SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 28
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Apresentação 
2 
“Lá vai o trem com os meninos...” 
Assim como diz a letra de Ferreira Gullar para oTrenzinho do Caipira, a música de Heitor Villa-Lobos é 
uma locomotiva onde a vida está sempre a rodar. O projeto Brasil de Tuhu é uma aposta na atualida-de 
da obra desse grande artista brasileiro e uma maneira de trazê-la para perto de crianças e jovens 
em formação. 
Desde 2009, o Quarteto Radamés Gnattali vem realizando concertos interativos em diferentes regi-ões 
do Brasil, que já alcançaram milhares de alunos da rede pública. A publicação que você tem em 
mãos dá continuidade a esse projeto e tem o objetivo de aproximar ainda mais a música do universo 
da escola. 
Aqui apresentamos jogos e atividades que podem transformar o ensino musical em uma divertida brin-cadeira. 
Esperamos que professores como você encontrem nessas referências uma maneira de explo-rar 
com seus alunos o mundo mágico da música.
Introdução 
A música é uma expressão artística que envolve uma série de teorias e fórmulas. Mas experimentar a 
música – ouvi-la e perceber os sinais que transmite – é uma ação essencialmente sensorial. É por isso 
que toda atividade de musicalização ou de familiarização com a linguagem musical precisa estabele-cer 
comunicações com nossos sentidos, para nos tornar cada vez mais sensíveis ao fenômeno dos sons. 
A escola é o espaço ideal para realizar atividades de musicalização por muitos motivos. É nela que en-contramos 
as crianças reunidas em um mesmo lugar e por longo tempo, desenvolvendo tarefas educa-tivas 
e vínculos afetivos. Nesse momento da vida marcado pelas constantes descobertas, musicalizar 
representa a oportunidade de aprimorar a inteligência, a autoestima e os canais para expressar senti-mentos 
3 
e emoções. 
Podemos pensar que a música é como uma amizade, cuja intimidade vai sendo cultivada com o conví-vio. 
O papel do professor é fundamental nesse caminho, pois articula o potencial de cada criança com 
práticas musicais coletivas. Para realizar bem essa função, não existe outro segredo além de buscar 
despertar, sempre, o prazer de fazer e desfrutar a música em conjunto.
Nossas ferramentas 
de trabalho 
Os jogos que vamos apresentar a seguir podem ser facilmente realizados em sala de aula. Eles abor-dam 
os três conceitos básicos da música – ritmo, melodia e harmonia – de forma leve, ao mesmo tem-po 
em que desenvolvem a coordenação motora e a concentração. 
Fique à vontade para adaptar os exercícios à realidade das suas aulas e da sua escola, e tenha em men-te 
que o protagonista de todas essas atividades deve ser sempre o aluno: estimule a capacidade de ca-da 
um de criar, dar novas regras para as brincadeiras, sugerir formatos diferentes e também de elogiar 
os acertos e consertar os erros dos colegas. A ideia é que essa prática musical desencadeie experiên-cias 
4 
importantes para sua formação completa como pessoa e cidadão. 
Mãos à obra! Este guia musical possui um material complementar de apoio e reforço dos exercícios aqui 
desenvolvidos. Se alguma dúvida aparecer, não deixe de entrar em contato através do site 
www.brasildetuhu.com.br.
Brincando de ritmo 
O ritmo é um jogo, uma brincadeira que dá asas à imaginação musical. É como uma seta que direcio-na 
para onde os sons devem ir e determina os tempos que vão durar, mais longos ou mais curtos. Ele 
5 
adora a companhia da melodia, mas funciona com ou sem a presença dela. 
Para entender o papel do ritmo na música, vamos pensar no nosso corpo: o que está em movimento 
dentro dele, que pulsa e nos impulsiona a viver? O que faz a vida ter andamento? 
# Ritmo é movimento, 
e movimento é vida! #
Entendendo o ritmo 
Ex. 2 – Que tal agora sugerir que as crianças sin-tam 
o pulso do colega ao lado e reproduzam, 
como quiserem, o que estão ouvindo desses ba-timentos 
cardíacos? Eles são iguais ao dela? São 
6 
mais fortes? São mais fracos? 
Ex. 1 – Que tal propor às crianças que sintam seu 
próprio batimento cardíaco e que caminhem pe-la 
sala de aula de acordo com o que estão ou-vindo? 
Mesmo que esses batimentos não sejam 
iguais para cada um, eles seguirão um movimen-to 
constante ao redor do espaço. 
através do pulso 
# Pulso 
deve ser 
sempre 
constante 
e regular#
Ex. 3 – Podemos achar dentro da sala de au-la 
mais elementos que remetam a essa ideia de 
pulso? Um relógio! É possível reproduzir o som 
do tic-tac do relógio? Dá para diferenciar o som 
do tic do som do tac? Temos outros objetos que 
podemos usar para exemplificar um pulso uni-forme? 
Ex. 4 – Motive o grupo a procurar variações de 
sons de acordo com o que encontram dentro da 
sala de aula, como bater as mãos na mesa, na 
parede, percutir com o lápis sobre a cadeira, 
etc. Ou ainda: o som do tic mais forte que o som 
do tac, o tic feito com a mão e o tac com o pé, 
ou mesmo utilizando os móveis que possam pro-duzir 
som. Será mais fácil identificar o ritmo as-sociando 
cada pulsação encontrada a essas dife-rentes 
intensidades sonoras. 
Ex. 5 – Agora vamos tentar entender de outra 
maneira como funciona esse “coração” da músi-ca. 
Desenhe com as crianças cartões que repre-sentem 
um eletrocardiograma, marcando com 
bolinhas bem definidas o momento de cada pul-so. 
Ou então recorte do nosso material comple-mentar, 
exemplos para usar em aula. Essa leitu-ra 
7 
pode ser muito divertida!
8
Em um primeiro momento, você pode trabalhar essas pulsações sem distinguir a altura dos sons (gra-ves 
ou agudos) e usar os picos do eletrocardiograma para marcar sons diferentes, com palmas, ou es-talos, 
ou batidas com os pés (página 8). Podemos até mesmo utilizar notas musicais, quando esse con-ceito 
já estiver sendo trabalhado (veja a segunda seção, sobre melodia). 
Você já reparou que uma mesma nota musical pode soar muito diferente se for tocada por um violino 
e por um violoncelo, ou se for cantada por um homem e por uma mulher? O que será que explica es-sa 
9 
diferença? 
A resposta é o timbre de cada instrumento ou de cada voz. A imensa diversidade de timbres que en-contramos 
entre os instrumentos e as vozes humanas permite que a execução da música se torne mui-to 
rica e variada. 
Por isso, tudo fi ca ainda mais divertido quando duas, três ou mais partes do corpo são usadas para tra-balhar 
a pulsação. E isso pode ser feito também com diferentes instrumentos disponíveis em uma sa-la 
de aula. 
Meta ati ngida - O objetivo dessas atividades é promover o entendimento do pulso como fator funda-mental 
para a construção do ritmo. Utilizando o corpo e o movimento, essa percepção interior da pul-sação 
fi ca mais clara e, estando em grupo, os alunos aprendem vendo e consertando entre si as possí-veis 
falhas no andamento proposto. Esse trabalho deve ser realizado continuamente e a participação 
da turma deve incrementar a estrutura dos exercícios apresentados.
Inteiro e metade. Um ou dois? 
Neste segundo bloco de atividades sobre ritmo, vamos trabalhar a noção do INTEIRO e de sua respectiva ME-TADE. 
Essas ideias estão presentes em tudo que se relaciona ao ritmo e assimilá-las torna a compreensão do 
10 
tempo na música muito mais fácil. 
Vamos pegar um elemento bem presente no cotidiano para abordar esse tema: uma maçã. 
Uma maçã inteira é = 1, e duas metades juntas também são = 1. 
1 também é o número que vai representar nossa pulsação. Então, tudo nessa atividade vai girar em torno dele. 
Se quisermos dividir a maçã em quatro pedaços, continuamos a ter uma maçã, porém separada em quatro 
partes menores do que a fruta inteira. 
Experimente praticar essa ideia simples usando uma folha de rascunho inteira como valor de referên-cia 
= 1. Mostre aos alunos que a folha inteira equivale a 1 e peça que eles a dobrem ao meio, fazendo 
duas metades. Rasgue a folha ao meio. Passamos então a ter duas metades, que juntas representam o 
1. Podemos cortá-la em muitas outras metades, que continuarão a ter, juntas, o mesmo valor do nú-mero 
inteiro.
Esse é um exercício básico para entendermos a noção de subdivisão. Ele fi ca muito mais animado quan-do 
usamos palavras escolhidas pelos alunos com uma, duas ou quatro sílabas! Vamos ver um exemplo? 
Peça aos alunos para sugerirem palavras com uma sílaba. Essas palavras vão funcionar como fi guras que 
representam a pulsação. Quando vários exemplos forem dados, peça outras com duas sílabas. Repita o 
processo para fazer uma coleção com mais tantas de quatro sílabas. 
O próximo passo é transformar esse grupo de palavras escolhidas em cartões, com fi guras que eles mes-mos 
podem desenhar em sala de aula. Faça um caminho no chão com os cartões e peça que os alunos 
andem ao lado dos desenhos, sempre marcando a pulsação e cantando (ou tocando) a quantidade de 
sílabas das palavras. Por exemplo, para a palavra BO-LO, damos apenas um passo, mas cantamos dois 
sons. Para a palavra CHO-CO-LA-TE, marcamos um pulso também, mas cantamos quatro sons. 
Quando perceber que eles já decoraram o for-mato 
da atividade, alterne os desenhos e mude o 
11 
pulso. Sinta-se sempre livre para criar! 
Essa brincadeira pode utilizar muitos exemplos 
de palavras diferentes. Proponha aos alunos que 
as cantem. Depois de brincarem bastante, vire os 
cartões e... surpresa! O que será que encontramos 
aqui. 
Aqueles símbolos musicais fi cam bem mais fá-ceis 
de entender se os associamos a experiên-cias 
que fazem parte do nosso cotidiano. As pa-lavras 
têm pulso e podem ajudar a perceber a 
função do tempo na música.
Brincando de melodia 
Para entender o que é o ritmo, usamos o nosso corpo como referência. Para falar da melodia, vamos 
pensar na ideia de casa. Imagine uma casa grande, muito grande. Dentro dela, muitos sons, de todas 
as alturas, graves e agudos, sons fortes e fracos, doces e amargos. Os sons que habitam essa casa es-tão 
12 
vagando para cima e para baixo, como um elevador que sobe e desce. 
Podemos imitar esses sons subindo e descendo, 
saindo do grave para o agudo? Vamos imaginar o 
elevador de um edifício, que passa a vida a su-bir 
e a descer. Como podemos imitar esse ele-vador 
e movimentá-lo com o som da nossa voz? 
Ex. 1 – Assuma o papel de regente e imite com 
os alunos o som do elevador subindo e descen-do, 
partindo de uma região sonora bem grave. 
Esse movimento também pode ser reproduzido 
por instrumentos que existam na sala de aula 
(fl auta doce, teclado, xilofone de brinquedo, 
escaleta, etc.).
13 
Ex. 2 – Agora vamos dividir a turma em dois gru-pos 
e reger um deles com o braço direito e o ou-tro 
com o esquerdo. Sinalize para os grupos os 
sons que sobem e descem ou ainda aqueles que 
param em uma determinada altura. Para ficar 
mais animado, deixe que os alunos assumam a 
regência e conduzam toda a turma. Imaginando 
os sons distribuídos no espaço, não dá para pen-sar 
que os graves estão na parte de baixo da ca-sa 
e os agudos nos andares de cima? Essa com-preensão 
da melodia pode ficar mais lúdica se 
você propuser aos alunos a brincadeira do “Mor-to 
ou vivo”. A turma vai se divertir bastante! 
Ex. 3 – Graves e agudos – “Morto ou vivo”! Aque-la 
brincadeira em que os jogadores ficam de pé 
ou se agacham a cada comando de voz pode con-solidar 
o aprendizado das alturas sonoras. Defi-na 
que “Morto” são os sons graves, e “Vivo”, os 
agudos. Procure na sala de aula objetos ou pe-quenos 
instrumentos que produzam alturas dife-rentes 
e bem caracterizadas. Para aguçar mais a 
percepção dos sons, experimente colocar venda 
nos olhos de todos! 
5 
4 
3 
2 
1 
4 
3 
2 
1 
Ex. 4 – Quando os alunos já estiverem compre-endendo 
bem a diferença das alturas, você po-de 
apresentar a eles uma terceira região sono-ra, 
que represente os sons médios. Mostre como 
os sons gostam de se misturar e de se movimen-tar 
por variadas alturas, indo do grave ao agu-do, 
mas com muitas variações médias entre si. 
Assim fica mais fácil entender o que é melodia: 
a sucessão de sons, em diferentes alturas, que 
se combinam de diversas maneiras, procurando 
formar um sentido, uma ideia, uma inspiração, 
uma mensagem. 
Ex. 5 – Para decodificar essa mensagem transmi-tida 
pela música, precisamos conhecer bem co-mo 
funciona o sistema do “elevador” dos sons: a 
pauta musical, com suas linhas e espaços.
Estimular a compreensão da pauta musical po-de 
ser mais prazeroso e efi caz quando levamos 
a criança a percebê-la como um território a ser 
descoberto, que será logo habitado por uma fi - 
gura musical. Utilize cordas, barbantes ou vas-souras 
para criar uma pauta. Convide seus alu-nos 
a sentirem, pisarem ou manusearem os 
espaços e linhas onde circulam as notas. Essa 
brincadeira fará a turma avançar bastante no 
processo de leitura musical. 
14
15
Ex. 6 – Com três sons (alturas) já defi nidos e 
apreendidos pela turma, utilize três cordas, 
três fi tas, três cabos de vassoura ou o que mais 
a criatividade permitir para representar linhas 
que serão pisadas pelos alunos. As crianças vão 
se deslocar para cima e para baixo, reproduzin-do 
o som escutado. Se ele for grave, elas des-cem; 
se for agudo, elas sobem. 
Ex. 7 – E se a turma escolhesse alguns animais, 
cujos sons pudessem compor uma música? Va-mos 
continuar usando nossa pauta gigante para 
fi xar a organização da escrita e da leitura. Veja 
os animais abaixo e imagine que sons podem ser 
usados para eles. Proponha que os alunos os re-presentem 
16 
cenicamente enquanto cantam.
17 
mi 
sol 
ré 
ré 
dó 
lá 
fá 
si 
Ex. 8 – A partir de agora, vamos apresentar o 
círculo ou espiral das notas. Mesmo que os alu-nos 
não consigam decorar seus nomes de ime-diato, 
é importante que entendam que cada 
uma está em uma altura diferente (relembre a 
ideia do elevador). Cante (em vez de falar sim-plesmente) 
o nome delas, começando a cada 
momento em uma nota para que entendam que 
o Dó não é a primeira de todas. As notas fazem 
parte de uma espiral contínua. 
Dó – Ré – Mi – Fá – Sol – Lá – Si – Dó
Ex. 9 – Vamos construir uma escada musical, 
que pode até ser feita com as diversas alturas 
dos alunos. Isso vai nos ajudar a firmar a ideia 
de que os sons são vizinhos: eles sobem e des-cem 
em relação às notas que vêm antes ou de-pois. 
As crianças adoram comparar as notas vizi-nhas 
com seus vizinhos reais! 
18
Entendendo as claves 
e o que elas representam 
É muito fácil entender a lógica das claves: elas 
apenas dão nome aos sons e estipulam que têm 
uma altura defi nida. As claves são escolhidas pa-ra 
melhor representar o instrumento que será to-cado. 
Usamos a clave de Sol para instrumentos de 
som agudo, a clave de Dó para os de som médio e 
a clave de Fá para os mais graves. 
Experimente mostrar aos alunos todas as claves ao 
mesmo tempo. Parece confuso, mas não é! Incen-tive 
que brinquem com elas e inventem jogos en-tre 
si utilizando todas as claves. 
19
Brincando de harmonia 
Já falamos bastante sobre o ritmo e a melodia. Agora imagine esse som, que foi retirado lá da tal ca-sa 
com elevador, passeando por qualquer altura, subindo e descendo (melodia). De repente, esse som 
se encontra com aquela seta que o conduz a uma certa direção, propondo durações variadas para ele 
(ritmo). 
Qual será o resultado desse encontro? Uma melodia com diversas alturas, que possuem durações va-riadas, 
curtas e longas. Sem perceber, estamos construindo uma família de sons! Se a melodia e seu 
ritmo convidam novos sons a se juntarem a eles, teremos colunas sólidas formando uma grande rela-ção 
20 
de parentesco. 
Encontraremos então sons que vão se misturar e interagir com outros. Como uma 
casa cheia de gente, onde todos brincam e jogam juntos. Mas cada um desses 
sons tem uma função dentro da casa. E todos serão importantes, os que apa-recem 
mais e os que aparecem menos, aqueles que procuram sua voz em 
um instrumento grave e pesado e também aqueles que procuram por um 
instrumento mais agudo ou ágil. E, assim, a festa da música está pronta 
para começar! 
Harmonia é a ordem que se coloca na bagunça dos sons. É ela que orga-niza 
essa mistura de alturas, formas e durações, fazendo com que a mú-sica 
encontre texturas e efeitos muito diferentes. A harmonia permite 
que sejam criadas variações no encontro dos mesmos sons e torna pos-sível 
que notas iguais, rearranjadas, transmitam sensações e sentimen-tos 
distintos.
É exatamente aqui que entra em cena a figura que dá vida a todas essas possibilidades: o compositor! 
Assim como um arquiteto pensa em uma casa e imagina as formas que ela terá, quantos cômodos serão 
importantes para aquela família e o que é necessário para tudo funcionar bem (a elétrica, a hidráulica, 
etc.), o compositor projeta a harmonia dos diferentes sons e combina os timbres de cada instrumento. 
Se o compositor pode ser visto como o arquiteto, o intérprete é quem vai habitar a casa projetada, 
dando a ela cor e alma. 
Escolha músicas folclóricas ou do repertório infantil e experimente construir com seus alunos manei-ras 
novas e originais de executá-las. Lembre-se de que a criança deve sempre cantar ou tocar algum 
instrumento, sozinha ou em conjunto, para que possa afinar seu ouvido interno. A música também po-de 
ficar mais interessante com um acompanhamento, por mais simples que ele seja: uma batida rítmi-ca 
ou uma segunda voz percorrendo a melodia. Você verá como a espontaneidade musical das crianças 
21 
produz resultados surpreendentes! 
Permita sempre que as crianças façam sugestões para a instrumentação e que comandem o grupo em 
certos momentos. Isso aumentará a autoestima do aluno e influenciará diretamente na sua motivação 
para estudar música. 
Vamos cantar 
Sugerimos dois exemplos de música cantada com acompanhamento simples para que a criança possa 
entender, na prática, o que significa harmonia. 
Na Bahia tem | Ciranda, Cirandinha
22 
& 
& 
ã 
ã 
& 
42 
42 
42 42 
42 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pandeiro 
Xilofone 
oe oe oe oe Na Ba hi a 
oe oe Na Ba 
oe oe 
Σ 
oe oe 
ú 
tem, 
oe oe hi a 
oe OE 
oe oe 
ú 
oe oe tem, tem, 
oe oe tem, tem, 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
ú tem 
ú tem 
oe OE 
oe oe 
ú 
oe oe oe oe 
Na Ba hi a 
oe oe Tem, mo 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe oe oe oe oe tem, ó, mo re na, 
oe oe re na, 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
oe oe oe oe co co de vin 
oe oe oe oe co co de vin 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
tém Lá 
oe oe 
tém Lá 
oe OE 
oe OE 
oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
- - - - - - - - 
- - - - - - 
& 
& 
ã 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe 
lá lá 
oe oe 
lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
úlá 
úlá 
oe oe oe 
Na Bahia tem
23 
& 
& 
ã 
ã 
& 
42 
42 
42 42 
42 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pandeiro 
Xilofone 
oe oe oe oe Na Ba hi a 
oe oe Na Ba 
oe oe 
Σ 
oe oe 
ú 
tem, 
oe oe hi a 
oe OE 
oe oe 
ú 
oe oe tem, tem, 
oe oe tem, tem, 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
ú tem 
ú tem 
oe OE 
oe oe 
ú 
oe oe oe oe 
Na Ba hi a 
oe oe Tem, mo 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe oe oe oe oe tem, ó, mo re na, 
oe oe re na, 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
oe oe oe oe co co de vin 
oe oe oe oe co co de vin 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
tém Lá 
oe oe 
tém Lá 
oe OE 
oe OE 
oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
- - - - - - - - 
- - - - - - 
& 
& 
ã 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe 
lá lá 
oe oe 
lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
úlá 
úlá 
oe oe oe 
Na Bahia tem 
ã 
& 
42 
42 
Pandeiro 
Xilofone 
Σ 
oe oe 
oe oe 
ú 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
ú 
oe OE 
oe oe 
oe oe 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe OE 
oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
& 
& 
ã 
ã 
& 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pand. 
Xil. 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
oe oe 
lá lá 
oe oe 
lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá 
OE oe oe 
oe oe oe 
oe oe oe oe 
úlá 
úlá 
oe oe oe 
oe oe oe 
oeoe oeoe oeoe 
2. Na Bahia tem, já mandei comprar 
Na Bahia tem, ó, morena, ferro de engomar 
Lá, lá, lá, lá...
24 
& 
& 
ã 
ã 
ã 
& 
42 
42 
42 
42 
42 
42 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pé ou 
Palma-concha 
Triângulo 
Xilofone 
oej Ci ‰ 
‰ 
‰ 
‰ 
‰ 
oe oe oe oe 
ran da, ci ran OE ‰ oej Ci OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
Ciranda, cirandinha 
oe oe oe oe 
di nha Va mos 
oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
to dos ci ran 
oe oe oe oe di nha, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
oe oe oe 
dar Va mos 
oe ‰ oej dar Ci 
oe OE 
oe OE 
oe OE 
oe oe oe 
oe oe oe oe dar a mei a 
oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
vol ta, vol taIe 
oe oe oe oe di nha, vol taIe OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe mei a va mos 
oe oe oe oe mei a va mos OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
- - - - - - - - - - - - - - - 
- - - - - - - - - - - - - - - 
& 
& 
ã 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
oe ‰ oej dar OIa 
oe OE 
dar 
oe OE 
OE 
oe oe oe oe 
nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
des te e ra 
oe oe oe oe nel que tu me OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
vi droIe se que 
oe oe oe oe des te se que OE oe 
OE 
oe oe oe 
brou O a 
oe ‰ oej brou OIa 
oe OE 
OE 
oe oe oe oe mor que tu me 
oe oe oe oe mor que tu me OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
ti nhas e ra 
oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe 
OE 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe 
OE 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
‰ 
- - - - - - - - - - - 
- - - - - - - - -
25 
ã 
& 
42 
42 
Triângulo 
Xilofone 
‰ 
‰ 
Ó 
oe oe 
Ó 
oe oe 
Ó 
oe oe oe oe 
oe OE 
oe oe oe 
Ó 
oe oe 
Ó 
oe oe 
Ó 
oe oe oe oe 
& 
& 
ã 
ã 
ã 
& 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pé 
Trgl. 
Xil. 
oe ‰ oej dar OIa 
oe OE 
dar 
oe OE 
oe OE 
oe OE 
oe oe oe oe 
oe oe oe oe 
nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
Ciranda, cirandinha 
oe oe oe oe 
des te e ra 
oe oe oe oe nel que tu me OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
vi droIe se que 
oe oe oe oe des te se que OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
oe oe oe 
brou O a 
oe ‰ oej brou OIa 
oe OE 
oe OE 
oe OE 
oe oe oe 
oe oe oe oe mor que tu me 
oe oe oe oe mor que tu me OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
ti nhas e ra 
oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
oe ‰ 
oe ‰ 
oeoeoej 
- - - - - - - - - - - 
- - - - - - - - - 
& 
& 
ã 
ã 
ã 
& 
42 
42 
42 
42 
42 
42 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
Pé ou 
Palma-concha 
Triângulo 
Xilofone 
oej Ci ‰ 
‰ 
‰ 
‰ 
‰ 
oe oe oe oe 
ran da, ci ran OE ‰ oej Ci OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
di nha Va mos 
oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
to dos ci ran 
oe oe oe oe di nha, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
oe oe oe 
dar Va mos 
oe ‰ oej dar Ci 
oe OE 
oe OE 
oe OE 
oe oe oe 
oe oe oe oe dar a mei a 
oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe 
vol ta, vol taIe 
oe oe oe oe di nha, vol taIe OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe 
oe oe oe oe mei a va mos 
oe oe oe oe mei a va mos OE oe 
oe OE 
Ó 
oe oe oe oe 
- - - - - - - - - - - - - - - 
- - - - - - - - - - - - - - - 
& 
& 
ã 
Voz 1 
Voz 2 
Palma 
(suave) 
oe ‰ oej dar OIa 
oe OE 
dar 
oe OE 
OE 
oe oe oe oe 
nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
des te e ra 
oe oe oe oe nel que tu me OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
vi droIe se que 
oe oe oe oe des te se que OE oe 
OE 
oe oe oe 
brou O a 
oe ‰ oej brou OIa 
oe OE 
OE 
oe oe oe oe mor que tu me 
oe oe oe oe mor que tu me OE oe 
OE 
oe oe oe oe 
ti nhas e ra 
oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe 
OE 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca 
oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe 
OE 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
bou 
oe ‰ 
‰ 
- - - - - - - - - - - 
- - - - - - - - -
Somos herdeiros de uma tradição musical muito rica e uma de nossas funções como educadores é en-contrar 
os meios certos para que esse patrimônio alcance e sensibilize as novas gerações. A linguagem 
da música, que mobiliza pessoas em qualquer época ou lugar, pode ser vista como uma poderosa alia-da 
do processo de ensino. A musicalização aprimora toda a capacidade cognitiva, o raciocínio lógico e 
o repertório cultural, além de servir como ferramenta de sociabilização, onde a prática em conjunto 
gera uma compreensão do indivíduo trabalhando para o coletivo. 
As atividades que apresentamos aqui são sugestões que devem ser transformadas pela intervenção co-tidiana 
do professor, já que cada turma é uma oportunidade única para que se descubram novos usos e 
sentidos no mundo dos sons. Para isso, basta que os alunos tenham contato constante com a música e 
sejam incentivados a reconhecer nela uma expressão do que pensam, sentem e desejam. 
O estímulo à sensibilidade é o primeiro passo para educar indivíduos livres, erguendo as bases de uma 
sociedade mais justa. Tudo isso começa na sala de aula e você, professor, pode ser o protagonista de 
uma iniciação musical atraente e renovada, que consiga ampliar as capacidades culturais do nosso en-sino 
26 
escolar. 
Nota final!
Ficha Técnica 
27
Brasil de Tuhu - Guia Musical

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

36981429 ensinando-flauta-para-criancas
36981429 ensinando-flauta-para-criancas36981429 ensinando-flauta-para-criancas
36981429 ensinando-flauta-para-criancasDaniel Comparini
 
Jogos de expressão musical
Jogos de expressão musicalJogos de expressão musical
Jogos de expressão musicalhome
 
Foi na loja do Mestre André
Foi na loja do Mestre AndréFoi na loja do Mestre André
Foi na loja do Mestre AndréProfessora Cida
 
Exercícios de consciência fonológica 1
Exercícios de consciência fonológica 1Exercícios de consciência fonológica 1
Exercícios de consciência fonológica 1Fmbmrd
 
Método de Fônico de Alfabetização Funciona
Método de Fônico de Alfabetização FuncionaMétodo de Fônico de Alfabetização Funciona
Método de Fônico de Alfabetização FuncionaLeitor Adiantado
 
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letras
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letrasCartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letras
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letrasLeitor Adiantado
 
A chave para ensinar seu filho a ler
A chave para ensinar seu filho a lerA chave para ensinar seu filho a ler
A chave para ensinar seu filho a lerLeitor Adiantado
 
A musica na educacao infantil 01
A musica na educacao infantil 01A musica na educacao infantil 01
A musica na educacao infantil 01Elvis Live
 
Consciência Fonológica
Consciência FonológicaConsciência Fonológica
Consciência FonológicaShirley Lauria
 
Programa de Treino da Consciência Fonológica
Programa de Treino da Consciência FonológicaPrograma de Treino da Consciência Fonológica
Programa de Treino da Consciência FonológicaInês Ferraz
 
Dislexia -testes_exercicios_e_jogos_verbais
Dislexia  -testes_exercicios_e_jogos_verbaisDislexia  -testes_exercicios_e_jogos_verbais
Dislexia -testes_exercicios_e_jogos_verbaisAndreia Martins
 
Apostila de-canto
Apostila de-cantoApostila de-canto
Apostila de-cantoLucas Lima
 
A criança e a música
A criança e a músicaA criança e a música
A criança e a músicaRita Otoni
 
Estudo de gramática. março. 6º ano
Estudo de gramática. março. 6º anoEstudo de gramática. março. 6º ano
Estudo de gramática. março. 6º anoLuiza Collet
 

Was ist angesagt? (20)

36981429 ensinando-flauta-para-criancas
36981429 ensinando-flauta-para-criancas36981429 ensinando-flauta-para-criancas
36981429 ensinando-flauta-para-criancas
 
Jogos de expressão musical
Jogos de expressão musicalJogos de expressão musical
Jogos de expressão musical
 
Foi na loja do Mestre André
Foi na loja do Mestre AndréFoi na loja do Mestre André
Foi na loja do Mestre André
 
Exercícios de consciência fonológica 1
Exercícios de consciência fonológica 1Exercícios de consciência fonológica 1
Exercícios de consciência fonológica 1
 
Método de Fônico de Alfabetização Funciona
Método de Fônico de Alfabetização FuncionaMétodo de Fônico de Alfabetização Funciona
Método de Fônico de Alfabetização Funciona
 
4 linguistica geral
4 linguistica geral4 linguistica geral
4 linguistica geral
 
Espanhol1.9
Espanhol1.9Espanhol1.9
Espanhol1.9
 
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letras
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letrasCartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letras
Cartilha Caminho Suave Letras e Fonemas os sons das letras
 
Método Fônico Funciona?
Método Fônico Funciona?Método Fônico Funciona?
Método Fônico Funciona?
 
MúSica 2º Ciclo
MúSica 2º CicloMúSica 2º Ciclo
MúSica 2º Ciclo
 
As minhas expressões 1º e 2º anos
As minhas expressões 1º e 2º anosAs minhas expressões 1º e 2º anos
As minhas expressões 1º e 2º anos
 
A chave para ensinar seu filho a ler
A chave para ensinar seu filho a lerA chave para ensinar seu filho a ler
A chave para ensinar seu filho a ler
 
A musica na educacao infantil 01
A musica na educacao infantil 01A musica na educacao infantil 01
A musica na educacao infantil 01
 
Consciência Fonológica
Consciência FonológicaConsciência Fonológica
Consciência Fonológica
 
Programa de Treino da Consciência Fonológica
Programa de Treino da Consciência FonológicaPrograma de Treino da Consciência Fonológica
Programa de Treino da Consciência Fonológica
 
Dislexia -testes_exercicios_e_jogos_verbais
Dislexia  -testes_exercicios_e_jogos_verbaisDislexia  -testes_exercicios_e_jogos_verbais
Dislexia -testes_exercicios_e_jogos_verbais
 
Apostila de-canto
Apostila de-cantoApostila de-canto
Apostila de-canto
 
A criança e a música
A criança e a músicaA criança e a música
A criança e a música
 
Consciência Fonológica
Consciência FonológicaConsciência Fonológica
Consciência Fonológica
 
Estudo de gramática. março. 6º ano
Estudo de gramática. março. 6º anoEstudo de gramática. março. 6º ano
Estudo de gramática. março. 6º ano
 

Ähnlich wie Brasil de Tuhu - Guia Musical

Educação infantil a musica-na_educacao_infantil
Educação infantil   a musica-na_educacao_infantilEducação infantil   a musica-na_educacao_infantil
Educação infantil a musica-na_educacao_infantilceisementinha
 
Suplemento iniciacao-publicar-completo
Suplemento iniciacao-publicar-completoSuplemento iniciacao-publicar-completo
Suplemento iniciacao-publicar-completoRenata Duarte
 
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesProjeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesjulianavenzon
 
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesProjeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesjulianavenzon
 
Musica na educação infantil teca alencar brito
Musica na educação infantil  teca alencar britoMusica na educação infantil  teca alencar brito
Musica na educação infantil teca alencar britoPathy Davies
 
Plano de aula musica
Plano de aula musicaPlano de aula musica
Plano de aula musicaLeticia Miura
 
Actividades de consciência fonológica
Actividades de consciência fonológicaActividades de consciência fonológica
Actividades de consciência fonológicaAna Paula Santos
 
Atividades de consciência fonológica
Atividades de consciência fonológica Atividades de consciência fonológica
Atividades de consciência fonológica Ana Paula Santos
 
Atividades, projetos e sequências didáticas projeto música e movimento na ed...
Atividades, projetos e sequências didáticas  projeto música e movimento na ed...Atividades, projetos e sequências didáticas  projeto música e movimento na ed...
Atividades, projetos e sequências didáticas projeto música e movimento na ed...Arnaldo Alves
 
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!VernicaHolandaSantos
 
Relato experiencia de luciana simas
Relato experiencia de luciana simasRelato experiencia de luciana simas
Relato experiencia de luciana simasMarisa Seara
 
A importância da música no desenvolvimento infantil final
A importância da música no desenvolvimento infantil   finalA importância da música no desenvolvimento infantil   final
A importância da música no desenvolvimento infantil finalellendenisedutra
 
A importância da música no desenvolvimento infantil final
A importância da música no desenvolvimento infantil   finalA importância da música no desenvolvimento infantil   final
A importância da música no desenvolvimento infantil finalellendenisedutra
 
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês Grátis
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês GrátisAprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês Grátis
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês GrátisIngles Iniciante
 

Ähnlich wie Brasil de Tuhu - Guia Musical (20)

Educação infantil a musica-na_educacao_infantil
Educação infantil   a musica-na_educacao_infantilEducação infantil   a musica-na_educacao_infantil
Educação infantil a musica-na_educacao_infantil
 
Suplemento iniciacao-publicar-completo
Suplemento iniciacao-publicar-completoSuplemento iniciacao-publicar-completo
Suplemento iniciacao-publicar-completo
 
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesProjeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
 
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slidesProjeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
Projeto quem canta,_suas_dificuldades_espanta_-_slides
 
Livro aluno bandolim-2013
Livro aluno bandolim-2013Livro aluno bandolim-2013
Livro aluno bandolim-2013
 
Pré - Modulo musicalizarte.pdf
Pré - Modulo  musicalizarte.pdfPré - Modulo  musicalizarte.pdf
Pré - Modulo musicalizarte.pdf
 
Musica na educação infantil teca alencar brito
Musica na educação infantil  teca alencar britoMusica na educação infantil  teca alencar brito
Musica na educação infantil teca alencar brito
 
Plano de aula musica
Plano de aula musicaPlano de aula musica
Plano de aula musica
 
Actividades de consciência fonológica
Actividades de consciência fonológicaActividades de consciência fonológica
Actividades de consciência fonológica
 
Atividades de consciência fonológica
Atividades de consciência fonológica Atividades de consciência fonológica
Atividades de consciência fonológica
 
Atividades, projetos e sequências didáticas projeto música e movimento na ed...
Atividades, projetos e sequências didáticas  projeto música e movimento na ed...Atividades, projetos e sequências didáticas  projeto música e movimento na ed...
Atividades, projetos e sequências didáticas projeto música e movimento na ed...
 
Cartemas
CartemasCartemas
Cartemas
 
A caixa dos ritmos
A caixa dos ritmosA caixa dos ritmos
A caixa dos ritmos
 
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!
CAPOEIRA E MUSICALIDADE: COMO A NEUROCIÊNCIA VÊ!
 
Relato experiencia de luciana simas
Relato experiencia de luciana simasRelato experiencia de luciana simas
Relato experiencia de luciana simas
 
Projeto de Dança de Salão
Projeto de Dança de SalãoProjeto de Dança de Salão
Projeto de Dança de Salão
 
A importância da música no desenvolvimento infantil final
A importância da música no desenvolvimento infantil   finalA importância da música no desenvolvimento infantil   final
A importância da música no desenvolvimento infantil final
 
A importância da música no desenvolvimento infantil final
A importância da música no desenvolvimento infantil   finalA importância da música no desenvolvimento infantil   final
A importância da música no desenvolvimento infantil final
 
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês Grátis
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês GrátisAprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês Grátis
Aprenda a Falar Inglês Com Musica - Curso de Inglês Grátis
 
09. Que venham os livros
09. Que venham os livros09. Que venham os livros
09. Que venham os livros
 

Kürzlich hochgeladen

PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfprofesfrancleite
 
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamentalAntônia marta Silvestre da Silva
 
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxSlides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxLuizHenriquedeAlmeid6
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...azulassessoria9
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...azulassessoria9
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfEmanuel Pio
 
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdfLeloIurk1
 
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptx
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptxJOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptx
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptxTainTorres4
 
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)ElliotFerreira
 
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médioapostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médiorosenilrucks
 
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?AnabelaGuerreiro7
 
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdf
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdfplanejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdf
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdfmaurocesarpaesalmeid
 
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....LuizHenriquedeAlmeid6
 
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Ilda Bicacro
 
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...licinioBorges
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdfAna Lemos
 
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos Descritores
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos DescritoresATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos Descritores
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos DescritoresAnaCarinaKucharski1
 
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptx
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptxSlides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptx
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptxLuizHenriquedeAlmeid6
 
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim Rangel
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim RangelDicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim Rangel
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim RangelGilber Rubim Rangel
 

Kürzlich hochgeladen (20)

PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
 
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental
2° ano_PLANO_DE_CURSO em PDF referente ao 2° ano do Ensino fundamental
 
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptxSlides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
Slides Lição 04, Central Gospel, O Tribunal De Cristo, 1Tr24.pptx
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
 
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
 
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptx
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptxJOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptx
JOGO FATO OU FAKE - ATIVIDADE LUDICA(1).pptx
 
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
 
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médioapostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
 
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
 
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIXAula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
 
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdf
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdfplanejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdf
planejamento_estrategico_-_gestao_2021-2024_16015654.pdf
 
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....
Slides Lição 5, Betel, Ordenança para uma vida de vigilância e oração, 2Tr24....
 
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
Rota das Ribeiras Camp, Projeto Nós Propomos!
 
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...
11oC_-_Mural_de_Portugues_4m35.pptxTrabalho do Ensino Profissional turma do 1...
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
 
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos Descritores
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos DescritoresATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos Descritores
ATIVIDADE PARA ENTENDER -Pizzaria dos Descritores
 
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptx
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptxSlides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptx
Slides Lição 05, Central Gospel, A Grande Tribulação, 1Tr24.pptx
 
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim Rangel
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim RangelDicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim Rangel
Dicionário de Genealogia, autor Gilber Rubim Rangel
 

Brasil de Tuhu - Guia Musical

  • 1.
  • 2. Apresentação 2 “Lá vai o trem com os meninos...” Assim como diz a letra de Ferreira Gullar para oTrenzinho do Caipira, a música de Heitor Villa-Lobos é uma locomotiva onde a vida está sempre a rodar. O projeto Brasil de Tuhu é uma aposta na atualida-de da obra desse grande artista brasileiro e uma maneira de trazê-la para perto de crianças e jovens em formação. Desde 2009, o Quarteto Radamés Gnattali vem realizando concertos interativos em diferentes regi-ões do Brasil, que já alcançaram milhares de alunos da rede pública. A publicação que você tem em mãos dá continuidade a esse projeto e tem o objetivo de aproximar ainda mais a música do universo da escola. Aqui apresentamos jogos e atividades que podem transformar o ensino musical em uma divertida brin-cadeira. Esperamos que professores como você encontrem nessas referências uma maneira de explo-rar com seus alunos o mundo mágico da música.
  • 3. Introdução A música é uma expressão artística que envolve uma série de teorias e fórmulas. Mas experimentar a música – ouvi-la e perceber os sinais que transmite – é uma ação essencialmente sensorial. É por isso que toda atividade de musicalização ou de familiarização com a linguagem musical precisa estabele-cer comunicações com nossos sentidos, para nos tornar cada vez mais sensíveis ao fenômeno dos sons. A escola é o espaço ideal para realizar atividades de musicalização por muitos motivos. É nela que en-contramos as crianças reunidas em um mesmo lugar e por longo tempo, desenvolvendo tarefas educa-tivas e vínculos afetivos. Nesse momento da vida marcado pelas constantes descobertas, musicalizar representa a oportunidade de aprimorar a inteligência, a autoestima e os canais para expressar senti-mentos 3 e emoções. Podemos pensar que a música é como uma amizade, cuja intimidade vai sendo cultivada com o conví-vio. O papel do professor é fundamental nesse caminho, pois articula o potencial de cada criança com práticas musicais coletivas. Para realizar bem essa função, não existe outro segredo além de buscar despertar, sempre, o prazer de fazer e desfrutar a música em conjunto.
  • 4. Nossas ferramentas de trabalho Os jogos que vamos apresentar a seguir podem ser facilmente realizados em sala de aula. Eles abor-dam os três conceitos básicos da música – ritmo, melodia e harmonia – de forma leve, ao mesmo tem-po em que desenvolvem a coordenação motora e a concentração. Fique à vontade para adaptar os exercícios à realidade das suas aulas e da sua escola, e tenha em men-te que o protagonista de todas essas atividades deve ser sempre o aluno: estimule a capacidade de ca-da um de criar, dar novas regras para as brincadeiras, sugerir formatos diferentes e também de elogiar os acertos e consertar os erros dos colegas. A ideia é que essa prática musical desencadeie experiên-cias 4 importantes para sua formação completa como pessoa e cidadão. Mãos à obra! Este guia musical possui um material complementar de apoio e reforço dos exercícios aqui desenvolvidos. Se alguma dúvida aparecer, não deixe de entrar em contato através do site www.brasildetuhu.com.br.
  • 5. Brincando de ritmo O ritmo é um jogo, uma brincadeira que dá asas à imaginação musical. É como uma seta que direcio-na para onde os sons devem ir e determina os tempos que vão durar, mais longos ou mais curtos. Ele 5 adora a companhia da melodia, mas funciona com ou sem a presença dela. Para entender o papel do ritmo na música, vamos pensar no nosso corpo: o que está em movimento dentro dele, que pulsa e nos impulsiona a viver? O que faz a vida ter andamento? # Ritmo é movimento, e movimento é vida! #
  • 6. Entendendo o ritmo Ex. 2 – Que tal agora sugerir que as crianças sin-tam o pulso do colega ao lado e reproduzam, como quiserem, o que estão ouvindo desses ba-timentos cardíacos? Eles são iguais ao dela? São 6 mais fortes? São mais fracos? Ex. 1 – Que tal propor às crianças que sintam seu próprio batimento cardíaco e que caminhem pe-la sala de aula de acordo com o que estão ou-vindo? Mesmo que esses batimentos não sejam iguais para cada um, eles seguirão um movimen-to constante ao redor do espaço. através do pulso # Pulso deve ser sempre constante e regular#
  • 7. Ex. 3 – Podemos achar dentro da sala de au-la mais elementos que remetam a essa ideia de pulso? Um relógio! É possível reproduzir o som do tic-tac do relógio? Dá para diferenciar o som do tic do som do tac? Temos outros objetos que podemos usar para exemplificar um pulso uni-forme? Ex. 4 – Motive o grupo a procurar variações de sons de acordo com o que encontram dentro da sala de aula, como bater as mãos na mesa, na parede, percutir com o lápis sobre a cadeira, etc. Ou ainda: o som do tic mais forte que o som do tac, o tic feito com a mão e o tac com o pé, ou mesmo utilizando os móveis que possam pro-duzir som. Será mais fácil identificar o ritmo as-sociando cada pulsação encontrada a essas dife-rentes intensidades sonoras. Ex. 5 – Agora vamos tentar entender de outra maneira como funciona esse “coração” da músi-ca. Desenhe com as crianças cartões que repre-sentem um eletrocardiograma, marcando com bolinhas bem definidas o momento de cada pul-so. Ou então recorte do nosso material comple-mentar, exemplos para usar em aula. Essa leitu-ra 7 pode ser muito divertida!
  • 8. 8
  • 9. Em um primeiro momento, você pode trabalhar essas pulsações sem distinguir a altura dos sons (gra-ves ou agudos) e usar os picos do eletrocardiograma para marcar sons diferentes, com palmas, ou es-talos, ou batidas com os pés (página 8). Podemos até mesmo utilizar notas musicais, quando esse con-ceito já estiver sendo trabalhado (veja a segunda seção, sobre melodia). Você já reparou que uma mesma nota musical pode soar muito diferente se for tocada por um violino e por um violoncelo, ou se for cantada por um homem e por uma mulher? O que será que explica es-sa 9 diferença? A resposta é o timbre de cada instrumento ou de cada voz. A imensa diversidade de timbres que en-contramos entre os instrumentos e as vozes humanas permite que a execução da música se torne mui-to rica e variada. Por isso, tudo fi ca ainda mais divertido quando duas, três ou mais partes do corpo são usadas para tra-balhar a pulsação. E isso pode ser feito também com diferentes instrumentos disponíveis em uma sa-la de aula. Meta ati ngida - O objetivo dessas atividades é promover o entendimento do pulso como fator funda-mental para a construção do ritmo. Utilizando o corpo e o movimento, essa percepção interior da pul-sação fi ca mais clara e, estando em grupo, os alunos aprendem vendo e consertando entre si as possí-veis falhas no andamento proposto. Esse trabalho deve ser realizado continuamente e a participação da turma deve incrementar a estrutura dos exercícios apresentados.
  • 10. Inteiro e metade. Um ou dois? Neste segundo bloco de atividades sobre ritmo, vamos trabalhar a noção do INTEIRO e de sua respectiva ME-TADE. Essas ideias estão presentes em tudo que se relaciona ao ritmo e assimilá-las torna a compreensão do 10 tempo na música muito mais fácil. Vamos pegar um elemento bem presente no cotidiano para abordar esse tema: uma maçã. Uma maçã inteira é = 1, e duas metades juntas também são = 1. 1 também é o número que vai representar nossa pulsação. Então, tudo nessa atividade vai girar em torno dele. Se quisermos dividir a maçã em quatro pedaços, continuamos a ter uma maçã, porém separada em quatro partes menores do que a fruta inteira. Experimente praticar essa ideia simples usando uma folha de rascunho inteira como valor de referên-cia = 1. Mostre aos alunos que a folha inteira equivale a 1 e peça que eles a dobrem ao meio, fazendo duas metades. Rasgue a folha ao meio. Passamos então a ter duas metades, que juntas representam o 1. Podemos cortá-la em muitas outras metades, que continuarão a ter, juntas, o mesmo valor do nú-mero inteiro.
  • 11. Esse é um exercício básico para entendermos a noção de subdivisão. Ele fi ca muito mais animado quan-do usamos palavras escolhidas pelos alunos com uma, duas ou quatro sílabas! Vamos ver um exemplo? Peça aos alunos para sugerirem palavras com uma sílaba. Essas palavras vão funcionar como fi guras que representam a pulsação. Quando vários exemplos forem dados, peça outras com duas sílabas. Repita o processo para fazer uma coleção com mais tantas de quatro sílabas. O próximo passo é transformar esse grupo de palavras escolhidas em cartões, com fi guras que eles mes-mos podem desenhar em sala de aula. Faça um caminho no chão com os cartões e peça que os alunos andem ao lado dos desenhos, sempre marcando a pulsação e cantando (ou tocando) a quantidade de sílabas das palavras. Por exemplo, para a palavra BO-LO, damos apenas um passo, mas cantamos dois sons. Para a palavra CHO-CO-LA-TE, marcamos um pulso também, mas cantamos quatro sons. Quando perceber que eles já decoraram o for-mato da atividade, alterne os desenhos e mude o 11 pulso. Sinta-se sempre livre para criar! Essa brincadeira pode utilizar muitos exemplos de palavras diferentes. Proponha aos alunos que as cantem. Depois de brincarem bastante, vire os cartões e... surpresa! O que será que encontramos aqui. Aqueles símbolos musicais fi cam bem mais fá-ceis de entender se os associamos a experiên-cias que fazem parte do nosso cotidiano. As pa-lavras têm pulso e podem ajudar a perceber a função do tempo na música.
  • 12. Brincando de melodia Para entender o que é o ritmo, usamos o nosso corpo como referência. Para falar da melodia, vamos pensar na ideia de casa. Imagine uma casa grande, muito grande. Dentro dela, muitos sons, de todas as alturas, graves e agudos, sons fortes e fracos, doces e amargos. Os sons que habitam essa casa es-tão 12 vagando para cima e para baixo, como um elevador que sobe e desce. Podemos imitar esses sons subindo e descendo, saindo do grave para o agudo? Vamos imaginar o elevador de um edifício, que passa a vida a su-bir e a descer. Como podemos imitar esse ele-vador e movimentá-lo com o som da nossa voz? Ex. 1 – Assuma o papel de regente e imite com os alunos o som do elevador subindo e descen-do, partindo de uma região sonora bem grave. Esse movimento também pode ser reproduzido por instrumentos que existam na sala de aula (fl auta doce, teclado, xilofone de brinquedo, escaleta, etc.).
  • 13. 13 Ex. 2 – Agora vamos dividir a turma em dois gru-pos e reger um deles com o braço direito e o ou-tro com o esquerdo. Sinalize para os grupos os sons que sobem e descem ou ainda aqueles que param em uma determinada altura. Para ficar mais animado, deixe que os alunos assumam a regência e conduzam toda a turma. Imaginando os sons distribuídos no espaço, não dá para pen-sar que os graves estão na parte de baixo da ca-sa e os agudos nos andares de cima? Essa com-preensão da melodia pode ficar mais lúdica se você propuser aos alunos a brincadeira do “Mor-to ou vivo”. A turma vai se divertir bastante! Ex. 3 – Graves e agudos – “Morto ou vivo”! Aque-la brincadeira em que os jogadores ficam de pé ou se agacham a cada comando de voz pode con-solidar o aprendizado das alturas sonoras. Defi-na que “Morto” são os sons graves, e “Vivo”, os agudos. Procure na sala de aula objetos ou pe-quenos instrumentos que produzam alturas dife-rentes e bem caracterizadas. Para aguçar mais a percepção dos sons, experimente colocar venda nos olhos de todos! 5 4 3 2 1 4 3 2 1 Ex. 4 – Quando os alunos já estiverem compre-endendo bem a diferença das alturas, você po-de apresentar a eles uma terceira região sono-ra, que represente os sons médios. Mostre como os sons gostam de se misturar e de se movimen-tar por variadas alturas, indo do grave ao agu-do, mas com muitas variações médias entre si. Assim fica mais fácil entender o que é melodia: a sucessão de sons, em diferentes alturas, que se combinam de diversas maneiras, procurando formar um sentido, uma ideia, uma inspiração, uma mensagem. Ex. 5 – Para decodificar essa mensagem transmi-tida pela música, precisamos conhecer bem co-mo funciona o sistema do “elevador” dos sons: a pauta musical, com suas linhas e espaços.
  • 14. Estimular a compreensão da pauta musical po-de ser mais prazeroso e efi caz quando levamos a criança a percebê-la como um território a ser descoberto, que será logo habitado por uma fi - gura musical. Utilize cordas, barbantes ou vas-souras para criar uma pauta. Convide seus alu-nos a sentirem, pisarem ou manusearem os espaços e linhas onde circulam as notas. Essa brincadeira fará a turma avançar bastante no processo de leitura musical. 14
  • 15. 15
  • 16. Ex. 6 – Com três sons (alturas) já defi nidos e apreendidos pela turma, utilize três cordas, três fi tas, três cabos de vassoura ou o que mais a criatividade permitir para representar linhas que serão pisadas pelos alunos. As crianças vão se deslocar para cima e para baixo, reproduzin-do o som escutado. Se ele for grave, elas des-cem; se for agudo, elas sobem. Ex. 7 – E se a turma escolhesse alguns animais, cujos sons pudessem compor uma música? Va-mos continuar usando nossa pauta gigante para fi xar a organização da escrita e da leitura. Veja os animais abaixo e imagine que sons podem ser usados para eles. Proponha que os alunos os re-presentem 16 cenicamente enquanto cantam.
  • 17. 17 mi sol ré ré dó lá fá si Ex. 8 – A partir de agora, vamos apresentar o círculo ou espiral das notas. Mesmo que os alu-nos não consigam decorar seus nomes de ime-diato, é importante que entendam que cada uma está em uma altura diferente (relembre a ideia do elevador). Cante (em vez de falar sim-plesmente) o nome delas, começando a cada momento em uma nota para que entendam que o Dó não é a primeira de todas. As notas fazem parte de uma espiral contínua. Dó – Ré – Mi – Fá – Sol – Lá – Si – Dó
  • 18. Ex. 9 – Vamos construir uma escada musical, que pode até ser feita com as diversas alturas dos alunos. Isso vai nos ajudar a firmar a ideia de que os sons são vizinhos: eles sobem e des-cem em relação às notas que vêm antes ou de-pois. As crianças adoram comparar as notas vizi-nhas com seus vizinhos reais! 18
  • 19. Entendendo as claves e o que elas representam É muito fácil entender a lógica das claves: elas apenas dão nome aos sons e estipulam que têm uma altura defi nida. As claves são escolhidas pa-ra melhor representar o instrumento que será to-cado. Usamos a clave de Sol para instrumentos de som agudo, a clave de Dó para os de som médio e a clave de Fá para os mais graves. Experimente mostrar aos alunos todas as claves ao mesmo tempo. Parece confuso, mas não é! Incen-tive que brinquem com elas e inventem jogos en-tre si utilizando todas as claves. 19
  • 20. Brincando de harmonia Já falamos bastante sobre o ritmo e a melodia. Agora imagine esse som, que foi retirado lá da tal ca-sa com elevador, passeando por qualquer altura, subindo e descendo (melodia). De repente, esse som se encontra com aquela seta que o conduz a uma certa direção, propondo durações variadas para ele (ritmo). Qual será o resultado desse encontro? Uma melodia com diversas alturas, que possuem durações va-riadas, curtas e longas. Sem perceber, estamos construindo uma família de sons! Se a melodia e seu ritmo convidam novos sons a se juntarem a eles, teremos colunas sólidas formando uma grande rela-ção 20 de parentesco. Encontraremos então sons que vão se misturar e interagir com outros. Como uma casa cheia de gente, onde todos brincam e jogam juntos. Mas cada um desses sons tem uma função dentro da casa. E todos serão importantes, os que apa-recem mais e os que aparecem menos, aqueles que procuram sua voz em um instrumento grave e pesado e também aqueles que procuram por um instrumento mais agudo ou ágil. E, assim, a festa da música está pronta para começar! Harmonia é a ordem que se coloca na bagunça dos sons. É ela que orga-niza essa mistura de alturas, formas e durações, fazendo com que a mú-sica encontre texturas e efeitos muito diferentes. A harmonia permite que sejam criadas variações no encontro dos mesmos sons e torna pos-sível que notas iguais, rearranjadas, transmitam sensações e sentimen-tos distintos.
  • 21. É exatamente aqui que entra em cena a figura que dá vida a todas essas possibilidades: o compositor! Assim como um arquiteto pensa em uma casa e imagina as formas que ela terá, quantos cômodos serão importantes para aquela família e o que é necessário para tudo funcionar bem (a elétrica, a hidráulica, etc.), o compositor projeta a harmonia dos diferentes sons e combina os timbres de cada instrumento. Se o compositor pode ser visto como o arquiteto, o intérprete é quem vai habitar a casa projetada, dando a ela cor e alma. Escolha músicas folclóricas ou do repertório infantil e experimente construir com seus alunos manei-ras novas e originais de executá-las. Lembre-se de que a criança deve sempre cantar ou tocar algum instrumento, sozinha ou em conjunto, para que possa afinar seu ouvido interno. A música também po-de ficar mais interessante com um acompanhamento, por mais simples que ele seja: uma batida rítmi-ca ou uma segunda voz percorrendo a melodia. Você verá como a espontaneidade musical das crianças 21 produz resultados surpreendentes! Permita sempre que as crianças façam sugestões para a instrumentação e que comandem o grupo em certos momentos. Isso aumentará a autoestima do aluno e influenciará diretamente na sua motivação para estudar música. Vamos cantar Sugerimos dois exemplos de música cantada com acompanhamento simples para que a criança possa entender, na prática, o que significa harmonia. Na Bahia tem | Ciranda, Cirandinha
  • 22. 22 & & ã ã & 42 42 42 42 42 Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pandeiro Xilofone oe oe oe oe Na Ba hi a oe oe Na Ba oe oe Σ oe oe ú tem, oe oe hi a oe OE oe oe ú oe oe tem, tem, oe oe tem, tem, oe oe oe OE oe oe ú tem ú tem oe OE oe oe ú oe oe oe oe Na Ba hi a oe oe Tem, mo oe oe oe OE oe oe oe oe oe oe oe tem, ó, mo re na, oe oe re na, oe OE oe oe oe oe oe oe oe oe co co de vin oe oe oe oe co co de vin oe oe oe OE oe oe oe oe tém Lá oe oe tém Lá oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe - - - - - - - - - - - - - - & & ã Voz 1 Voz 2 Palma (suave) oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe lá lá oe oe lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe úlá úlá oe oe oe Na Bahia tem
  • 23. 23 & & ã ã & 42 42 42 42 42 Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pandeiro Xilofone oe oe oe oe Na Ba hi a oe oe Na Ba oe oe Σ oe oe ú tem, oe oe hi a oe OE oe oe ú oe oe tem, tem, oe oe tem, tem, oe oe oe OE oe oe ú tem ú tem oe OE oe oe ú oe oe oe oe Na Ba hi a oe oe Tem, mo oe oe oe OE oe oe oe oe oe oe oe tem, ó, mo re na, oe oe re na, oe OE oe oe oe oe oe oe oe oe co co de vin oe oe oe oe co co de vin oe oe oe OE oe oe oe oe tém Lá oe oe tém Lá oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe - - - - - - - - - - - - - - & & ã Voz 1 Voz 2 Palma (suave) oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe lá lá oe oe lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe úlá úlá oe oe oe Na Bahia tem ã & 42 42 Pandeiro Xilofone Σ oe oe oe oe ú oe OE oe oe oe oe ú oe OE oe oe oe oe oe oe oe OE oe oe oe OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe & & ã ã & Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pand. Xil. oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe lá lá oe oe lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá oe oe oe oe oe lá lá lá lá lá OE oe oe oe oe oe oe oe oe oe úlá úlá oe oe oe oe oe oe oeoe oeoe oeoe 2. Na Bahia tem, já mandei comprar Na Bahia tem, ó, morena, ferro de engomar Lá, lá, lá, lá...
  • 24. 24 & & ã ã ã & 42 42 42 42 42 42 Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pé ou Palma-concha Triângulo Xilofone oej Ci ‰ ‰ ‰ ‰ ‰ oe oe oe oe ran da, ci ran OE ‰ oej Ci OE oe oe OE Ó oe oe Ciranda, cirandinha oe oe oe oe di nha Va mos oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe to dos ci ran oe oe oe oe di nha, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe oe dar Va mos oe ‰ oej dar Ci oe OE oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe dar a mei a oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe vol ta, vol taIe oe oe oe oe di nha, vol taIe OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe mei a va mos oe oe oe oe mei a va mos OE oe oe OE Ó oe oe oe oe - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - & & ã Voz 1 Voz 2 Palma (suave) oe ‰ oej dar OIa oe OE dar oe OE OE oe oe oe oe nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe OE oe oe oe oe des te e ra oe oe oe oe nel que tu me OE oe OE oe oe oe oe vi droIe se que oe oe oe oe des te se que OE oe OE oe oe oe brou O a oe ‰ oej brou OIa oe OE OE oe oe oe oe mor que tu me oe oe oe oe mor que tu me OE oe OE oe oe oe oe ti nhas e ra oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe OE oe oe oe oe pou coIe seIa ca oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe OE oe ‰ bou oe ‰ bou oe ‰ ‰ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
  • 25. 25 ã & 42 42 Triângulo Xilofone ‰ ‰ Ó oe oe Ó oe oe Ó oe oe oe oe oe OE oe oe oe Ó oe oe Ó oe oe Ó oe oe oe oe & & ã ã ã & Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pé Trgl. Xil. oe ‰ oej dar OIa oe OE dar oe OE oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe oe nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe oe OE Ó oe oe Ciranda, cirandinha oe oe oe oe des te e ra oe oe oe oe nel que tu me OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe vi droIe se que oe oe oe oe des te se que OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe oe brou O a oe ‰ oej brou OIa oe OE oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe mor que tu me oe oe oe oe mor que tu me OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe ti nhas e ra oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe pou coIe seIa ca oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe ‰ bou oe ‰ bou oe ‰ oe ‰ oe ‰ oeoeoej - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - & & ã ã ã & 42 42 42 42 42 42 Voz 1 Voz 2 Palma (suave) Pé ou Palma-concha Triângulo Xilofone oej Ci ‰ ‰ ‰ ‰ ‰ oe oe oe oe ran da, ci ran OE ‰ oej Ci OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe di nha Va mos oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe to dos ci ran oe oe oe oe di nha, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe oe dar Va mos oe ‰ oej dar Ci oe OE oe OE oe OE oe oe oe oe oe oe oe dar a mei a oe oe oe oe ran da, ci ran OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe vol ta, vol taIe oe oe oe oe di nha, vol taIe OE oe oe OE Ó oe oe oe oe oe oe mei a va mos oe oe oe oe mei a va mos OE oe oe OE Ó oe oe oe oe - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - & & ã Voz 1 Voz 2 Palma (suave) oe ‰ oej dar OIa oe OE dar oe OE OE oe oe oe oe nel que tu me OE ‰ oej OIa OE oe OE oe oe oe oe des te e ra oe oe oe oe nel que tu me OE oe OE oe oe oe oe vi droIe se que oe oe oe oe des te se que OE oe OE oe oe oe brou O a oe ‰ oej brou OIa oe OE OE oe oe oe oe mor que tu me oe oe oe oe mor que tu me OE oe OE oe oe oe oe ti nhas e ra oe oe oe oe ti nhas e ra OE oe OE oe oe oe oe pou coIe seIa ca oe oe oe oe pou coIe seIa ca OE oe OE oe ‰ bou oe ‰ bou oe ‰ ‰ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
  • 26. Somos herdeiros de uma tradição musical muito rica e uma de nossas funções como educadores é en-contrar os meios certos para que esse patrimônio alcance e sensibilize as novas gerações. A linguagem da música, que mobiliza pessoas em qualquer época ou lugar, pode ser vista como uma poderosa alia-da do processo de ensino. A musicalização aprimora toda a capacidade cognitiva, o raciocínio lógico e o repertório cultural, além de servir como ferramenta de sociabilização, onde a prática em conjunto gera uma compreensão do indivíduo trabalhando para o coletivo. As atividades que apresentamos aqui são sugestões que devem ser transformadas pela intervenção co-tidiana do professor, já que cada turma é uma oportunidade única para que se descubram novos usos e sentidos no mundo dos sons. Para isso, basta que os alunos tenham contato constante com a música e sejam incentivados a reconhecer nela uma expressão do que pensam, sentem e desejam. O estímulo à sensibilidade é o primeiro passo para educar indivíduos livres, erguendo as bases de uma sociedade mais justa. Tudo isso começa na sala de aula e você, professor, pode ser o protagonista de uma iniciação musical atraente e renovada, que consiga ampliar as capacidades culturais do nosso en-sino 26 escolar. Nota final!