collection of short articles in MARATHI

2. क्रमाॊक विषय पृष्ठ
प्रस्तािना ०१
१६ आठिणीॊचे उडे पाखरु ०३
१७ इस दूननया से ददऱ न ऱगे ०६
१८ योग कममसु कौशल्यम ् । ०८
१९ बाते कम दकजे १२
२० आऱे देिाजीच्या मना १४
२१ भोिताऱी दु:ख सारे आपऱे दु:ख मग बघु १६
२२ साॊस ऱेना भी सजा ऱगता है १९
२३ कोमऱ िाचा दे रे राम २१
२४ अनतरेकी पयामिरणिादी २३
२५ भीड है कयामत की दिरभी हम अक
े ऱे २६
२६ िाढददिस की घटददिस २८
२७ महाभारतातीऱ गोष्टी- अजुमन ि अश्वथामा ३०
२८ हरिऱे ते गिसऱे का? गिसऱे ते हरिऱे काॊ? ३२
२९ रदहये ऐसी जगह चऱकर जहाॉ कोई न हो ३४
३० सॊताॊचे ऱऺण ३७

3. 1 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
प्रस्तालना
“ रयकाभे भन म्शणजे वैतानाचे घय “ अळा अथााची एक इॊग्रजी म्शण आशे. भनातीर वलचायाॊना
ददळा ददरी नाशीतय ते वैयबैय (वैयाट) शोते. ऩूली ग्रामभण स्त्रीमा जात्मालय दऱण दऱताना ओव्मा
यचत ल म्शणत अवत आऩल्मा भनातीर वलचाय व्मक्त करयत. आधुमनक कवलमत्रीॊना वुचणाय नाशी
अळा यचना करून गेल्मा आशेत. एखादा वोऩान आऩल्मा आईच्मा ओव्मा ऩाठ करून मरशून ठेलतो.
आचामा अत्रे वायखा वॊऩादक त्मा प्रकामळत करून फदशणफाईरा प्रकाळात आणून वभस्त भयाठी
लाचकाॊचे ऋण प
े डतो.
भनारा क
ॊ टाऱा आरा म्शणजे फोअय शोणे , अगदी रशान भुरे वुध्दा शा ळब्द वयााव लाऩयतात. एका
वलक्रीती स्त्रीफयोफय आरेरी तीची ५ लऴााची भुरगी वायखी म्शणत शोती ” आई घयी चर भरा फोअय
झारम” . क
ु तुशर ल मनरयषणळक्ती नवरी म्शणजे अवे शोते.
भनाची अलस्था वैयबैय शोउ नमे म्शणून “ ददवाभाजी काॊशीतयी मरदशत जाले “ अवे वभथांनी
वाॊमगतरे आशे.
ऩूली भध्मभलगीम घयात दैनददन खचााची योजमनळीत नंद शोत अवे. काशी काशी घयात तय लीव
ऩॊचलीव लऴााच्मा योजमनळी वाऩडतात. त्मा जय नुवत्मा चाऱल्मातयी भनोयॊजक लाटतीर. दशा
लऴााऩूली वोन्माचा बाल काम शोता घयात ऩदशरा ऩॊखा टेमरपोन क
े व्शा आरा. ऩयदेळ मात्रा क
े व्शा
झारी, स्क
ु टयचा लाशन ऩयलाना क
े व्शा मभऱारा, अळा अवॊख्म गोष्टीॊची नंद त्मात वाऩडते.
ऩेळलेकारीन फखयी ळेकडो लऴंऩूलीचा इमतशाव वाॊगतात. विटीळ गॅझेटीअय भध्मे कोणाता ऩुर क
े व्शा
फाॊधरा, त्मार दकती भजूय रागरे , दकती खचा आरा ,दकती झाडे तोडाली रागरी, माची तऩळीरलाय
भादशती आढऱते. अळी भादशती आजच्मा फाॊधकाभ खात्मातशी ळोधून वाऩडणाय नाशी.
प्रमवध्द उद्योगऩती घनश्माभदाव वफराा माॊचा व्मलवाम बायतबय शोता. त्माॊच्मा प्रत्मेक कभाचा-मारा
वक्त तादकद शोती योज एक ऩोस्टकाडा करकत्मातीर भुख्मारमारा ऩाठलरेच ऩादशजे. अगदी काभ

4. 2 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
क
े रे नवरे तयी कोये काडा ऩाठलरे ऩादशजे. आजचे लैद्यकीम प्रमतमनधी (एभ आय.) वाप्तादशक अशलार
लरयष्ठाॊना ऩाठलतात.
शे वला मरदशण्माचे प्रमोजन म्शणजे शा स्प
ु ट रेख वॊग्रश काॊ वॊऩाददत कयालवा लाटरा त्माची ऩार्श्ाबुभी
लाचकाॊना कऱाली. काॊशी लाचकाॊचे त्माभुऱे षणणक भनोयॊजन झारे तयी ऩुयवे आशे. रोकाॊच्मा
प्रमतदक्रमाॊची अऩेषा नाशी. काॊशीना भनातीर वलचाय ळब्दफध्द कयामची इच्छा शोईरशी
भजरुश वुरतानऩुयी मा ळामयाने म्शटरे आशे
“ शभ अक
े रे शी चरे थे भॊणझर-ए –जामनफ भगय
रोग आते गमे औय कायलाॊ फनता गमा”

5. 3 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
१६-आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
‘आठलणीॊचे उडे ऩाखरु , खेडमाभधरे घय कौरारु ‘ शे गददभाॊचे प्रमवध्द मचत्रऩट गीत आशे. कवल
ळैरंद्रचे ‘माद न आमे फीते ददनंकी , तुभ ऩखेरू शोते वऩॊजयेभे यखता भै ’ शे ददर एक भॊददय भधरे
गाणे आजशी प्रमवध्द आशे. आठलणीॊना वला कवल ऩाखयाचीच उऩभा देतात. फदशणाफाई म्शणतात ‘
आता शोते बुई लयी गेरे आकाळात’
आठलणी एकट्मा दुकटमा मेत नाशीत ऩषाॊच्मा थव्माप्रभाणे मेतात. काॊशी आठलणी भनातल्मा
जून्मा जखभाॊची खऩरी काढून भगच जातात. आठलणी ल स्भयणळक्ती माॊचा ऩयस्ऩय वॊफॊध जास्त
नाशी. अवप्रम आठलणी आऩण णजतक्मा वलवरू ऩाशतो मततक्माच खोरलय कोयल्मा जातात.
आजची ऩयीषा म्शणजे वलद्यार्थमाारा दकती ऩुस्तकी गोष्टी आठलतात त्माची ऩयीषा , बरे त्माचे
व्मालशारयक सान ळून्म अवरे तयी चारेर. वाषात्काय लेऱी (इॊटयव्यु) उभेदलायारा काम काम
आठलत नाशी माची जाणणल करून देणे.
काॊशी फारकाॊना ऩूलाजन्भीच्मा घटना आठलतात , आऩल्मा ऩूलाजन्भातीर घय भाणवे आठलतात.फशुदा
अळा व्मक्ती अऩघातात भृत ऩालरेल्मा अवतात. अळा व्मक्तीचे मा जन्भीचेशी आमुष्म अल्ऩ अवते.
ऩाणिभात्म देळात वुध्दा अळी फारक
े आढऱतात.
कोणाची स्भयणळक्ती (भेभेयी) पोटोग्रादपक (मचत्रभम) अवते. अळी व्मक्ती एखादा चेशया .कागद दक
ॊ ला
ऩुस्तक लाचरे की आमुष्मबय वलवयत नाशीत. कोणाची स्भयणळक्ती ऑदडओग्रादपक (ध्लनीभम) अवते
एखादा आलाज, गाणे , बाऴण ऐकरे की तोडऩाठ शोते. आऩल्मारा पोन नॊफय आठलत नाशीत ऩण
ऩन्नाव वाठ लऴााऩूलीचे ऐकरेरे मचत्रऩटातीर गाणे ऩूणा ऩाठ अवते. उदाशयणाथा ‘तुभ मवटी फजाना
छोड दो. दक
ॊ ला ‘मधये वे आजा ये मनॊददमा’, ळोरे भमधर गब्फयचे ‘ दकतने आदभी थे?’ लगैये.
लगाात मळकत अवताॊना काॊशी वलद्याथी डोळ्माॊनी मळकतात.मळषक पळ्मालाय काम मरदशतात माकडे
त्माॊचे वाये रष अवते. अवे वलद्याथी ऩदशल्मा १ ते ३ फाकाॊलय फवतात. काॊशी वलद्याथी कानाॊनी ऐक
ू न
मळकतात. अवे वलद्याथी ४ ते ७ फाकाॊलय फवतात. उयरेरे वाये भागच्मा फाकाॊलय फवतात. अगदी
चाॊगरा रोकवप्रम मळषक अवेर तयच ते कान डोऱे उघडे ठेलतात.

6. 4 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
ऩुरुऴाॊऩेषा स्त्रीमाॊची स्भयणळक्ती अमधकच तीव्र अवते. आऩल्मा घयच्मा रग्न भुॊजी वायख्मा प्रवॊगी
कोणी ल काम काम अशेय क
े रा शे रषात ठेलून तळीच ऩयतप
े ड तीरा कयता मेते. वावयच्मा
भाणवाॊनी काम काम टोभणे भायरे शोते ते ती रषात ठेलून मोग्मप्रवॊगी ती वव्माज ऩयत कयते.
क
ु त्र्मा भाॊजयाप्रभाणे स्त्रीमा एकदा ऩादशरेरा यस्ता वलवयत नाशीत. स्लमॊऩाक घयात कोणती लस्तु क
ु ठे
ठेलरी आशे दक
ॊ ला वॊऩरी आशे शे मतच्मामळलाम कोणाराच (अगदी वावूरा वुध्दा) भादशत नवते.
ऩुरुऴाॊची स्भयणळक्ती ऑदपवऩुयती. आऩल्मा फामकोचा लाढददलव रषात ठेलरा म्शणजे ऩूये
,(भेशुणीचा लाढददलव रषात अवरा तयी जादशय करू नमे). कार ऩयला कोणता ळटा घातरा ते
ऩुरुऴारा आठलत नाशी. ओदपवरा जाते लेऱी ऩत्नीच त्मारा आठलण करून देते , अशो ऩेरुचा ऩाऩा
घेतरात का ? (थोडक्मात ऩेन ,रुभार,चाली,ऩाव ल ऩादकट – इमत शास्म रेखक वल.ला. फुला) .
आऩरी छत्री आऩण क
ु ठे वलवयरो ते ऩुरुऴारा आठलत नाशी , दोन ददलवात ऩयत कयतो म्शणून
मभॊत्राॊनी नेरेरी ऩुस्तक
े त्मारा आठलत नाशी. फाजायात जाऊन अगदी तीनच लस्तु आणालमाच्मा
अवतीर तयी वुसऩत्नी मादी वोऩलते.
स्भयणळक्ती ळेलटऩमात कामभ ठेलामची अवेर तय उजऱणी आलश्मक आशे. ऩूली गुरुक
ु रात एकच
श्लोक ळॊबयलेऱा घोक
ू न घेत अवत. प्रौढकारी गोष्टी रषात ठेलण्मावाठी त्मा लस्तुचा वॊफध क
ु ढल्मातयी
भनोयॊजक गोष्टीळी जोडाला . अगदी ऩाऱणा घयाऩावून शेच तॊत्र लाऩरेरे जाते. आधुमनक बाऴेत त्मारा
ळब्द-मचत्र-ध्लमन वॊमोग ळास्त्र (मनभोमनक्व) अवे म्शणतात. ऩानाॊचा यॊग दशयला , आकाळाचा यॊग
मनऱा, ऩाॊढया तो फगऱा, काऱा तो कालऱा अवे भुराॊना मळकलरे जाते.ज्मा भध्मे गेमता आशे अळा
गोष्टी कामभ रषात याशतात, जळी रशान भुराॊची फडफड गीते.
वॊस्कृ त वायख्मा वॊऩन्न बाऴेत प्रत्मेक ळब्दावाठी अवॊख्म ऩमाामी ळब्द लाऩयरे जातात , एक मा
वॊख्मेवाठी वूमा, दोन वाठी नेत्र , शस्त . तीन वाठी कार इत्मादद. आधुमनक लनस्ऩती ळास्त्रातीर
रॅदटन नाॊलाॊऩेषा वॊस्कृ त नाॊले आमतळम वोऩी ल अथाऩूणा आशेत , जवे ऩऱव म्शणजे दक
ॊ ळुक –
ऩोऩटाच्मा चोची वायखे ददवणाये , ळतालयी –ळतभुरी. वातलण -वप्तऩणी ,मनऱेचे झाड -मनमरनी
इत्मादद.

7. 5 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
एखादी तारयख, लऴा रषात ठेलण्मावाठी त्माददलळी घडरेरी घटना त्माळी जोडरी म्शणजे ती रषात
यशाते उदाशयणाथा भुॊफईतीर फॉम्फस्पोट भामरका= २६ नोव्शंफय, ऩदशरे चीनी आक्रभण =१९६२, फाऩुॊची
ऩुण्ममतथी =३० ऑगस्ट , वलर्श् काभगाय ददलव =१ भे, इत्मादद.
जाता जाता – ळब्द-मचत्र-ध्लमन वॊमोग ळास्त्र मा वलऴमालरयर व्माख्मानाच्मा ळेलटी भी भाझे आडनाॊल
ल दूयध्लनी क्रभाॊक कवा रषात ठेलाला शे वाॊगतो-आडनाॊल- एका जगप्रमवध्द भयाठी नटीचे
रग्नानॊतयचे आडनाॊल , दूयध्लनी क्रभाॊक -२ चा ४ लेऱा गुणाकाय (जूना वशा आकडी क्रभाॊक,) आता
वुयलातीरा आणखी २ जोडा म्शणजे आजचा वात आकडी क्रभाॊक.

8. 6 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
१७ - दूमनमा वे ददर न रगे
ळेलटचा भोगर फादळशा ‘फशादूय ळशा जपय’ माचा याजकली ल ळेय-ओ-ळामयी चा उस्ताद म्शणजे
‘इिादशभ जौक’. त्माच्मा एका प्रमवध्द गझरचा एक ळेय अवा आशे ,
फेशतय तो शै इव दूमनमा वे ददर न रगे ।
ऩय क्मा कये कोई काभ फेददल्रगीवे शुए ॥
शी फेददल्रगी म्शणजे अमरप्तता , जी आत्भवात कयणे बल्माबल्माॊना जभत नाशी. अल्रड कृ ष्णारा
चोरून रोणी खाणे वोडणे जभरे नाशी , लय ‘भै नाशी भाखन खामो ’ अळी खोटी फतालणी मळोदेकडे
कयाली रागरी (चाया घोटमाऱात वजा बोगणाये अवेच म्शणतात भंने चाया नशी खामा).
नवलन लऴााच्मा वुयलातीरा अनेकजण अनेक वॊकल्ऩ कयतात , उद्याऩावून दारू मवगयेट गुटका फॊद
ऩण शा वॊकल्ऩ चाय ददलवशी दटकत नाशी कायण गोवलॊदाग्रजाॊचे ; एकच प्मारा ’ शे कारफाय झारे
आशे,
वुनेच्मा वॊवायात अणजफात रष घारामचे नाशी अवे ठयवलरेरी वावू , दुध उतू जाउ रागरे की
भाझ्मा भुराची डेअयी नाशी म्शणून वूनेचा उध्दाय कयते.
ऩयीकथेतीर याषवाचा प्राण एखाद्या ऩोऩटाॊत अवतो तवा याजकायणी रोकाॊचा प्राण खुचीत अवतो. ती
गेरी की त्माॊचा प्राण कावावलव शोतो.
लमाची ७५ लऴे ऩाय क
े रेल्मा , वरग १५ लऴे वत्तावुख उऩबोगून झारेरे , याजकायणी रोकवबा ,
वलधानवबा, नाशी तय याज्मवबा दकभान वलधानऩरयऴदेवाठी लणलण कयताॊना ददवतात. अगदी

9. 7 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
ऩॊतप्रधानऩदी यादशरेल्मा व्मक्तीवुध्दा याज्मवबेच्मा ऩदावाठी राॊगुरचारन कयताॊना ददवतात. भात्र
एखादाच रारफशादूय भॊत्रीऩदाचा याणजनाभा देऊन फवने घयी जातो .
अमरप्तता कभरऩुष्ऩाकडून मळकाली , ऩाण्मात याशून ऩाण्माचा स्ऩळा नाशी. अमरप्ततेची ऩुढची ऩामयी
म्शणजे णस्थतप्रसता ज्माची व्माख्मा श्रीकृ ष्णाने क
ु रुषेत्रालयीर मुध्दप्रवॊगी अजुानारा वाॊमगतरी ,
‘वुख: दुखे: वभेकृ त्ला, राबाराबौ जमाजमौ”. अळी लृत्ती अॊमगकायणे जभरे नाशी तयी कवल फा ,
ब. फोयकय म्शणतात ‘ नाशी ऩुण्माची भोजणी , नाशी ऩाऩाची टोचणी , जीणे गॊगौदकाचे ऩाणी ” अवे
जगाले .

10. 8 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
१८ - मोग: कभावु कौळल्मभ ् ।
भाझ्मा भातृवॊस्थेचे (अल्भाभॅटयचे) शे स्भयणलाक्म आशे. कोणतेशी आज क
े रेरे काभ , शे कार
क
े रेल्मा काभाऩेषा अमधक चाॊगरे कयणे म्शणजे एक प्रकायचा मोग अवे वफनोफा बाले माॊनी वोप्मा
ळब्दात वाॊमगतरे आशे.
आज वशाला जागमतक मोग ददलव. मोग याचा ळब्दळ: अथा आशे जोडणे (वॊमोग) . भशऴी
ऩतॊजमर यानी शे ळास्त्र यचरे ल वलकमवत क
े रे. आऩरे ळरयय ल भन मनयाभम ठेलण्माचे शे वोऩे
ळास्त्र. माॊत मभ, मनमभ, आवन , प्राणामाभ, प्रत्माशाय, धायणा, ध्मान आणण वभाधी शी आठ अॊगे
आशेत.
आधुमनक काऱात भशेळ मोगी , मळलानॊद स्लाभी , फी एव अमॊगाय , ऩयभशॊव मोगानॊद ,
जनादान स्लाभी ल याभदेल फाफा माॊनी मोगळास्त्र वला जगात रोकवप्रम क
े रे.नयेद्र भोदी माॊच्मा
प्रमत्नाने २१ जून शा ददलव जागमतक मोग ददलव म्शणून जगबय ऩाऱरा जातो.
प्राचीन बायतीम मळल्ऩळास्त्रात (वलसान ल तॊत्रसान) दशा उऩळास्त्रे वाॊमगतरी आशेत. त्माभध्मे
वॊमोगकरेचे दकती भशत्ल आशे शे आऩल्मा ऋऴीभूनीॊनी कवे वाॊमगतरे आशे ते प्रस्तुत रेखात
वॊणषप्तऩणे देत आशे.
१-कृ ऴीळास्त्र – याभध्मे लृषवलद्या, ऩळु वलद्या ल भनुष्मवलद्या माॊचा वभालेळ आशे.
 लृषवलद्या –दोन झाडाॊच्मा ऩयागाॊचा वॊमोग करून वफनवफमाॊची यवाऱ पऱे देणाये लृष कवे
मनभााण कयता मेतात शे कृ ऴीऩायाळय मा ग्रॊथात आढऱते.
 ऩळु वलद्या- घोडा ल गाढल माॊचे वॊमोगाने खेचय मा उऩमुक्त जनालयाची मनमभाती झारी ल
मुध्दकाभात त्माचा अमतळम उऩमोग शोतो शे ऩारकप्ऩ भूनीॊनी वाॊमगतरे आशे.

11. 9 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
 भनुष्मवलद्या- प्राचीन कारी लणावॊकय (आॊतयजामतम वललाश ) इतक
े च काम वगोत्री वललाश
मनमळध्द भानरा जात अवे. माभागचा तक
ा अवा की वॊकयवॊततीभध्मे गुणाॊचा गुणाकाय
शोण्माऐलजी दोऴाॊचा गुणाकाय शोण्माची ळक्मता (क्लमचत अऩलाद लगऱता) जास्त अवते.
आधुमनक काऱात शे फॊधन कोणी ऩाऱत नाशी.
२- जरळास्त्र – माॊत जराणग्नलामु वॊमोग म्शणून एक करा भशऴी बृगु माॊनी वाॊमगतरी आशे.
आजची फाष्ऩ मॊत्रे (स्टीभइॊणजन) मा फाफत शी करा अवाली ऩण मालय अमधक भादशती उऩरब्ध
नाशी कायण भुऱ ग्रॊथच दशॊदुस्तानाॊत उऩरब्ध नाशी.
३-खमनळास्त्र (आजचे भाममनॊग ल भेटरजी) – माॊत अनेक वॊमोग कराॊचा उल्रेख ल ववलस्तय
लणाने आशेत.
लनौऴधीॊचा ल ऩायद माॊचा वॊमोग करून वोने चाॊदी मा वायख्मा भुल्मलान धातु कळा कयाव्मा माचे
धातुलाद (अॅााल्क
े भी ) शे ळास्त्र जे आधुमनक ळास्त्रसाॊनी खोटे ठयलरे आशे. ऩण प्राचीन बायतीम
यवळास्त्र (यवामन ळास्त्र) माचा उगभ याच धातुलादातून झारा आशे. धातु ल उऩधातु मनमभातीची
उऩकयणे (मॊत्रे, भुऴा इत्मादद) मा वॊळोधनातून मनभााण झारी.
खमनळास्त्रात धातु वॊमोग दोन प्रकायचा वाॊमगतरा आशे.ऩदशरा प्रकाय म्शणजे फरवॊकय – दोन
धातु अनेकदा ठोक
ू न एकजील कयणे आणण दुवया प्रकायम्शणे दोन दक
ॊ ला अनेक धातु वलतऱलून
मभश्र धातु कयणे उदाशयणाथा वऩतऱ , कास्म , ऩोराद , ऩॊच दक
ॊ ला आष्टधातु. ग्रामभण बायतात
आददभ जातीचे रोक उच्च प्रतीचे ऩोराद मनमभाती वाठी काशी लनस्ऩती ,ऩक्ष्माची वऩवे माॊचा
उऩमोग आजशी कयतात.

12. 10 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
वॊमोग दक्रमेच्मा वलरुध्द दक्रमा म्शणजे ऩृथ:कयण , शी वुध्दा एक आलश्मक करा , घातुळात्रात
आशे , मात धातुॊच्मा खमनजाॊतून अळुध्द घटक लेगऱे क
े रे जातात.
४- यथळास्त्र – फैरगाडीचे राकडी चाकालय रोखॊडी धाल गय करून चढलरे जाते शा एक फरवॊकयाचा
प्रमोग.
५-नौका ळास्त्र –नालेचे ळीड ल लाया माॊचे वशाय्माने नालेची गती लाढलणे माची ‘ऩटफॊधन करा
प्रमवध्द आशे. लैददक लाॊग्भमात माची उदाशयणे आढऱतात.
६- वलभान ळास्त्रात – एका धतुलय दुव-मा धातुचा भुराभा कढलण्माची करा –स्लणारेऩादद करा
वॊमगतरी आशे.
७-लास्तुळास्त्र –माॊत अनेक वॊमोग करा आशेत त्मा अळा;
 भृत्वाधन- भातीत लेगलेगऱे ऩदाथा (ळेलाऱ , वत्रपऱा माचे ऩाणी , तागाचे तॊतु इत्मादद)
मभवऱून ती क
ुॊ ब काभावाठी (ऩॉटयी –लीटा ,कौरे ) उऩमुक्त कयणे.
 वुधाकभा – वलयरेरा चूना , काकली, लीटकयीचा चूया दक
ॊ ला येतीमाॊचा वॊमोग करून मबॊतीलय
मगराला (प्रस्टय) कयणे.
 यॊग कभा –नैवमगाक ळुध्द ल मभश्र यॊग फनलणे.
 दारू कभा – राक
ु ड काभ कयताॊना दोन तुकडे एकत्र वाॊधणे

13. 11 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
८- प्राकाय ळास्त्र –माॊत ळस्त्र वलद्या मेते. कोऱवा , गॊधक ल काटेवालयीचा काऩूव माॊचे मभश्रण
करून स्पोटक
े (गन ऩालडय) कळी फनलालीत माचे लणान ळुक्रनीमतत ददरे आशे .
९-नगय यचना ळास्त्र ल १०-मॊत्रळास्त्र माॊत वॊमोग कराॊचा उल्रेख आढऱत नाशी.
काॊशी द्रल ऩदाथा अमत वॊमोगषभ अवतात , उदाशयणाथा ऩाणी ल वाखय , दुध ल क
े ळय , तुऩ
ल औऴधी बस्भे .

14. 12 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
१९- फाते कभ दकजे
आधुमनक बायतीम उदुा ळामय मनदा पाजरी माच्मा गझरेचा शा भतरा आशे. वुभाये २५ लऴांऩुली
भोफाईरचा बायताॊत चॊचू प्रलेळ झारा. त्मालेऱी ३० वेक
ॊ ड फोररातकी १६ रुऩमे खचा मेई. एखाद्या
दामगन्माप्रभाणे रोक त्माचे प्रदळान करयत.
रलकयच भध्मभ लमााच्मा रोकाॊचा शातात भोफाईर ददवु रागरा ऩण त्माचा उऩमोग ‘भी वुखरुऩ
ऩोशचरो’ दक
ॊ ला ‘भरा मामरा उळीय शोईर ’ अवे काॊशी भोजक
े ळब्द फोरण्माऩूयताच शोत अवे.
आतातय घयोघयी दकभान चाय पोन अवतात. अगदी रशान भुरे वुध्दा वयााव उऩमोग कयताॊना
ददवतात.
तीन दळकाॊऩूली वॊगणकारा तीव्र वलयाध कयणायी वऩढीच आता भोफाईरचे गुणगान कयतात ददवते.
अळा मा वलाव्माऩी वाधनाभुऱे आऩण दकती ऩयालरॊफी शोत चाररो शोत आशोत माचा वलचाय कयणे
आलश्मक आशे.
 व्मक्तीव्मक्तीतीर प्रत्मष वॊलाद अमतळम कभी झारा आशे.
 भुरे आऩल्मा आईलदडराॊळी फोरण्माऩेषा ऩयक्मा मभत्रभैवत्रणीॊळी तावॊताव फोरतात.
 भॊगरप्रवॊगाची आभॊत्रणे वुध्दा भोफाईरने कयणे याजभान्म झारे आशे.
 ऩामी चारण्माची वलम शऱुशऱु कभी शोत चाररी आशे कायण अगदी घयाजलऱच्मा लस्तुवुध्दा
एका पोन कॉरलय घयी मेतात.

15. 13 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
 लताभानऩत्रे , मनमतकामरक
े लाचणे , प्रेषागृशात जाऊन नाटक
े दक
ॊ ला मवनेभा तेशी वशऩरयलाय
ऩाशणे क
े व्शाॊच फॊद झारे आशे. कायण टीव्शी ल भोफाईर माॊनी ती वोम झारी आशे.
 भोफाईर ल भोफाईर टॉलय माभुऱे मचभण्मा कालऱे मावायखे ऩषी ळशयात मळल्रक यादशरे
नाशीत.
 अळा या भोफाईरभुऱे भानली भंदुलय ऩरयणाभ ददवु रागरे आशेत. स्भयणळक्ती कभी
शोणे,मचडमचडेऩणा लाढणे, मनद्रानाळ यारा काशी अॊळी भोफाईरच जफाफदाय आशे.
 जॊक प
ु डभुऱे ळरययाचे ऩोऴण शोत नाशी तवे भोफोईरभुऱे सानात लृध्दी शोत नाशी तय
वाफणाच्मा प
ु ग्मावायखे शे सान काॊशी तावातच वलरून जाते.
 वायाॊळ भोफाईरचा उऩमोग अगदी आलश्मक कायणाॊवाठीच क
े रा ऩादशजे. फोरता फोरता आऩण
आऩल्मा व्मक्तीगत गोष्टी दुव-माजलऱ उघड कयत तय नाशी माचे बान ठेलरे ऩादशजे . कायण
ळामय म्शणतो,
फाते कभ दकजे जशाॉनात को छ
ु ऩाए यणखमे
अजनफी ळशय शै मशाॊ दोस्तंवे बी फचक
े यदशमे

16. 14 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२० आरे देलाजीच्मा भना
आरे देलाजीच्मा भना, तेथे कोणाचे चारेना ।
शरयिॊद्र तायायाणी , लाशी डंफाघयी ऩाणी ॥
ऩाॊडलाॊचा वशकायी, याज्मलयोनी क
े रे दुयी।
तुका म्शणे उगी यशाले, जे जे शोईर ते ते ऩशाले॥
१४ जूनरा दशॊदी मचत्रऩटवृष्टीर एका कराकायाने लमाच्मा क
े लऱ ३४व्मा लऴी गऱपाव रालून
आत्भशत्मा क
े री. त्माभागचे कायण अजून उघड झारे नाशी. ऩण मा घटनेरा जी अभाऩ प्रमवध्दी
मभऱारी ती इतय कोणत्माच आत्भशत्मेरा मभऱारी नाशी.
भशायाष्डात दयलऴी ळेकडो कजाफाजायी ळेतकयी आत्भशत्मा कयतात , ऩरयषाॊचा मनकार रागरा की
अनेक वलद्याथी आत्भशत्मा कयतात, प्रेभबॊगाची ऩरयणणती फशुदा आत्भशत्मेत शोते. ऩण ळेकडो शजायो
कोटीॊचा अऩशाय कयणाया आत्भशत्मा कयत नाशी कायण आऩल्मा देळातीर कामद्यात दकती ऩऱलाटा
आशेत ते त्मारा भादशत अवते.
मनवगा कोणत्माशी भोठ्मा वॊकटाची ऩूलावूचना देतो , जवे चक्रीलादऱ , बुक
ॊ ऩ, भशाऩूय, अमतलृष्टी दक
ॊ ला
अलऴाण. काॊशी ऩूलावूचना भाणवाॊच्मा आगोदय ऩळुऩषी दक
ॊ ला दकटकाॊना वभजतात.. ऩषी घयटी
अमत उॊचालय फाॊधतात. बुक
ॊ ऩा अगोदय फीऱ करून याशणाये प्राणी फाशेय ऩडतात. तवे एखाद्याच्मा
आत्भशत्मेच्मा अगोदय शोत नाशी. अगदी णजलरग मभत्रारा वुध्दा मा घटनेची ऩूलाकल्ऩना मेत नाशी.
ळत्रुच्माशाती ऩडून वलटॊफना शोउ नमे म्शणून शजायो याजऩूत स्त्रीमाॊनी जोशाय ऩत्कयरा . गेल्मा
ळतकात ऩती मनधनानॊतय शजायो स्त्रीमा वती गेल्माची उदाशयणे आशेत.

17. 15 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
भुऱात भनुष्मप्राणी आत्भशत्मा काॊ कयतो माची कायणे शे ळोधरी ऩादशजेत.क
े लऱ कभक
ु लत भनाची
व्मक्ती आत्भशत्मेरा रलकय प्रलृत्त शोते तय काॊशीना प्रलृत्त क
े रे जाते अवे म्शटरे जाते ऩण अमतकठोय
व्मक्तीवुध्दा आत्भशत्मा कयतात . कामद्याने आत्भशत्मा कयण्माचा प्रमत्न कयणे गुन्शा आशे. वॊजीलन
वभाधी दक
ॊ ला स्लेच्छाभयण शी एक प्रकायची आत्भशत्माच आशे.
कोणत्मातयी घटनेभुऱे आत्भशत्मेचा वलचायाॊची फीजे भंदुत रुजु रागतात. त्माचे काॊशी दृष्म ळायरयक
ऩरयणाभ ददवू रागतात. जवे बुक तशान शयऩणे. डोऱे मनवलाकाय शोणे ,कानालय ऩडरेरे ळब्द भंदुऩमंत
न ऩोशचणे इत्मादद. काॊशीच्मा फाफतीत आत्भशत्मेचे वलचाय आरे की कृ तीत काशी तावातच
उतयतात. तय काशीॊना अॊभरात आणण्माव काॊशी भदशन्माॊचा अलधी रागतो. अळा व्मक्तीचे भन
ऩरयलतान मोग्म भानमवक उऩचायाॊनी कयता मेते ल ते कयणे आलश्मक आशे.
दशॊदु धभाात आत्भशत्मा शे अषम्म ऩाऩ आशे अवे वाॊमगतरे आशे. आत्भशत्मा क
े रेल्मा व्मक्तीच्मा
आत्म्मारा भुक्ती मभऱत नाशी. गृशस्थी व्मक्तीॊनी आत्भशत्मा क
े रेल्मा व्मक्तीच्मा प्रेतारा खाॊदा देऊ
नमे दक
ॊ ला अॊत्मवलधीत बाग घेऊ नमे ऩुयाणात मरदशरे आशे.
आम्शी अवू राडक
े मा भयाठी मचत्रऩटात एक प्राथाना आशे. “ जीलनारा अथा राबो शीच अभुची
प्राथाना“ एकदा का माचे भभा वभजरे की शे भानली जीलन दकती अभुल्म आशे , वुॊदय आशे माची
जाणणल शोते आणण भग आत्भशत्मेचे वलचाय आऩोआऩ ऩऱून जातात.

18. 16 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२१-बोलतारी दु:ख वाये आऩरे दु:ख भग फघु
इराशी जाभदाय (यामगड) माॊचा शा एक ळेय आशे. पाय थोड्मा रोकाॊना त्माचा भमतताथा रषात मेतो.
वभथा याभदाववुध्दा शेच वाॊगतात ‘ जगी वला वुखी अवा कोण आशे , वलचायी भना तुच ळोधून ऩाशे. ’
ऩण फशुतेक रोक आऩरेच दु:ख क
ु रुलाऱताॊना ददवतात. कोणी आऩल्मारा ऩदोन्नती मभऱारी नाशी ,
कोणी आऩल्मा नल-माने शौव भौज ऩुयलरी नाशी अळा गोष्टीफद्दर क
ु यक
ू यताॊना ददवतात. भनाप्रभाणे
जगालमाचे दकती दकती छान फेत शोते अवे म्शणून खॊत कयतात. ऩण ‘वुख ऩाशता जलाएलढे. दु:ख
ऩलाता एलठे’ अवे वॊतच वाॊगून गेरे आशेत.
एकदा एक स्त्री आऩल्मा भृत भुराचे ळरयय घेऊन गौतभ फुध्दाॊकडे गेरी ल आऩल्मा एक
ु रत्मा एक
भुरारा जीलॊत कया म्शणून वलनलू रागरी. त्मालय फुध्दाने तीरा वाॊमगतरे की ज्मा गालाॊत कोणी
भयण ऩालरा नाशी अळा गालातून पक्त ऩणतीबय तेर आण भी तुझा भुरगा रगेच जीलॊत कयतो. ती
स्त्री दशा गाॊलात दपयरी ऩण क
ु ठल्माच गाॊलात तीरा तेर मभऱारे नाशी ल आऩरी चूक तीरा रषात
आरी.
अयवलॊद गोखरे माॊची ‘वुखकती’ म्शणून एक कथा प्रमवध्द आशे. थोडक्मातती कथा अळी आशे.
घयाॊत नातलाच्मा रग्नाचा भाॊडल घातरा आशे. ऐन लेऱी आजोफाॊची प्रकृ ती वलघडते. भुरगा वून रग्न
ऩुढे ढकराले मा वलचायात अवतात. ऩण आजी भात्र मनषून वाॊगते रग्न ठयल्माप्रभाणेच शोऊ द्या.
रग्नकामा ऩुणा शोई ऩमात भाडीलयीर आभच्मा खोरीकडे दपयकामचे वुध्दा नाशी. रग्न ऩाय ऩडते ,
जेव्शा वलाजण आमळलाादावाठी लय जातात , तेव्शा आजी दाय उघडते आणण वाॊगते की कार यात्रीच
आजोफा लायरे. नातु गदगद शोऊन म्शणतो आताच आम्शी आयती क
े री ऩण खयी वुखकती तून
आशेव.
पाय लऴांऩूली कथावागय म्शणून एक दूयदळान भामरका मेत अवे त्मातीर ‘फैर क
े दो वीॊग ‘ शी कथा
कामभ रषात यादशरी आशे.

19. 17 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
भमनॊदय ल वुखवलॊदय शे रष्कयातीर दोन णजलरग मभत्र. वुखवलॊदयरा एक आठलड्माची वुटटी मभऱारी.
भमनॊदयने त्मारा फजालरे की भाझे गाॊल लाटेलयच आशे , मेताॊना भाझ्मा घयी जा. तुझा खुऩ चाॊगरा
ऩाशुणचाय शोईर , गेल्मागेल्मा भाझे लृध्द लदडर तुझ्मावाठी आरे घातरेरा चशा आणमतर ल
जेलल्मामळलाम मनघू देणाय नाशीत. भाझी ऩत्नी तुरा आग्रशाने आरु ऩयाठे खाउ घारेर. भुरे भात्र काम
मभठाई आणरी ते ळोधतीर.
त्माप्रभाणे वुखवलॊदय भमनॊदयच्मा घयी गेरा . घयी मनयल ळाॊतता शोती , भमनॊदयचे लदडर अडखऱत
चशाचा कऩ घेऊन आरे. फयेच लेऱ झारा तयी ते काॊशीच फोरत नाशी म्शणून मनघताॊना वुखवलॊदय
म्शणारा बाबी ददवत नाशी तेव्शा बाबी फाशेय आरी , चेश-मालयचा दुऩटटा फाजूरा क
े रा आणण
बाबीचे ऩाॊढये कऩाऱ ऩाशून त्मारा घक्काच फवरा. लदडर म्शणतात कारच ताय आरी की तुभचा
भुरगा ळत्रूळी रढताॊना ळदशद झारा , उद्या ऩामथाल ळरयय ते वोऩतीर. भमनॊदयने तु मेणाय आशेव शे
कऱलरे शोते
शी फातभी भरा अगोदयच का वाॊमगतरी नाशी अवे वुखवलॊदय वलचायतो तेव्शा भमनॊदयचे लदडर
म्शणारे ‘ फेटा शी ऩृर्थली एका फैराने दोन मळॊगाॊलय तोरून धयरी आशे. पाय बाय झारातय तो एका
मळगालरून दुव-मा मळॊगालय ते ओझे वयकलतो ऩण जभीनीलय ऩडून देत नाशी. आऩल्मा घयी जाऊन
तु आनॊदात ऩयत मनघारा आशेव तेव्शा तुरा दु:ख देण्माची इच्छा नव्शती.
२६ जून २०२०

20. 18 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ

21. 19 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२२-वाॊव रेना बी वजा रगता शै
मळऴाक लाचून लामु प्रदुऴणालयचा शा एखादा रेख अवाला अवा वभज शोण्माची ळक्मता आशे. ऩण
ऩुढची ओऱ जी वलचाय कयामरा रालते ,ती अळी आशे;
वये फाजाय भे मायं की तराळ, जो गुजयता शै खपा रगता शै
आमुष्माचे ७५ लवॊत ऩाशून झारेल्मा एखद्या जेष्ठ नागरयकाचे शे वलचाय अवालेत. ल.ऩु. काऱंनी
म्शटरे आशे मा रोकाॊना तुभचा ऩैवा नको , वन्भान नको , शली अवते थोडीळी आऩुरकी (क
ॊ वना).
भाझे एक जेष्ठ वशकायी काभामनमभत्त रॊडनरा गेरे शोते. वकाऱी प्रबात प
े यी कयताॊना त्माॊना फाकालय
फवरेरे लृध्द दाॊऩत्म ददवरे. जलऱ जाऊन वॊलाद वुरु क
े रा. त्माॊच्मा व्मलवामाची , भुरा नातलॊडाची
चलकळी क
े री, त्माॊना मोगाची भादशती देऊन मनघताॊना , त्मा दाॊऩत्माने थाॊफलरे ल दशा ऩंडाची नोट
ददरी आणण म्शणरे नाशी म्शणू नका , गेरे दकत्मेक ददलवात आभच्माळी फोरणाया आम्शारा बेटरा
नाशी, ऩैळाची ददात नाशी. भुरे भुरी माॊना आभच्माकयता बेटामरा फोरामरा लेऱ नाशी. दयलऴी
लाढददलवारा आठलणीने ऩुष्ऩ गुच्छ ल क
े क ऩाठलतात.
बायतीम रोक ऩाश्च्मात्माचे रगेच अनुकयण कयतात. लदडराॊच्मा ऩिात वॊऩती फयोफय लृध्द आईची शी
लाटणी शोते . आईरा दुव-मा बालाकडे क
ं व्शा ऩाठलामचे माची नंद क
ॅ रंडयलय अवते. फागलान
मचत्रऩटात, नटवम्राट नाटकात शे लास्तल दाखलरे आशे.
तरुण श्रालण क
ु भाय आऩल्मा लृध्द आई लडराॊना दोन कालडीत लवलून त्माॊना तीथामात्रा घडलत
अवताॊना त्माच्मा भनाॊत वलचाय आरे ‘ दकती ददलव भी शे ओझे लाशामचे ल क
ं व्शा भी गृशस्थाश्रभ

22. 20 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
वुरू कयणाय ”. त्माच्मा अॊध भातावऩत्मारा आऩल्मा भुराचे शे वलचाय वभजरे . ते म्शणारे फाऱा
इतकी ददलव तु आभचे वेला क
े रीव आता पक्त एकच काभ कय मेथून जलऱच्मा दुव-मा गाॊलात एक
धभाळाऱा आशे तेथे तु आम्शारा वोड ल ऩशाटे तु आऩल्मा लाटेने मनघून जा.
त्माप्रभाणे श्रालणाने त्माॊना वोडरे. ऩशाटेरा श्रालणारा अमत ऩि:ताऩ झारा , त्माने आईलडराॊची
षभा भामगतरी तंव्शा त्माचे लदडर म्शणारे फाऱा शा तुझा दोऴ नाशी , दोऴ शोता त्मा जागेचा, म्शणजे
शणस्तनाऩूयचा (आजची ददल्री ) जेथे तुझ्मा भनात अवे वलचाय आरे. आजच्मा श्रलण क
ु भायाॊना
ऩरयणस्थती ल बौमतक भोश अगमतक कयतात अवे आऩल्मा भनाचे वभाधान आई लदडर कयतात.
आजचे काॊशी वुस जेष्ठ, काऱाची ऩालरे ओऱखून वभाजकामाारा लाशून घेतात, अऩूणा यादशरेरा छॊद
जोऩावतात , वॊघाच्मा प्रात:ळाखेत जातात. ऩण ज्माॊना शे काशीच जभत नाशी ते “घाईत शोते ते
गेरे ऩुढे भी भात्र थाॊफून ऩाशतो भागे दकती जण यादशरे “ मा उक्तीप्रभाणे लताभानऩत्रातीर मनधनलाताा
लाचून ‘ भाझे दकती षण यादशरे ‘ माचे मचॊतन कयतात.

23. 21 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२३- कोभर लाचा दे ये याभ
वभथा याभदाव माॊनी १२ लऴे आऩल्मा आयाध्म देलाची याभाची वाधना क
े री , ळरयय फरदॊड क
े रे.
गालोगाली भारुती ल याभाची भॊददये फाॊधाली ल त्मामनमभत्माने ऩयदकम ळत्रुवलरुध्द जनभानव मनभााण
कयाला मा वाठी ऩदमात्रेरा मनघण्माऩूली नामळकच्मा काऱायाभ भॊददयात फवून याभाकडे माचना क
े री
ल आमळलााद भामगतरे, ती शी कोभराष्टक
े . आऩरी लाचा कोभर ल मनभार अवेर तयच रोक आऩरे
म्शणणे ऐकतीर माची त्माॊना खात्री शोती.
ळब्द शे एक ळत्र आशे ते जऩून लाऩयरे ऩादशजे . अनेक लताभान ऩत्राॊचे मळऴाकच अवते “ ळब्द नव्शे
ळस्त्र” ऩण भुऱात फयीचळी लताभान ऩत्रे याजकीम ऩषाॊनी वलकत घेतरी अवतात . ऩाऱील
क
ु त्र्माप्रभाणे कोणालय क
े व्शा बुॊकामचे ल क
ं व्शा ळेऩुट घारामची शे त्माॊना ऩूणाऩणे भादशत अवते.
कोणाची खाजगी क
ु रॊगडी चव्शाट्मालय आणून एखाद्याची याजकीम कायकीदा कळी वॊऩलामची ,
वाभान्म नेत्मारा वॊबाव्म भुख्मभॊत्री , प्रधानभॊत्री म्शणून कामभ प्रकाळ झोतात कवे ठेलामचे शे तॊत्र
जभरे की लताभानऩत्र मळस्ली ठयते.
याजकायणात लाचा कोभर अवून चारत नाशी . जो लक्ता कोणताशी ऩूयाला नवताॊना लैमक्तीक
ऩातऱीलय जाऊन गमरच्छ प्रचाय कयातो तो ऩषाचा अमधकृ त प्रलक्ता फनतो . शाताळी एखादे रॊगोटी
ऩत्र शाती अवेर तय आधीच भक
ा ट त्मात भद्य प्मारा अळी अलस्था शोते. अस्खमरत खोटे फोरणे ,
लायॊलाय ते खोटे फोरणे शे एक तॊत्र आशे (जे गोफेल्व तॊत्र म्शणून ओऱखरे जाते). वॊवदेत दक
ॊ ला
वलधानवबेत दकतीशी खोटे फोररे तयी ना खटरा बयतो न मळषा शोते , जास्तीत जास्त ते ळब्द
काभकाजातून काढून टाकरे जातात. वयकायी कामाारमात कोणी भद्यऩान करून आल्माव त्माच्मालय
कायलाई शोते ऩण वॊवदेत दारू वऩऊन कोणी झोऩरा तयी कायलाई शोत नाशी.
वॊवायी स्त्रीमाॊना कोभर लाचा ठेलून चारत नाशी . लायॊलाय वुट्मा कयणा-मा भोरकरयणीरा , दुधात
बेवऱ कयणा-मा दुधलाल्मा बैमारा , लजनात दाॊडी भायणा-मा बाजीलाल्मारा चायचौघात भोठ्माने
दभ द्याला रागतो. अभ्मावात टॊगऱभॊगऱ कयणा-मा भुराॊलय शी ओयडाले रागते. लेऱप्रवॊगी अमत
धुम्रऩान कयणा-मा नल-मारा त्माच्मा आईलडराॊवभोय खडवाले रागते.
लाचा कोभर अवरी तयी स्ऩष्ट अवाली गुऱमभऱीत नवाली , मनमबाड अवाली म्शणजे रोक मोग्म तो
भान ठेलतात. खोटे फोरू नमे ऩण दशताचे अवेर तय खये फोरण्माचे टाऱाले म्शणजे म्शणजे खोटे
फोरण्माचा आयोऩ शोत नाशी. भशाबायतात वत्मलचनी मुमधवष्टयारा मुध्दप्रवॊगी “ नयो ला क
ुॊ जयालो “
अवे अधावत्म फोराले रागरे. रोणी चोरून भी खाल्रे नाशी अवे कृ ष्णारा वुध्दा म्शणाले रागरे.

24. 22 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
लाचा म्शणजे लाणी . ती उच्चायण्मावाठी टाऱु , दात,जीब ल ओठ माॊचा वभॊन्लम घडलून आणाला
रागतो. वावू ल भाम मा नात्माभमधर पयक फदशणाफाई वुॊदय रयतीने वाॊगते. वावू म्शाणताॊना दोन
ओठ दूय जातात ऩण भाम म्शणताॊना जलऱ मेतात. आधुमनक स्लयळास्त्राच्मा अभ्मावकाॊना इतक्मा
वोप्मा ळब्दात शे वाॊगता मेणाय नाशी .

25. 23 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२४- अमतयेकी ऩमाालयणलादी
वध्मा ऩमाालयण शा ळब्द पाय फोकाऱरा आशे. ळशया-ळशयात ऩमाालयणलादी मळवफये घेतात, ऩुस्तक
े
मरदशतात, काशी दूयदळानलय भुराखती वुध्दा देतात.
भी अमबमाॊवत्रकीचे मळषण घेत अवताना ऩाणी ऩुयलठा ल भरमन:वायण अवे दोन जोड-वलऴम अवत.
ऩुढे ऩमाालयण अमबमाॊवत्रकी अवे त्माचे नाभकयण झारे . आणण वाधे लयण , पोडणीचे लयण माॊत
ऩमाालयण ळब्दाची बय ऩडरी . आऩल्मा ऋऴी भुनीॊचा ऩमाालयण प्रदुऴणाची ऩूणा कल्ऩना शोती . लेद ,
उऩमनऴद िाम्शण ग्रॊथ, अयण्मक
े मात ऩमाालयण वॊतुरनालय ळेकडो वॊदॊबा आशे .
चाणाक्माच्मा अथाळास्त्रात प्रदुऴण कयण्मालय काम दॊड कयाले शे वुध्दा वाॊमगतरे आशे. तैमतरयम
िाम्शणाॊत वला प्रथभ ऩॊचभशाबुताॊची कल्ऩना भाॊडरी आशे . मा घटकाॊचे वॊतुरन म्शणजे ऩमाालयण
वॊतुरन. आधुमनक ळास्त्रसाॊना आता आता वभजरेरे वलऴम , जवे लामु , ध्लनी , बूभी , अॊतरयष
प्रदुऴण माचा वखोर वलचाय बायतीम ऋऴीनी शजायो लऴांऩूली क
े रा शोता. ऩण क
ु ठल्माशी ऩाठ्म
ऩुस्तकात माचा वभालेळ नाशी.
मळळ्मा बातात काजु फेदाणे क
े ळय घारून यालण बात कवा फनलाला शे आजकार ऩाककरा लगाात
मळकलरे जाते. तवाच प्रकाय शे अमतयेकी ऩमाालयणलादी कयताॊना ददवतात. त्माॊनी वुचलरेल्मा
कल्ऩना लाचून ऐक
ू न शवाले की त्माॊची कील कयाली अवा प्रष्ण ऩडतो . मा कल्ऩना अळा,
 शाऩूव आॊफे खाउ नका – त्माभुऱे ऩेट्मा फनलण्मावाठी जॊगरतोड शोते , ऩण फाॊफु , गलत,
ऩाने अवेशी ऩमााम ळोधा अवे कोणी म्शणत नाशी.

26. 24 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
 प्रेतालय दाशवॊस्काय करू नका -प्रेत जमभनीत ऩूयाले, त्माभुऱे जॊगरतोड कभी शोईर – ळेणाच्मा
गोल-मा लाऩरून कभी खचाात दाशवॊस्काय वॊस्काय कयता मेतो , तेशी भान्म नवेर तय देशदान
दक
ॊ ला नेत्रदान ल अलमल दान कया अवे वाॊगाले.
 अॊघोऱ कभीत कभी ऩाणी लाऩरून कया (८ मरटय ऩाण्मात ) त्माभुऱे ऩाण्माची फचत शोते-
अॊघोऱीचे ऩाणी झाडाॊना द्या – ळशयाॊत आवऩाव झाडेच नवतीर तय काम कयाले ते वाॊगाले
.टफात अॊघोऱ करून ते ऩाणी क
ुॊ ड्मातीर भशागड्मा झाडाॊना द्याले काम ? ल काशी झाडाॊना
वकाऱ वॊध्माकाऱ ऩाणी रागते म्शणून दोनदा अॊघोऱ कयाली का?
 चुरीची याख लाऩरून बाॊडी घावाली – म्शणजे दडळ लॉमळग ऩालडय स्क्रफय लाऩरू नमे – ज्मा
वोवामटीत फ्रट भध्मे चुर ऩेटलणे मनमभवलरुध्द आशे तेथे काम कयाले ? की स्भळानातीर
याख लाऩयाली म्शणजे अनामवे स्भळान लैयाग्मशी मेईर.
 अॊघोऱ कयताॊना वाफण लाऩरू नका – उटणे लाऩयाले – त्माने ळरययाचा दुगंध कभी शोईर
माची खात्री नाशी , जॊतुनाळक वाफण लाऩयणे आलश्मक आशे . कोयोना कारात अवा वलचाय
कयणे म्शणजे भुखाऩणा आशे.
मा तथाकमथत ऩमाालयणलादी रोकाॊना अजुन न वुचरेल्मा गोष्टी अळा ;
 क
े वाॊवाठी कोणतेशी तेर लाऩरु नका – त्माभुऱे तेर मनमभातीवाठी रागणा-मा उजेची
ल ऩैळाची फचत शोईर.
 दाढी करू नका – त्माभुऱे दाढीवाठी रागणा-मा ऩाणी , वाफण ल ब्रेड मा लस्तु
टाऱता मेतीर, लेऱेची फचत शोईर .
 कातडी ऩादत्राणे लाऩरू नका -त्माभुऱे ऩळुशत्मा टऱेर ,यफय ल प्रणस्टकची ऩादत्राणे
लाऩरु नमे – त्माॊच्मा मनमभातीभुऱे प्रदुऴण लाढते . राकडी खडाला लाऩया ,(त्माभुऱे
िम्शचमा ऩारनशी शोते, अवा ळास्त्रीम आधाय आशे.)

27. 25 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
 दाॊत स्लच्छ कयण्मावाठी टुथऩेस्ट ल प्रणस्टकचा िळ लाऩरू नका . कडुमनॊफ ल फाबुऱ
माॊच्मा काड्मा लाऩया ल ऩाण्माची फचत कया, इत्मादद इत्मादद
ऩमाालयणलादी भॊडऱीनी , रोकाना यस्त्मालय कचया टाक
ू नमे , यस्त्मात थुॊक
ु नमे , रघली
करून नमे , ऩाऱील क
ु त्रे यस्त्मात घाण कयणाय नाशीत माची खफयदायी कळी घ्माली इत्मादद
गोष्टी वौजन्मने ऩण आग्रशऩूलाक वाॊगाले. ऩामी चारण्माचे भशत्ल वाॊगाले.ऩथददले ददलवबय
चारु अवतात, त्माचा मनऴेध वलद्युत भॊडऱाकडे कयाला, ई फीरचा आग्रश धयाला ल ई ऩेभंट कवे
कयाले माचे रोकाॊना मळषण द्याले अळा अनेक गोष्टी कयण्मावायख्मा आशेत.
वलाात भशत्लाचे- आऩल्मा वलणषप्त लागणुकीचे वभथान करू नमे , अन्मथा ऩेनी लाईज , ऩंड
प
ु मरळ अळी गत शोईर .
तऱटीऩ – मा रेखाचा उत्तयाधा एक वलनोदी रेख म्शणून वभजाला. म्शणजे कोणाच्मा बालना
दुखालणाय नाशीत,

28. 26 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२५- बीड शै कमाभत की दपयबी शभ अक
े रे
भेरा या ६० लऴंऩूलीच्मा मचत्रऩटातीर शे गीत आज खुऩ वभमोमचत लाटते. भाणुव एकटाच जन्भारा
मेतो ल जग वोडताॊ नाशी तो एकटाच अवतो भग शी एकटेऩणाची खॊत कळारा?
ऩूली वाधु वन्मावी एकाॊतलावावाठी दशभारमात जात ल तऩ वाधना करयत. फौधमबषु ऩाऴाणात
कोयरेल्मा गुशेत लास्तव्म करयत. वभथा याभदाव वुध्दा वज्जानगडालय एकाॊतलावी जात.
आजकार काॊशी रोक वलऩश्मना मळवफयात जातात , १५ ते ३० ददलव वॊऩूणा भौन ऩाऱतात. वुमा
प्रकाळ अवेर तेव्शाच दैनॊददन व्मलशाय , बोजन लाचन जऩजाऩ कयामचा ल वुमाास्तानॊतय मनद्रेमळलाम
कोणताच व्मलशाय नाशी अवे मनमभ ऩाऱतात.
ऩूली कायगृश म्शणजे वक्तीचा एकाॊतलाव . काॊशी याजकायणी दोन ददलव कायगृशात याशून स्लतॊत्र
वैमनक म्शणून मभयलतात , मभऱतीर ते वला राब घेतात. काॊशी देळबक्त क
ै दी तेरघाणी चारलूनवुध्दा
कायागृशाच्मा मबॊतीलय अजयाभय काव्मयचना मरशून ऩाठ कयतात , देळावाठी मचॊतन कयतात. काॊशी
बाग्मलॊत क
ै दी कायागृशात वुध्दा ऩॊचतायाॊदकत वोई उऩबोगतात.त्माशी कभी लाटल्मातय उऩलावाचे
नाटक कयतात.
आजकारची कायागुशे म्शणजे भनोयॊजनगगृशे , तेथे टीव्शी , येदडमो , लताभानऩत्रे अवतातच ऩण
अमधका-माना मचरयमभयी तय मवगयेट , गुटका अगदी वलरामती भद्याच्मा फाटल्मा वुध्दा मभऱतात.
अळा ऩरयणस्थतीत त्मा वफचा-मा क
ै द्याॊना एकाॊत कवा मभऱणाय ल भनात ऩिताऩाची बालना कधी
मेणाय?

29. 27 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
लृध्दत्ल आरे की न भागता , नकोवा लाटणाया एकाॊतलाव वक्तीने मभऱतो. अळा व्मक्तीॊना स्लतॊत्र
खोरी अवते , वशा आठ आवनी डाममनॊग टेफर अवरे तयी जेलणाचे ताट वुध्दा खोरीतच मेते.
त्माच्मा एकाॊतलावाचा बॊग घडू नमे म्शणून भुरे वूना नातलॊडे जलऱ दपयकत नाशीत. काॊशीकडे
भोफाइर अवतो ऩण वभलमस्क व्मकीॊना फोररेरे ऐक
ू मेत नाशी. धयच्माॊळी वॊलादच नवल्माभुऱे
लाद मनभााण शोण्माचा प्रश्ण मनभााण शोत नाशी. आऩोआऩ मनलाॊतलाव मभऱतो.
अळालेऱी काम कयाले माचे उत्तय कवफयाने ददरे आशे.
जो वुख ऩाऊ नाभ बजन ने। लो वुख नाशी अमभयी भे ॥
कशत कवफया वूनो बाई वाधो । वादशफ मभरे वफूयी भे ॥
भन रागो माय पदकयी भे॥

30. 28 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२६-लाढददलव की घटददलव
लादददलव म्शणजे लमात एक लऴााची लाढ. खये ऩादशरे तय फारकाच्मा भंदुची आठव्मा लऴााऩमंत ऩूणा
शोते. ळायरयक लाढ (उॊची) लमाच्मा ऩॊचवलळीऩमंत ऩूणा शोते. लमाच्मा चाऱीळीनॊतय दृष्टी अधु शोउ
रागते, क
े व गऱु रागतात . ऩुरुऴाॊना टक्कर ऩडते. काशीॊना चाऱीळी रागते. ऩन्नाळीत दाॊत
शरणे वुरू झारेरे अवते. वाठीत काशीॊना कानाॊनी कभी मेणे वुरु शोते , वत्तयीत चारताना काठी
रागते. शी वला लस्तुणस्थती अवरी तयी भाणवे चाऱीळीनॊतय वुध्दा लाढददलव वाजया कयणे वोडत
नाशी. कोणतेशी वलळेऴ कतुात्ल न दाखलरेरी व्मक्ती आऩरी वाठी ,७५ ली ल वशस्त्रचॊद्र ददलव
एखाद्या वभायॊबावायखा, क
े वारा करऩ रालून, वाजया कयतात.
लाढददलव म्शटरा म्शणजे फाजायातून क
े क आणणे , त्मालय रालरेल्मा भेणफत्मा ऩेटलणे . वलांच्मा
वाषीने प
ुॊ कय भारून वलझलणे ,इतयाॊनी ठयवलक शॅऩी फथाडे टु म्शणत टाळ्मा लाजलणे शे वला आरेच.
एयली ऩेटरेरा ददला ला-माने जयी वलझरा तयी अळुब भानणाये मा ददलळी प
ुॊ कय भारून वलझलणे ळुब
भानरे जातात.
याजदकम नेत्माचा लाढददलव म्शणजे एक भशोत्वल अवतो , लभाानऩत्रात चाय ऩानी ऩुयलणी छाऩरी
जाते. वकाऱ ऩावून वॊध्माकाऱऩमंत कामाकत्मांवाठी वशस्त्रबोजनाचा कामाक्रभ शोतो. काशी नेत्माॊची
धान्मतुरा शोते, यात्री खाव रोकाॊची ऩाटी शोते. भनोयॊजनावाठी खाव डाॊव ऩाटी फोरालरी जाते. अवा
शा नेता दकती रोकवप्रम आशे याची कल्ऩना दुव-मा ददलळी कचया ऩेटीत दकती शाय ल ऩुष्ऩगुच्छ
ददवतात, वलदेळी दारूच्मा दकती रयकाम्मा लाटल्मा ददवतात, त्मालरून मेते.

31. 29 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
काॊशी नेत्माॊची जमॊती दयलऴी वाजयी शोते. चौकातरे वलद्रुऩ झारेरे ऩुतऱे त्मामनमभत्ताने स्लछ क
े रे
जातात. त्माॊना शाय घातरे जातत. नागऩुयवायख्मा ळशयात माच काभावाठी याष्ड वऩत्माऩावून
नगयवेलकाॊचे ऩुतऱे उबायरेरे अवतात.
फशुतेक रोक “लृध्दत्ली मनज ळैळलाव जऩणे “ मा उक्ती प्रभाणे नातलॊडात यभतात. पऱाॊनी फशयरेरे
झाड लाकते ऩण काॊशीॊचा ताठयऩणा लमानूवाय लाढतच जातो ,घयातरे वला व्मलशाय भरा वलचारूनच
झारे ऩादशते अवा त्माॊचा आग्रश अवतो. अळाॊवाठी वभथा याभदाव याभारा वाकडे घारतात “ कोभर
लाचा दे ये याभ ” . दशॊदी बाऴेत लृध्द व्मकीवाठी फुढा ल फुजुगा अवे ळब्द वयााव लाऩयरे जातात .
ऩण प्रत्मेक लृध्द (फुढा) अनुबलाने ळाशणा (फुजुगा ) अवतोच अवे नाशी.
काशी कलीॊनी लृध्दऩणाचे लास्तल मा ळब्दात वाॊमगतरे की “ जो जाक
े लाऩव नशी आती ऐवी जलानी
देखी औय जो आक
े लाऩव नशी जाता ऐवा फुढाऩा देखा.”
ऩण मभझाा गामरफने आऩरे लेतन दयभशा ठयवलक ददलळी मभऱारे म्शणून काव्मभम अजा मरदशरा.
ळेलटी फादळशाच्मा लाढददलवाच्मा ळुबेच्छा ज्मा दोन ओऱीत ळुबेच्छा ददल्मा त्मा अजयाभय झाल्मा
आशेत.”तुभ जीओ शजायो वार औय शय वार क
े ददन शो ऩचाव शजाय”

32. 30 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२७- भशाबायतातीर गोष्टी – कारच्मा आणण आजच्मा
अजुान ल अर्श्थाभा
अर्श्थाभाच्मा आईचे नाॊल कृ ऩी जी आचामा कृ ऩाचामा माॊची फदशण . तीने ळॊकयाची घोय तऩस्मा क
े री
ल ळॊकयाचे लयदान म्शणून अर्श्थाम्माच्मा कऩाऱालय एक ददव्म यत्न शोते. त्मारा मचयजीलीत्लाचे
लयदान शोते .तो जेव्शा जन्भरा तेव्शा तो घोड्मावायखा णखॊकाऱरा म्शणून त्माचे नाॊल ठेलरे गेरे
अर्श्थाभा (अर्श् भुखातून प्रकट झारेरी ददव्मलाणी).
वऩताभश बीष्भ माॊनी ळॊबय कौयल ल ऩाच ऩाॊडल याजऩुत्राॊच्मा घनुलेद ल इतय वलद्या माॊच्मा
मळषणावाठी आचामा द्रोण माॊची मनमुक्ती क
े री. द्रोणाचामा माॊचा ऩुत्र अर्श्थाभा माराशी इतय १०५
याजक
ु भायाॊफयोफय मळषण देण्माव अनुभती ददरी . मळषण देत अवताॊना द्रोणाचामा ऩरयषा घेत
अवत. झाडालय भातीचा ऩोऩट ठेलून फाणाने त्मा ऩोऩटाच्मा डोळ्माचा लेध घेण्माव वामगतरे .
अजूाना व्ममतरयक्त कोणारा शी ते जभरे नाशी ळेलटी अजुानारा वलचायरे तुरा काम ददवते आशे ,
तेव्शा अजुान म्शणारा गुरुलमा भरा पक्त ऩोऩटाचा डोऱाच तेलढा ददवतो आशे. अजुान ऩरयषेत मळस्ली
झारा . अजुानाची गुणलत्ता ओऱखून पक्त त्माराच काॊशी ददव्म अस्त्रे मळकलरी.त्मारा िम्शास्त्र कवे
वोडामचे ल ऩयत आऩल्मा ताब्मात घ्मामचे शे मळककरे . त्माचलेऱी अर्श्थाभा चोरून ऐकत शोता.
त्मारा िम्शास्त्र कवे वोडाले शेच ऐक
ु आरे ऩण ते अस्त्र ऩयत कवे घ्मामचे शे वभजरे नाशी. त्माचा
काम अनथा झारा ते भशाबायताच्मा लाचकाॊना भादशत अवेरच.
याजमळषक अवूनशी द्रोणाचामा दरयद्री अलस्थेत यादशरे. इतय याजऩुत्र बयऩूय गोदुग्ध वऩऊन मेतात शे
अर्श्थाम्मारा कऱरे तेव्शा त्माने शी आईजलऱ दुधाचा शट्ट धयरा , घयच्मा ऩरयणस्थतीत ते ळक्म
नवल्माने त्माची आई ऩाण्मात मबषेत मभऱारेरे ताॊदुऱाचे ऩीठ मभवऱून देत अवे.
आजचा द्रोणाचामा वलद्यार्थमाावाठी कोमचॊग लगा चारलतो ल दय ददलळी एकालेऱी ५० ते ६० वलद्यार्थमांना
तीन तीन फॅचेव भध्मे मळकलतो.प्रती वलध्माथी २५ते २६ शजाय अळी भापक गुरुदणषणा घेतो.
मामळलाम क्रळ कोवा भध्मे वॊबाव्म प्रश्नशी वाॊगतो.
आजचा अर्श्थाभा मळकलणी लगा रालल्मा रालल्मा भोटय वामकर ल भोफाईर भागतो. एक
तावाच्मा लगाावाठी तीन ताव लेऱ घारलतो. ऩरयषेत काॊशी वलद्याथी नक्कर कयतात , ऩरयषकाचा
णखवा गयभ करून उवत्तणाशी शोतात. कतुात्ल नवल्माने लळीरा रालून नोकयीशी मभऱलतात. लरयष्ठाॊची
भजी याखण्मावाठी लरयष्ठाच्मा घयची काभे कयतात.त्माभुऱे अळाॊची फदरी १५ - २० लऴेवुध्दा शोत
नाशी.

33. 31 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
द्रोणाचामांनी पक्त अजुानाकडेच गुरुदणषणा भामगतरी , ती म्शणजे ज्मा द्रुऩद याजाने भाझा अऩभान
क
े रा त्मारा भाझ्मा वभोय फॊदी करून आण. द्रोणाचामांनी फॊदीलान द्रुऩदारा षभा करून वोडून ददरे
ऩण आजचे आचामा काम काम गुरुदणषणा घेतात त्माची कल्ऩना न क
े रेरी फयी . अवे आचामा ल
वलद्याथी एकत्र मवगायेट ओढताॊना ल गुटका खाताना ददवतात. काशी मनढाालरेरे आचामा खाजगीत
वाॊगतात “ क
ु छ ऩाने क
े मरए क
ु छ खोना ऩडता शै”

34. 32 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२८ - शयलरे ते गलवरे का? गलवरे ते शयलरे काॊ?
ऩूलाा कल्माण यागालय आधारयत , कवल ऩी वालऱायाभाॊचे , रताने गामरेरे शे गीत
वॊध्माकाऱच्मा कातयलेऱी अॊतभुाख करून वोडते.
आऩरे काम शयलरे ल आऩल्मारा काम गलवरे त्माचा दशळेफ शा आऩाऩरा कयामचा
. कोणाचे फारऩण लडराॊच्मा अकारी भृत्मुने शयलते. कोणाचे तारुण्म क
ु टुॊफाचा बाय
उचरण्मात नाशीतय दुधाय आजायात दक
ॊ ला अऩघातात शयलून जाते , म्शातायऩणात
शयलण्मावायखे काशीच मळल्रक नवते.
ईर्श्य प्रत्मेक भाणवारा तीन वॊधी देतो अवे ऐदकलात आशे. क
ु ठरा यस्ता वाॊग खया
लऱणालयचा की वयऱ फया अवा त्मारा अनेकदा प्रश्न ऩडतो. जो मोग्म यस्ता
मनलडतो तो जीलनात मळस्ली शोतो. इच्छा नवून क
े लऱ लडराच्मा आग्रशाभुऱे क
ु णी
आमबमाॊवत्रकी भशावलद्यारमात जातो. चाय लऴांचा अभ्मावक्रभ वशा वात लऴाात
कवाफवा ऩूणा कयतो . ऩुढे काशी कयामची णजद्द शयलून फवरेरा अवतो. भोठ्माॊच्मा
धाकाभुऱे भोकऱे शवण्माचे काशी वलवयरेरे अवतात.
रग्नानॊतय वावयी गेरेल्मा भुरी अकारी प्रौढ शोतात , ज्माॊचे भन भंदीच्मा ऩानालय
झुरत अवते. नाईराजाने नोकयी कयणा-मा वललादशत स्त्रीमा आऩरे भातृत्ल शयलरेल्मा
अवतात. बयतकाभ , वलणकाभाचे वुॊदय नभुने ऩेटीत फॊद करून ठेलरेरे अवतात.
फदशणाफाईने वाॊमगतरेरे वत्म “आमध शातारा चटक
े भग मभऱे बाकय” शे तीने ऐकरेरे
अवते ऩण शे चटक
े तीने एकटीनेच काॊ वोवामचे अवा प्रश्ण तीरा ऩडतो.
शयलण्माफयोफय काॊशीना गलवरे वुध्दा अवते. कोणारा मनयऩेष भामा कयणाये , स्लत:
अधाऩोटी याशून भुराचे मळषण ऩूणा कयणाये आई लदडर मभऱारे अवतात , कोणारा
भनाजोगता, शवतभुख जीलन वाथी मभऱारा अवतो , कोणाची भुरे घयाण्माचे नाल
उज्लर कयतात. कोणारा अदडअडचणीच्मा लेऱी धालून मेणाये , मबऊ नकोव भी तुझ्मा
ऩाठीळी आशे म्शणणाये मभत्र मभऱतात. ठेवलरे अनॊते तैवेची यशाले , मचत्ती अवु द्याले

35. 33 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
वभाधान अळी लृत्ती अवरी काम शयलरे दक
ॊ ला गलवरे शे फघामची आठलणवुध्दा मेत
नाशी.
एक ळामय म्शणतो “ जो नशी मभरा उवे बुर जा , जो मभरा उवे माद यख. “

36. 34 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
२९ - यदशमे ऐवी जगश चरकय जशाॉ कोई न शो
जन्भ -२७दडवंफय १७९७ – भृत्मु १५ प
े िुलयी १८६९
गामरफ म्शणजे अवदुल्राश खान , त्माचे आजोफा वभयक
ॊ द मेथून तुकी वैन्माफयोफय
दशॊदुस्तानात आरे ल आग्रा तेथे स्थाईक झारे लडराॊच्मा मनधनानॊय काशी ददलव काकावोफत यादशरा .
रशानऩणीच त्माचे रग्न झारे ल घयजालई म्शणून वाव-माकडे ददल्रीरा याशू रागरा .
रशानऩणाऩावून पयवी ल उदुा बाऴेलय प्रबुत्ल मभऱलरे लमाच्मा अकयाव्मा लऴीच पायवी भध्मे कवलता
करू रागरा . त्माचे वुयलातीचे टोऩण नाॊल शोते अवद ऩण नॊतय गामरफ शे टोऩणनाॊल लाऩरून उदुा
काव्मयचना क
े री. ददल्री दयफायच्मा ळामयाॊनी आग्राशून आरेल्मा मा ळामयारा दयफायात प्रलेळ करु
ददरा नाशी ऩण आऩल्मा प्रमतबेभुऱे तो फादळशा जपयरा वप्रम झारा.
येडीमो लय वुयय्माने गामरेरी “यदशमे अफ ऐवी जगश चरकय जशाॉ कोई न शो “ शी
गामरफची गझर कानी ऩडरी आणण वलचाय चक्र
े वुरू झारी.
खयेतय भनुष्म शा वभाजवप्रम प्राणी आशे. एकाॊत शा त्मारा कायालावाऩेषा कदठण बावतो. भग
मभर्जाा ग़ामरफ वायख्मा कलीरा अळा ऩॊक्ती का वुचाव्मा माचे आिमा लाटते. शे वभजण्मावाठी त्मा
काऱची याजदकम ऩरयणस्थती रषात घ्माली रागेर .

37. 35 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
इॊग्रजाॊनी वला वत्ता आऩल्मा ताब्मात घेतरी , कटऩुतऱी फादळशारा क
ै द करून िम्शदेळात क
ै देत
टाकरे, त्माच्मा दोन्शी ऩुत्राची शत्मा क
े री , ळेकडो स्लातॊत्म वैमनकाॊना भेशयोरीच्मा जॊगरातीर
झाडाॊलय रटकलून पाळी ददरी.
गामरफरा वात भुरे झारी ऩण ती अल्ऩामुऴी ठयरी . न कधी त्माने नभाज ऩढरा ना कधी
भमळदीत गेरा. त्माची वफफी उभयाल फेगभ त्मारा लायॊलाय भमळदीत जाण्माचा आग्रश कयीत अवे
त्मालय गामरफचे एकच उत्तय भी आताॊ कोणत्मा तंडाने दूआ भागू ल ती कोणावाठी ? गामरफ चे वला
आप्त मभत्र ऩैगॊफयलावी झारे . त्माॊच्मा प्रेताॊना खाॊदा देणाया गमरफ भात्र ऐळी लऴे जीलॊत यादशरा.
भयणानॊतय शी त्माच्मा ळामयी भुऱे तो जीलॊत यादशरा आशे . गामरफ म्शणजे श्रेष्ठ. त्माने मरशून
ठेलरे आशे की “ शै दूमनमाभे वुखनलय (ळामय) फशोत अच्छे ,कशते शै की गामरफ का शै अॊदाज-ए-
फमाॊ औय.”
जून्मा ददल्रीतीर फल्री-भायान मा ठीकाणी अवरेल्मा गामरफच्मा याशत्मा घयाचे गामरफ वॊगशारम
कयण्मात आरे आशे. बायत वयकायने त्माच्मा नालाने एक डाक मतदकटशी काढरे आशे.
त्माचे ळेकडो ळेय दशॊदुस्तान लऩादकस्तानच्मा रोकाॊना तंडऩाठ आशेत ल ते व्मलशायात लाऩयरे जातात.
उदाशयणाथा;
शभ बी जानते शै जन्नत की शकीकत रेदकन ।

38. 36 आठलणीॊचे उडे ऩाखरुॊ
ददर क
े फशराने को गामरफ मे खमार अच्छा शै. ॥
शजोयो ख्लाइळे ऐवी की शय ख्लाईळ ऩे दभ मनकरे ।
फशोत मनकरे भेये अयभान, दपय बी कभा मनकरे॥
भोशोब्फत भे नशी शै पक
ा जीने औय भयने का ।
उवी को देख कय जीते जीव कादपय ऩे ददर मनकरे॥
शभे भारुभ शै क
े तगाप
ु र (लॊमचत) न कयोगे रेकीन ।
खाक शो जामंगे तुभ को खफय शोने तक ॥
ददर शी तो शै न वॊगदकश्त , कोई शभे वताए क्मु।
योमंगे शभ शजाय फाय कोई शभे भनाए क्मु ॥
भुणश्करे भुझऩय ऩडी इतनी क
े आवाॊ शो गमी ॥
ददा शो ददर भे तो दला कीजे ।
ददर शी जफ ददा शो तो क्मा कीजे ॥
भौत का एक ददन भुय्मन (मनणित) शै।
नीॊद क्मु यात बय नशी आती. ॥
फवक
े दुळलाय शै शय काभ का आवाॊ शोना. ।
आदभी को बी भुमस्वय नशी इॊवा शोना. ॥
अवा शा भशान बायतीम ळामय १५ प
े िुलयी १८६९ योजी भयण ऩालरा. ऩण स्लत:च्मा कतुात्लाची
गामरफरा एलढी खात्री की ‘ शुई भुद्दत क
े भय गमा गामरफ ,भगय फशुत माद आता शै. ” अवे
जीलॊतऩणीच मरशून गेरा.