म प्रधानमन्त्री भएको भए शिर्षकमा नयाँपत्रिका र मेरो संवाद । प्रकाशित फागुन १ गते २०६५ साल ।

1. मÚयपृमÚयपृमÚयपृमÚयपृi6i6i6i6
----gofklqsf kmfu'g ! ut], @)^% ;fn ljlxjf/ _gofklqsf kmfu'g ! ut], @)^% ;fn ljlxjf/ _gofklqsf kmfu'g ! ut], @)^% ;fn ljlxjf/ _gofklqsf kmfu'g ! ut], @)^% ;fn ljlxjf/ _
मममम ूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽी भएकोभएकोभएकोभएको भएभएभएभए...
2009-02-12,Thursday
'तपाɃ ूधानमÛऽी भएको भए के गनु[हुÛØयो ? यःतो ूưले एकचोǑट त म झसÌग भएँ । साँǔÍच, म के गथɏ होला ? गफमा
एकदम चàफु पूण[ राजनैितक ूाणी भएको भए भटाभट भǔÛदहाãथँ होला, 'फलानो-फलानो गरेर 'हुम फट ःवाहा' गदȷ यो देशको
मुहार यित वष[, मǑहना र Ǒदनमा फे ǐरǑदÛछु ।' तर, आफू परे इǔÛजिनयर । ूाǒविधक ूाणी । एक ूकारले म अÈक न बÈक
भएको िथएँ ।
'सर, हामी एकदम ǐरãयाÈःड (सहज) भएर कु रा गǾँ ल ।'
सहजता र होलोिसत कु रा गन[का लािग िचया पूवा[धार
(इÛृाःशÈचर) हुन सÈछ ।
'िचया खाऊँ है, भाइ ।'
'हुÛछ, मलाई कालो भǔÛदनुहोला ।'
***
'आÝना बारेमा के हȣ बताउनुस्न ।'
सो॑ सालको जÛम हो मेरो । गुãमी ǔजãलाको मरभुङ जÛमथलो । तर, म हुकȶ बढɄ भैरहवामा । ×यहȣU पढɄ । बƣीस सालमा भैरहवा
हाई ःकु लबाट एसएलसी पास गरɄ । राॆो ǒवƭाथȸ िथएँ, अनुशािसत र पढÛते । बाãयकाल सामाÛय रƻो । घरको आिथ[क
अवःथा पिन सामाÛय िथयो, न ǔखरैǔखर, न चौलानीको हाहाकार । राॆो पÕने भएकाले दस क¢ासàमै छाऽवृǒƣमा पढɄ ।
एसएलसीपिछ लािगयो काठमाÛडूितर । पुãचोक Èयाàपसमा भना[ भएँ । यहाँ युएनǑडपीको छाऽवृǒƣ पाएँ । िसिभल
इǔÛजिनयǐरङमा दुईवषȶ ूवीणता ूमाणपऽ तह पूरा गरेर ओभरिसयर भएँ ।
राजनीित माटो हो भने ूǒविध ǒबǽवा । माटो खराब भयो भने ǒबǽवा हुक[ Ûन । माटोलाई सपान[, ठȤक गन[
र अनुकू ल बनाउन सǑकÛछ । ǒवशेष£हǾलाई मÛऽी बनाउँथे । सो सàभव नभए सहायक र राÏयमÛऽी त
सàबǔÛधत ǒवशेष£लाई बनाउँथे, बनाउँथे ।

2. ओभरिसयर हुनासाथ भैरहवा-लुǔàबनी भूिमगत जलपǐरयोजनामा जािगर पाइहालɄ । ×यितवेला जािगर पाउनु ×यित गा॑ो
िथएन । अǑहले त माÛछेको शैǔ¢क ूमाणपऽ खुइिलÛछ, उसको तालु खुइिलÛछ र पिन जािगर पाउन मुǔःकल हुÛछ । कित त
आजीवन बेरोजगार रहÛछन ्होलान ्। त, साँढे तीन वष[ काम गरɄ ×यहाँ ।
२०३९ सालमा फे ǐर युएनǑडपीबाट छाऽवृǒƣ पाएर भारतको ǽÔकȧ ǒवƳǒवƭालयमा ǒबई (इǔÛजिनयǐरङमा ःनातक) पÕन गएँ ।
कणा[ली जलǒवƭुत ्आयोजनाका लािग पाँच वष[मा दुई सय पचास इǔÛजिनयर तयार गनȶ योजना िथयो युएनǑडपीको । ǽÔकȧ
ǒवƳǒवƭालय हǐरƮारनǔजकै पछ[ । २०४३ सालमा िसिभल इǔÛजिनयǐरङमा ǒबई गना[साथ नेपाल ǒवƭुत ्ूािधकरणमा अःथायी
इǔÛजिनयरका Ǿपमा जािगर पाइहालɄ । र, २०४५ सालमा ःथानीय ǒवकास मÛऽालयमा ःथायी इǔÛजिनयरका Ǿपमा िनयुƠ
भएँ ।
२०४६ साल मंिसरमा लिलतपुरकȧ लिलता उपाÚयायसँग मेरो ǒबहे भयो । जनआÛदोलनको समय िथयो ×यो । पÑचायतको
ÞयाÛड बजाउँदै िथए दलहǾ । भैरहवाबाट जÛती िलएर म काठमाडɋ आइरहेको िथएँ, ǒबहेको ÞयाÛड बाजासǑहत । छोरȣ ःनेहा,
छोरा स×याथ[ र ौीमती लिलतासँग सुखशाǔÛतपूव[क गुǑडरहेछ मेरो गृहःथीको रथ ।
***
'तपाɃका लेखहǾमा यौटै गुनासो हुÛछ- नेताहǾले ूǒविधको महǂव नै बुझेनन्, सरकारले ǒव£ान र ूǒविधको ǒवकासमा िसÛकै
भाँचेन । ूǒविधको Ǒकन यितǒविध वकालत गनु[भएको ?'
हो, म लेखहǾमाफ[ त ्वकालत गछु [ ूǒविधको । गǐररहनेछु । ूाǒविधक भएका कारणले माऽै होइन । नागǐरकका Ǿपमा यो मेरो
कत[åय पिन हो भÛने लाÊछ । हामी ूाǒविधकहǾको समःया भनेको के वल फŸट Èलास ǐरपोट[ लेơे, थेिसस लेơे । ×यो पिन
आÝनो ¢ेऽिभऽका मािनसले माऽै बुÐने भाषामा । जनसाधारणले बुÐने भाषामा हामी सÑचार गन[ सÈदैनɊ । आइÛःटाइनसँग
सरल भाषामा बोãने र लेơे सीप भएकाले नै उनको सापे¢ताको िसƨाÛत धेरै मािनसले बुझेका हुन ्।
मैले ूǒविधमा धेरै जोड Ǒदनेगछु [, Ǒकनभने ूǒविधले माÛछेको भौितक दुःख घटाइǑदÛछ र ¢मता बढाइǑदÛछ ।
मानवजीवनलाई सुखी र समृƨ बनाउँछ यसले । माÛछेले िसके को पǑहलो महǂवपूण[ ूǒविध आगो हो । आगोको आǒवःकारपिछ
जीवन सरल भयो । नयाँनयाँ सàभावनाहǾ जǔÛमए । हो, ूǒविधको कामै यहȣ हो ।
'राजनीितǒवना ूǒविध एÈलैले के हȣ गन[ सÈछ र ?'
यो ूư नयाँ होइन । राजनीित माटो हो भने ूǒविध ǒबǽवा । माटो खराब भयो भने ǒबǽवा हुक[ Ûन । माटोलाई सपान[, ठȤक गन[ र
अनुकू ल बनाउन सǑकÛछ । हाॆो देशमा ूाǒविधक गधाजःतै काम गछ[, एकदमै आ£ाकारȣ भएर । राजनीित£सँग ऊ कु नै पिन
ूकारको ƮÛƮ गदȷन । ƮÛƮǒवना ǒवकास कसरȣ हुÛछ ? ूǒविध नफःटाउनुको धेरै कारणहǾमÚये यो पिन एक हो ।
'के हȣ ǒवकासशाƸीहǾ नेपालका पहाड, कÛदरा, खɈचहǾ नै ǒवकासका ूमुख बाधा हुन ्भÛछन ्िन ?
'नेपालमा Èया भौगोिलक ǒवǒवधता छ, यार' भनेर नाक फु लाउनुबाहेक र ूकृ ितका कǒवता लेơुबाहेक ियनको कु नै उपयोिगता
छैन भÛने गरेको पिन सुिनÛछ ।'
यो कु रामा म सहमत छैन, एक रɊ पिन । भूगोल कसरȣ बाधा हुÛछ ?
भूगोल त ॐोत हो । सय वष[अिघ अरब देशहǾ के िथए ? आज के छन्? गाँठȤ कु रो हो ूǒविध । उनीहǾले पेशोल िनकाãने
ूǒविधलाई उधुमै महǂव Ǒदए । पǐरणाम- आज उनीहǾ कित सàपÛन छन्। उपिनषƬा यौटा Ʋोक छ-
अमÛऽम्अ¢रम्नाǔःत, नाǔःत मूलम ्अनौषधम्अयोÊयो पुǽषो नाǔःत, योजकः तऽ दुल[भः ।

3. मÛऽ नहुने कु नै अ¢र हुँदैन, औषधी नहुने कु नै जरो हुँदैन । कु नै पिन मािनस अयोÊय हुँदैन । योजक अथा[त्संयोजक अथा[त्
åयवःथापक माऽै दुल[भ हुÛछ । नेपालमा सबथोक छ । ूाकृ ितक ॐोत, जनशǒƠ, सàभावना, सबथोक । के वल कु शल
åयवःथापक छैनन ्। åयवःथापन असाÚयै महǂवपूण[ कु रो हो र यो ूǒविधअÛतग[तै पछ[ ।
'इǔÛजिनयरको आँखाबाट काठमाÛडू कःतो देǔखÛछ ?'
जसको आँखाबाट हेरे पिन काठमाÛडू भिगोल सहर हो । ǒवनाकु नै गुǽयोजना उधुमसँग भएको यो सहरȣकरणले यसलाई
िसमेÛटको भƧा जंगल माऽै बनाएको छ ।
'इǔÛजिनयरका Ǿपमा गव[ गन[ लायक के के बनाउनुभो ?'
आफू संलÊन सानोभÛदा सानो िनमा[ण पिन इǔÛजिनयरलाई ǒप्रय हुÛछ । तैपिन, मलाई आफू संलÊन पव[त ǔजãलाको
दोǒबãलादेǔख फलेबाससàमको १५ Ǒकलोिमटर लामो कृ ǒष सडकले ×यहाँको जनजीवनमा ãयाएको अभूतपूव[ पǐरवत[न देखेर
औिध खुसी लाÊछ । यःतै, महाकाली नदȣपाǐरका चाँदनी र दोधारा गाउँ जोÔने १४ सय ५२ िमटर लामो झोलुंगेपुलको िनमा[णमा
पिन संलÊन िथएँ म । सायद, यो एिसयाकै दोॐो लामो 'माÛछे ǑहँÔने झोलुंगेपुल' हो ।
***
मममम ूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽी भएकोभएकोभएकोभएको भएभएभएभए...
'तपाɃ ूधानमÛऽी भएको भए के गनु[हुÛØयो ?'
ǒवƳमा धेरै ूाǒविधकहǾ राƶूमुख भएका छन्। चीनमा राƶपित, उपराƶपितलगायत सरकारका मुÉय पदमा ूाǒविधकहǾ नै
छन्। राƶपित हु ǔजÛता ओ जलसंर¢ण इǔÛजिनयर हुन ्भने उपराƶपित जेङ ǔÈवङहङ मेकािनकल इǔÛजिनयर हुन ्। भारतमा
पूव[राƶपित अÞदुल कलाम उडÔयन इǔÛजिनयर हुन ्। (उनी मेरा आदश[ हुन ्।) जवाहरलाल नेहǾ रसायन ǒव£ानका ःनातक
हुन ्। पूव[अमेǐरकȧ राƶपित ǔजàमी काट[र परमाणु इǔÛजिनयर हुन ्भने Üयालेःटाइनी पूव[नेता यािसर अराफत र हाल इरानी
राƶपित अहमǑदनेजाद िसिभल इǔÛजिनयर हुन ्। ूाǒविधकहǾ राƶूमुख भएका उदाहरणहǾ कǒƣ छन्कǒƣ । तर, म आफɇ
ूधानमÛऽी भएको भएचाǑहँ यसो गथɏ होला-
ूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽी भएकोभएकोभएकोभएको पǑहलोपǑहलोपǑहलोपǑहलो ǑदनǑदनǑदनǑदन
पǑहलो Ǒदन म जनतालाई सàबोधन गथɏ । परàपरागत ूधानमÛऽीहǾभÛदा मेरो सàबोधन दुई अथ[मा फरक हुÛØयो । पǑहलो,
म सपना बाँÔने काम गनȶ िथइनँ । पपुिलःट (लोकǒूयतावादȣ) होइन, कं Ǒबट (यथाथ[परक) कु रा गथɏ ।
यो गन[ सÈछु , यो गन[ सǔÈदनँ पिन भÛथɄ । दोॐो- मेरो सàबोधन लामो हुÛथेन, बढȣमा दस िमनेट । सàबोधनमा म ǒवƳभǐर
छǐरएरका नेपाली ूाǒविधक तथा वै£ािनकहǾलाई नेपाल फǑक[ न आƾान गथɏ ।
पǑहलोपǑहलोपǑहलोपǑहलो हƯाहƯाहƯाहƯा
सरकार गठन गरेर ǒवशेष£हǾलाई मÛऽी बनाउँथɄ । सो सàभव नभए सहायक र राÏयमÛऽी त सàबǔÛधत ǒवशेष£लाई
बनाउँथɄ, बनाउँथँ । मÛऽीहǾलाई एकदम शǒƠसàपÛन बनाउँथɄ । मÛऽीहǾ आÝना मÛऽालयसँग सàबǔÛधत ǒवषय र ¢ेऽका
ǒव£ हुने भएकाले कम[चारȣतÛऽले उनीहǾलाई 'घुमाउन' सÈने ǔःथित हुने िथएन ।
मÛऽीहǾको नेतृ×वमा ǒविभन ्न समूहहǾ बनाएर जनताका आवँयकता र समःयाहǾ पǑहचान गन[ पचहƣरै ǔजãला पठाउँथɄ ।
जनताको वाःतǒवक ǔःथितको यथाथ[ जानकारȣ पाउन उनीहǾको आँगन-करेसो पुÊनै पछ[ ।
(डा.बाबुराम भÒटराई मǑहनाको एकचोǑट गोखा[ जानुहुÛछ । यो एकदमै राॆो कु रा लाÊछ मलाई ।) ू×येक ǔजãलाको कु ल

4. गाह[ःथ उ×पादन, गǐरबी, समःया, कृ ǒष, रोजगारȣ, सामाǔजक तथा सांःकृ ितक प¢ आǑदका बारेमा जानकारȣ संकलन गन[
लगाउँथɄ ।
तीनतीनतीनतीन मǑहनािभऽमǑहनािभऽमǑहनािभऽमǑहनािभऽ
मÛऽीसǑहतको ǒवशेष£हǾको टोलीले दुई मǑहनािभऽ आवँयकता पǑहचानका लािग तØय/तØयांक संकलन गǐरसÈछन ्। यी
सबै ǐरपोट[हǾलाई िमलाएर यौटा 'राǒƶय आवँयकता पǑहचान दःतावेज' बनाउँथɄ । अिन, जनतािसत यी-यी तपाɃहǾका
आवँयकता हुन ्Ǒक होइनन ्भनेर साव[जिनक छलफल गथɏ । ×यसपिछ सàबǔÛधत ǒव£हǾƮारा ×यहȣ दःतावेजका आधारमा
ूारǔàभक योजना बनाउने काम गथɏ । अब ती योजनाहǾको काया[Ûवयनका लािग पैसा चाǑहयो । ठूला र जǑटल योजनाका
लािग वैदेिशक ऋण तथा अनुदान अपǐरहाय[ छ । आÝनै देशको ॐोतसाधनले ßयाउने योजनाहǾ फटाफट काया[Ûवयन
गǐरहाãथɄ ।
ǒवदेशी लगानी िभŧयाउनका लािग देशमा सुशासन, शाǔÛत र ǔःथरता हुनुपछ[ । तीन मǑहनािभऽ यी सब ूाƯ गन[ सǑकने त
होइनन ्, तर म कोिसस गन[चाǑहँ कु नै कसर बाँकȧ राơे छैन ।
पǑहलोपǑहलोपǑहलोपǑहलो वष[िभऽवष[िभऽवष[िभऽवष[िभऽ
एक वष[िभऽ संगठन ःथाǒपत हुनेछ । ूाथिमकताको पÑचशीलमुताǒवक काम गनȶछु म । युवा के ǔÛɮरत िश¢ा, मǑहला
के ǔÛɮरत पǐरवार, £ान के ǔÛɮरत समाज, ऐƳय[ के ǔÛɮरत राƶ र अिभनव के ǔÛɮरत ǒवƳ ूाथिमकताका पÑचशील हुन ्।
ॅƴाचार िनवारण पिन मेरो अिभयानअÛतग[त पनȶछ । ǒवƮान्डा. एन िभƣलका अनुसार ॅƴाचारका पाँच पाऽ हुÛछन ्, नेता,
लाला (åयापारȣ), झोला (गैरसरकारȣ संःथा), दादा (गुÛडा) र बाबु (कम[चारȣ) । ियनीहǾको िमलेमतोमा हुÛछ ॅƴाचार ।
इ-गभरÛयाÛस -ǒवƭुतीय शासन) ॅƴाचारǒवǽƨ राॆो हितयार हुन सÈछ । Ǒकनभने दुईजना माÛछे िमलेपिछ न हुने हो
ॅƴाचार । यǑद उनीहǾबीच भौितक सàपक[ भएन भने ॅƴाचार हुने सàभावना पिन कम होला Ǒक ? म ूधानमÛऽी भएको भए
ǒव£ान र ूǒविधमािथ जोड ǑदÛथɄ । जसले जे जाÛदछ, ×यहȣ गनȶ हो । देशले भौितक संमृǒƨ हािसल नगरेसàम जनताको जीवन
कायापलट र सुखी हुन सÈदैन । भौितक संमृǒƨको पǑहलो सत[ ूǒविध हो ।
तपाɃतपाɃतपाɃतपाɃ ूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽीूधानमÛऽी भएकोभएकोभएकोभएको भएभएभएभए नयाँनयाँनयाँनयाँ नेपालनेपालनेपालनेपाल कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ िनमा[णिनमा[णिनमा[णिनमा[ण गनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'
सेनासेनासेनासेना समायोजनसमायोजनसमायोजनसमायोजन कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ गनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'
ऊजा[ऊजा[ऊजा[ऊजा[ संकटलाईसंकटलाईसंकटलाईसंकटलाई कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ हटाउनुहुÛØयोहटाउनुहुÛØयोहटाउनुहुÛØयोहटाउनुहुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'
संघीयतासंघीयतासंघीयतासंघीयता कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ लागूलागूलागूलागू गनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'
संगीतसंगीतसंगीतसंगीत, कलाकलाकलाकला रररर साǑह×यकोसाǑह×यकोसाǑह×यकोसाǑह×यको कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ ǒवकासǒवकासǒवकासǒवकास गनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'
नेपालकानेपालकानेपालकानेपालका अÛयअÛयअÛयअÛय संकटलाईसंकटलाईसंकटलाईसंकटलाई कसरȣकसरȣकसरȣकसरȣ िनवारणिनवारणिनवारणिनवारण गनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयोगनु[हुÛØयो ?
'ूǒविधको ǒवकास गरेर ।'

5. (भीमभीमभीमभीम उपाÚयायलाईउपाÚयायलाईउपाÚयायलाईउपाÚयायलाई यसयसयसयस ूकृ ितकाूकृ ितकाूकृ ितकाूकृ ितका ूưूưूưूư गनȶगनȶगनȶगनȶ होहोहोहो भनेभनेभनेभने उƣरउƣरउƣरउƣर पिनपिनपिनपिन यःतैयःतैयःतैयःतै पारामापारामापारामापारामा पाउनपाउनपाउनपाउन सǑकÛछसǑकÛछसǑकÛछसǑकÛछ भÛनेभÛनेभÛनेभÛने रमाइलोरमाइलोरमाइलोरमाइलो सोचमासोचमासोचमासोचमा आधाǐरतआधाǐरतआधाǐरतआधाǐरत
काकाकाकाãपिनकãपिनकãपिनकãपिनक कु राकानीकु राकानीकु राकानीकु राकानी)
उãलेǔखतउãलेǔखतउãलेǔखतउãलेǔखत ǒवषयमाǒवषयमाǒवषयमाǒवषयमा उपाÚयायकाउपाÚयायकाउपाÚयायकाउपाÚयायका ǒवचारǒवचारǒवचारǒवचार :
नयाँनयाँनयाँनयाँ नेपालनेपालनेपालनेपाल
£ान अथ[तÛऽको ǒवकास गन[ ू×येक ǔजãलामा अ×याधुिनक पुःतकालय, इÛटरनेट आǑदको åयवःथा गथɏ । ःथानीय
जनताका जनजीǒवकालाई टेवा हुनेगरȣ ǒवषयगत वेबसाइटहǾ सÑचालन गन[ लगाउँथɄ । ःथानीय जनतालाई पय[टन åयवसाय
सÑचालन गन[ आवँयक ूिश¢ण वा सुǒवधाका लािग ǒवनािधतो ऋण पाउने åयवःथा गथɏ । वै£ािनक, नेता र Ǒकसानको
सहकाय[मा कृ ǒष-बाǔÛत र दुÊध-बाǔÛत सàपÛन गराउन ूयƤ गथɏ । गाउँहǾलाई बजार अथ[तÛऽको बाटोमा Ǒहँडाएर संमृɮध
बनाउँथɄ । सहरको सुǒवधा र गाउँको ूाकृ ितक वातावरण हुने मामीण सहरहǾको ǒवकास गथɎ ।
सेनासेनासेनासेना समायोजनसमायोजनसमायोजनसमायोजन
सेना समायोजन गदा[ ×यसको åयावसाियकतामा माऽ बहस गरेर पुÊदैन । सेनाको संÉया कित राơे हो, ×यो Ǻǒƴकोणबाट हेǐरनु
बढȣ महǂवपूण[ छ । सेनाका ǒविभन ्न पदमा उमेरको संरचना खãबिलनुहुँदैन । सेनाको औसत उमेर िनरÛतर युवा हुनुपछ[ ।
सेना बूढाहǾको जमघट हुन पुगेमा लडाकू चǐरऽ ǒवलीन हुन पुÊनेछ । यसबारे ःपƴ नीित बनाउने िथएँ ।
ऊजा[ऊजा[ऊजा[ऊजा[ संकटसंकटसंकटसंकट
त×काल ऊजा[ संकट कम गनȶ कदम चाãने िथएँ । दȣघ[कालका लािग, बायोǑडजेलको ॐोत संजीवन खेती नेपालको सबै ःथानमा
गन[ सǑकÛछ । ×यःतै गोबरÊयास र सौय[ ऊजा[को ǒवकास र ǒवःतार गǐरएमा ऊजा[ संकट यित भयावह हुने छैन ।
संघीयतासंघीयतासंघीयतासंघीयता
आिथ[क आधारǒवनाका ूाÛतीय सरकारहǾ Ǒदगो र ǔःथर हुन सÈदैनन्। संघीय ǒवभाजनको मूल मापदÖड आिथ[क ¢मतालाई
बनाइनुपछ[ । नेपालको वत[मान आिथ[क आधार एका×मक शासनका लािग त पया[Ư छैन भने अनेक ःवायƣ ूदेशहǾ कसरȣ
आिथ[क Ǿपमा स¢म हुने होलान ्? यी गàभीर ǒवषय हुन ्।
संगीतसंगीतसंगीतसंगीत, कलाकलाकलाकला रररर साǑह×यसाǑह×यसाǑह×यसाǑह×य
घोर गǐरबीमा साǑह×य, कला र संगीतको िसज[ना एवं जगेना[ हुँदैन । संगीत, कला र साǑह×यमा लागेकालाई राÏयले नै आिथ[क
सहयोग गरेर कàतीमा िसज[ना गरेर बाँÍन सǑकने अवःथाको िसज[ना गन[ लािगपथɏ म ।
संकटसंकटसंकटसंकट ǒवǒवधǒवǒवधǒवǒवधǒवǒवध
सबै संकटको मूल कारक घोर बेरोजगारȣ हो । उपयुƠ सीप, द¢ता र िश¢ाको खाँचो छ आज । नेपालीहǾ िमǑहनेती छन्, तर
उƭमशील छैनन ्। उƭमशीलताǒवना धनसृǒƴ गन[, बÛद-åयापार गन[, मुनाफा कमाउन र जोǔखम िलन सÈने बिनँदैन । तसथ[,
म उƭमशीलताबारे नेपालीलाई पया[Ư िश¢ा र ूिश¢ण Ǒदने योजना लागू गनȶ िथएँ । ×यःतै, £ान अथ[तÛऽ एÈकाईसɋ
शताÞदȣमा धनसृǒƴको मूल इǔÛजन हो । £ानलाई धनमा ǾपाÛतरण गनȶ काय[-योजनाǒवना नेपाल सधɇ संकटबाट
गुǔज ्ररहनुपनȶ हुÛछ । म ूधानमÛऽी भएको भए यसतफ[ एकदम Úयान Ǒदने िथएँ ।
ूःतुितःूःतुितःूःतुितःूःतुितः ǒवनोदǒवबमǒवनोदǒवबमǒवनोदǒवबमǒवनोदǒवबम के सीके सीके सीके सी
gkcbinodbikram@gmail.com