g

1. Газар хөдлөлтийн гамшгийн
эрсдэлийг бууруулахад хувь
хүний оролцоо

2. • Газар хөдлөлт ямарч анхааруулгагүй гэнэт
болдог байгалийн гамшигт үзэгдэл.
• Боломжит хүчтэй газар хөдлөлтийн аюулыг
урьдчилан тооцож төлөвлөгөө зохиосон байх нь
газар хөдлөлтөөр шархдах болон амь насаа
алдах аюулыг бууруулах өндөр ач холбогдолтой
байдаг байна.
Газар хөдлөлтөөс өмнө та юу хийх хэрэгтэй вэ

3. Газар хөдлөлтийн аюулгүй байдлыг хангах 7 алхам
Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх
Хохиролыг тооцох
Өөрийгөө хамгаалах
Байшин, сууцаа бэхжүүлэх
Шаардлагатай зүйлсийг бэлтгэх
Бэлэн байдлын төлөвлөгөө
боловсруулах
Болзошгүй аюулыг үнэлэх, арга
хэмжээ авах
Газар хөдлөлтийн аюул
Газар хөдлөлтийн аюулгүй байдлыг хангах 7 алхам

4. Алхам 1: Хувийн болон гэр бүлийн бэлтгэл
• Газар хөдлөлтийн үеийн гэр бүлийн төлөвлөгөөг зохиох
• Өрөө бүрийн аюулгүй газрыг олж тогтоох. Бат бөх
ширээ, дотор хана г.м.
• Аюултай газруудыг тогтоох. Цонх, толь, дүүжилсэн эд
зүйлс, задгай зуух болон өндөр тавилгууд хаана хаана
байдгийг нарийн мэдэх
• Дасгал сургуулилт хийж хэвших. Өөрийн биеэр хэрхэн
аюулгүй газарт орж хорогдох талаар хүүхдүүддээ
үлгэрлэн үзүүлэх.
• Танай гэр бүл тарсан тохиолдолд хаана эргэн уулзахаа
товлон тодорхойлох хэрэгтэй.
• Зайлшгүй шаардлагатай байгууллагуудын (гал команд,
цагдаа, түргэн тусламж, ОБГ, аврах тусгай анги г.м.)
утасны жагсаалтыг гэртээ хадгалах
Газар хөдлөлтөөс өмнө та юу хийх хэрэгтэй вэ

5. Гэр доторх хамгийн аюул багатай газрыг тогтоох:
• Гол төлөв элдэв тавилга бөөгнөрөөгүй үүдний хонгил,
коридор зэрэг нь хамгийн аюул багатай газар байдаг.
• Галын өрөө, авто граж зэрэг нь хамгийн аюултай газар
байдаг.
• Мөн өрөө бүрийн хамгийн аюул багатай газрыг олж
мэдэх хэрэгтэй.
Аврах гарц болон бусад боломжит гарцыг тогтоох:
• Аюултай нөхцөл байдалд өөрийн гэр болон албан
байгууллагаас гарах бүх гарцыг мэдэх хэрэгтэй.
• Аюултай байдлын үед хэрэглэж болох бусад гарцуудыг
(цонх г.м.) олж мэд
• Даацын хана хаана байгааг зааж сургах
Газар хөдлөлтөөс өмнө та юу хийх хэрэгтэй вэ

6. Гэр доторх газар хөдлөлтийн үед аюул учруулж болзошгүй зүйлийг
илрүүлж, засаж янзлах
• Гэрийнхээ хүнд тавилгыг ор, буйдангаас хол байрлуулах
• -Тавилга хэрэгсэл унаж хаалга таглахаас сэргийлэх
• -Чичирхийллийн үед унаж эвдэрч болзошгүй эд зүйлсийг хананд
бэхлэх
• Уран зураг болон бусад хүнд эд зүйлийг хананд өлгөхдөө
чичирхийллийн үед унахаас сэргийлж бат бөх бэхлэх
• Аль болох хөнгөн чанарын, зөөлөн эд зүйлийг ор, буйдангийн
дэргэд өлгөх
• Галын өрөөний тавилгын хаалгуудыг доторх сав, суулга, шилэн
эдлэл, шаазан зэргийг унахаас сэргийлж сайн хаагддаг болгох
• Хийн баллоныг аль болох хааж аюулгүй байдлаа хангах
• Хөргөгч бусад том овор хэмжээтэй цахилгаан хэрэгслийг сайтар
бэхлэх
Газар хөдлөлтөөс өмнө та юу хийх хэрэгтэй вэ

7. – Өөрийгөө болон гэр бүлийн гишүүдээ сургах
– Аюул тохиолдсон үед хоорондоо хэрхэн холбоо барих, хэн
рүү залгах, хаана уулзахаа тодорхойлсон байх /аюулгүй газар/
– Шаардлагатай эд зүйлсээ авч гарахад сургах
– Хүүхдүүддээ цагдаа, эмнэлэг ба галын албадтай холбогдох
утас болон онцгой байдлын үед ажиллах радио холбооны
шугамыг зааж сургасан байх
– Гэр бүлийн бүх гишүүдэд хий, цахилгаан болон усны хоолойг
хэрхэн хаах талаар зааж сургасан байх
– Галын хор ажиллуулж сурах
• Гэр бүлийн гишүүдийн эргэн нэгдэх цаашид
хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг боловсруулж хүн
бүрт танилцуулах хэрэгтэй
Газар хөдлөлтөөс өмнө та юу хийх хэрэгтэй вэ

8. Онцгой байдлын үеийн харилцаа холбооны
төлөвлөгөө
– Гэр бүлийн гишүүд газар хөдлөлтийн үед бие биенээсээ
хол, салангид (өдрийн цагаар томчууд ажилдаа, хүүхдүүд
сургууль дээрээ ихэнхдээ байдаг тохиолдолд) байгаад,
гамшгийн дараа хэрхэн нийлж хамтдаа байх төлөвлөгөөг
зохиох
– Хамаатан садан, ойр дотны хүмүүстэй харьцах “Гэр
бүлийн холбоо”-г бий болгох. Энэ нь гамшгийн дараа, хол
байгаа хүнтэй холбогдоход хялбар дөхөм болгодог байх.
Гэр бүлийн гишүүдийн нэр, хаяг болон утасны дугаарыг
хүн болгон мэдэж байгаа эсэхийг сайтар шалгасан байх
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТӨӨС ӨМНӨ ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

9. – Онцгой байдлын үеийн харилцаа холбооны
төлөвлөгөө
• Гэр бүлийн гишүүд газар хөдлөлтийн үед бие
биенээсээ хол, салангид (өдрийн цагаар томчууд
ажилдаа, хүүхдүүд сургууль дээрээ ихэнхдээ байдаг
тохиолдолд) байгаад, гамшгийн дараа хэрхэн нийлж
хамтдаа байх төлөвлөгөөг зохиох
• Хамаатан садан, ойр дотны хүмүүстэй харьцах “Гэр
бүлийн холбоо”-г бий болгох. Энэ нь гамшгийн дараа, хол
байгаа хүнтэй холбогдоход хялбар дөхөм болгодог байх.
• Гэр бүлийн гишүүдийн нэр, хаяг болон утасны дугаарыг
хүн болгон мэдэж байгаа эсэхийг сайтар шалгасан байх
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТӨӨС ӨМНӨ ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

10. Гамшгийн үед хэрэглэх зүйлсийг бэлтгэх
- Иргэний бичиг баримтын канондсон хувь
- Гар чийдэн, нэмэлт батарейн хамт. /боломжтой бол
толгойн чийдэн/
- Шүгэл
- Борооны цув
- Скотч
- Гялгар уут, тор
- Зөөврийн зайгаар ажилладаг радио, нэмэлт батарейн
хамт
- Анхны тусламж үзүүлэхэд шаардлагатай эм бэлдмэл
- 3 хоног хэрэглэх хоол хүнс
- Цэвэр ус 2 л
- Бэлэн мөнгө ба кредит карт.
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТӨӨС ӨМНӨ ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

11. Газар хөдлөлтийн үед аль болох аюулгүй газар байх
шаардлагатай.
• Хэрэв та дотор байсан бол: ХЭВТ, НУУГД, ХҮЛЭЭ
• Газар СУУН, бат бөх ширээ болон бусад тавилгын
ДООГУУР ОРОН, чичирхийлэл дуустал уг эдлэлээс
сайтар БАРЬЖ БАЙХ. Хэрвээ ойр хавьд ширээ болон
тавцан байхгүй бол толгой ба нүүрээ гараараа
хамгаалан байшингийн дотор хананы буланд зогсоно.
• Тухайн газар хөдлөлт, түүнээс ч хүчтэй газар
хөдлөлтийн урьтал хөдлөлт байж болох магадлалтай
учир болгоомж сэрэмжтэй байх хэрэгтэй.
• Чичирхийлэл дууссаны дараа буюу гарахад аюулгүй
болтол гадагшаа гарахгүй байх нь чухал.
• Гарахдаа: “Гүйхгүй, түлхэхгүй, эргэж буцахгүй” зарчмаар
цуваагаар явж гарна.
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ҮЕД ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

12. “ХЭВТ, НУУГД,
ХҮЛЭЭ“
“DROP, COVER,
AND HOLD”
аргыг хүн бүр
мэддэг болсон
байх ба хийж
сурах нь маш
чухал юм.
Drop
Cover
Hold

13. • Унаж болзошгүй гэрлийн бүрхүүл болон тавилга, гадна хаалга
болон хана, цонх, шилнээс хол байх.
• Хэрэв та газар хөдлөлт болоход орондоо байсан бол дэрээ
толгой дээрээ тавин дээрээс хүнд эд зүйлс унахаас сэрэмжлэн
ойролцоох аюулгүй газар руу очих.
• Маш сайн хамгаалалттай бэхлэгдсэнийг мэдэх, аюулгүй
хаалганы дор зогсож болно.
• Чичирхийлэл дуусч, гадагши гарахад аюулгүй болох хүртэл
гадагшаа гарахгүй байх. (Гэмтэж шархдсан хүмүүсийн ихэнхи
нь байшингийн дотор байрлалаа өөрчлөх болон гарахыг
завдсан байсаныг судлаачид олж тогтоожээ.)
• Цахилгаанд цохиулах, галд өртөх аюултай тул галын аюулгүйн
дохио унтартал анхаарал сэрэмжтэй байх
• Цахилгаан шатаар явахгүй байх
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ҮЕД ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

14. Хэрэв та гадаа байсан бол:
• Гадаанаа байх.
• Байшин, гудамжны гэрэл, болон цахилгааны
шугамаас холдох.
• Чичирхийлэл дуустал задгай газар байх.
• Гадаа байгаа барилга байшин, түүний гадна хана
ба хаалга нурах аюултай тул эдгээр аюулаас
сэрэмжил.
1933 оны Long Beach-ын газар хөдлөлтөөр 120 хүн
амь үрэгдсэний ихэнхи нь байшингаас гүйж
гарахыг оролдох үедээ нурж буй хананы
эвдэрхийд дарагдсан байжээ
Газар хөдлөлтөөр нэрвэгдсэдийн ихэнхи нь нурж
буй хана, хагарсан шил болон унаж буй зүйлд
өртсөн байдаг байна.)
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ҮЕД ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

15. Хэрэв та машинтай явж байсан бол:
• Аль болох хурдан аюулгүй газар очин машинаа
зогсооно.
• Цахилгааны шугам, олны зам, мод болон байшингаас
холхон зогсох
• Газар хөдлөлт зогсох хүртэл хөдөлгөөнөө зогсооно.
Зам, гүүр болон газар хөдлөлтөөр нурж болзошгүй
хэвгий газраас хол байх.
• Хэрэв та эвдэрхий дор боогдсон бол:
• Шүдэнз бүү асаа.
• Шороо тоос гарахаар хөдөлгөөн хийхгүй байх.
• Амаа ханцуй болон хувцасаар таглах.
• Таны байгаа газрын усны хоолойн цорго эсвэл хана
аюул учруулж болзошгүй тул шүгэлдэж мэдэгдэх,
чадахгүй бол хашгирч мэдэгдэх.
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ҮЕД ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

16. • Давталт хөдлөлт болж болзошгүй. хоёрдогч хөдлөлтийн
хүч нь анхныхаа бодвол харьцангуй сулавтар боловч,
суларч гэмтсэн зүйлсэд нэмж эвдрэл учруулахуйц
хүчтэй байх ба тухайн хөдлөлтийн дараа нэг цаг, өдөр,
долоо хоног болон сараар үргэлжилэн явагдаж болдон
байна.
• Батерейгаар ажилладаг радио эсвэл телевизор сонсох.
Онцгой байдлын сүүлийн үеийн мэдээллийг сонсох.
• Утсыг зөвхөн тусламж авах зорилгоор ашиглах.
• Онгорхой зүйлсээс болгоомжтой байх. Эд зүйлс нурж
болзошгүй тул болгоомжил.
• Гамшигт өртсөн газрийг орхин явах. Цагдаа, гал болон
холбогдох байгууллагынханд таны тусламж хэрэггүй
болтол тухайн газрыг орхиж явахгүй байх.
• Галын аюул үүсэхээс сэргийлэх
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ДАРАА ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

17. • Газар хөдлөлтийн дараа учирсан хохирол, гэмтэл, бэртэл байгаа
эсэхийг шалгах
• Бусдад туслахаасаа өмнө өөрийгөө бэртэж, гэмтсэн эсэхийг
шалгах
• Хүүхэд, өндөр настан, нэрвэгдэгсдийг тайвшруулж, аль болох
аюулгүй байдлыг нь хангах
• Нурангид дарагдсан хүмүүсийг өөрийн бололцооны хэрээр
аврах арга хэмжээг яаралтай эхлэх, гэхдээ маш болгоомжтой
ажилла
• Тоос шорооноос ам, хамар, нүдээ хамгаал
• Хэрвээ хүн цус алдаж байвал цэвэрхэн материал ашиглан цус
тогтоох арга хэмжээ авах
• Ухаан алдсан, зүрх нь зогссон хүн байвал хиймэл амьсгал,
иллэг хийх
• Хүнд гэмтэлтэй хүнийг хамаагүй хөдөлгөж, тээвэрлэж болохгүй
• Бэртэж, гэмтэгсдэд шаардлагатай ус, дулаан хөнжил гудсаар
туслах
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ДАРАА ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

18. • Газар хөдлөлтийн дараа хохирлыг арилгахаар ажиллаж
байгаа штаб болон орон нутгийн засаг, захиргаанаас гаргасан
зааврыг чанд дагаж мөрдөх
• Химийн хортой бодис, хий болон тэсрэх шингэнийг нэн даруй
холдуулах. Хэрвээ таны байгаа газар хий эсвэл бусад химийн
бодис үнэртвэл тус газрыг нэн даруй орхин явах
шаардлагатай.
• Цахилгааны системийн гэмтлийг шалгах. Хэрвээ та эвдэрч
гэмтсэн цахилгаан утас харсан эсвэл шахсан үнэр үнэртвэл
нэн даруй цахилгаанаа унтраан гадаа байрлах цахилгааны
ерөнхий шитээ буулгах ба цахилгаанчин дуудах
шаардлагатай.
• Газар хөдлөлтийн дараагийн 2-3 цаг бол маш аюултай, учир
нь дахин хүчтэй чичирхийлэл явагдах магадлал өндөр байдаг
тул чухал шаардлагагүй бол байшинд орох хэрэггүй.
ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ДАРАА ТА ЮУ ХИЙХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ

19. Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа