Een presentatie over de de toekomst van de landbouw. Verlaten we de agro-industrie en kiezen we voor agro-ecologie? En welke rol heeft de stad te spelen in de transitie naar agro-ecologie en voedselsoevereiniteit.

1. Bram Moeskops Terra Reversa 18 september 2011 Landbouw op een kruispunt

2. De industriële landbouw Grootschalig Gericht op massaproductie voor wereldmarkt agro-brandstoffen! bij ons: bv. varkensteelt Monoculturen: beperkt aantal gewassen landschappelijke uniformiteit Massaal gebruik meststoffen, chemicaliën, brandstoffen Sterke mechanisering en lage tewerkstellingsgraad Monopolievorming

3. Landbouw in crisis Watervervuiling en bodemdegradatie Vernieling biodiversiteit Klimaatverandering Voedselverlies Honger en armoede

4. Crisis: water Intensief gebruik water: 70 % zoet water voor landbouw 2400 liter water voor 150 g hamburger Meststoffen en pesticiden: watervervuiling

5. GG-sojaveld in Argentinië

6. Crisis: bodem Verlies bodemvruchtbaarheid - erosie- woestijnvorming

7. Crisis: biodiversiteit Intensieve landbouw en plantages (maïs, soja, palmolie) Massale ontbossing Niet selectieve pesticiden: ook natuurlijke vijanden e.a. soorten worden vernietigd Verdwijnen van essentiële ecosysteemdiensten: watercyclus – nutriënten - bestuiving

8. Ontbossing in Brazilië

9. Ontbossing Indonesië

10. Crisis: biodiversiteit Beperkt aantal gewassen en rassen in landbouw

11. Crisis: oorzaak klimaatverandering CO2 – koolstofdioxide: 95 % voedsel afhankelijk van olie: brandstoffen, kunstmest, pesticiden Ontbossing N2O – lachgas Dierlijke mest en kunstmest Rijstvelden CH4 – methaan: Herkauwers (runderen) Dierlijke mest Rijstvelden

12. Crisis: beïnvloed door klimaat Extreme weersomstandigheden Droogte Stormen Overstromingen Daling productiviteit Onvoorspelbaarheid

13. Crisis: voedselverlies 30% - 40% voedsel wereldwijd gaat verloren In lage-inkomenslanden: post-oogstverliezen Geen stockage Geen transport Geen lokale markt In westerse landen: verkwisting Houdbaarheidsdatum Te strenge vorm- en smaakeisen Overconsumptie

14. Crisis: voedselverlies

15. Crisis: honger en armoede Wereldbevolking: 7 miljard 925 miljoen mensen lijden honger = tekort aan (koolhydraten – vetten – eiwitten) 50% zijn kleine boeren – 75% platteland 1 miljard mensen met verborgen honger: eenzijdige voeding

16. Crisis: honger 1 miljard mensen met welvaartsziektes (diabetes, hart- en vaatziektes, obesitas)

17. Is er genoeg voedsel? Theoretisch is productie in evenwicht met de vraag! = 5 miljard ha: genoeg landbouwgrond om iedereen te voeden 2050: 9 miljard mensen 2050: 70% extra voedsel nodig tegen Bijkomende beschikbare landbouwgrond in de toekomst: minimaal

18. Welke toekomst voor de landbouw?

19. Agro-industrie?

20. Agro-ecologie?

21. Welke toekomst voor de landbouw? Agro-industrie: overal het rendement landbouw verdubbelen Agro-ecologie: betere verdeling voedselproductie Huidige situatie: 10% landbouwgrond: zeer hoge productiviteit 30% landbouwgrond: gem. productiviteit 60 % landbouwgrond: lage productiviteit

22. Wat is agro-ecologie? Ecosysteemdiensten en ecologische interacties Diversiteit aan gewassen, rassen en systemen Minder afhankelijk van meststoffen, pesticiden, fossiele brandstoffen Recyclage van biomassa Gezonde en weerbare bodem vol leven Bodembescherming, waterbeheer Lokaal ingebed Traditionele kennis en expertkennis

23. Wat is agro-ecologie? Arbeid en kennis kapitaal eninputs Familiale landbouw agro-concerns Onafhankelijkheid Voedselsoevereiniteit Het recht van volkeren om zelf hun voedsel- en landbouwsysteem te bepalen

24. Rol van de stad? Voedsel als centrale vraagstuk voor de stad “Foodarrivesonourplates as ifbymagic” (Carolyn Steel) Volledig afhankelijk van Grootschalige landbouw Lange-afstandstransport Voedingsindustrie Supermarkten

25. Voedseltransport

26. Rol van de stad? Afhankelijkheid niet langer wenselijk noch mogelijk Milieu-impact en sociale gevolgen industriële landbouw Piek-olie Stad als ideale schaal voor verandering

27. Wat kan de stad doen? Lokale producten en korte keten Minder vlees Minder verspilling Stadslandbouw Rol voor openbare instellingen

28. Korte keten Voedselteams 120 teams en 80 producenten in Vlaanderen Regionale labels Oregional (grensstreek Nijmegen): toerisme, zorginstellingen, ziekenhuizen West Cork (Ierland): samenwerking toerisme en horeca Boerenmarkten met streekproducten

29. Minder vlees 44% graangewassen gebruikt als veevoeder Granen voor veevoeder = extra voedsel voor 3,5 miljard mensen Broeikasgassen, water, land,… Donderdag Veggiedag Eén dag per week geen vlees = 1.100 km met de fiets ipv wagen

30. Minder verspilling Voedsel is geen wegwerpproduct Eet wat op je bord ligt en koop wat je op kan Kwaliteitsnormen herdenken

31. Stadslandbouw Niet onderschatten: Wereldwijd 800 miljoen stadsboeren Wereldwijd 15-20% voedsel in de stad of onmiddellijke omgeving geproduceerd In Antwerpen: gemeenschapstuin Graaf-inneke

32. Stadslandbouw PlantLab: tuinbouw zonder daglicht In verlaten gebouwen of kelder supermarkt Duurzaam? Voedselsoevereiniteit?

33. Openbare instellingen Cornwall Food Programme Lokaal en biologisch voedsel voor patiënten, bezoekers en personeel ziekenhuizen in Cornwall Boerenwinkel in ziekenhuis Voedselprogramma Romeinse scholen Milieu-eisen: afvalreductie, bioproducten, … Sociale eisen: diversiteit in menu, resten naar goed doel Kwaliteit, duurzaamheid EN educatie 2010: 78% bio, 35% lokaal, 19 % fair trade

34. Stedelijke voedselstrategie Voedselprogramma’s Voedingseducatie Planning Stadslandbouw Banden met landbouw in de regio versterken Jobs en economische ontwikkeling Afvalbeleid Bv. Proeftuin Amsterdam, Toronto Food Policy Council

35. Besluit Van consumenten verantwoordelijk voor de eigen keuzes Naar Burgers met recht op gezonde, duurzame voeding en een gezonde leefomgeving

36. Bedankt! Bram.Moeskops@gmail.com www.terrareversa.be