at ang karaniwang produkto ng mga taga-
Melanesia ay mga palayok, kahoy,
yam, baboy, asin, apog, gayundin ang mga
gawa nilang bangka.