Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Empfohlen
Empfohlen (20)
franacka
- 1. Prof.dr. Omer Hamzic, Viša ass. Benjamina Londrc, MA KOMPARATIVNA PRAVNA HISTORIJA
- 2. FRANAČKA I. DRŽAVA, II. PRAVO
- 4. I. DRŽAVA 1. Historijski kontekst, 2. Organizacija vlasti 3. Državna ideologija 4. Sudovi i sudski postupak
- 5. 1. Historijski kontekst a) Preddinastički period: franačka plemena – tokom 4. v. - u statusu rimskih pomagača, b) Period Merovinga - prve dinastije Franaka od 481-751. (Klodovik – Salijski zakon), c) Period Karolinga, druge dinastije Franaka od 751-887. (major domus Karlo Martel 751., Karlo Veliki, 800. g.)
- 6. a) Pred- dinastički period: franačka plemena – tokom 4. v. - u statusu rimskih pomagača (1) Polovina 3.v.n.e.: brojna germanska plemena koncentrišu se na istočnoj obali donje Rajne, među kojima su bili i Franci = „žestok“ ili „slobodan“. (2)Tokom 4.v.n.e.: široka invazija barbara - Franci od Rimljana dobijaju status pomagača (saveznika), tu se nastanjuju, a zatim šire granice svoje teritorije. (3) Tokom 5. v.n.e.: boreći se na strani rimskih komandanata protiv Vizigota, Franci se dijele na dvije skupine - Salijske (uz more) i Ripuarske (uz rijeke); tokom tih borbi Franci kao rimski saveznici, ulaze duboko u Galiju i ne vraćaju se više preko Rajne, već se tu trajno naseljavaju.
- 7. b) Period Merovinga - prve dinastije Franaka od 481-751. (Klodovik – Salijski zakon) (1) Ujedinjenje: različita franačka plemena ujedinio je i stvorio državu Klodovik I. (481- 511), prihvatvši katoličanstvo stiče legitimitet katoličkog vladara. (2) Salijski zakon (Lex Salica), prvi pisani zbornik franačkog prava i obezbijedio crkvenu podršku izdao je Klodovik. (3) Izazovi: za vrijeme Merovinga, Franci su se suočavali sa izazovima Slovena i Avara na sjeveroistoku, Lombarda na jugoistočnoj i muslimana na jugozapadnoj granici. (4) Slabljenje: za vrijeme posljednjih meroviških vladara došlo je do njihovog slabljenja i do procesa feudalne decentralizacije (jačanje uloge major domusa, prenos ovlasti)
- 8. c) Period Karolinga, druge dinastije Franaka od 751-887. (Major domus Karlo Martel 751., Karlo Veliki, 800. g.) (1) Karlo Martel: proglašenjem major domusa Karla Martela za „prvog princa Franaka“(751.) počinje drugi period u historiji franačke države - vladavina Karolinga (751-887), (2) Karlo Veliki: na Božić, 800. g., papa Leo III krunisao je Karla Velikog za imperatora, čime je Franačka podignuta na rang carstva i priznata za nasljednika Rimske imperije. (3) Verdun 843. g.: nakon smrti Karla Velikog 814., po starom običaju carstvo dijele njegovi unuci, u Verdunu 843 (Lotar I - centar, Luj German – istok, Karlo Ćelavi – zapad). (4) Na tradiciji Rimskog carstva: Franačko carstvo u doba Karolinga zapamćeno je kao prva slavna srednjovjekovna evropska država oslonjena na tradiciju Rimskog carstva
- 9. 2. Organizaci- ja vlasti a) Centralni organi: monarh, dvor (palatium), šefovi dvorskih službe, b) Lokalni (grofovije) i posredni organi (vladarevi izaslanici i sabori)
- 10. a) Centralni organi: monarh, dvor (palatium), šefovi dvorskih službe (1) Franačka je bila rana srednjovjekovna monarhija (kontinuitet razvoja vlasti od merovinga do karolinga, tri reda institucija: centralna, lokalna, posredni organi). (2) Centralnu vlast činio je monarh i njegov dvor (titulisan kao "kralj", a od Karla Velikog "imperator") - zakonodavac, komandant vojske, uprave, vrhovni sudija, zaštitinik (užiavo mundijum=zaštita). (3) Uz vladara je bio njegov dvor - palatium – ustvari neki pokretni administrativni centar (majordom je ključni na dvoru u doba Merovinga, a ukinut od Karolinga). (4) Šefovi dvorskih službi (bilo ih je 6): od Karolinga direktno su podređeni vladaru (kao dostojanstvenici – palatint – bili su i glavni savjetnici svoga gospodara.
- 11. b) Lokalni (grofovije) i posredni organi (vladarevi izaslanici i sabori) (1) Lokalnu vlast činile su grofovije (comitatus, pagus), u koje su se stopile ranije rimske teritorijalne jedinice i franačke lokalne zajednice (uprava u rukama grofa). (2) Posredni organi bili su: - vladarevi izaslanici (missi dominici) slati iz centra u provincije (ubiranje poreza i sudska funkcija) i - sabori – skupštine velikaša (placita), kojih je bilo dvije vrste: (1) opšti sabor sazivan u proljeće (ratni) i (2) krajnji sabor u jesen sa manjim brojem učesnika.
- 12. 3. Državna ideologija Ideologija Franačke države oblikovala se pod utjecajem germanske tradicije, naslije- đa Rimskog carstva i kršćanstva. a) Prvo je bilo germansko poimanje vlasti, a zatim rimsko naslijeđe isprepleteno s kršćanskim elementima, b) Savez sa Svetom stolicom (krinisanje Karla Velikog 800. g., koji se smatrao „novim Davidom“
- 13. a) Prvo je bilo germansko poimanje vlasti, a zatim rimsko naslijeđe isprepleteno s kršćanskim elementima (1) Staro germansko poimanje kraljevske vlasti bilo je "prvi među jednakima" (sa vremenom prestaje izbornost kraljeva, oni državu shvaćaju kao svoj posjed). (2) Rimsko naslijeđe bilo je isprepleteno s kršćanskim elementima: papa dodjeljuje Pipinu Malom, osnivaču Karolinga titulu „rimskih patricija“, 754. g., (3)Tako se stvara savez između Svete stolice i Franačke države, čime je franački monarh počeo potiskivati bizantskog basileusa kao tradicionalnog zaštitnika Rima.
- 14. b) Savez sa Svetom stolicom (krinisanje Karla Velikog 800. g., koji se smatrao „novim Davidom“ (1) Savez između Svete stolice i Franačke konačno se uobličuje sa papskim krunisanjem Karla Velikog na Božić 25.12. 800. g. za imperatora Rimskog carstva (2) Rimska kurija ulazi u ovaj savez i zato što je u Bizantiji tri godine ranije jedna žena - Irina — nelegalno uzela vlast i titulu cara (bazileusa) a ne carice (basilisa). (3) Karlo Veliki smatrao se nasljednikom starozavjetnih vladara - "novim Davidom", svoju državu vidio je kao " autentičnu kršćansku državu“ (ali za razliku od klerika koji su ga okruživali, franačke tradicije će nadvladati teološke koncepte onda kada je carstvo podijeljeno među njegovim unucima).
- 15. 4. Sudovi i sudski postupak Dijeljenje pravde kod Franaka pokazuje tendenciju prenosa nadležnosti s narodnih skupština na funkcionere koje imenuje kralj. a) Lokalni sudovi (u centenama, pod predsjedanjem lokalnog starješine), b) Grofovski (uz koje se pojavljuje 7 skabina) i kraljevski sudovi kao apelacija u slučaju izdaje, c) Sudski postupak (ostaci iz plemenskog uređenja)
- 16. a) Lokalni sudovi (u centenama, pod predsjedan jem lokalnog starješine) - U centenama, manjim teritorijalnim jedinicama – davale 100 vojnika, odvijao se najveći broj sudskih procesa (centenar ili tingin, sedmorica „dobrih ljudi). - O sudskim procesima odlučivao je skup slobodnih ljudi (mallum) pod predsjedavanjem lokalnog starješine koji se naziva vikar, centenar ili tungin. - Lokalni starješina je samo usmjeravao postupak i objavljivao presudu koju su donosili "dobri ljudi" (boni hominis), kao poznavaoci prava, a njih je obično bilo 7.
- 17. b) Grofovski (uz koje se pojavljuje 7 skabina) i kraljevski sudovi kao apelacija u slučaju izdaje (1) Grofovski sud: Karlo Veliki umjesto tungina, suđenje daje u nadležnost grofova, uz koje se pojavljuje i 7 skabina, doživotno izabr. na tu funkciju (suđenju prisustvuju slobodni ljudi) (2) Kraljevski sud postojao je na nivou države, predsjedavao mu je sam kralj ili majordom, a činili su ga sudije (auditori), koji su iz reda kneževa ili biskupa (bio je apelaciona instanca u slučaju zločina izdaje ili poreskih prekršaja, a u prvom stepenu sudio je za zločine koji počine dostojanstve- nici).
- 18. c) Sudski postupak (ostaci iz plemensko g uređenja) (1) Sudski postupak: veoma dugo zadržali su se ostaci iz plemenskog uređenja (racionalna i iracionalna sredstva dokazivanja, teret dokazivanja - na tuženom). (2) Zakletva je većinom bila purgatorna, opravdavajuća, kojom je optuženi negirao optužbu, sakletvenici (obično 12), ordalije (različte i okrutne) (3) Pravo na žalbu nije postojalo (nekada se na presudu grofovskog suda moglo žaliti kralju), a nezadovoljna stranka mogla bi izazvati suprotnu stranu na dvoboj.
- 19. II. PRAVO A. Izvori B. Koncept prava i pravde C. Materijalno pravo
- 20. A. Izvori (1) Kodifikacije običajnog prava (leges barbarorum), primjena po personalnom principu, npr. Salijski zakon za vrijeme merovinškog kralja Klodovika (484-511). (2) Rimski zakoni barbara (Lex romana barbarorum), zbornici pojednostavljenog rimskog prava, za rimsko stanovništvo barbarskih država (Burgundi, Vizigoti) (3) Kapitulari: su vladarske intervencije u važeće pravo kojima se "potvrđuju" ili "ispravljaju" raniji propisi mahom običaj. prava ili reguliše neka nova materija. (4) Povelje izdate različitim pravnim i fizičkim licima, kao što su crkve, manastiri, gradovi, pojedinci.
- 21. B. Koncept prava i pravde Rani pisci Franačke, npr. Sedelius Scotus (oko 850.), razumijevali su: (1) da je izvor vlasti vladara Bog, da je suvernitet iz Božje volje i da su vladari Božije sluge. (zakon se razumijevao kao neki davni narodni običaj koji proglašava kralj - za promjenu zakona trebala je saglasnost narodnih velikodostojnika). (2) Druga važna karakteristika razumijevanja prava jeste njegovo shvatanje kao personalne stvari (svaki pojedinac imao je pravo po kojem živi i koje mu slijedi.
- 22. C. Materijalno pravo 1. Lični status, 2. Imovinsko pravo, 3. Porodično pravo, 4. Nasljedno pravo, 5. Krivično pravo, 6. Međunarodno pravo
- 23. 1. Lični status - Po Salijskom zakonu postojalo je nekoliko kategorija stanovništva koji su se razlikovali po visini wergelda u slučaju njihovog ubistva ili ranjavanja: (1) slobodni ljudi (Franci i Galorimljani), - među njima nije bilo razlike na temelju rođenja, ali u prologu Salijski zakon (6. v.) govori o „uglednim licima“ i „nižim licima“. - vrijednost Galorimljana u početku je bilo pola "vrijednosti slobodnog Franka". (2) oslobođenici, lidi (iako o njima ima malo podataka, znamo da su imali poziciju između slobodnog i roba). (3) robovi su tretirani kao imovina gospodara, povreda roba – tretiralo se kao nanošenje štete imovini gospodara (kraljevi robovi štićeni su višim wegeldom)
- 24. 2. Imovinsko pravo a) Već krajem 6. v. nestaju rodovski odnosi i učevršćuje privatna svojina – alod, b) Proces feudalizacije: zaštitnic postaju seniori (koji preuzimaju i javne ovlasti na posjedu), štićenici postaju vazali
- 25. a) Već krajem 6. v. nestaju rodovski odnosi i učevršćuje privatna svojina - alod - Po naseljavanju Galije, Franci još uvijek čuvaju sistem svojinskih odnosa iz rodovskog uređenja, ali već krajem 6. v. učvršćuje se privatna svojina – alod (u početku je uporedo postojala kolekt. svojina općine - marke na zemljištu kao i privatna svojina posjednika). - Predmet zaštite su smo pokretne stvari, dok se zemlja smatrala kolektivnom svojinom, prvo roda ili plemena, a kasnije naroda. - Umjesto apstraktnog pojma svojine u Salijskom zakonu se upotrebljavaju riječi “ako neko ukrade”, “ako slobodan čovjek ukrade”, “ako rob ukrade”, “ako neko zapali”). - Umjesto izraza vlasnik, upotrebljavala se riječ “gospodar”.
- 26. b) Proces feudalizacije: zaštitnic postaju seniori (koji preuzimaju i javne ovlasti na posjedu), štićenici postaju vazali - Tokom 7. v. ubrzana je imovinska diferencijacija, nastaju krupni posjedi, koje kraljevi daju za usluge, centralna vlast slabi, sitni seljaci se stavljaju pod zaštitu. - Sitni posjednici obavezuju se na vjernost (fidelitas) svojim zaštitnicima koji postaju seniori, a štićenici vazali. - Konačno proces feudalizacije zaokružuje se prenosom odeđ. kompetencija javne vlasti na seniore, koji na svojim posjedima uređuju: porez, javni red i suđenje. - Na posjedima su u prvo vrijeme radili robovi, koji kao i drugi siromašni ljudi u 7. v. dobijaju manje parcele na obradu - kao nova kategorija kmetova (serf).
- 27. 3. Porodično pravo a) Starateljstvo – mundijum b) Zaključenje braka (prethodno zaruke), udata žena pod mundiumom muža
- 28. a) Staratelj- stvo – mundijum - Porodica je prirodna zajednica koju predstavlja glava porodice (koji je staratelj i zaštitnik porodice i odgovara za djela članova svoje porodice. - Franci su se, više nego ostali, oslanjali na šire srodničke grupe u slučajevima zaštite pojedinaca od napada, sakletveništva, plaćanja kompenzacije i sl. - Starateljstvo (mundijum) nad ženom i ženskom djecom traje čitav život, s tim što ženska djeca nakon udaje dolaze pod mundijum muža. - Djeca se tretiraju kao maloljetnici do 12. godine, ali dok su u očevoj kući, bili su pod očevim starateljstvom.
- 29. b) Za- ključenje braka (prethodno zaruke), udata žena pod mundiumo m muža - Naon 12. godine stiče se bračna zrelost, s tim što udaji ženske djece odlučuje otac. - Brak se sklapa svečanim dogovorom između oca djevojke i mladoženje – mladoženja daje ocu ženidbeni dar. - Braku su prethodile zaruke: mladoženja je davao poklon (dos) budućoj supruzi. (poklon mladoj bi davao i njen otac, poklonima je raspolagala žena). - U slučaju braka između slobodnih ljudi i robova, slobodan čovjek postaje rob. - Razvod se obavljao jednostavnom otpuštanju žene, odnosno vraćanju njenoj porodici. Za ženu razvod nije praktično postojao, a otmica je bila jedini način napuštanja muža.
- 30. 4. Nasljedno pravo - Salijski zakon reguliše uglavnom nasljeđi- vanje pokretnih stvari. - Redosljed nasljeđivanja porodičnog zemljišta (alod) po Salijskom zakonu (čl.59.): djeca, roditelji, braća i sestre, sestre roditelja, očevi i majčini srodnici - Supruge se isključuju iz naslijeđa umrlog muža „salijske zemlje“, jer ona pripada „muškarcima njegovog roda“ (Salijski zakon) - Umjesto testamnta (nije postojao u zakonu) primjenjivana je ustanova affatomie, t.j. nadomještanje testamenta (Salijski zakon) simboličkim prenosom imovine na nasljednika putem trećeg lica, t.j. prijatelja koji nakon 12 mjeseci pred kraljevim sudom prenosi ostaviočevu imovinu, na lice (ili više lica) koje je ostavilac naznačio.
- 31. 5. Krivično pravo a) Germanski barbarski zakoni, kao što je Salijski, najvećim dijelom bavili su se pita- njima krivičnog prava. b) Delikti i kazne
- 32. a) German- ski barbarski zakoni, kao što je Salijski, najvećim dijelom bavili su se pitanjima krivičnog prava. - Salijski zakon ne predviđa krivičnu odgovornost za lica mlađa od 12 godina, ali umjesto njih odgovaraju njihovi staratelji (što se ne odnosi na robove). - Visina kazni zavisi od toga da li je izvršilac krivično djelo priznao ili nije (ako prizna, morao je platiti (nadoknaditi) samo štetu, ako ne prizna – i štetu i globu. - Slični principi važe i za krađu (što je detaljno regulisano)
- 33. b) Delikti i kazne - Za ubistvo i teške tjelesne povrede koristio se sistem kompozicije (otkup ili wergeld), (2/3 wergelda pripadalo je porodici ubijenog, 1/3 vladaru ili grofu, u slučaju prikrivanja, kazna tri puta veća od redovne). - Smrtna kazna: za razliku od kasnog Rima, bila u rijetkoj primjeni, pod uticajem (1) rodovskog uređenja - naglašava otkup i (2) kršćanstva - naglašava pokajanje - Napušta se princip objektivne u korist principa subjektivne odgovornosti, tj. da li je namjerno ili nenamjer. ubistvo, kažnjiv je i pokušaj, posebno prikrivanje.
- 34. 6. Međunarod no pravo - U Evropi ranog srednjeg vijeka, dva autora su bila relevantna za međunarodno pravo pa i za Franačku, a to su: sv. Avgustin i sv. Isidor Seviljski. - Najpoznatije djelo Sv. Isidora je Etimologie, jedna vrsta enciklopedije o različitim granama znanja, pa i međunarodnom pravu (ius gentium)