Gebruikt in 2012 voor een tweetal workshops. Hebben update nodig. Ook het niveau kan worden opgevoerd voor ET.

1. Hoe kun je een systeem opzetten dat vóór de samenleving werkt?
Welke ontwerpfouten uit de huidige economie wil je vermijden?
Welke bouwstenen voor zijn er hiervoor al ontwikkeld
en hoe passen we deze toe?
door ______________________ (uw naam)

2. Ontwerp je eigen economie Pagina 2
Planning
Het plan dient meer als leidraad en houvast, dan als doel op zich!
Den Bosch: + 30 minuten!
Tijd Onderwerp Pagina
9.00 Opbouw Locatie 16
9.30 Kennismaking met uw Purpose 3
10.00 Ontwerpfout 1 – Fiatgeld / Rente 4
10.30 Pauze
10.45 Ontwerpfout 2 – Lintworm 6
11.00 Ontwerpfout 3 – Elastiek 7
11.15 Complementaire Systemen I 8
12.00 Lunch 16
12.45 Complementaire Systemen II 10
13.30 Match 12
13.45 Uitrollend Ontwerpen / Casus Mavo 13
14.15 Pauze
14.30 Open Space / Eigen Case 15
15.30 Einde
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

3. Ontwerp je eigen economie Pagina 3
Kennismaken met uw purpose
There's no escaping reason, no denying purpose, for as we both know,without purpose
we would not exist. It is purpose that created us, purpose that connects us, purpose
that pulls us, that guides us, that drives us, that binds us, it is purpose that defines us.
We are here because of you, Mr. Anderson, We're here because of you. We're here to
take from you what you tried to take from us. Purpose!
Agent Smith in The Matrix.
Wie bent u?
Wij willen graag weten wie u bent. Belangrijk is dat u zelf ook weet wie u bent. Daarvoor moeten
we op zoek naar uw purpose, uw doel, uw bestaans-reden. Uw purpose is hetgeen waar u
mogelijk al vele jaren – altijd al – mee bezig bent. Intiutief weten veel mensen hun levensdoel wel.
Geen idee? Laat het bij uw reden om vandaag te komen. Wat trekt u aan, wat wilt u delen, wat wilt
u meenemen?
Opdracht
Neem plaats naast iemand die u nog niet zo goed kent. Geef een hand en noem uw naam. Praat
even over wat uw purpose zou kunnen zijn en dan dat van de ander.
De groepsleider vraagt nu om twee minuten stilte. Schrijf nu uw eigen purpose hieronder duidelijk
op.
Ik ben _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (naam).
Mijn purpose is ___________________________________
___________________________________
Naast mij zit _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (naam).
Zijn / haar purpose is _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
Als iedereen klaar is, deelt u het purpose van uw buurman/vrouw met de groep.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

4. Ontwerp je eigen economie Pagina 4
Ontwerpfout 1 De geldschepping
Onmogelijke Hamster
Van geboorte tot pubertijd verdubbelt een
hamster elke week zijn gewicht. Als het niet
zou stoppen als volwassene, zoals dieren
doen, en doorging met groeien, dan zou
het op zijn eerste verjaardag 9 miljard ton
wegen. Deze hamster kan al het mais dat
jaarlijks, wereldwijd wordt geoogst, op één
dag opeten. En nog honger hebben.
Burp!
Er is een reden voor, dat in de natuur,
dingen groeien alleen tot een bepaald punt
in omvang. Dus waarom denken
economen en politici dan dat de economie
voor eeuwig kan blijven groeien?
Zie impossiblehamster.org
Geld ontstaat als schuld
Neem een hypotheek van € 100.000.- met een
looptijd van 20 jaar en 5% rente. Gek genoeg
maakt de bank € 95.000.- met een druk op de knop.
Slechts € 5.000. van jouw bedrag was al aanwezig.
Het eerste jaar betaal je 5% rente. Dat is precies
die € 5.000.- die de bank al had. In de hele looptijd
van 20 jaar betaal je € 265.329,77 terug, waarvan
meer dan de helft aan rente.
Al het geld dat er is in de wereld is ooit op deze
manier, als schuld, ontstaan. Dit principe heet
fractional reserve.
Afbeelding 1: De rente balans. Links de lening,
Rente-geld stuurt groei rechts de terugbetaling.
Op deze lening betaal je dus meer rente terug dan het geleende bedrag zelf. Maar waar moet dat
geld vandaan komen? Het is nooit gemaakt!
De enige manier om aan dit geld te komen is door het te verdienen. Maar dat is dan wel het geld
dat een ander moet gebruiken voor een afbetaling. Zo ontstaat de strijd om het geld. Gevolg: winst,
groei en winst groei nemen een centrale plaats in in het bewustzijn van onze investeerders.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

5. Ontwerp je eigen economie Pagina 5
Wie heeft Fiat-geld ingevoerd?
Al sinds Babilonië is de wereld bekend met geld dat als Fiat geld: de Staat geeft haar
schuld ontstaat. Het verhaal is: de Goden gaven hun macht fiat (goedkeuring) aan een private
partij (bedrijf) om de uitgifte van
aan de Koningen. Zij kregen het fiat (goedkeuring) om het
de munt te verzorgen. Vervolgens
geld te slaan.
leent de Staat het geld om zich te
In onze tijden is dat recht door de staten in handen financieren, met de verplichting
gegeven van particuliere organisaties als FED, DNB en de rente terug te betalen.
ECB. Let op: zij zijn niet in handen van de staat. Er is veel
bewijsmateriaal dat duidt op de familie Rothschild als Fractional Reserve: de bank
eigenaar van deze organisaties (en meer). heeft maar een fractie (5%-10%)
van uitgeleend geld werkelijk in
bezit.
Principes in de knel (i)
FED (Federal Reserve System) :
We maken een overzicht van principes, die door deze Amerikaanse “centrale bank”. In
ontwerpfout in de knel komen. Het hoeft niet uw eigen bezit van de commerciële
principe te zijn. Als er maar iemand het principe hanteert. banken.
• Eerlijkheid
ECB (Europese Centrale Bank):
• Transparantie In bezit van de 27 centrale
banken van de deelnemende
• Democratie landen.
• Rente-verbod
DNB (De Nederlandsche Bank
• _______ N.V.): op papier genationaliseerd,
maar niet democratisch bestuud.
• _______
• _______ Rente-verbod. Eeuwenlang is
rente verboden geweest, in
allerlei culturen, religies en
Verdieping tradities. Luther was tegen,
Calvijn niet. Een lang verhaal...
Thuis kunt u rustig nog eens nagenieten van dit fenomeen
op Internet:
• Video: Money as Debt
• Video: The Money Masters
Pauze
Afbeelding 2: God zij met ons - de
tekst op de zijkant van Gulden en de
Nederlandse Euro munten.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

6. Ontwerp je eigen economie Pagina 6
Ontwerpfout 2. De economie is een lintworm
In de mini-film The Story of Stuff leggen ze heel goed uit
hoe de productie-keten in elkaar zit:
• Grondstoffen opgraven
• Door de fabriek
• Naar de winkels
• Naar de consument
• Naar de vuilverbrander
Het geld gaat telkens tegen de richting van de
producten in. Behalve: Afbeelding 3: De producten gaan van links
• Grondstoffen, vissen en wild kosten eigenlijk naar rechts door de lintworm.Gevolg:
geen geld Grondstoffentekort en afvalprobleem. Het
geld gaat tegen de richting in. Een nieuwe
• Afval verbranden (of lozen) kost bijna geen geld cyclus – recycling – zit niet in de beweging
van het geld of van de goederen.
De bedrijven verdienen eraan, maar hoeven niet te
betalen voor het uitputten van de aarde en het
verbranden van kostbare grondstoffen.
Oorzaak: in het economisch model gaan de grondstoffen
niet rond in een cyclus. Het geld gaat ook niet rond in
een cyclus. Hoe kun je nu een circulaire economie
verwachten als de basis een lintworm is?
Principes in de knel (ii)
We maken een overzicht van principes, die door deze
ontwerpfout in de knel komen. Het hoeft niet uw eigen
principe te zijn. Als er maar iemand het principe
hanteert.
• Duurzaamheid
• Zuinigheid
• Natuurbehoud
• Afval = voedsel
• De vervuiler betaalt
• Onafhankelijkheid
• _______ Afbeelding 4: In de natuur is de
levenscyclus echt rond. Recycling is
ingebouwd in het systeem. Wat gebeurt er
met het brood van de bakker nadat we het
hebben opgegeten?
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

7. Ontwerp je eigen economie Pagina 7
Ontwerpfout 3. De geldeenheid is
van elastiek
Economen nemen het sinds de oudheid voetsstoots aan: op de
waarde van het geld zelf is geen pijl te trekken. Velen
beschouwen de economie als leidend voor het nemen van
allerlei praktische beslissingen. Je rektent dan in een eenheid,
waarvan de waarde zelf zo snel verandert als het weer.
In de praktijk ontstaat de waarde van geld “op de markt”. Een
markt die dus ten prooi valt aan politici, speculanten en een
mind of it's own.
Sinds Napoleon zijn de natuurkundige eenheden verankerd in Afbeelding 5: Welke eenheid is niet
het Systeme Internationale. Alle u bekende eenheden zijn vastgelegd in het Systeme
hierin vastgelegd, behalve de euro. Internationale?
De directe gevolgen van deze ontwerpfout zijn lastig te
herkennen. Maar elke echte crisis of personlijk drama kent zijn
oorsprong in deze ontwerpfout: hyperinflatie, waardeloos
onderpand, beleggingsfiasco en kapitaalvlucht, wat kan leiden
tot omvallende banken, landen en huishoudens in de knel.
Principes in de knel (iii)
We maken een overzicht van principes, die door deze Afbeelding 6: De geldeenheid is van
ontwerpfout in de knel komen. Het hoeft niet uw eigen principe elastiek.
te zijn. Als er maar iemand het principe hanteert.
• Meten is weten
• Zekerheid
Conclusie Principes in de knel
Met deze drie ontwerpfouten – en nog meer problemen – i. Eerlijkheid
kun je op twee manieren omgaan: Transparantie
Democratie
• Aanpassingen. We stellen een aantal aanpassingen
Rente-verbod
voor en laten de rest intact. Vaak moet je lobbyen bij
politici of kun je een petitie tekenen. De rest van het ii. Duurzaamheid
systeem laat je sowieso intact. Zuinigheid
Natuurbehoud
• Herontwerp. We maken een nieuw geldsysteem.
Afval = voedsel
Afhankelijk van de situatie kies je ervoor om een De vervuiler betaalt
ontwerp te maken dat in meer of mindere mate lijkt Onafhankelijkheid
op de werking van “gewoon” geld.
iii. Meten is weten
In de rest van deze workshop houden we ons grotendeels Zekerheid
bezig met de optie Herontwerp. Voor het herontwerp zijn
een flink aantal bouwstenen beschikbaar. Daarmee gaan we
nu verder.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

8. Ontwerp je eigen economie Pagina 8
Complementaire geldsystemen
Complementaire munt: extra
Complementaire geldsystemen zijn aanvullend op het geldsysteem dat op een andere
gebruik van gewoon geld. Het is niet het idee om op een manier werkt.
onbewoond eiland apart te gaan wonen en alleen nog met
je alternatief te werken. Een ander, prettiger woord is Mutual Credit: het geld onstaat
Community Currency. Gemeenschapsgeld. als iemand een transactie doet.
We beginnen met de meest gebruikte systemen en zo gaan De een krijgt erbij, bij de ander
we naar steeds exotischer. gaat er van het saldo af.Je hoeft
dus niet eerst geld te verdienen
voor je kunt uitgeven.
LETS
Asset Backing: je moet je
Het Local Exchange Trading System (LETS) is de meest inkopen in het systeem met
voorkomende community currency. In Nederland zijn er al nationaal geld.
ongeveer 100. Hoofddoel van een LETS-systeem is om het
geld in de community te houden. Gewoon geld is vaak al na
1 of 2 transacties uit de regio verdwenen, om te worden geinvesteerd in “rijke” gebieden. Of het
wordt overzees verplaatst. LETS-systemen zijn dus lokaal of regionaal, kennen geen rente, of
soms een licht negatieve rente.
Vaak is de “ster” gekoppeld aan een munt als de Gulden of de Euro, zodat de deelnemers een
beetje een gevoel van waarde houden. Een nadeel van veel LETS-communities is het aanbod:
diensten (massage, tai-chi) en tweede-hands goederen zijn er volop. Verse groenten zijn zelden
(maar soms wel) te krijgen.
LETS-systemen gebruiken vaak een soort cheques en / of
het web-gebaseerde systeem Cyclos van Stro.
Bekende buitenlandse systemen zijn de Brixton Pound en
de Totnes Pound, met de waarde van £ 1.- Beide
systemen bieden de eigen munt te koop aan, zodat er ook
een muntvoorraad is als tegenwaarde.
Principes van LETS
• Waarde is verbonden aan een plaats
• Rente-verbod
LETS-Uren
Een variant op de gewone LETS zijn de systemen waarbij
de waarde is gekoppeld aan tijd. Oorspronkelijk
ontwikkeld in Ithaca, maar nu in Nederland onder de
naam LETS-HEC. In België is er een project met Torekes
in een Gentse krachtwijk.
Bij de urensystemen gaat het echt om het uitwisselen van
diensten. Je helpt iemand in jouw buurt en iemand helpt
jouw oma, die te ver weg woont om er zelf voor te zorgen.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

9. Ontwerp je eigen economie Pagina 9
Caire.nu is een initiatief van diverse Nederlandse ziektekosten-verzekeraars. Zij willen met een
time-bank systeem de kosten voor de verzekeraar drukken en ondertussen de service verhogen.
Principes van LETS-uren
• Waarde is verbonden aan een plaats
• De uren van iedereen zijn evenveel waard
• Rente-verbod
Barter
Barter is een ander woord voor ruil. Ze worden wereldwijd al jaren gebuikt om transacties tussen
bedrijven mogelijk te maken, in de situatie dat er niet het kapitaal is om deze te financieren. In
Nederland was het lange tijd niet populair, want niet nodig. Er is nu wel TradeXchange. Er wordt
geruild in “Trade Euro's”. Zij rekenen 4,5% commissie op elke transactie.
Principes van Barter
• Onbenutte kansen benutten
Bitcoin
Een nieuwkomer is de electronisch – cryptografische munt Bitcoin. Het berust op wiskundige
sleutels, die moeten worden berekend om een Bitcoin te maken. Dit harvesten kost veel
processortijd en dus energie. De bitcoins worden ook verhandeld op beurzen. De transacties
tussen de deelnemers zijn op allerlei manieren beveiligd: ze weten zelf niet eens in wiens pocket
de bitcoins verdwijnen. Deze geheimzinnigheid maakt het bitcoin platform interessant voor het
criminele circuit.
Principes van Bitcoin
• Niemand heeft iets te maken met andermans transacties of accounts – beschermd met
cryptografische sleutels
• Aantal Bitcoins is wiskundig begrensd
• Transacties vinden peer-to-peer plaats
Ripple
Ripple is een social network community currency. Je kunt
zelf aangeven wie je 'trust', wie van je vrienden volgens
jou dezelfde principes als jij respecteren.
Het is een mini-LETS waarbij iedere gebruiker zijn eigen
netwerk heeft van direct en indirect te vertrouwen
personen. Een betaling tussen gebruikers die niet in Afbeelding 7: Bij een Ripple netwerk sta je
elkaars netwerk zitten, is alsnog mogelijk als er via-via zelf in het midden.
een pad bestaat van vrienden en vrienden-van-vrienden
die elkaar vertrouwen.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

10. Ontwerp je eigen economie Pagina 10
Principes van Ripple
• Er is geen centrale partij(en) nodig om een transactie mogelijk te maken
• Transacties vinden peer-to-peer of via-via plaats.
Kleureneconomie
Dit is het enige systeem dat één enkel getal voor het uitdrukken
van waarde te beperkt vindt. Logisch ook, want in
Kleureneconomie probeer je de natuurlijke of ecologische waarde
te vinden.
Kleureneconomie gebruikt een 3-D munteenheid, bestaande uit drie kleuren: Rood, Groen en
Blauw. Rood staat voor energie. Groen staat voor alles wat wordt gerecycled. Blauw is alles wat
niet wordt gerecycled. Het is de bedoeling dat de mensen leren het onderscheid tussen deze drie
te maken in hun hoofd en in hun gedrag. Om dat de bereiken, moet het onderscheid ook in het
systeem zitten. Daarom mag je nooit verschillende kleuren bij elkaar optellen.
Het hoger doel is om te proberen in balans te komen, omdat, in kleuren gezien, we het groen van
de planeet steeds meer in blauw veranderen en daarbij steeds meer rood verbruiken.
Principes van Kleureneconomie
• Economie = Ecologie
• Openheid, volledig transparant
• Denken in kringlopen en energie
• Eigen verantwoordelijkheid
• Waarde 3D RGB-munt gekoppeld aan zonnebloemolie
Aanpassingen
Een stuk minder krachtige oplossingen dan een
community currency, maar wel handig en flexibel
inzetbaar.
Weggeef
Als u het niet voor het geld doet, waarom zou u er dan
geld voor vragen? Dit is het idee van de
weggeefwinkels. Hier kun je spullen brengen en ook gratis
dingen ophalen.
Jammer dat het bij gebruikte spullen blijft. Diensten en
voeding geven ze nog niet weg...
Principe van Weggeef
• Laten zien dat het ook zonder geld mogelijk is
Afbeelding 8: Mark Boyle was 11
maanden lang no-impact man
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

11. Ontwerp je eigen economie Pagina 11
Zonder Geld
Heeft u het helemaal gehad met Kapitalisme, doe dan gewoon zonder geld. Enkele pioniers gingen
u voor: geen inkomen en niets kopen. Je leeft van giften en die komen ook echt. Of je scharrelt in
de natuur of in containers je kostje bij elkaar.
Principe van Zonder Geld
• Laten zien dat het ook zonder geld mogelijk is
Crowdfunding
Wil je een film of cd maken, een dak vol zonnepanelen of een windmolen, maar wil de bank niet
financieren? Vraag vrienden, bekenden, iedereen op facebook of begin een eigen community.
Zamel in vanuit de crowd.
Piratemyfilm.com zamelt al geld in voor meer dan 200 hollywood films....
Principe van Crowdfunding
• Projecten mogelijk maken zonder hulp van het grootkapitaal, maar door de gebruikers zelf
vooruit betaald.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

12. Ontwerp je eigen economie Pagina 12
Match
We hebben een aantal ontwerpfouten in de economie uitgelegd. We hebben een flink aantal
bestaande oplossingen op tafel gelegd. Maar welk probleem hoort nu bij welke oplossing?
• Kies 1 kolom (Community Currency of Aanpassing) en kies telkens voor [+] of [–]
• Kies 1 rij (ontwerpfout) en kies telkens voor [+] of [–]
[ + ] Lost het probleem op [ – ] Houdt het probleem in stand
Community Currency Aanpassing
Euro
LETS
Lets-Uren
Barter
Bitcoin
Ripple
Economie
Weggeef
Zonder Geld
Crowdfunding
Kleuren-
[-]
1. Geld scheping
+ rente
[-]
2. Lintworm.
Grondstoffen-
tekort &
Afvalprobleem
[-]
3. Geld-eenheid
van elastiek
4. Ruimte voor
uw persoonlijk
dilemma
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

13. Ontwerp je eigen economie Pagina 13
Ontwerpen met Uitrollend Ontwerpen
We gebruiken Uitrollend Ontwerpen als gids om te komen tot een ontwerp. De stappen zijn
genummerd, maar je komt meerdere keren langs elke stap. Hoe je zelf wilt.
We passen deze methode als voorbeeld toe op de casus Sociale Dienst.
Voorbeeld Sociale Dienst Maasdorp
Observatie. In de gemeente Maasdorp is de Sociale Dienst verantwoordelijk voor het verstrekken
van bijstands-uitkeringen aan langdurig werklozen. Met de crisis worden de budgetten gekort,
terwijl het aantal werklozen alleen maar toeneemt. Ook het werk bij de Sociale Werkplaats “De
Tuinstoelenfabriek” staat onder druk. Want ook hierv oor nemen de subsidies van het Rijk elk jaar
af. De basisscholen zijn ook een grote kostenpost. Daarnaast staan ook de subsidies die de
Gemeente uitdeelt aan sportclubs op de tocht: ook hier is geen geld meer voor.
Purpose. Al onze inwoners hebben recht op een menswaardig bestaan.
Principes. Zelf-organisatie,
transparantie, openheid, zuinigheid,
vlijt
Doelgroep. Alle inwoners van
Maasdorp en alle gevestigde
bedrijven en organisaties. Focus op
iedereen die geld krijgt, want dat
hebben we niet meer.
Concept. Lets-Uren. Sociale Dienst
faciliteert, maar niet als piramide-top.
Van werklozen en subsidies naar
steun in uren en menskracht.
Business. Subsidies (sportclubs) en
uitkeringen (“werklozen”) worden
uitgekeerd in 'Mazen'. Een Maas is
een kwartier werk.
Doelgroep (2). Ook de “vrijwillige”
helpers in de op te richten “Meenten”
(=gezamelijke moestuin) krijgen
betaald in Mazen. Langzaam krijgen
alle gemeentelijke instellingen
inkomen deels in Mazen.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

14. Ontwerp je eigen economie Pagina 14
Oefencasus De Mavo
Opdracht. Vul eerst de principes aan met enkele bruikbre principes om de boel hier aan de gang
te krijgen. Denk “out of the box”! Kijk goed naar je doelgroep en hun eigenschappen. Smeed je
concept met lef en tact.
Observatie. Het probleem op De Mavo is dat de voeding in de kantine niet goed is, het gebouw te
vol is en dat de lessen te suf (pak je boek, pagina 23) zijn en je niet voorbereiden op de werkelijke
toekomst, het tijdperk van dure olie. De fietsenstalling staat vol omgevallen fietsen die geen van de
kinderen kan onderhouden. De kantinejuf kan de vele afbakbroodjes niet meer op tijd in de pauze
uit de oven krijgen. De concierges ruimen kilo's afval op, verpakkingen van de koek, snoep en
chips en energydrink die de kantinejuf in de automaten heeft gedaan. De kinderen lusten geen
water meer en lekkere thee kennen ze niet. In de aula is er een geweldige stereo installatie maar
die staat alleen na 16:00 aan.
Purpose. De Mavo bestaat om goed onderwijs te geven. Tegenwoordig gaat het minstens zoveel
om basis vaardigheden als om feitelijk lesmateriaal. Communicatie! Omgaan met problemen,
ruzies, verschillen. Zelf leren leren en leren aanpakken. Ondernemen. Verantwoordelijkheid
dragen.
Principes. De directeur heeft twee principes namelijk:
• Zwart? Wit? Het zijn allemaal kinderen.
• Iedereen kan leren
Doelgroep
Concept
Business
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

15. Ontwerp je eigen economie Pagina 15
Open Space / Eigen
Open Space Technology
Case
Nu pas komen we bij het gedeelte waar • Wie er is, dat zijn de juiste personen
het echt om gaat. Nu ga je met je eigen
purpose en principes in de hand, je • Wat er gebeurt, is het enige dat kan
doelgroep in gedachten, beginnen aan gebeuren
het ontwerp van je eigen economie.
• Het begint wanneer het begint
Maak kenbaar aan de workshopleider dan
je een case wilt inbrengen. Wie geen • Als het voorbij is, is het voorbij
eigen case heeft, kan meedoen bij een
ander. Of rondlopen. Verder kijken. Als je • Wet van de Twee Voeten!
geen bijdrage meer kunt leveren, kijk
ergens anders. Je kunt ook fuseren,
opheffen. Alles! Open Space.
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch

16. Ontwerp je eigen economie Pagina 16
Over de workshop Ontwerp je Eigen Economie
Locatie en benodigdheden
Voor alle aanwezigen is een zitplaats nodig in een kring-opstelling. Het is fijn als iedereen iedereen
kan zien. De dag wordt dus niet frontaal (schoolmeester-achtig) gepresenteerd. De deelnemers
hebben een mapje nodig met stevige achterkant, om deze werkbladen in te bewaren en als steun
om op te schrijven. Een aantal extra pennen of potloden is ook nodig, voor wie er zelf geen mee
heeft genmen.
Er is een beamer nodig met laptop, liefst met afstandbediening.
Doe-Het-Zelf Materiaal en Licentie
Het idee is dat deelnemers de workshop zelf ook kunnen gaan Lunch
geven. Dit is op verschillende manieren voorbereid:
Bring Your Own. Maak
• Presentatie en werkbladen zijn gemaakt in LibreOffice. Dit geen gesmeerde
is Free Software. Dat betekent dat het gratis is en blijft. Het boterhammetjes maar
werkt voor ons trouwens veel prettiger dan Word en een klein pannetje
Powerpoint. Alles is te downloaden van soep, een salade, een
www.kleureneconomie.nl, via de Downloads pagina. stuk brood of kaas.
• Extra illustraties zijn als Inkscape tekening beschikbaar. Samen delen we de
Ook dit is Free Software. overvloed. Bij voorkeur
vega.
• De licentie van het materiaal is Creative Commons BY– SA
3.0. Dit geeft u een groot aantal rechten het materiaal aan
te passen.
Stichting Kleureneconomie
Barry Voeten en Suzanne Stolk
Van het Hoffdreef 38
3146 BR Maassluis
post@kleureneconomie.nl
www.kleureneconomie.nl
twitter @ichnaton
facebook groep Omgekeerde Economie
Creative Commons CC BY-SA 3.0 Maart 2012 Den Haag / Den Bosch