Эрүүл мэндийн сайдын
2007 оны 11 тоот тушаалын
хавсралт
Эмчилгээ, сувилалын хоолны удирдамж
НЭГ . ЭМЧИЛГЭЭ, СУВИЛАЛЫН ХООЛЫГ
ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ
1.1 Ерөнхий зүйл
1.1.1 Тодорхой найрлага бүхий хоолны өвөрмөц технологиор бэлтгэн
эмчилгээний болон өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэх хоолыг
эмчилгээний хоол гэнэ.
1.1.2 Эмчилгээ, сувилалын хоол нь үйлчлүүлэгчийн эмчилгээ, үйлчилгээний
нэг хэсэг болох бөгөөд зарим тохиодолд үндсэн эмчилгээний журмаар
хэрэглэгдэнэ.
1.1.3 Эмчилгээний хоолны мэргэжилтэн гэж эрүүл мэндийн байгууллагад
ажиллаж буй эмчилгээний хоолны эмч, эмчилгээний хоолны технологичийг
хэлнэ.
1.1.4 Тухайн эмнэлэг, сувилалд хийгдэх эмчилгээний хоолны талаарх мөрдөх
бүх дүрэм, заавар, зохион байгуулалтыг уг эмнэлэг, сувилалын эмчилгээний
хоолны эмчийн санлын үндсэн дээр эмнэлэг, сувилалын дарга (захирал),
ерөнхий эмч батлана.
1.1.5 Эмнэлэг, сувилалын байгууллагуудад үйлчлүүлэгчийг хоногт гураваас
доошгүй хооллоно. Эмчилгээний зориулалтаар зарим үйлчлүүлэгчдэд хоолыг
гурваас дээш удаа өгч илчлэг, шимт бодисын харьцааг өөрчлөн зохицуулах
ажлыг эмчилгээний хоолны эмчийн заалтаар хийнэ.
1.1.6 Хоолны хордлого, өвчний явцыг сэдрэхээс урьдчилан сэргийлэх
зорилгоор үйлчлүүлэгчдийн ар гэрээс эргэлтээр оруулах хоол хүнсний
зүйлийг нэр заан хязгаарлалт тогтоох буюу үйлчлүүлэгчийн биеийн байдал
зөвхөн эмчилгээний хоолноос өөр хоол унд хэрэглэх шаардлагагүй, гаднаас
халдвар дамжин орж болзошгүй тохиолдолд бүрмөсөн хориглоно. Эмнэлэг,
сувиллын газарт ариун цэвэр, халдвар судлалын шинжилгээтэй улсын
стандартын шаардлага хангасан хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг хэрэглээ
эрх, үүргийг эмнэлэг, сувилалын байгууллагуудын захиргаа хүлээнэ.
1.1.7 Эмнэлэг, сувилалын байгууллагын хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний
ажлыг эмчилгээний хоолны мэргэжилтний удирдлагын дор ахлах тогооч
(ээлжийн тогооч) шууд хариуцан явуулна.
1.1.8 Хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний үнийн асуудлыг холбогдох
байгууллагуудтай зөвшилцсөний үндсэн дээр, эмнэлэг, сувилалын хоолны
үнийг тухайн байгууллагын даргын тушаалаар шийдвэрлэнэ
1.1.9 II, III шатлалын эмнэлэг, сувилалын газарт эмчилгээний хоолны эмч
ажиллах ба I шатлалын эмнэлэг, сувилалын газарын дарга, ерөнхий эмчийн
шийдвэрээр томилогдсон мэргэжилтэн хариуцна.
2
1.1.10 Энэхүү удирдамжыг улсын, хувийн эмнэлэг, сувилалын хоол
үйлдвэрлэл, үйлчилгээний газрууд мөрдөж ажиллана.
1.2 Эмчилгээний хоолны эмчийн үүрэг
1.2.1 Эмнэлэг, сувилалын байгууллагын эмчилгээний хоолны эмч нь
эмчилгээний хоолны чиглэлээр нарийн мэргэжил эзэмшсэн хоол зүйч, хэрэв
хоол зүйчгүй бол тухайн байгууллагын (1 шатлал) дарга, ерөнхий эмчийн
тушаалаар томилогдсон дотрын эмч хавсран гүйцэтгэнэ.
1.2.2 Эмчилгээний хоолны эмч нь тухайн эмнэлэг сувилалд эмчилгээний
хоолыг зөв зохион байгуулж арга зүйн удирдлагаар хангана.

1.2.3 Эмчилгээний хоолны эмч нь дараах үүргийг гүйцэтгэнэ. Үүнд
а. Үйлчлүүлэгчийн өвчний байдал, биеийн жин болон илчлэгийн
хэрэгцээнд тохирсон хоолны цэсийг /хоолны дугаар/-ын дагуу
үйлчлүүлэгч бүрт зөвлөнө.
б. Шаардлагатай үед үйлчлүүлэгчдийн өвчний түүхтэй танилцаж
эмчилгээний хоолны заалт гарган, үйлчлүүлэгч бүрт тохирсон
эмчилгээний хоолны жор, цэс зохиох болон үр дүнг судлана.
в. Эмчилгээ, сувилалын хоолны асуудлаар эмч, эмнэлгийн ажилтан,
хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний газрын ажилтан нарт мэргэжил
мэдлэгийг дээшлүүлэх ажлыг зохион байгуулна.
г. Үйлчлүүлэгч, энгийн иргэдэд эмчилгээний хоол болон зохистой
хооллолтын чиглэлээр зөвлөгөө, сургалт сурталчилгааны ажлыг
удирдан зохион байгуулна.
д. Эмчилгээний хоолны жор орцын хэмжээгээр хийгдэж байгаа болон уг
өвчний онош, үе шатанд тохирч байгаа эсэхэд тогтмол хяналт тавина.
е. Хоол үйлдвэр үйлчилгээний үйл ажиллагаа, өдөр тутмын хоолны
сорьц авч байгаа эсэхэд хяналт тавина.
ё. Хоолоор эмчлэх шинэ аргыг санаачлан, нэр төрлийг нэмэгдүүлэн,
тогтмол судалгаа хийнэ.
1.2.4 Эмчилгээний хоолны эмч нь эмчлэгч эмчтэй өвчтөний эмчилгээний
талаар зөвлөлдөн хамтран шийдвэр гаргана.
1.2.5 Эмчилгээний хоолны асуудлаар эмчилгээний хоолны эмчийн өгсөн
заалтыг тухайн эмнэлэгийн бүх тасаг, нийт ажилтан нар заавал биелүүлэх
үүрэгтэй.
1.3 Эмчилгээний хоолны технологчийн үүрэг
1.3.1 Эмчилгээний хоолны технологч эмчилгээний хоолыг зохих стандартын
дагуу хийлгэх, хуваарилах, хоол үйлдвэр үйлчилгээний газрын ариун цэвэрт
хяналт тавих, үйлчлүүлэгчид хоол тараалт, түүний хүртэмжийн байдалд
ханалт тавьж ажиллана.
1.3.2 Эмчилгээний хоолны технологч нь эмчилгээний хоолны эмчийн
удирдлага доор ажиллах ба эмчилгээний хоолны мэргэжил эзэмшсэн байна.
1.3.3 Хоолны газарт хийгдэж буй эмчилгээний хоолонд технологийн карт
/хүснэгт __________3/-ын дагуу хөтөлж хоолны шимт бодис, илчлэгийг тооцно.
3
1.3.4 Эмчилгээний хоолны захиалгыг хоолны дугаарын дагуу нэгтгэж,
хуваарилах, хоолны дээж авах, хоолыг эрдэс, аминдэмжүүлэх, асуудлыг
хариуцана.
1.3.5 Эмчилгээний хоолны эмчийн удирдлагаар ахлах тогоочийн хамт
хоолны жор зохиоход оролцох ба нарийн технологи бүхий эмчилгээний
хоолыг өөрөө гардан хийнэ.
1.3.6 Хүнсний бүтээгдэхүүний чанар аюулгүй байдал, ариун цэврийн
шаардлага хангасан эсэх болон хадгалалт, бэлэн хоолны хэмжээ чанар,
хоолны амт зэрэгт хяналт тавина.
1.3.7 Хоолны дээжийг эмчилгээний хоолны технологич /ээлжийн ахлагч
тогооч/ хоол түгээхийн өмнө зааврын дагуу сорьц авч, хадгалах ба энэ
тухайгаа хоолны сорьц авалтын бүртгэлийн карт / хүснэгт 6/ -нд тогтмол
хөтөлнө.
1.4 Бэлэн хоолны чанарт хяналт тавих
1.4.1 Бэлэн хоолны чанарыг эмчилгээний хоолны эмч шалгах бөгөөд түүний
байхгүйд жижүүрийн ахлах эмч шалгаж / хүснэгт 4, 5 /-ийн дагуу тэмдэглэл
хөтлөнө.

1.4.2 1-р хоолны хэмжээг бэлэн савласан хоолны эзэлхүүний хэмжээгээр
тооцоолон уг хоолыг хэрэглэх үйлчлүүлэгчийн тоонд, 2-р хоолыг савтай нь
жигнэж савны жинг хасаад үлдэгдлийг хэрэглэх үйлчлүүлэгчийн тоонд хувааж
нэг таваг (нарийн) хоолны хэмжээг тогтооно. Ширхэгээр олгох хоолны жинг
гаргахдаа 5 ширхэгийг хэмжиж дундаж хэмжээг авна. Нэг үйлчлүүлэгчид өгсөн
хэмжээг тогтоохдоо үйлчлүүлэгчид олгосон хоолыг шууд хэмжих замаар
тогтоож болно.
1.4.3 Хоолны чанарыг шалгасан албан тушаалтан нь хоол тус бүр дээр доор
дурьдсан асуултуудад хариулж бэлэн хоолны чанарыг шалгасан үнэлгээний
журналд бичиж гарын үсэг зурна. Үүнд:
� Эмчилгээний ямар хоол болох хоолыг жорын дагуу
хийгдсэн эсэх
� Хүнсний бүтээгдэхүүн, хоолны чанар (амт, өнгө, үзэмж,
үнэр, бололт)
� Хоолыг бэлтгэсэн технологи зөв эсэх
� Хоолны хэмжээ (жин ) хангалттай эсэх
� Хоолыг хийсэн тогоочийн нэр
� Хоол хэрэглэхийг зөвшөөрсөн эсэх
Гарын
үсэг_______________________
1.4.4 Эмчилгээний хоолны мэргэжилтэн бэлэн хоолны илчлэг чанар,
найрлагыг тооцооны аргаар улиралд нэг удаа, шаардлагатай бол
лабораторийн шинжилгээгээр тодорхойлно.
1.4.5. Хоол хийсэн тухай бүрд сорьц авч, хөргөгчид хийж 48 цаг хүртэл
битүүмжлэн дараачийн хоол хүртэл хадгалаад устгаж журналд хөтлөнө.
4
1.5. Эмчилгээний хоолны чанарт хяналт тавих
зөвлөлийг зохион байгуулж ажиллуулах
1.5.1 Эмчилгээний хоолны чанарт хяналт тавих зөвлөлийг 100-аас дээш
ортой эмнэлэг, сувилалын байгууллагуудад байгуулна.
1.5.2 Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг тухайн эмнэлгийн дарга (захирал)-ын
тушаалаар батална.
1.5.3 Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд тухайн эмнэлгийн дарга (зөвлөлийн дарга),
эмчилгээний хоолны эмч (зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга), аж ахуй эрхэлсэн
орлогч дарга, эрүүл ахуйч эмч, тасгийн эрхлэгчид, хоолны технологич орвол
зохино.
1.5.4 Эмчилгээний хоолны чанарт хяналт тавих зөвлөл нь дор дурьдсан
үүргийг гүйцэтгэнэ. Үүнд:
а. Тухайн эмнэлэг, сувилалын байгууллагад үйлчлүүлэгчдэд хоолны
нэр төрөл, өвчний нэршил, дугаар, зааврын дагуу хийгдэж байгаа
эсэхэд хяналт тавина.
б. Хүнсний бүтээгдэхүүний хэрэглээний норм зөв баримтлагдаж байгаа
эсэхэд хяналт тавих
в. Тухайн байгууллагын эмч, ажилтан нарт эмчилгээний хоолны тухай
зохих мэдлэг эзэмшүүлэх ажлын төлөвлөгөө, арга хэлбэрийг
боловсруулах
г. Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдал, чанарт хяналт тавих,
шаардлага хангахгүй бүтээгдэхүүн, хоолыг актлах, устгах асуудлыг
шийдвэрлэх.
д. Аж ахуй эрхэлсэн орлогч, эмчилгээний хоолны эмч, технологич зэрэг
албан тушаалтан нараас хүнсний бүтээгдэхүүний хангамж, гал тогооны

тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, эмчилгээний хоолны зохион
байгуулалтыг сайжруулах талаар хийж буй ажлын тухай тайлан, илтгэл
сонсголыг авч хэлэлцэх
1.5.5 Зөвлөл нь эмнэлгийн дарга (зөвлөлийн дарга)-ын шийдвэрээр улирал
тутамд нэгээс доошгүй удаа хуралдаж шаардлагатай асуудлуудыг хэлэлцэн
шийдвэрлэнэ.
ХОЁР. ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ХООЛНЫ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ
2.1 Ерөнхий зүйл
Аливаа өвчин эмгэгийн үед бодисын солилцоонд заавал ямар нэгэн
хямрал өөрчлөлт гардаг. Энэ нь хүчил шүлтийн тэнцвэрт буюу уураг, өөх
тос нүүрс ус, аминдэм, эрдэс бичил тэжээлийн бодисын солилцоонд гарсан
өрчлөлтүүдээр илэрнэ. Тэдгээрийг хэвийн байдалд оруулах өөрөөр хэлбэл
эмчлэх гол арга нь хүнс хоолыг бодисын солилцоонд гарсан өөрчлөлтийг
харгалзан зөв зохицуулахад оршино. Хоолоор эмчлэх арга нь физиологийн
шаардлагын үүднээс үзэхэд бие махбодод хамгийн тохиромжтой арга юм.
5
Эмчилгээний хоолны дугаар тус бүр нь аль нэг эрхтэн системийн
эмгэгийн үед хэрэглэх заалт, бэлтгэх технологи, хэрэглэх хугацаа, хоногийн
хоолны найрлага, илчлэг, хэрэглэж болох ба хориглох хүнсний
бүтээгдэхүүнийг /2-р бүлэг/-т оруулав.
2.2. Эмчилгээний хоолны үндсэн шаардлага
Эмчилгээний хоол нь дараах үндсэн __________шаардлагыг хангасан байна. Үүнд :
а. Тухайн өвчний эдгэрэлтийн явцад сайнаар нөлөөлөх эмчилгээний
өндөр чанартай байх
б. Тухайн өвчин цаашид даамжрах буюу архагшихаас сэргийлэх
үйлчилгээтэй байх.
в. Эмийн болон эмчилгээний бусад аргын үр нөлөөг сайжруулах суурь
болох чанартай байх.
г. Найрлагын тохироо, илчлэг чанарын хувьд өвчтөний бие махбодын
физиологийн шаардлагыг аль болохоор бүрэн хангасан байх.
д. Тухайн өвчний үед үйл ажиллагаа нь хямарсан эрхтэн системийг
гамнах үйлчилгээтэй байх ёстой.
е. Эмчилгээний хоол нь өнгө үзэмж сайтай хоол идэх дур хүслийг
татахуйц байх ёстой.
ё. Эмчилгээ, сувилалын хоол нь өвчний үе шат, өвчтөний биеийн
байдал, тухайн үед зонхилон илэрч байгаа бодисын солилцооны
хямралын байдал /хүнд, хөнгөн/ зэргээс шалтгаалан найрлагын
тохироо, илчлэг чанар, бэлтгэх арга технологийн хувьд харилцан
адилгүй байх шаардлагатай.
2.3. Эмчилгээний хоолыг ноогдуулах
Эмчилгээ, сувилалын хоолыг өвчний үе шат, үйлчлүүлэгчийн биеийн
байдал, тухайн үед зонхилон илэрч байгаа бодисын солилцооны хямралын
зэрэглэл /хүнд, хөнгөн/, лабораторийн шинжилгээний өөрчлөлт зэргийг
харгалзан үйлчлүүлэгч тус бүрт хоолны шимт бодис, илчлэг, найрлагын
тохироо, бэлтгэх арга технологийн хувьд тохируулан ноогдуулна.
Тухайн өвчинд тохируулан ноогдуулах эмчилгээний хоол нь тоон
утгаар (0-16) тэмдэглэсэн байна. Тоон утгаар тэмдэглэсэн хоол нь өвчний үе
шатаас хамааран дэд хувилбаруудтай байх ба хөнгөвчилсөн хоол гэж байна.
Хувилбарыг дугаарын ард үсгээр тэмдэглэсэн байна. Энэ нь
эмчилгээний хөнгөвчилсөн хоолноос нэмэгдүүлсэн болон ердийн хоолонд
шилжүүлэх боломжийг олгож хоол боловсруулах эрхтний үйл ажиллагаа

аажмаар дасгах замаар бодисын солилцооны хямралыг хэвийн байдалд
оруулах боломжтой юм.
Эмчилгээний хоолыг зөвлөхдөө аль болох бага хориглож ихээр
зөвшөөрөх зарчмыг баримтлах хэрэгтэй.
2.4. Эмчилгээний хоолны дэглэм
Эмчилгээний хоолны дэглэм хооллолтын физиологийн дэглэмээс
хамааралтай. Хоолны дэглэм өвчний шинж төрх, хувь хүний онцлог, нас,
хийгдэж байгаа эмчилгээ, хөдөлгөөн ажил хөдөлмөрийн дэглэмийг харгалзан
тогтооно.
2 хооллолтын хооронд 4-5 цаг оройн хоолноос өглөөний хоолны хооронд
8-10 цаг байх нь тохиромжтой. Шөнийн дэглэмийг өвчний байдлыг харгалзан
6
тогтооно. Их турж, эцсэн, ходоодны шархтай, цус багадалт зэрэг өвчний үед
шөнийн дэглэмийг богинсгож өгнө.
� Өглөөний хоол 8-9 цагт хоногийн илчлэгийн 30%
� Үдийн хоол 13-14 цагт хоногийн илчлэгийн 40%
� оройн хоол 18-19 цагт хоногийн илчлэгийн 22-25%
� 21 цагийн үед хоногийн илчлэгийн 8-9% байхаар хооллох дэглэмийг
тогтооно.
Зарим онцлог өвчний үед 5-6 удаа хооллох дэглэмийг зохионо. 6 удаа
хооллох дэглэмийн үед 11, 16 цагийн үед хөнгөн цай өгнө. Өглөөний хоолыг
ажил эхлэхээс өмнө өгнө.
Эмчилгээг голдуу үдээс өмнө хийлгэж байх шаардлагатай. Рашаан
сувилалын эмчилгээг үдээс өмнө өдрийн хоолны өмнө хэрэглэх нь
тохиромжтой. Өдрийн хоолоо идчихсэн бол 2-3 цагийн дараа хийх нь
тохиромжтой.
1-р хоолны халуун 55-66 градус, 2-р хоол 60-65 градус, хүйтэн хоол 14-15
градусаас доошгүй байна.
2.5 Хоол тэжээлийн дутлын үед илрэх
эмнэл зарим зүйн шинж тэмдэг
Үзлэг хийсэн
хэсэг
Шинж тэмдэг Дутагдаж буй
тэжээлийн бодис
Үс халзрах Цайр, зарим тосны
хүчлүүд
Үс амархан унах Уураг, нэн шаардлагатай
тосны хүчлүүд
Үсний өнгө алдагдах Уураг, цайр
Үс
“ Үйсэн бөглөө онгойлгогч” шиг
буюу мушгирсан үс
А аминдэм, С аминдэм
Нүд Үсний 83 аөнгө цайх, бууралтах
Нүдний салстын ксероз
Уураг, зэс
Уураг, зэс
Бөөлжис цутгах, бөөлжилт Аминдэм В6, пиридоксин
Суулгалт Цайр, никотины хүчил
Уруулын булангийн салстын
үрэвсэл

Аминдэм В6, аминдэм
В2, төмөр
Хейлоз /буйл, уруул улайх
хавдах/
Аминдэм В2, никотины
хүчил
Хэлний үрэвсэл Аминдэм В6, цайр,
никотины хүчил, фолийн
хүчил, аминдэм В12
Хэлний ширхэглэг хөхлөг томрох Аминдэм В12
Хэлний ширхэглэг хөхлөг
хатингарших
Фолийн хүчил
Хэл хавдах Никотины хүчил
Фуксинтай буюу хар хүрэн хэл Аминдэм В2
Хавдсан, цус шүүрэмтгий буйл С аминдэм
Хэл хагарсан Никотины хүчил
Ходоод
гэдэсний зам
Элэг томролт Уураг
7
Хуурайших, гуужих А аминдэм, нэн
шаардлагатай тосны
хүчлүүд, цайр
Цэглэг цус харвалт /петехи/ С аминдэм, К аминдэм
Үсний хүүдийн гиперкератоз А аминдэм, нэн
шаардлагатай тосны
хүчлүүд
Арьс
Дерматит Никотины хүчил, цайр
Хамар Хамар уруулын себорей Никотины хүчил,
аминдэм В6, аминдэм В2
Уруул Уруулын булангийн салстын
үрэвсэл, сорвижилт
Аминдэм В2, никотины
хүчил
Хумс Хумс хонхойх, хэврэг болох,
хугарах
Төмөр
Арьсан доорхи өөхлөг эдийн
алдагдал
Илчлэг
Булчингийн алдагдал Илчлэг, уураг
Хаван Уураг
Яс зөөлрөх, яс өвдөх, рахит Д аминдэм
Мөч
Үений өвдөлт С аминдэм
Цус багадалт Аминдэм В12, төмөр,
фолийн хүчил, зэс, Е
аминдэм
Цусны эмгэг

Протромбин багасах, цус
бүлэгнэлт удаашрах
К аминдэм
Мэдрэл Чиг баримжаа алдагдах Никотины хүчил,
аминдэм В1
Зүрхний дутагдал, зүрхний
булчингийн эмгэг, зүрх томрох
Зүрх судас Аминдэм В1
Зүрхний булчингийн эмгэг Селен
2.6 Биеийн жингийн индексийг тооцох арга
Биеийн жингийн индекс /БЖИ/= Жин (кг) : Өндөр (м2)-ийн квадрат
Эсвэл
БЖИ = (Жин/кг : өндөр /см-ийн квадрат) х 10,000
БЖИ > 27 бол таргалалттай холбоотой эрүүл мэндийн эрсдэлтэй
БЖИ < 18,5 бол бага жинтэй хэмээн үзнэ.
2.7 Илчлэгийн хэрэгцээний үнэлгээг тооцох арга
ХАРРИС БЕНЕДИКТИЙН ТЭГШИТГЭЛ
1. Дараахи тэгшитгэлийг ашиглан Илчлэгийн Үндсэн Зарцуулалтыг (ИҮЗ)
олно.
Эрэгтэй хүн: 666 + (13,7 х жин/кг) + (5,0 х өндөр/см) - (6,8 х нас)
Эмэгтэй хүн: 655 + (9,6 х жин/кг) + (1,7 х өндөр/см) - (4,7 х нас)
8
ИҮЗ-ыг олсны дараа ИҮЗ-ыг харгалзах стресс хүчин зүйлийн коэффицентээр
үржүүлж нийт илчлэгийн хэрэгцээг олно.
� Стресс хүчин зүйлийн коэффицент:
1.2 = хэвтрийн дэглэмтэй, цусны үжил халдваргүй, мэс засал хийгдээгүй, бага
хөдөлгөөний идэвхи багатай
1.3 = хурц, хүнд өвдөлт илэрснээс хойш 72 цагийн дотор, өөрөө явж байгаа
өвчтөн
1.4 = жижиг мэс засал хийгдсэн, хөдөлгөөний идэвхи дунд зэрэг
1.5 = том хэмжээний мэс засал хийгдсэн, хөдөлгөөний идэвхи хэвийн ,
цацрагийн эмчилгээ, хими эмчилгээ хийлгэж байгаа
1.8 = цусан үжил халдвар, хавсарсан гэмтэл, их хэмжээний стресстэй
2.0 = их хэмжээний түлэгдэлттэй, турж эцсэн тохиолдолд
2.8 Илчлэгийг тооцоолох арга
Нийт үндсэн шимт бодис / ҮШБ/-ын хэрэглээг гаргахдаа хэрэв нийт илчлэг
1800 ккал гэж үзэх юм бол
1. Нүүрс усыг 50%
1800 ккал х 0.50 = 900ккал
900 ккал : 4ккал (1 грамм нүүрс уснаас ялгарах илчлэг) = 225 грамм нүүрс ус
шаардлагатай
2. Уураг 15%
1800 ккал х 0.15 = 270ккал
270 ккал : 4ккал (1 грамм уургаас ялгарах илчлэг) = 67.5 грам уураг
шаардлагатай
3. Өөх тос 35%
1800 ккал х 0.35 = 630ккал
630 ккал : 9ккал (1 грамм тосноос ялгарах илчлэг) = 70 грам өөх тос
шаардлагатай
9
ГУРАВ. ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ХООЛ

3.1 1-ДУГААР ХООЛ
ОНОШ ХООЛНЫ
ДУГААР
Ходоод 12 нугалаа гэдэсний шархлааны хурцадсан үед эхний 7-10 хоногт
Ходоодны архаг үрэвслийн хурцадсан үед эхний өдрүүдэд
Ходоодны хурц үрэвслийн эхний өдөрүүдэд
Ходоодны хагалгааны дараах хоёр дахь өдрөөс
Улаан хоолойн түлэгдэлт
1А
1а хоол өгч буй өвчтөнүүдэд биеийн байдал харьцангуй дээрдэж эхлэхэд үргэлжлүүлэн өгнө.
Шархлаа '7A{өвчний үед бол 1а хоолыг 7-10 хоног өгсний дараа 1Б хоолыг өгнө Ходоод,12
нугалаа гэдэсний шархлаа өвчний хурц үеийн намжилтын үед
1Б Ходоодны хурц үрэвслийн намжилтын үе
Ходоод нарийн гэдэсний архаг үрэвслийн (ходоодны шү .с ихэссэн) сэдрэлийн үед 1а, 1б
хоолыг 3-7 хоног
өгсний дараа үргэлжлү .лэн
Ходоодны хагалгааны дараа 1а, 1б хоол 14-20 хоног өгсний дараа үргэлжлү .лэн өгнө.
Бусад эрхтнү .дийн өвчнийнүед ходоодны үрэвсэл хавсарсан тохиолдолд
1
10
1Ах оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Ходоод
гэдэсний
салстыг
хими,
механик,
халууны
цочирлоос
бүрэн
хамгаал-
сан
Нү .рс ус,
илчлэгийг ни-
лээд багас-
гасан, уураг,
ө .х тосыг
бага зэрэг
хязгаарласан
хоол байна.
Хоолыг шин-
гэн ба хагас

шингэн байд-
лаар бэлт-
гэнэ.
Хоолонд
ходоодны
салстыг цоч-
роож шү .сийг
ихээр ялга-
руулах бү-
тээгдэхү .нийг
хэрэглэхгүй,
хэт халуун ба
хэт хүйтэн
хоолыг өгч
болохгүй.
У ур аг:
80-100гр
(65-70%А*),
Ө .хт ос:
80 –90гр
(25% нь У*)
Нү .р с у с:
200гр
И лч лэ г:
1900-2100
ккал,
Д ав с:
6гр - аас
ихгүй
Ш ин гэ н:
1,3 - 1,5 л
2–
цагийн
зайтай
бага
багаар
хооллоно.
Оройд
цөцгий
буюу сү .
ууна.
- М ахм ах анбүт ээ гд эхү .c2тbн: Шөрмөс,
хальсыг сайн авсан ө .хгүй мах,
- тахианы арьсгүй махыг чанаад 2– дахин
маншиндаж нухаш буюу махан зутан хийж
өдөрт 1 удаа өгнө. Нухшийг шөлө .р шингэлэн
өгч болно.
Загас: ө .хгүй сортын загасны махыг ууранд
жигнэж зутан маягтай хийж өдөрт 1 удаа өгнө.
Өндөг: дутуу чанасан өндөг, ууранд жигнэсэн
жаврай (омлет) өдөр 2-3 ширхэг

Сү .нбүт ээ гд эхү .н: Шингэн сү ., цөцгий,
/сливки/ шинэ ээдэмний нухаш, зутан
Б уд аа: Хү .хдийн будааны сү .тэй агшаа-мал,
будааны (цагаан, гурвалжин, овъёос ) зутан
шөл
Т ос: давсгүй тунгааж цэвэршү .лсэн ур-
гамлын тосыг бэлтгэж буй хоолонд нь хийж
өгнө.
Н ог оо: Ногооны нухаш, зутан
Шөл: Будаатай сү .н шөл, салслаг шөл
Ж им с, ж им сг эн э: Исгэлэн биш жимсээр
бэлтгэсэн кисель, цэлцэгнү .р, элсэн чихэр,
зөгийн бал, сү .н кисель
Сүм с,х оо л а мт ла гч: Өндөг, сү ., цөцгийн
тостой сүмс
У нд аа: Сү .тэй, шингэн бүлээн цай, алим,
исгэлэн биш жимсний шинэ шү .сийг усаар
шингэлэн бага зэргийн сахартай, нохойн
хошууны ханд
ө .хтэй тарган мах, хуурч,
шарсан мах, борц, нө .-
шилсөн махан бүтээгдэ-
хү .н, сү .н исгэлэн холи-
мог, исгэлэн цөцгий,
бяслаг, ээдэм, хэт чана-
сан, шарсан өндөг, будаа,
гоймонгоор хийсэн хоол,
буурцагт ургамлууд, талх,
гурилан бүтээгдэхү .н,
тү .хий ногоо, хүйтэн зууш,
жимс, жимсгэнийг шинээр
нь, тү .хийгээр нь, чихрийн
зүйл, улаан сүмс,
амтлагчууд, кофе, какао,
хийжү .лсэн ундаа
11
1Бх оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Ходоод
гэдэсний
салстын
хими,

механикийн
цочролыг
багасгасан
Илчлэг, нү .рс
усыг бага зэрэг
багасгасан, уу-
раг, ө .х тосыг
физиологийн
хэрэгцээнд нь
хэрэглэнэ.
Хоолыг хагас
шингэн, ну-
хаш байдлаар
бэлтгэж, ча-
наж, жигнэж
боловсруулна.
Ходоодны
шү .с ялга-
руулах үйл-
чилгээтэй хүнс-
ний бүтээгдэ-
хү .нийг багас-
гасан, халуун
ба хэт хүйтэн
хоолыг
хориглоно.
У ур аг:
100гр
(60-65%нь А)
Ө .хт ос:
100гр
(25–5%ньУ)
Нү .р с у с:
300-350гр
И лч лэ г:
2600 ккал,
Д ав с:
5гр-аас
ихгүй
Ш ин гэ н:
1,5л
2–
цагийн
зайтай
бага
багаар
хооллоно.
Оройд
цөцгий,
сү . ууна.
1а хоолтой адил, нэмэгдэх нь 75 –00гр

хатаасан цагаан талх, шагшуур, өдөрт
1-2 удаа, малын ба загасны махан
нухаш, зутан, бө .рөнхий мах, ялз
чанасан мах, нухсан шинэ ээдэм өгнө.
салслаг шөл, нухсан шөл, нухсан ногоо
нэмэгдү .лж өгнө.
1А-тай адил
12
1 х оо л
Х оо лн ы
c2вз îр èу ëа ëт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч,
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х
бүт ээ гд эхү .н Ходоод
гэдэсний
үрэвслийг
намдаах,
гэдэсний
салстад
үзү .лэх
хими,
механик,
халууны
цочролыг
багасгасан,
салст
бүрхү .лийн
нөхөн
төлжилтийг
сайжруулах
Хоолны уураг,
тос, нү .рс ус,
илчлэг нь
физиологийн
норм
хэмжээнд,
ходоодны шү .с
хүчтэй ялга-
руулах хүнсний
бүтээгдэхү .-
нийг хориг-
лоно. Хэт
хүйтэн , халуун
хоолыг хэрэг-

лэхгүй. Хоолыг
нухаш, зутан
байдлаар бэлт-
гэж усанд буюу
ууранд чанаж
жигнэж боловс-
руулна.
Өвчтөний
байдлаас
хамаарч
машиндсан,
жижиглэн
хэрчсэн
байдлаар
бэлтгэж болно.
У ур аг:
110гр
(60% нь А)
Ө .хт ос:
70-80гр
(23–5%ньУ)
Нү .р с у с:
400гр
И лч лэ г н ь
2600 - 2700
ккал,
Д ав с:
5гр -аас
ихгүй
Ш ин гэ н:
1,5 л байна.
5 –6 удаа
хооллох ба
унтахын
өмнөсү .,
цөцгий,
исгэлэн
биш тараг,
хоормог,
ацитофил-
ны тараг
өгнө М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Үхэр, гахай,
тахианы ө .хгүй махыг жигнэж, чанаж
боловсруулна. Жигнэсэн махан хоол
Чанасан буюу 2- 3 дахин машиндсан
махаар ногооны шөлөнд хийсэн шөл.
чанасан буюу жигнэсэн хэл , элэг, ө .хгүй
загасаар /арьсгүй/ жижиг жижиг хэсэглэж
буюу котлетны маягаар бэлтгэн чанаж,
жигнэж uc2эөгнө.
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Шинэ сү .,

цөцгий, шинэ бүрсэн исгэлэн биш тараг,
хоормог, исгэлэн биш шинэ ээдэмний
нухаш зө .хий, ээдмээр хийсэн хоолыг
шарах шүгээнд бага зэргийн шарж
болгоно.
Өндөг: зө .лөн чанасан буюу жигнэсэн
өндөг, жаврай, өдөрт 2-3ширхэг
Б уд аа: Хү .хдийн будаа, цагаан будаа,
гурвалжин будаа, овъёосыг сү .н буюу
усанд чанаж, хагас шингэн нухсан
байдлаар, нухсан будааны котлет.
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Дээд
буюу 1-р гурилын хоносон буюу хатаасан
талх, хатаамж, шагшуур, чихэр, давсгүй
жигнэмэг
Т ос: Давсгүй цөцгийн тос, цэвэршү .лсэн
ургамлын тос
Н ог оо: Төмс, шар лууван, улаан манжин,
цэцэгт байцаа, ногоон вандуйг чанаж,
Ө .хтэй, судас шөрмөс,
бүлхтэй мах, хонь,
галуу, нугас, зэрлэг
шувууны мах, шарсан,
даршилсан, нө .шилсөн
мах, хиамны төрөл,
давсалсан, утсан,
хатаасан, шарсан,
ө .хтэй загас , түрс,
исгэлэн өндөртэй сү .н
бүтээгдэхү .н, давстай ,
хурц бяслаг, давстай,
шоколадтай цөцгийн
тос, маргарин, хонь,
үхэр, гахайн ө .хөн тос,
цэвэршү .лээгүй
ургамлын тос.
шар будаа, арвай, бог
будаа, вандуй, бүх
төрлийн гоймон .
харталх, шинэ талх,
блинчик, пирожки,
бялуу, хө .сөн гурилаар
хийсэн бүтээгдэхү .н.
улаан,цагаан бө .рөнхий
байцаа, цагаан, шар
манжин, цагаан лууван,
хурган чих, бууцай,
сонгино, өргөст хэмх.
13
жигнэж, нухаш, суфле, пудинг зэргийг
хийнэ. Эрт ургацын хулуу, хурган гуаг

нухахгүйгээр хэрэглэж болно. Шөлөнд
гоньдыг жижиглэн хэрчиж хийж өгнө.
Шөл: Дээр заасан ногооны нухсан шөл,
ялз чанасан будааны шөл, сү .тэй ногооны
нухаштай шөл, чанасан мах, тахианы
махан зутан шөл, нухсан исгэлэн биш
жимстэй хү .хдийн будааны каша,
хайрсан гурилаар хийсэн зутан, шөлийг
амтлахдаа цөцгийн тос, өндөгний шар,
исгэлэн биш цөцгийг хийнэ.
Хүй тэ н з уу ш: Чанасан хэл, элэгний
нухаш, 2-3 дахин машиндсан мах, зө .лөн
загасны бүрмэл, ургамлын тостой шар
луувангийн үйрмэг, хурц биш давсгүй
зөгийн балтай бяслагны үйрмэг
Ж им с, ж им сг эн э, а мт та н: Исгэлэн биш
гүйцэт боловсорсон жимс, жимсгэнэ,
жимсний нухаш, кисель, царцаамал ,
жигнэсэн алим, сү .н кисель, сахар, зөгийн
бал, исгэлэн биш жимсний чанамал,
зефир, пастил
Сүм с, а мт ла гч: Цөцгийн тос, өндөг,
цөцгийн болон сү .н сүмс, хайлсан
цөцгийн тос, исгэлэн биш цөцгий,
сүмсэнд гүрил хэрэглэвэл заавал хайрч
хийнэ.
У нд аа: Бүлээн шингэн цай, сү .тэй цай,
шингэн какоа ба кофе сү .тэй, жимс,
жимсгэний шү .с
Давсалсан исгэсэн,
нө .шилсөн ногоо, мө .г
мах, загас , тахианы
шөл, мө .г, ногооны
өтгөн богшсон шөл,
байцаатай, улаан
лоолийн шөл, өнгөтэй
шөл , хүйтэн шөл
исгэлэн, дутуу болов-
сорсон, эслэг ихтэй
жимс, жимсгэнэ, хуурай
жимс, шоколад, халва,
мөхө .лдөс.
бүх төрлийн халуун
ногоо, махны, мө .гний
улаан лоолийн сү .мс
хийжү .лсэн ундаа,
квас, хар кофе.
14
3.2 2-Д УГ АА Р Х ОО Л
ОНОШ ХООЛНЫ
ДУГААР

Ходоодны шү .с ялгаруулалт багассан ходоодны архаг үрэвсэл хуцадсан, шингэн суулгалтын
үед
Бүдү .н гэдэсний архаг үрэвслийн хуцадсан үед эмчилгээний хоолноос ердийн хоолонд
шилжихийн өмнө Жажлах эрхтнү .дийн гэмтэл, ө .рчлөлтийн үед
Хурц халдварт өвчин, хагалгааны дараа эдгэрэлтийн болон бусад өвчний үед суулгалт
хавсарсан
тохиолдолд
2
2-х оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Ходоод
гэдэсний
салстыг
механик
болон
халууны
цочирлоос
хамгаалсан,
хөдөлгө .нийг
хэвийн
болгож,
ходоодны
шү .с
ялгаралтыг
нэмэгдү .лэх,
Илчлэг__________, уураг,
ө .х тос, нү .рс
ус, аминдэм,
эрдэс бодис
нь
физиологийн
хэрэгцээнд
Хоолыг
бэлтгэхдээ:
жижиглэсэн
нухсан
хэлбэрээр
бэлтгэж/ ялан-
гуяа холбогч
эд болон
эслэг ихтэй
бүтээгдэхү .ни

йг/ жигнэж ,
чанахаас
У ур аг:
100 –110гр
(60% нь А)
Ө .хт ос:
70-80гр
(25-30%нь У)
Нү .р с у с:
350-400гр
И лч лэ г :
2600 –2800
ккал
Д ав с:
8гр- аас хэт-
рү .лэхгүй
Ш ин гэ н:
1,5 л.
4-5 удаа
хооллох
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Ө .х багатай
махыг чанаж, жигнэж, бага зэргийн
шарж, хайрсан байдлаар бэлтгэнэ.
Үхэр , тугал, туулай, тахиан
махаар/махны судас, шүрмэсийг
сайтар арилгасан байна/ хийсэн
котлет. Тугал, туулай, дэгдээхэйний
махыг хэрчсэн байдлаар өгч болно.
Чанасан хэл, давсалсан ө .хгүй гахайн
мах, эмчилгээний зориулалттай хиам,
Загас: ө .хгүй сортын загас хэрчсэн буюу
машиндсан байдлаар бэлтгэж , чанаж,
битү . жигнэж, бага зэргийн шарж / хайрс
тогтоохгүй/ боловсруулна. Мөхлөгт
болоод шахмал түрсийг өгнө.
өндөг: зө .лөн чанасан өндөг , жаврай
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Тараг, зө .хий ,
ацидофилний тараг, нухсан ээдэм,
ээдмээр хийсэн хоол, үрсэн бяслаг, жижиг
Ө .хтай мах, хонины мах,
утсан, нө .шилсөн мах,
ө .хтэй сортын загас,
давсалсан, утсан, хатааж
борцолсон загас.
сү ., цөцгийг хэрэглэхгүй.
Гахай, үхэр хонины тос
аргатал чанасан өндөг
буурцагт ургамал, арвай
будаа, гурвалжин будаа.
бүдү .н ширхэгтэй хөх
тарианы талх, шинэхэн

болсон талх, хомбоо,
хө .лгөсөн болон амтлаг
давхраат боовнууд
тү .хий ногоо, бүдү .н
эслэгт болон эферийн тос
ихтэй ногоо, /цагаан
манжин , улаан лууван,
15
гадна хайрс
тогтоохгүй
бага зэргийн
шарж
боловсруулж
болно.
зүсэм бяслаг / сыр/, исгэлэн биш зө .хий,
хярам, сү .тэй хоол.
Б уд аа: Нухсан буюу нялцайтал чанасан
төрөл бүрийн будааны хагас шингэн
агшаамал , төрөл бүрийн будааны
нухшаар хийсэн хоолыг бага зэргийн
хайрч болно.
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Хоносон
болон хатаасан улаан буудайн 1, 2- р
зэргийн гурилаар хийсэн талх, нарийн
шигшсэн хөх тарианы болон шар
буурцагны гурилан талх, хө .сөн биш
гурилан хомбоо, хатаамж, жигнэмэг,
тосгүй боорцог, чанасан нарийн гоймон,
хэрчсэн гурил.
Т ос: Цөцгийн тос, ургамлын
цэвэршү .лсэн тос,
Н ог оо: Төмсийг бага зэрэг нухаш
байдлаар , зразы, пудинг, котлет зэргийг
хийж бага зэрэг шарж болгоно. Хүрэн
манжин, шар лууван, бө .рөнхий байцааг
маш жижиглэсэн хэлбэрээр буюу
ү__________рү .рээр үрж, чанаж, битү . жигнэх, бага
зэрэг шарж боловсруулна. Цэцэгт
байцааг чанаж цөцгийн тостой хольж
хэрэглэнэ. Эрт ургацын хургангуа, хулууг
жижиглэхгүйгээр, эсгэсэн байцааг
машиндсан байдлаар, гүйцэд боловсорсон
улаан лооль, шинэ ногоон ногоо
Шөл: Машиндсан мах, нухсан төмстэй
будаатай шөл, загас, ногооны шөл,
бө .рөнхий мах, нарийн гоймонтой шөл
хатаасан талхтай. Хүрэн манжингийн
шөл, шинэ эсгэсэн байцаатай шөл
Хүй тэ н з уу ш. Шинэ улаан лоолийн,
исгэлэн хурц биш бяслаг, ө .хгүй үхрийн
чинжү ., сармис, өргөст

хэмх г.м/, мө .г, давсалсан
ногоо.
вандуй, шошны шөл,
эслэг ихтэй жимс,
жимсгэнэ, боловсроогүй
жимс, жимсгэнэ, шоколад,
халва, төрөл бүрийн крем
хурц тостой сүмс, гич,
чинжү ., халуун ногоо,
хийжү .лсэн ундаа, усан
үзэмний шү .с
16
махан цэлцэгнү .р, ө .хгүй махан ба
элэгний нухаш, гахайн давсалсан мах,
эмчилгээний зориулалттай хиам.
Ж им с а мт та н: Гүйцэд боловсорсон
жимс, жимсгэнэ шинээр буюу нухаш
байдлаар, зө .лөн жимсийг хальслаад
шинээр хэрэглэнэ. Жимсний ундаа,
кисель, нухаш, жүрж, бэрсү .т жүрж,
мармелад, пастил, зефир. сахар, зөгийн
бал, жимсний чанамал.
Сүм с, х оо л а мт ла гч: Мах, загас, мө .г,
ногооны шөлөнд хийсэн улаан, цагаан,
цөцгийн сүмсийг хэрэглэнэ. Ванилин,
бага зэргийн лаврын навч
У нд аа: Лимонтой цай, кофе, какао,
сү .тэй, цөцгийтэй цай, жимсний болон
ногооны цэвэр шү .сийг усаар шингэлэн
хэрэглэнэ. Нохойн хошууны ханд
3.3 3-Д УГ АА Р Х ОО Л
О НО Ш Х ОО ЛН Ы
Д УГ АА Р
Буруу хооллолтоос ү .дэлтэй өтгөн хаталт (бусад эрхтний талаас эмгэг ө .рчлөлтгүй)
Шулуун гэдэсний зарим өвчний (цагаан мах эргэх, хошногоны амсрын урагдалт ) хурцдаагүй
үед
3
3-рх оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Гэдэсний
гүрвэлзэх
Бие махбодын

хэрэгцээг
У ур аг:
100-110гр
Өдөрт 4- 5
удаа хоол-
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Малын
ө .хгүй мах, тахианы махыг хэрчсэн
Цагаан будаа, хү .хдийн
будаа, нарийн гоймон,
17
хөдөлгө .-
нийг сайж-
руулах
бүрэн
хангасан,
гэдэсний
гүрвэлзэх
хөдөлгө .нийг
нэмэгдү .лэх,
өтгөнийг
ихэсгэх эслэг
ихтэй бү-
тээгдэхү .нйиг
оруулсан хоол
байна.
Хоолыг чанаж
жигнэж, шарж
хайрах зэрэг
бүх аргаар
боловсруулна.
(50-60%нь А)
Т ос:
70-75гр
(20-30% ньУ)
Нү .р су с:
450гр
И лч лэ г:
2600-2800
ккал
Д ав с: 10гр-
аас ихгүй
Ш ин гэ н:
хязгаар-
лахгүй.
лоно.
Өглө .д
сахартай
буюу
зөгийн
балтай
хүйтэн ус

эсвэл
жимс,
ногооны
шү .с уух,
оройд
сү .н
исгэлэн
холимог,
хуурай
буюу шинэ
жимсээр
хийсэн
ундаа,
шинэ
жимс, хар
чавга идэх
хөшиглөсөн байдлаар хэрэглэнэ. Хиам,
бүдү .н, нарийн зайдас, гахайн давсалсан
мах, дайвар бүтээгдэхү .нээр хийсэн хоол
Загас: ө .хгүй сортын загас, утсан загас,
нө .шилсөн загас, май загас
өндөг: аргуун чанасан болон шарсан өндөг
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Шинэ тараг,
ацидофилийн тараг, хоормог, аарц, сү .,
ээдэм, зө .хий, давстай бяслаг
Б уд аа: Гурвалжин, улаан буудай, арвай,
шар будааны агшаамал, буурцаг,
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Хар талх,
бүдү .н гурилын талх,
Н ог оо: Бүх төрлийн ногоо ялангуяа хүрэн
манжин, байцаа, өргөст хэмх ногоог
чанаж буюу тү .хийгээр хэрэглэнэ, мө .г,
төмсийг бага зэрэг.
Т ос: Цөцгийн, ургамлын, хайлмал тос
Шөл: Бүх төрлийн шөл
Хүй тэ н з уу ш, х оо л: Ногоо, утсан загас,
давсалсан гахайн мах, давстай бяслаг,
элэгний нухаш, давсалсан ногоо.
Ж им с, а мт та н: Шинэ жимс, жимсгэнэ,
хуурай жимс, жимсний чанамал, нухаш,
зөгийн бал, мөхө .лдөс.
Сүм с, х оо л а мт ла гч: Хориглохгүй
У нд аа: Бүлээн цай, кофе, ногоо, жимсний
шү .__________с, жимс, жимсгэний хийжү .лсэн
ундаа, квас
хэрчсэн гурил, овъёосны
хэмхдэс, гурилан
бүтээгдэхү .нү .д дээд буюу
нарийн гурилан талх.
кисель, шоколад, хар
нэрс, халуун цай, кофе,

какао.
18
3.4 4-Д УГ АА Р Х ОО Л
О НО Ш Х ОО ЛН Ы Д УГ АА Р
Ходоод гэдэсний өвчний хурц үе, бүдү .н гэдэсний үрэвслийн суулгалттай үед
Бүдү .н гэдэсний архаг үрэвслийн хурцадсан үед
Цусан суулгын хурц үед
Гэдэсний хагалгаа хийлгэсний дараа 4 –7 дахь хоногоос өгнө 4
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Хими,
механикийн
цочролоос
бүрэн
хамгаалсан,
исэлдэлт,
ялзралын
процессыг
багасгасан,
үрэвслийг
намдаах
Илчлэг, ө .х
тос, нү .рс
усыг
багасгасан
нормын доод
хэмжээнд ,
уургийг хэвийн
хэмжээнд
байна.
Сү . болон
бүдү .н
эслэгийг
агуулсан
хүнсний
зүйлийг
хориглосон,
ходоод
гэдэсний шү .с
ялгаралтыг
нэмэгдү .лэх.
Хоолыг
жижиглэсэн,

У ур аг:
80 –100гр
(60-70%нь А)
Ө .хт ос:
70гр
(40-50гр
цөцгийн тос)
Нү .р с у с:
250 –300гр
(30-40 гр эн-
гийн сахар)
И лч лэ г:
2000 –2300
ккал
Д ав с:
8гр-аас
хэтрү .лэхгүй
Ш ин гэ н:
хоногт 1,5 л
4 цагийн
зайтай 5-6
удаа
хооллоно
оройн
хоолноос
өглө .ний
хоол
хүртэл
шөнийн
завсарлага
10-11 цаг
байна.
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Тугал, үхрийн
ө .хгүй мах, тахиа, гургуул, загасны ө .хгүй
махыг чанаж, ууранд жигнэсэн байдлаар,
чанасан буюу жигнэсэн мах, загсаар
хийсэн котлет, загасны махыг хэсэгчлэн
хэрчсэн, машиндса, нухаш байдлаар
бэлтгэж өгнө.
Өндөг : зө .лөн чанасан өндөг өдөрт 1
ширхэг эсвэл жигнэсэн жаврай ( өдөрт 2
ширхэгээс илү .гүй
Сү ., сү .нбүт ээ гд хү .н: Шинээр
бэлтгэсэн кальжуулсан ээдмийг нухсан
байдлаар
Б уд аа: Усанд буюу тосгүй шөлөнд хийсэн
хү .хдийн будаа, цагаан будаа, овъёосны
хэмхдэс, нухсан гурвалжин будааны
агшаамал
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Хатаасан
цагаан талхны шинэ биш хоносон цагаан

талх, чанасан нарийн гоймон
Т ос:Цөцгийн тосыг нэг порц хоолонд 5гр-
аас хэтрү .лэхгүй
хөх тарианы болон хар
талх, шинэ талх, хө .мөл
гурилан бүтээгдхү .н,,
хурц, тостой шөл, сү .н
болон ногооны шөл,
буурцагт ургамлын шөл,
хүйтэн шөл
тарган мах, хонины мах,
гахай, галуу, нугасны мах,
шарсан, утсан мах, хиам,
гахайн утсан ө .х,
давсалсан, даршилсан,
нө .шилсөн мах, загас
улаан буудай, хөц, шар
будаа, хөндий гоймон,
шошны төрөл,
хэрэглэхээр
зөвшө .рөгдснө .с бусад
сү .н бүтээгдэхү .нү .д,
хэрэглэхээр,
өвшө .рөгдснө .с бусад
төрлийн жимс, жимсгэнэ.
19
нухсан,
байдлаар
бэлтгэж
чанаж, уураар
боловсруулна.
Хоолны
халуун нь 60
градусаас
ихгүй 15
градусаас
багагүй байна.
Шөл: Махны, тахианы, загасны тосгүй,
хурц биш тунгалаг шөл, салслаг шөл
Ж им с, ж им сг эн э: Боловсорсон нэрс,
мойлоор кисель, царцаамал, цэлцэгнү .р
хийж өгөх
Ч их эр, а мт ла гч: Сахар хоногт 40гр.
У нд аа: Ногоон цай, кофе, какаог усанд
найруулан өгөх. Нохойн хошуу, мойл,
нэрсний шү .с, ундаа.
сү .тэй кофе, какао, квас,
хийжү .лсэн болон хүйтэн
ундаа.
Цөцгийн тосноос бусад бүх
төрлийн тос.

3.5 5-Д УГ АА Р Х ОО Л
О НО Ш Х ОО ЛН Ы Д УГ АА Р
Элэгний хурц үрэвслийн эхэн үед
Элэгний архаг үрэвслийн сэдрэлтийн үед
Цөсний замын үрэвслийн эхэн үед (холецистит, ангиохолит)
Цөсний мэс засал хийлгэсний дараах үед
Элэгний хатуурал
Элэгний комын дараах үед
5.А.
Дээрхи өвчнү .дийн үед 5а хоолны дараа үргэлжлү .лэн 5.Б Дээрхи өвчнү .дийн эдгэрэлт буюу
намжилтийн үед 5б хоолны дараа үргэлжлү .лэн өгнө Элэг цөсний архаг үрэвсэл, цөсний
чулуутай үед
5
Нойр булчирхайн хурц үрэвслийн үед 5.П.1
Нойр булчирхайн архаг болон хурц үрэвслийн намжилтын үед 5.П.2
20
5Ах оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Хоол
боловс-
руулах
эрхтнү .дийг
хими,
механик,
халууны
цочролоос
бүрэн
хамгаалсан
Элэгний үйл
ажиллагааг
хамгийн
тайван
байлгах,
Элэг,
цөсний үйл
ажиллагааг
нөхөн
сэргээх
Ө .х тос хяз-
гаарласан,
уураг, нү .рс ус
физиологийн

нормын хэм-
жээнд хэрэг-
лэнэ. Хандлагч
бодис, пурин,
хурган чихний
хүчил, холес-
терин, эслэг
ихтэй бүтээг-
дэхү .н, хуурч,
шарж боловс-
руулсан хоо-
лыг хориглоно.
Хоолыг бэлт-
гэхдээ жижиг
лэсэн, нухаш
байд-лаар
бэлтгэж, чанаж
боловсруулна.
Хоолыг халуу-
наар нь өгнө.
У ур аг:
100гр
(60% нь А)
Ө .хт ос:
65-70гр
(20-25% У)
Нү .р с у с:
300-350гр
(80-90гр нь
энгийн
сахар)
И лч лэ г :
2400ккал
Д ав с:
6гр
Ш ин гэ н:
2-2.5л
5 -6 удаа
бага
багаар
М ахм ах анбүт ээ гд эхү .н: Ө .х хальс,
шөрмөсийг нь авсан махаар хийсэн
бүтээгдэхү .н
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Исгэлэн биш
шинэ тараг, тосгүй исгэлэн биш ээдэм,
өндгө .р омлет хийнэ.
Б уд аа: шингэрү .лсэн сү .тэй каша
Г ур илг ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Улаан
буудайн дээд гурилаар хийсэн талхны
хатаамж буюу хоносон талх, содгүй
жигнэмэг

Т ос: Цөцгийн тос хоногт 20-30г, цэвэр
ургамлын тос
Н ог оо: Төмс, шар __________лууван, улаан манжин,
цэцэгт байцаа, хурган гуа, шгийгуа
Шөл: Дан ногооны шөл, зутан шөл, 1/2-
ээр шингэлсэн сү .н шөл, сү .н зутан
Ж им с ж им сг эн э: Исгэлэн биш чихэрлэг
шинэ жимс, жимсний шү .с, чанамал
нухаш, зутан, хуурай жимсээр хийсэн
компот, зөгийн бал, царцаамаг
У нд аа: Нимбэгтэй цай, чихэрлэг жимсний
цэвэр шү .с, шингэн сү .тэй кофе, нохойн
хошууны ханд,
Ө .хтэй мах, загас, мө .г,
буур-цаг вандуйн шөл,
ө .хтэй мах, давсалсан,
даршилсан, нө .шилсөн
махан бүтээгдэ-хү .н, шинэ
талх, хар талх, содтой
хө .лгөж исгэс эн давстай
гурилан бүтээгдэ-хү .н,
цөцгий, тослог ихтэй исгэлэн
ээдэм, бяслаг, давс-тай хурц
бяслаг, шар будаа, эслэг
ихтэй ногоо, давсалж,
даршилсан ногоо, зууш,
их исгэлэн, эслэг ихтэй жимс
жимсгэнэ, зө .лөн чихэр,
шоколад, мөхө .лдөс, крем-
тэй бүтээгдэхү .н, какао, хар
кофе, хүйтэн хийжү .лсэн
ундаа, ө .х тос. Шарсан
хуурсан хоол, нө .шилж дар-
шилсан бүтээгдэхү .н
21
5 Бх оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Хямарсан
эд эрхтэн,
элэг, цөс-
ний үйл
ажиллагааг

хэвийн бол-
гох, ө .х тос,
холестери-
ны солил-
цоог зохи -
цуулах,
элгэнд гли-
коген
хуримтлаг-
дах үйл
ажиллагааг
дэмжих, цөс
ялгаралтыг
сайжруулах
Ө .х тосыг бага
зэрэг хязгаар-
лана. Уураг,
нү .рс ус фи-
зиологийн нор-
мын хэмжээнд
хэрэглэнэ.
Хандлагч
бодис, пурин,
хурган чихний
хүчил, холесте-
рин, бүдү .н эс-
лэг ихтэй бү-
тээгдэхү .нийг
хориглоно.Хоо-
лыг бэлтгэхдээ
жижиглэн хө-
шиглөж, чанаж,
жигнэж боловс-
руулна. Хоолыг
халуунаар нь
өгнө.
У ур аг:
100гр
(60% нь А)
Ө .хт ос:
70-75 гр
(20-25% У)
Нү .р с у с:
350гр
(80-90грнь эн-
гийн сахар)
И лч лэ г :
2500ккал
Д ав с:
6гр
Ш ин гэ н:

2-2.5л
5 удаа М ахм ах анбүт ээ гд эхү .н: Ө .х хальс,
шөрмөсийг нь авсан мах, тү .гээр хийсэн
бүтээгдэхү .н
Сү .нбүт ээ гд эхү .н: Исгэлэн биш шинэ
тараг, сү ., цөцгий, тосгүй исгэлэн биш
ээдэм,
Б уд аа: Будааны сү .тэй агшаамал,
будаатай, шөлтэй хоол
Г ур илг ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Улаан
буудайн 1, 2-р гурил, хөх тарианы
гурилаар хийсэн хоносон талх, содгүй
жигнэмэг
Т ос: Цөцгийн тос хоногт 20-30г, цэвэр
ургамлын тос
Н ог оо: Төмс, шар лууван, хүрэн манжин,
цэцэгт байцаа, хурган гуа, тарвас, ногооны
төрөл бүрийн зууш, вандуйн нухаш,
исгэлэн биш даршилсан байцаа
Шөл: Будаа, ногоо махны шингэн шөл,
зутан шөл, сү .н шөл, сү .н зутан
Ж им с ж им сг эн э: Төрөл бү__________рийн шинэ
жимс, жимсгэнэ, чанамал нухаш, зутан,
хуурай жимсээр хийсэн компот, зөгийн
бал, зутан, царцаамаг
У нд аа: Нимбэгтэй цай, чихэрлэг жимсний
цэвэр шү .с, шингэн сү .тэй кофе, нохойн
хошууны ханд
Мах, загас, мө .г, буурцаг
вандуйн шөл, ө .хтэй мах,
давсалсан, даршилсан, нө .-
шилсөн махан бүтээгдэхү .н
Шинэ талх, хар талх, содтой
хө .лгөж исгэсэн давстай
гурилан бүтээгдэхү .н
Цөцгий, тослог ихтэй
исгэлэн ээдэм, бяслаг,
давстай хурц бяслаг
Шар будаа, мө .г,
Эслэг ихтэй ногоо, давсалж,
даршилсан ногоо зууш,
шоколад, мөхө .лдөс,
кремтэй бүтээгдэхү .н, какао,
хар кофе, хүйтэн хийжү .лсэн
ундаа
Хонь, үхэр, гахайн ө .х,
ө .хөн тос
Шарсан хуурсан хоол,
нө .шилж даршилсан
бүтээгдэхү .н
22

5 х оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Элэг цөсний
үйл ажилла-
гааг дэмж-
сэн химийн
цочролоос
хамгаалсан
Элэг, цөс-
ний үйл
ажиллагааг
хэвийн бол-
гох, цөс
ялгаралтыг
сайжруулах
Ө .х тосыг ба-
га зэрэг хяз-
гаарласан я-
лангуяа хана-
сан ө .х тос
уураг нү .рс
усыг физио-
логийн хэрэг-
цээнд ханд-
лагч бодис ,
пурин, хурган
чихний хүчил__________,
холестерин,
бүдү .н эслэг
ихтэй хүнсний
бүтээгдэхү .н
хязгаарласан,
эслэг, пектин
шингэн ихээр
агуулсан хүн-
сийг нэмэг-
дү .лнэ.
Хоолыг халуу-
наар өгнө.
У ур аг:
100гр
(55%А)

Ө .хт ос 80гр
(30% У)
Нү .р с у с:
350-400гр
(70-80% эн-
гийн сахар )
И лч лэ г:
2600-2800
ккал
Д ав с:
8гр
Ш ин гэ н:
1,5-2 л
5 удаа М ахм ах анбүт ээ гд эхү .н: Ө .х хальс,
шөрмөсийг нь авсан мах, тү .гээр хийсэн
бүтээгдэхү .н
Сү .нбүт ээ гд эхү .н: Исгэлэн биш шинэ
тараг, сү ., цөцгий, тосгой исгэлэн биш
ээдэм,
Б уд аа: будааны сү .тэй агшаамал,
будаатай, шөлтэй хоол
Г ур илг ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Улаан
буудайн 1, 2-р гурил, хөх тарианы
гурилаар хийсэн хоносон талх, содгүй
жигнэмэг
Т ос: Цөцгийн тос хоногт 20-30г, цэвэр
ургамлын тос
Н ог оо: Төмс, шар лууван, улаан манжин,
цэцэгт байцаа, хурган гуа, шийгуа,
ногооны төрөл бүрийн зууш, вандуйн
нухаш, исгэлэн биш даршилсан байцаа
Шөл: Будаа, ногоо махны шингэн шөл,
зутан шөл, сү .н шөл, сү .н зутан
Ж им с ж им сг эн э: Төрөл бүрийн шинэ
жимс, жимсгэнэ, чанамал нухаш, зутан,
хуурай жимсээр хийсэн компот, зөгийн
бал, зутан, царцаамаг
У нд аа: Нимбэгтэй цай, чихэрлэг жимсний
цэвэр шү .с, шингэн сү .тэй кофе, нохойн
хошууны ханд
Мах, загас, мө .г, буурцаг
вандуйн шөл, ө .хтэй мах,
давсалсан, даршилсан,
нө .шилсөн махан
бүтээгдэхү .н
Шинэ талх, хар талх,
содтой хө .лгөж, исгэсэн
давстай гурилан бүтээг-
дэхү .н
Цөцгий, тослог ихтэй
исгэлэн ээдэм, бяслаг,

давстай хурц бяслаг
Шар будаа, шоколад,
мөхө .лдөс, кремтэй бү-
тээгдэхү .н, какао, хар
кофе, хүйтэн хийжү .лсэн
ундаа
Хонь, үхэр, гахайн ө .х,
ө .хөн тос
Шарсан хуурсан хоол,
нө .шилж даршилсан
бүтээгдэхү .н
23
5.П.1 х оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Нойр
булчирхайн
болон
ходоод
гэдсийг
механик,
химийн
цочролоос
хамгаалсан
цөсний
хү .дийн
цочролыг
багасгах.
Илчлэг
багатай,
уураг
физиологийн
нормын
хэмжээнд ө .х
тос, нү .рс ус
багасгасан
У ур аг:
100 гр
(65% нь А)
Ө .хт ос:
30-50гр
Нү .р с у с:
200гр

(15гр энгийн
сахар)
И лч лэ г:
1400-1600
ккал,
Давс 5-6гj
6-8 удаа Бага
хэм-
жээтэйгээр
өвчний
байдлаас
хамаарч
хоолыг эхний
1-3 хоногт
сойно. Нэг
удаад 200мл
хэмжээтэйгээ
р 5-6 удаа
шингэн
уулгана.
Өвчтөн хүнд
биш бол
шүлт-лэг
рашаа-ныг
хийг нь
гаргаж,
халааж, 6-8
удаа, 100-
150мл-ээр
өгч болно.
Хоол сойс-ны
дараах эхний
өд-рө .с хоо-
лыг шингэн
хагас шин-
гэн, нухаш
байдлаар
өгнө.
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Чанасан
ө .хгүй махаар хийсэн махны зутан, нухаш,
бө .рөнхий мах, ө .хгүй хонины мах,
шөрмөс ө .х хальсыг нь цэвэрлэсэн тахиа,
загасны махаар хийсэн жигнэсэн котлет,
дутуу чанасан өндөг, уурагны жигнэсэн
омлет
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Шинэхэн
кальцижуулсан ээдэмний нухаш, шинэхэн
бүрсэн тараг
Г ур илг ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Улаан
буудайн дээд гурилаар хийсэн хатаамж.
Н ог оо: Төмс, шар лууван, цэцэгт байцаа,

хурган гуаг жигнэж , нухаш, зутан,
Шөл: Ус буюу ногооны шингэн шөлөнд
хийсэн будааны зутан буюу салслаг шөл
(шар будаанаас бусад)
Ж им с ж им сг эн э: Алим жигнэж нухаш
хэлбэрээр хатаасан жимс жимсгэнээр
хийсэн зутан, нухаш, компот, кисели
У нд аа: Шингэн хар цай
тарган мах, утсан мах, хиам
Хар талх
хурц шөл
шоколад, зайрмаг, исгэлэн
сү .н бүтээгдэхү .нү .д
амтлагч ногоо
тү .хий ногоо
боловсроогүй болон шинэ
жимс
кофе, какао, хийжү .лсэн
ундаа
24
5.П.2 х оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Ходоод
гэдэсний
механик,
химийн
цочролоос
хамгаалсан,
цөсний
хү .дийн
цочролыг
багасгах.
Уураг
физиологийн
хэрэгцээнд
ө .х тос, эн-
гийн нү .рс
усыг хязгаар-
ласан илч-
лэгийг бие
махбодийн
хэрэгцээнд

У ур аг:
100-110гр
(65% нь А),
Ө .хт ос:
80гр
Нү .р с у с:
300-350гр
(15г нь эн-
гийн сахар)
И лч лэ г:
2500-2800
ккал,
Д ав с:
8-10гр
Ш ин гэ н:
1.5-2л
5-6 удаа М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Чанасан
ө .хгүй махаар хийсэн махны зутан, нухаш,
бө .рөнхий мах, ө .хгүй хонины мах,
шөрмөс ө .х хальсыг нь цэвэрлэсэн тахиа,
загасны махаар хийсэн жигнэсэн котлет,
дутуу чанасан өндөг, өндөгний уурагны
жигнэсэн омлет
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Шинэхэн
кальцижуулсан ээдэмний нухаш, шинэхэн
бүрсэн тараг
Г ур ил, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н: Улаан
буудайн дээд гурилаар хийсэн хатаамж.
Н ог оо: Төмс, шар лууван, цэцэгт байцаа,
хурган гуаны жигнэж хийсэн нухаш, зутан,
Шөл: Ус буюу ногооны шингэн шөлөнд
хийсэн будааны зутан буюу салслаг шөл
(шар будаанаас бусад)
Ж им с, ж им сг эн э: Алим жигнэмэгийг
нухаш хэлбэрээр хатаасан жимс
жимсгэнээр хийсэн зутан, нухаш, компот,
кисели
У нд аа: Бага зэрэг нимбэгтэй шингэн цай,
сахаргүй жимсний шү .с, үхрийн нүд,
нохойн хошууны цай
шарсан хайрсан хоол,
тарган мах, утсан мах, хиам
Хар талх, хурц шөл,
шоколад, зайрмаг, исгэлэн
сү .н бүтээгдэхү .нү .д,
амтлагч ногоо, тү .хий ногоо
боловсруулаагүй жимс
кофе, какао, хийжү .лсэн
ундаа
25
3.6 6-Д УГ АА Р Х ОО Л / Т ул ай/п од аг ра/ өв чн ийүе ий н х оо л/

Д/ДО НО Ш Х ОО ЛН Ы Д УГ АА Р
1. Подагра өвчний үед 6
6-рх оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Бодисын
солилцооны
хямралын
дүнд ү .ссэн
шээсний
хүчлийг бие
мах бодоос
хө .х,
бодисын
солилцоог
хэвийн
болгох
Пурины суурь,
щавеловын
хүчил ихээр
агуулсан хүнс-
ний бүтээгдэ-
хү .нийг хяз-
гаарлах. Давсыг
багас-гах.
Шүлтлэг чанарын
хүнс-ний
бүтээгдэ-хү .н
ихээр хэ-рэглэх
уураг, ө .х тосыг
ба-гасгах, хэрэв
таргалалттай бол
нү .рс усыг
багасгах.
мах, тахиа,
загасыг заа-вал
урьдчилан чанаж
хэрэг-лэх.
хоолыг
боловсруулах
арга болон
хэрэглэх халуун
хүйтэн нь ердийн

байна.
У ур аг:
70.-80гр
(50% нь А)
Т ос:
80-90гр
(30% нь У)
Нү .р с у с:
400гр
(80 гр нь эн-
гийн сахар)
И лч лэ г:
2700-
2800ккал
Д ав с:
8гр
Ш ин гэ н:
1,5-2 л-ээс
их
өдөрт
4 удаа
хооллох,
шингэн
хангалттай
уух
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н. Долоо хоногт
3 удаа чанасан ө .хгүй мах өдөрт 150гр,
чанасан загасыг 200 гр-аар янз бүрийн
хоол хийж өгнө. Өндөг: өдөрт нэгийг
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Хориглосноос
бусдыг хэрэглэнэ.
Б уд аа: бүх төрлийн будаа хэрэглэнэ
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гд эхү .н:
Улаан буудайн талх, хар талх, төрөл
бүрийн боов.
Т ос: Цөцгийн __________тос, ургамлын тос.
Хязгаарлах нь: Хонь, үхэр, гахайн тос.
Н ог оо: Хориглосноос бусдыг
давсалсан, исгэсэн ногоог хязгаарлана.
Шөл. Ногоотой шөл, будаатай шөл, сү .н
болон жимсний шөл
Ж им с, а мт та н: Хориглосноос бусдыг
Х оо л а мт ла гч: Хориглосноос бусдыг
У нд аа: Хориглосноос бусдыг
Тостой гурилан бүтээг-
дэхү .н, мах, загас, мө .г,
бууцай, хурган чих,
буурцагт ургамлын шөл
-малын дотор мах, залуу
малын мах, тахиа, хиам,
давсалсан даршилсан, нө .-

шилсан махан бүтээгдэхү .н
давстай бяслаг буурцагт
ургамал, мө .г, шинэ үрт
ургамал, бууцай, өнгөт
байцаа, шоколад, инжир,
бө .рөлзгөнө, гүзээлзгэнэ.
мах, загас, мө .гний шөлөнд
хийсэн сүмс, гич, перец,
өтгөн цай, кофе, какао
26
3.7 7-Д УГ АА Р Х ОО Л
/Бө .р ни й өв чн ийх ур ц, а рх агүр эв сэ л х ур ца дс анүе ий н х оо л/
О НО Ш Х ОО ЛН Ы Д УГ АА Р
Бө .рний тү .дгэнцрийн хурц үрэвслийн хүнд үед (хөнгөн хоолны өдрийн дараа), дунд зэргийн
үед
(өвчин дөнгөж эхэлсэн)
Тү .дгэнцрийн архаг үрэвслийн бө .рний дутагдлын үед өгнө 7а бө .рний тү .дгэнцрийн хурц
үрэвслийн хүнд үед, дунд зэргийн үед 7а хоолны дараа үргэлжлү .лэн
өгнө Тү .дгэнцрийн архаг үрэвслийн бө .рний дутагдал хөнгөн зэргийн үед 7а хоолны дараа
өгнө 7б
Бө .рний хурц болон архаг үрэвслийн хурцадсан бө .рний дутагдалгүй үед, дээрх өвчнү .дийн
үед 7 б
хоолны дараа үргэлжлү .лэн өгнө 7
27
7Ах оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Бө .рний
үйл ажил-
лагаа дээд
хэмжээгээр
гамнах,
үрэвслийн
эсрэг, шээс-
ний гарцыг
нэмэгдү .-
лэх, бие
махбодоос
завсрын
хорт бодис,
азотын үл-
дэгдлийг
гадагшлуу-

лах, цусны
эргэлтийг
сайжруулж,
артерийн
даралтыг
бууруулах.
Илчлэгийг
багасгасан,
уургийг
нилээд
хэмжээгээр
багасгасан,
нү .рс ус, ө .х
тосыг хэвийн
хэмжээнд ,
аминдэмийг
нэмэгдү .лсэн
Уух шингэн,.
давсыг багас-
гасан, бүх хоо-
лыг давсгүй
бэлтгэнэ.
Чанаж, жигнэж
бага зэргийн
шарж боловс-
руулна.
У ур аг 20гр
Т ос:
80-90гр
(/20-25%ньУ)
Нү .р с у с:
450-500гр
И лч лэ г:
2700-
2800ккал
Д ав с:
1.5-2 гр.
Ш ин гэ н:
урьд өдрийн
шээсний
гарцыг
харгалзаж
200-300 мл
өгнө.
өдөр 5-6
удаа,
хэвтрийн
дэглэмтэй.
Хоолыг 5-7
хоног өгнө.
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Хориглоно.

өндөг: өндөгний шарыг бага хэмжээтэй
хэрэглэнэ.
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Сү ., цөцгий,
тараг
Т ос: Цөцгийн тос, цэвэршү .лсэн
ургамлын тос
Б уд аа, г ой мо н: Бүх төрлийн гоймон.
Т ал х, г ур ил ан____________бүт ээ гэ дхү .н: Давсгүй
талх, дрожжоор исгэсэн давсгүй гурилан
бүтээгдэхү .н
Н ог оо: Бүх төрлийн шинэ ногоо
Шөл: Ногоо, будаа, жимсний шөл
Ж им с, а мт та н: Бүх төрлийн жимс,
жимсгэнийг ямар ч байдлаар хэрэглэнэ
Сүм с, а мт ла гч: Сү .н болон улаан
лоолийн сү .мс, ногоо, жимсний сүмс,
лимоны хүчил, ванилин,
У нд аа: Өтгөн биш цай, жимсний шү .с,
нохойн хушууны ханд
Ердийн давстай талх,
гурилан амтат бүтээгдэхү .н,
содоор хө .лгөсөн гурилан
бүтээгдэхү .н
ээдэм, бяслаг, ааруул,
Малын, гахайн тос, марга-
рин, шош, давсалсан,
даршилсан, исгэсэн ногоо,
бууцай, улаан лууван,
цагаан манжин, мө .г,
махны, мө .гний, сү .н шөл,
сү .н крем, шоколад,
мөхө .лдөс,
махны, мө .гний шөлөнд
хийсэн сүмс, перец, гич.
кофе, какао, рашаан ус,
28
7Бх оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Бө .рний
үйл ажилла-
гааг гамнах,
үрэвслийн

эсрэг, шээс-
ний гарцыг
нэмэгдү .-
лэх, бие
махбодоос
завсрын
хорт бодис,
азотын
үлдэгдлийг
гадагшлуу-
лах, цусны,
артерийн
даралтыг
хэвийг
барих
Илчлэгийг
багасгасан,
уургийг
нилээд
хэмжээгээр
хязгаарласан,
нү .рс ус, ө .х
тосыг хэвийн
хэмжээнд ,
аминдэмийг
нэмэгдү .лсэн
Уух шингэн,
давсыг багас-
гасан, бүх
хоолыг давс-
гүй бэлтгэнэ.
чанаж, жигнэж
бага зэргийн
шарж боловс-
руулна.
У ур аг:
40гр
(75%нь А)
Т ос:
80-90 гр
(20-25%ньУ)
Нү .р с у с:
450-500гр
И лч лэ г: н ь
2700-2800
ккал,
Д ав с :
1.5-2гр
өвчтний гарт
өгнө.
Ш ин гэ н:

урьд өдрийн
шээсний
гарцыг
харгалзаж
200-300 мл
Өдөрт 5-6
удаа.
10-14
хоног өгнө М ахм ах анбүт ээ гд эхү .н: Өдөр бүр
чанасан загас, малын мах 50гр
өндөг 1ш.
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Сү ., цөцгий,
тараг эсвэл 100гр ээдэм
б уд аа: .Бүх төрлийн будаа
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гэ дхү .н: Давсгүй
талх, исгэсэн давсгүй гурилан
бүтээгдэхү .н бүх төрлийн гоймон
Т ос: Цөцгийн тос, цэвэршү .лсэн
ургамлын тос
Н ог оо: Бүх төрлийн шинэ ногоо
Шөл: Ногоо, будаа, жимсний шөл
Ж им с, а мт та н: Бүх төрлийн жимс,
жимсгэнийг ямар ч байдлаар хэрэглэнэ
Сүм с, а мт ла гч: Сү .н болон улаан
лоолийн сү .мс, ногоо, жимсний сүмс,
,лимоны хүчил, ванилин.
У нд аа: Өтгөн биш цай, жимсний шү .с,
нохойн хушууны ханд
Ердийн давстай талх,
гурилан амтат бүтээгдэхү .н,
содоор хө .лгөсөн гурилан
бүтээгдэхү .н,бяслаг, ааруул,
Малын, гахайн тос,
маргарин, шош, давсалсан,
даршилсан, исгэсэн ногоо,
бууцай, улаан лууван,
цагаан манжин, м__________ө .г,
махны, мө .гний, сү .н шөл,
сү .н крем, шоколад,
мөхө .лдөс.
махны, мө .гний шөлөнд
хийсэн сүмс, перец, гич.
кофе, какао, рашаан ус,
29
7 х оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й

ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н бө .рний
үйл
ажиллагааг
хөнгөвчлөх,
үрэвслийн
процессийг
намдаах
Уургийг нэ-
мэгдү .лэн фи-
зиологийн хэ-
рэгцээнд ойр-
туулсан, энгийн
сахар, давсыг
хязгаарласан,
харшил ү .сгэх
бө .рний болон
зүрх судас,
мэдрэлийн
эрхтнийг цоч-
роох хүнсийг
(хандлагч
бодис, эфи-
рийн тос, хур-
ган чихний
хүчил ихтэй
бүтээгдэхү .н )
хориглосон,
бүх хоолыг
давсгүй бэлт-
гэнэ. Махыг
урьдчилан ча-
наж чанасан
махаараа
хоолыг хийнэ.
У ур аг:
80гр
(75% нь А)
Т ос:
80гр
(20-25%нь У)
Нү .р су с:
400гр
И лч лэ г:
2600-2800
ккал,
Д ав с:
2-3гр

өвчтөний
гарт өгнө Ш ин гэ н:
шээсний
гарцыг
харгалзаж,
тооцно.
Өдөрт 5-6
удаа,
3-4 сар
өгнө М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Өдөр бүр
чанасан загас, малын мах 100-150гр
өндөг 1ш.
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Сү ., цөцгий,
тараг эсвэл 100гр ээдэм
б уд аа: Бүх төрлийн будаа
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гэ дхү .н: Давсгүй
талх, исгэсэн давсгүй гурилан
бүтээгдэхү .н бүх төрлийн гоймон
Т ос: Цөцгийн тос, цэвэршү .лсэн
ургамлын тос
Н ог оо: Бүх төрлийн шинэ ногоо
Шөл: Ногоо, будаа, жимсний шөл
Ж им с, а мт та н: Бүх төрлийн жимс,
жимсгэнийг ямар ч байдлаар хэрэглэнэ
Сүм с, а мт ла гч: Сү .н болон улаан
лоолийн сүмс, ногоо, жимсний сүмс,
нимбэгний хүчил, ванилин.
У нд аа: Өтгөн биш цай, жимсний шү .с,
нохойн хушууны ханд
ердийн давстай талх,
гурилан амтат бүтээгдэхү .н,
содоор хө .лгөсөн гурилан
бүтээгдэхү .н ,яслаг, ааруул,
Малын, гахайн тос,
маргарин, шош
давсалсан, даршилсан,
исгэсэн ногоо, бууцай,
улаан лууван, цагаан
манжин, мө .г
мах , мө .гний шөл, сү .н
шөл,
сү .н крем, шоколад,
мөхө .лдөс.
махны, мө .гний шөлөнд
хийсэн сүмс, перец, , гич.
кофе, какао, рашаан ус,
30
3.8 8-Д УГ АА Р Х ОО Л
/Т ар га ла лт ынүе ий н х оо л/
О НО Ш Х ОО ЛН Ы К ОД Таргалалт нь үндсэн өвчин байх 8
8 х оо л.

Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й
ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Бодисын
солилцоонд
нөлө .лж,
биед
илү .дэл ө .х
хуримтлаг-
дахаас
сэргийлэх
ба илү .дэл
ө .хийг
арилгах
Хялбар
шингэдэг ө .х
ба нү .рс усны
(чихэр,
амттан)
хэрэглээг
хязгаарлах,
хоногийн
хоолны илчлэг
чанарыг
бууруулсан
Хоногийн
хоолны
найрлага дахь
уургийн
хэмжээ нь
физиологийн
хэрэгцээнд
буюу бага
зэрэг их байх,
Шингэн болон
У ур аг:
120-125гр
Ө .хт ос:
65-70гр
(50% нь У),
Нү .р с у с:
170-180гр
И лч лэ г:
1700-1800

ккал
Д ав с:
5 гр
Хоолыг
уураар жиг-
нэж, чанаж,
бага зэрэг
шарж бо-
ловсруулна
.
Өдөрт 5-6
удаа
хангалттай
хэмжээгээр
хооллоно.
М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н: Чанасан,
жигнэсэн ө .хгүй мах, гахай, тахиа ба
шувуу, туулайны мах, ө .х тос багатай
сортын загас; цагч загас (Сельд);
өндөг долоо хоногт 2-3 ш.
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Сү ., тараг, аарц,
исгэлэн сү .н бүтээгдэхү .н, бяслаг, ааруул,
ээзгий,
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гэ дхү .н: Хар талх,
хатсан талх сухари, 2 дугаар гурил,
арвайн гурил, хөц будаа, шар будаа
Т ос: Цөцгийн болон ургамлын тос өдөрт
40гр-ийг хоолондоо хэрэглэх
Н ог оо: Нү .рс ус бага агуулсан ногоо -
өргөст хэмх, байцаа, улаан лооль, цагаан
лууван, хурган чих, бууцай, хурган гуа,
хулуу
Шөл: Төрөл бүрийн ногоотой шөл; ө .х
багатай мах, загас, мө .гний өтгөн бус,
тосгүй тунгалаг шөл, ногоо, будаа,
жимсний шөл
Ө .хтэй мах (нугас , галуу),
загас (камбал, палтус),
тосонд нө .шлөсөн
бүтээгдэхү .н, давсалсан
загас, ө .хөн тос
Цөцгий, тос, давс ихтэй
бяслаг, өндөгний шар
Будаа, буурцагт ургамал ба
гоймонгийн төрөл
Шарсан хуурсан хоол, цагаан
талх, бялуу, крем, зайдас,
чихэрлэг жимсний ундаа,
Төмс, сахар, зөгийн бал,
жимсний чанамал, чихэр,
шокалад, амтлаг хүнс

Усан үзэм, үзэм, банан,
хулуу, шийгуа, лийр, гүйлс
31
давс, чихэр,
чихэрлэг
зүйлийг
хориглох,
ногоо жимс
жимсгэнэ
хангалттай
хэмжээтэй,
Ургамлын
эслэг, С
аминдэмийн
хэрэглэх
хэмжээг
ихэсгэх,
эрдэс
бодисууд
болон бусад
аминдэмү .д
нормын
хэмжээнд
байна.
Ж им с, а мт та н: Бүх төрлийн исгэлэн
чихэр багатай жимс, жимсгэнийг ямар ч
байдлаар өдөрт 200 гр хэрэглэнэ.
Сүм с, а мт ла гч: Хурц биш сүмс,
ногооны сүмс ,
У нд аа: Өтгөн биш цай, улаан лоолийн
жү .с, чихэр багатай жимсний шү .с,
рашаан хоногт 5 аягаас ихгүй.
гэх мэт жихэрлэг жимс
Архи ба согтууруулах
төрлийн ундаа
3.9 9-Д УГ АА Р Х ОО Л
/Ч их ри йнш иж инөв чн ийүе ий н х оо л/
О НО Ш Х ОО ЛН Ы К ОД ЧШӨ, хөнгөн ба дунд зэргийн явцтай, инсулин эмчилгээтэй
Хэт мэдрэгших, харшлын гаралтай (хэрлэг, өвөрмөц бус полиартрит, уушигны багтраа,
Квинкийн хаван,
чонон хөрвөс) өвчин
9
ЧШӨ, хөнгөн ба дунд зэргийн явцтай, таргалалт I ба II зэрэг 9А ЧШӨ, дунд зэрэг ба хүнд
явцтай, инсулин эмчилгээтэй, хөдөлгө .ний идэвхитэй 9Б 32
9Ах оо л
Х оо лн ы
з ор иу ла лт,
э мч ил гэ э-
н ийа ч
х ол бо гд ол Х оо лн ы
е рөн хи й

ш ин ж ч ан ар Х он ог ий н
х оо лн ы
н ай рл аг а
Х оо лл ох д эг лэ м
Х эр эг лэ х бүт ээ гд эхү .н Х ор иг ло х бүт ээ гд эхү .н Бие
махбодын
нү .рс ус,
ө .х тос, ус
давсны
болон
уургийн
солилцооны
алдагдлыг
залруулах
Энэ нь хялбар
шингэдэг
нү .рс усны
(чихэр,
амттан)
хэрэглээг
бүрэн
хязгаарлах ба
амьтны
гаралтай ө .х
тосны
хэрэглээг
багасгах
замаар
хоногийн нийт
илчлэгийг
нилээд
хязгаарласан
У ур аг:
100гр
Ө .хт ос:
50гр
Нү .р с у с:
200гр
И лч лэ г:
1700 ккал
Д ав с :
10-аас
ихгүй,
В1 ба В2 – 4-6гр,
ретинол 3-4
гр,
С аминдэм
150 мг
хүртэл, РР – 60 мг хүртэл
Өдөрт 5-6
удаа

М ах, м ах анбүт ээ гд эхү .н:
Ө .хгүй мах, гахай, тахиа ба шувууны мах, ө .х
тос багатай сортын загас; цагч загас (Сельд);
Ө .рийн шөл болон улаан лоолийн сүмсэнд
нө .шлөсөн загас
Сү ., сү .нбүт ээ гд эхү .н: Сү ., тараг, аарц,
исгэмэл сү .н бүтээгдэхү .н, бяслаг, ааруул,
ээзгий
Т ал х, г ур ил анбүт ээ гэ дхү .н: Хар талх, 2
дугаар гурил, арвайн гурил, хөц будаа, шар
будаа
Т ос: Цөцгийн болон ургамлын тос өдөрт 40гр
Н ог оо: Нү .рс ус бага агуулсан хүнсний ногоо -
өргөст хэмх, байцаа, улаан лооль, цагаан
лууван, хурган чих, бууцай, хурган гуа, хулуу,
чэс гэх мэт
Шөл: Төрөл бүрийн ногоотой шөл; борщ ши;
мах, загас, мө .гний өтгөн бус, тосгүй тунгалаг
шөл;
Ж им с, а мт та н: Сахар бага агуулсан жимс,
жимсгэний төрөл- анар, цангис,үрэл, алим.
Элсэн чихрийн оронд сорбит, ксилит, сахарин
зэрэг орлуулагч бүтээгдэхү .н
У нд аа: Өтгөн биш цай, улаан лоолийн
шү .с, чихэр багатай жимсний шү .с, рашаан
хоногт 5 аягаас ихгүй.
Х яз га ар ла х бүт ээ гд эхү .н Лууван, манжин, төмс; буурцагт ургамал,
амтат чинжү ., сагаг, улаан буудайн,
овъёосны, өнгөлсөн арвайн хэмхдэс, гоймон,
жигнэмэг, цагаан будаа, шарсан бүтээгдэхү .н,
тослог багатай цөцгий, гич
Ө .хтэй мах, загас, хиам,
нө .шлөсөн бүтээгдэхү .н,
ө .хөн тос
Хатаасан, утсан, давсалсан
бүтээгдэхү .н
Цөцгий, шар, цагаан тос,
давс ихтэй бяслаг,
Хү .хдийн будаа
Хялбархан шингэдэг нү .рс
усаар баялаг бүтээгдэхү .н:
сахар, зөгийн бал, жимсний
чанамал, чихэр, крем,
амтлаг хүнс
Жимс, жимсгэнэ: усан үзэм,
үзэм, хулуу, шийгуа, лийр,
гүйлс
Чихэрлэг ундаа, шү .с, квас
Архи ба согтууруулах
төрлийн ундаа
33