1. MJD 1Biologie van Dieren

2. Biologie van Dieren MJD 2
Ethologie
LeerprocessenLeerprocessen

3. MJD 3Biologie van Dieren
Rijping
*Ontwikkeling van gedrag*Ontwikkeling van gedrag
loopt parallel metloopt parallel met
ontwikkeling van hetontwikkeling van het
zenuwstelselzenuwstelsel (synapsen en(synapsen en
myeline)myeline) en spierstelsel=en spierstelsel=
‘‘maturation/rijping’maturation/rijping’
stimulatie!stimulatie!

4. MJD 4Biologie van Dieren
Rijping
*Ontwikkeling van gedrag*Ontwikkeling van gedrag
loopt parallel metloopt parallel met
ontwikkeling van hetontwikkeling van het
zenuwstelselzenuwstelsel (synapsen en(synapsen en
myeline)myeline) en spierstelsel=en spierstelsel=
‘‘maturation/rijping’maturation/rijping’
stimulatie!stimulatie!
*tot 25 jaar toename grijze*tot 25 jaar toename grijze
stof, daarna nog tot 40 jaarstof, daarna nog tot 40 jaar
toename witte stoftoename witte stof

5. MJD 5Biologie van Dieren
Rijping
*Genen en omgeving*Genen en omgeving
interacteren in deinteracteren in de
ontwikkeling van elkontwikkeling van elk
gedraggedrag
*Ontwikkeling van gedrag*Ontwikkeling van gedrag
loopt parallel metloopt parallel met
ontwikkeling van hetontwikkeling van het
zenuwstelselzenuwstelsel (synapsen en(synapsen en
myeline)myeline) en spierstelsel=en spierstelsel=
‘‘maturation/rijping’maturation/rijping’
stimulatie!stimulatie!
*tot 25 jaar toename grijze*tot 25 jaar toename grijze
stof, daarna nog tot 40 jaarstof, daarna nog tot 40 jaar
toename witte stoftoename witte stof

6. MJD 6Biologie van Dieren
Genen en gedrag
Prairiewoelmuis -> paring -> vasopressine (neuropeptide)
gen x -> vasopressine receptor
Socio-sexueel gedrag:
paarbinding, agressie

7. MJD 7Biologie van Dieren
Genen en genetisch bepaald gedrag
Muildierherten
fourageren in het
open veld als gevolg
van natuurlijke
selectie door
predatiedruk in het
bos, ondanks kosten
van minder voedsel
Eten van
bananenslakken
door slangen als
gevolg van mutatie
in chemoperceptie
waardoor de slang
de slak herkend als
voedsel
Mutatie in
orienteringmechanisme
kan veroorzaken dat de
vogels een andere
richting vliegen.
Milieuomstandigheden
bepalen of ze daar
kunnen overleven of
niet

8. MJD 8Biologie van Dieren
Genen en gedrag

9. MJD 9Biologie van Dieren
Genen en gedrag
u= ontdekselen
U= niet ontdekselen

10. MJD 10Biologie van Dieren
Genen en gedrag
u= ontdekselen
U= niet ontdekselen
r= verwijderen
R= niet verwijderen

11. MJD 11Biologie van Dieren
Genen en gedrag
u= ontdekselen
U= niet ontdekselen
r= verwijderen
R= niet verwijderen

12. MJD 12Biologie van Dieren
Genen en gedrag
u= ontdekselen
U= niet ontdekselen
r= verwijderen
R= niet verwijderen

13. MJD 13Biologie van Dieren
Nature/Innate behaviour:
Gedragingen die instinctief/aangeboren zijn:
Compleet gedrag volgens een vast patroon
dat optreedt zonder dat het individu in
aanraking is geweest met specifieke stimuli of
andere individuen (FAP)
Nature

14. MJD 14Biologie van Dieren
Nature/Innate behaviour:
Gedragingen die instinctief/aangeboren zijn:
Compleet gedrag volgens een vast patroon
dat optreedt zonder dat het individu in
aanraking is geweest met specifieke stimuli of
andere individuen (FAP)
Nature
> genen, < omgeving

15. MJD 15Biologie van Dieren
Nurture
Nurture/learning:
Gedragingen die geleerd worden vanuit
de omgeving:
Meer variabel gedrag. Externe
en interne stimuli beïnvloeden de ontwikkeling
en het gedrag.

16. MJD 16Biologie van Dieren
Nurture
Nurture/learning:
Gedragingen die geleerd worden vanuit
de omgeving:
Meer variabel gedrag. Externe
en interne stimuli beïnvloeden de ontwikkeling
en het gedrag.
> omgeving, < genen

17. MJD 17Biologie van Dieren
Leerprocessen: Habituatie
Niet-associatief
leren
Habituatie = niet meer
reageren op niet-
geleerde stimuli

18. MJD 18Biologie van Dieren
Habituatie: neural mechanimse

19. MJD 19Biologie van Dieren
Habituatie: neural mechanimse

20. MJD 20Biologie van Dieren
Leerprocessen
Klassiek leren: leren herkennen
Operant leren: leren handelen
Associatief
leren

21. MJD 21Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering
videohttp://www.youtube.com/watch?v=nnYN5v5VTAA

22. MJD 22Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering
videohttp://www.youtube.com/watch?v=nnYN5v5VTAA

23. MJD 23Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek, associatief leren (Pavlov):Klassiek, associatief leren (Pavlov):
video

24. MJD 24Biologie van Dieren
Onvoorwaardelijke stimulus -> respons
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek, associatief leren (Pavlov):Klassiek, associatief leren (Pavlov):
video

25. MJD 25Biologie van Dieren
Onvoorwaardelijke stimulus -> respons
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek, associatief leren (Pavlov):Klassiek, associatief leren (Pavlov):
Onvoorwaardelijke stimulus
+ -> respons
Voorwaardelijke stimulus
video

26. MJD 26Biologie van Dieren
Voorwaardelijke stimulus -> respons
Onvoorwaardelijke stimulus -> respons
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek, associatief leren (Pavlov):Klassiek, associatief leren (Pavlov):
Onvoorwaardelijke stimulus
+ -> respons
Voorwaardelijke stimulus
video

27. MJD 27Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek, associatief leren (Pavlov):Klassiek, associatief leren (Pavlov):
Twee stimuli met elkaar associTwee stimuli met elkaar associëëren:ren:
een neutrale stimulus en een stimuluseen neutrale stimulus en een stimulus
die gerelateerd is aan een beloning ofdie gerelateerd is aan een beloning of
strafstraf

28. MJD 28Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Video
http://www.youtube.com/watch?v=qKC8dtdxa-8
(2:55 – 6:03)

29. MJD 29Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering

30. MJD 30Biologie van Dieren
Leerprocessen: Klassieke conditionering

31. MJD 31Biologie van Dieren
(Toevals)kenmerken in de omgeving leren(Toevals)kenmerken in de omgeving leren
associëren met stimuli die gerelateerd zijnassociëren met stimuli die gerelateerd zijn
aan beloning/strafaan beloning/straf
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek leren in de natuur:Klassiek leren in de natuur:
Video

32. MJD 32Biologie van Dieren
(Toevals)kenmerken in de omgeving leren(Toevals)kenmerken in de omgeving leren
associëren met stimuli die gerelateerd zijnassociëren met stimuli die gerelateerd zijn
aan beloning/strafaan beloning/straf
Leerprocessen: Klassieke conditionering
Klassiek leren in de natuur:Klassiek leren in de natuur:
Adaptieve waarde:Adaptieve waarde:
Sneller stimulus herkennen en daardoorSneller stimulus herkennen en daardoor
snellere reactiesnellere reactie
Video

33. MJD 33Biologie van Dieren
Klassieke conditionering: neural mechanisme

34. MJD 34Biologie van Dieren
Neuraal mechanisme van leren (LTP)

35. MJD 35Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner):
Het associHet associëëren van een gedrag/houdingren van een gedrag/houding
(operant) die toevallig optreedt, met een(operant) die toevallig optreedt, met een
beloning of strafbeloning of straf
Video

36. MJD 36Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner): Video
http://www.youtube.com/watch?v=CC7q6wE89yE

37. MJD 37Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner): Video

38. MJD 38Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner): Video

39. MJD 39Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner): Video

40. MJD 40Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren (Skinner):Operant leren (Skinner):
Het associHet associëëren van een gedrag/houdingren van een gedrag/houding
(operant) die toevallig optreedt, met een(operant) die toevallig optreedt, met een
beloning of strafbeloning of straf
operant reinforcer/punishmentmeteen
Video

41. MJD 41Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Toevallige eigen gedragingen (trial en error)Toevallige eigen gedragingen (trial en error)
associassociëëren met beloning/strafren met beloning/straf
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:
Video bij

42. MJD 42Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:
Video bijhttp://www.youtube.com/watch?v=VSSgNT7FIT8

43. MJD 43Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:

44. MJD 44Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:

45. MJD 45Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:

46. MJD 46Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:

47. MJD 47Biologie van Dieren
Leerprocessen: Operante conditionering
Toevallige eigen gedragingen (trial en error)Toevallige eigen gedragingen (trial en error)
associassociëëren met beloning/strafren met beloning/straf
Adaptieve waarde:Adaptieve waarde:
Snellere uitvoering van een gunstig gedragSnellere uitvoering van een gunstig gedrag
of het niet meer uitvoeren van een ongunstigof het niet meer uitvoeren van een ongunstig
gedraggedrag
Operant leren in de natuur:Operant leren in de natuur:
Video bij

48. MJD 48Biologie van Dieren
Leerprocessen : Smaakaversie
Smaakaversie:Smaakaversie: leren van een stimulus die ziekleren van een stimulus die ziek
zijn veroorzaakt heeftzijn veroorzaakt heeft
*one trial*one trial
* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar
‘‘gescheiden’ zijngescheiden’ zijn
* werkt allen bij stimuli die relevant zijn* werkt allen bij stimuli die relevant zijn
voor het dier:voor het dier:

49. MJD 49Biologie van Dieren
Leerprocessen : Smaakaversie
Smaakaversie:Smaakaversie: leren van een stimulus die ziekleren van een stimulus die ziek
zijn veroorzaakt heeftzijn veroorzaakt heeft
*one trial*one trial
* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar
‘‘gescheiden’ zijngescheiden’ zijn
* werkt allen bij stimuli die relevant zijn* werkt allen bij stimuli die relevant zijn
voor het dier:voor het dier:
Rat: geur en smaakRat: geur en smaak

50. MJD 50Biologie van Dieren
Leerprocessen : Smaakaversie
Smaakaversie:Smaakaversie: leren van een stimulus die ziekleren van een stimulus die ziek
zijn veroorzaakt heeftzijn veroorzaakt heeft
*one trial*one trial
* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar* stimulus en ziekte kunnen uren van elkaar
‘‘gescheiden’ zijngescheiden’ zijn
* werkt allen bij stimuli die relevant zijn* werkt allen bij stimuli die relevant zijn
voor het dier:voor het dier:
Duif:kleurDuif:kleurRat: geur en smaakRat: geur en smaak

51. MJD 51Biologie van Dieren
Leerprocessen
ExtinctieExtinctie: afname van de gedrag wanneer de beloning/strafafname van de gedrag wanneer de beloning/straf
niet meer gegeven wordtniet meer gegeven wordt

52. MJD 52Biologie van Dieren
Leerprocessen
ExtinctieExtinctie: afname van de gedrag wanneer de beloning/strafafname van de gedrag wanneer de beloning/straf
niet meer gegeven wordtniet meer gegeven wordt
DiscriminantDiscriminant: de beloning/straf alleen onder bepaaldede beloning/straf alleen onder bepaalde
omstandigheden-> alleen reactie op bepaalde stimuliomstandigheden-> alleen reactie op bepaalde stimuli
(klassieke conditionering)(klassieke conditionering)

53. MJD 53Biologie van Dieren
Leerprocessen
ExtinctieExtinctie: afname van de gedrag wanneer de beloning/strafafname van de gedrag wanneer de beloning/straf
niet meer gegeven wordtniet meer gegeven wordt
DiscriminantDiscriminant: de beloning/straf alleen onder bepaaldede beloning/straf alleen onder bepaalde
omstandigheden-> alleen reactie op bepaalde stimuliomstandigheden-> alleen reactie op bepaalde stimuli
(klassieke conditionering)(klassieke conditionering)
Secundaire reinforcerSecundaire reinforcer: iets datiets dat
normaal nietnormaal niet
als beloning werkt kan doorals beloning werkt kan door
associatie metassociatie met
de echte reinforcer ook alsde echte reinforcer ook als
reinforcer gaanreinforcer gaan
werken (bijv. ‘braaf’ bij hond)werken (bijv. ‘braaf’ bij hond)

54. MJD 54Biologie van Dieren
Dansende beer
Operante
conditionering
met negative
reinforcer en
muziek als
discriminant
(= klassieke
conditionering)