for reference

1. KABANATA 1: KULTURANG POPULAR
KAHULUGAN NG KULTURA
Ang Kultura ay tumutukoy sa:
- aktibidad ng sangkatauhan
- "kaparaanan ng mga tao sa buhay", ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang mga bagay-bagay
- ito ang kuro o opinyon ng buong lipunan, na maaaring makita sa kanilang mga salita, aklat at mga
sinulat, relihiyon, musika, pananamit, pagluluto, at iba pa.
- Ang pagkakaroon ng matanging panlasa sa mga pinong sining at araling pantao, at tinatawag ding mataas
na kalinangan
- Isang binuong huwaran ng kaalaman, paniniwala, at ugali ng tao na nakabatay sa kakayahan para sa
masagisag na pag-iisip at pagkatutuo ng pakikipagkapwa
- Isang pangkat ng pinagsasaluhang mga ugali, pagpapahalaga, mga layunin, at mga gawain na nagbibigay
ng katangian sa isang institusyon o panimulaan, organisasyon, o pangkat.
-
- ANG KAHULUGAN NG KULTURA
- sinulat ni Phil Bartle, PhD
- isinalin ni Ken Poliran
- The simplest definition of culture is that it is composed of everything symbolic that we learn
- Lahat ng kultura ay natutunan, ngunit hindi lahat na bagay na natutunan ay kultura
- Kabilang dito ang lahat ng ating mga kilos at paniniwala na hindi na ipinapadala sa
pamamagitan ng genes, ngunit ipinapadala (at naka-imbak na) sa pamamagitan ng mga simbolo.
- Ang simbolo ay walang kabuluhan sa kanilang mga sarili (intrinsically) maliban na lamang kung
sila ay binibigyan ng kahulugan sa pamamagitan ng mga tao.
- Ang ating mga kahalagahan kasama ang kahit anong tingin namin ng bilang magandang laban sa
masama, karapatang laban sa mali o maganda laban pangit.
- Kabilang sila bilang isa sa anim na sukat ng kultura
- Iba't-ibang mga komunidad o lipunan ay may iba't-ibang uri ng mga halaga.
- Ang pagkakaiba nila ay ang pagsalungat sa mga kahalagahan
- Katulad nito, iba't-ibang mga komunidad ay may iba't-ibang mga sistema ng pang-ekonomiya
(isa sa anim na sukat).
- Sa libo-libong taon na tayo'y nagkaroon ng Kain-Abel conflict sa pagitan ng magsasaka
(planting) at magpapastol na lipunan.
- Sila ay gumagamit ng lupa sa magkasalungat na paraan, hindi sangayon sa isat'-isa.
- Ang magsasaka ay kailangan niya ng bakod para maprotektahan niya ang kanyang pananim at
mga gulay, habang ang magpapastol naman kailangan ng malawak at bukas na lupain.
- (Si Kain ay isang magsasaka habang si Abel ay isang magpapastol, at ang kanilang mga
kuwento ay maaaring maging isang sinaunang makahulugan na representasyon ng
pagkakasalungat).
- Tayo ay maaring makahanap ng mga halimbawa sa lahat ng anim na sukat ng kultura na may
pagkakaiba kung paano ang pagpatakbo nito, at ito ay maging batayan ng pagkakasalungat ng
kultura, kung saan dalawa o higit pa ng komunidad ay maroong kaibahan at subukan na
sumakop sa parehong lugar at teritoryo.
- Sa isang komunidad, na kung saan ay may isang hanay ng mga pagbabago-bago sa lahat na anim
na sukat, diyan ay maaaring umiral ang isang maliit na pangkat ng komunidad na may kaibahan
mula sa mas malaking komunidad.
- Iyon ay isang maliit na kultura. Karaniwan ang mga kuru-kuro ay nagpapahiwatig ng isang
maliit na pangkat ng mga halaga o paniniwala, habang ang kaibahan ng isang maliit na pangkat
(sub kultura) ay maaaring sa anumang ng anim na kulturang dimensyon.
- Ang salitang "pananakop" kadalasan ay naaangkop sa mga pampulitikang pananakop, kung saan
ay may nakapamamayani komunidad o lipunan, at ang isang malapit na mahinang komunidad
kung saan mauwi sa pansariling pangingibabaw ng pampulitika sa pamamagitan ng mas malakas
na kapit-bahay.
- Pulitika ay isa lamang sa anim na dimensyon ng kultura, gayunpaman, at na ang impluwensiya o
impormal na dominasyon ay maaaring mag-aplay sa anumang ng mga dimensyon
- Ito ay walang katiyakan kung pwedeng gamitin sa isa lamang.
- Habang ang mga Canadians ay nakita nila ang sarili na isang malayang bansa laban sa Amerika
(USA), ang pangkalakal na relasyon ng USA ay may pangibabaw sa pang-economiya ng Canada
- Ang produksyon ng popular na panitikan, musika, sine, telebisyon, at radyo entertainment sa
USA, na kung saan ay may marami at mas malaki mas malakas kaysa sa merkado ang Canada,
ay nangangahulugan na may pananakop ng kultura (sa mga tuntunin ng aesthetics sa ang halaga
ng laki) USA ng higit sa Canada.

2. - May mga relasyon na katulad ng mga pananakop sa lahat ng mga kontinente, ngunit ang mga
Canadadian mas may kamalayan sa bansang USA.
KULTURANG POPULAR
Ayon sa Moralistiko/Didaktikong Oryentasyon:
 sinusukat ang kultura sa moralidad at kamalayan ng manonood/mambabasa
 Ang pananaw na mga ito ay nakasaalang-alang lamang sa mga nagawa na ng Kanluran (ang mga
Klasiko)
Ayon sa Oryentasyon ng Kanluran:
 itinuturing ang sariling manipestasyon ng kultura bilang ‘bakya, baduy at basura’” • Sa pagsusuri,
ang kultura sa iilan ay pareho lang ng kultura ng nakararami. “… ang namamayaning kultura …ay
ang kulturang nauunawaan ng nakararaming mamamayan.”
 nararapat na marahil nating itiwalag ang sarili sa mga isteryutipo…” “…panahon na upang
pagtuunan natin ng pansin ang makapangyarihang impluwensiya ng mga artipak o mga nilikha o
ginawa ng kapwa-Pilipinong manlilikgha/manunulat…”
Mga Nakaugnay sa Konsepto ng Kultura
• Pagpasok ng teknolohiya
• Ugnayan ng bumibili at ng may-akda
• Pag-unawa sa karanasan
“ Sa madaling salita, anumang pagsusuri ang gagawin sa kultura ay kinakailangang nakasandig sa
malawakang pag-unawa sa konteksto ng kongkretong manipestasyon sa mga pelikula, radyo, komiks,
atbp.”
Ano Ang Kulturang Popular?
Kung noon ay radyo, dyaryo, telebisyon at magasin lang ang ating media para malaman kung anong
uso, anong sikat at ano ang popular, sa panahon ngayon, napakamoderno na ng teknolohiya at napakadali na
para sa mga tao na makiuso at magpauso sa pamamagitan ng lahat ng uri ng media --lahat ng nabanggit
kanina at idinagdag pa ang internet. Bakit ba napakaimportante sa mga tao makasabay sa uso? Ano nga ba
talaga ang kulturang popular? Ating alamin kung ano ba talaga ang ibig sabihin ng uso o mas pormal na
kilala bilang kulturang popular.
Ang kulturang popular ay masasabi nating isang paraan ng mga tao para maramdaman ang
pagtanggap sakanila ng nakararami. Ang pag-ayon sa kulturang popular, ang nagpapadama sa mga tao na
tanggap sila sa modernismo dahil ang kulturang popular ay kadalasang nagmumula sa mga modernong
produkto ng mga kumpanya at modernong mga bansa. Ang kulturang popular ang kadalasang nagbibigay ng
depinisyon kung ano ang maganda at kung ano ang katanggap-tanggap. Ang kulturang popular ay maaaring
teknolohiya, pagkain, kasuotan, musika at iba pa. Ito ay ang mga pinagsasama-samang kultura na itinatakda
ng makakapangyarihang tao, kumpanya at bansa. Ginagamit ito ng mga ordinaryong tao para maipahayag
ang kanilang pagsang-ayon sa isang kultura, pati na rin maipakilala ang kanilang sarili.
Ngunit bakit nga ba may kulturang popular? San ba ito galing?
May sinasabing anim na dahilan at pinagmumulan ng kulturang popular at ito ang mga:
1. Pangangailangan na itinatakda ng mga negosyante
Ang mga negosyante ay nagbibigay o nagpapakita sa mga tao ng isang pangangailangan. Maaaring
ito ay pangangailangan maging maputi, maging diretso ang buhok, magkaroon ng kolorete sa mukha at iba
pa para matawag na maganda. Maaari rin namang gamitin ito ng mga negosyante sa mga teknolohiya;
natatanim sa utak ng tao na hindi na sila mabubuhay ng wala silang magagandang cellphone, camera, at iba
pa. Dahil dito, napipilitan bumili ang mga tao ng mga produktong ginagawa ng mga negosyante para lang
matugunan ang pangangailangan na ito. Ang produktong ito ay siya namang nagiging sikat at napapasama
sa kulturang popular kinalaunan.
2. Latak
Sinasabi rin naman na ang kulturang popular ay isang latak. Panghalili sa mahal at sa orihinal.
Sinasabing nangyayari ito dahil ang masa ay hindi makabili ng mga kustal at kasuotan na mamahalin kaya
sila ay nagkakasya na lamang sa pagbili ng mga damit at bag na mura hanggang sa ito na ang maging uso at
gamit na ng lahat.
3. Pangmasa o komersyal na kultura

3. Kaugnay ng sinasabi natin kanina tungkol sa mamahaling mga gamit, ang mga mumurahing gamit
ay kadalasang sumasailalim sa maramihang produksyon o mass production. Ang kulturang popular ngayon
ay ang mga pagkakaparepareho ng mga kagamitan na nabili ng mga tao sa murang halaga.
4. Ginagawa ng tao
Ito naman ang nagsasabing ang kulturang popular ay ginagawa ng tao --maaaring ng isang sikat na
personalidad na nais tularan ng marami. Sa pag-gaya dito ng mga tao, unti-unti itong napupunta sa
mainstream. Ito ang tinatawag na pagpapauso. Ito ay maaaring ginagawang pang hanapbuhay, pampasikat o
tikis na pang-libangan lamang.
5. Larangan ng gahum
Sinasabi rin naman na ang kulturang popular ay isang ebidensya ng mataas na tingin natin sa isang
gahum na bansa. Kung ano ang mga gamit, damit, bag o kung ano man na ginagamit sa kanilang bansa ay
ating tinatangkilik dahil ito ang maganda, nakahihigit at nakatataas para sa ating paningin. Sinasabing
nakakasama ito para sa ating sariling bansa dahil unti-unti nitong nakikitil ang ating sariling industriya
dahil walang tumatangkilik sa ating sariling mga produkto. Dahil dito, sinasabing mas napapahalagahan
natin ang kalinangan at kabihasnan ng iba kaysa sa sarili nating kultura.
6. Pagkalusaw ng mga hangganan
Sa tumitinding globalisasyon at pagkakaugnay-ugnay ng mga kultura at sibilisasyon sa buong
mundo, hindi na nagiging hadlang ang distansya ng mga bansa para magkaroon ng iisang kulturang popular.
Nawawalan na ng distinksyon ang mataas at mababang kultura, ang sariling kultura, comersyal at popular
na kultura. Lahat ng kultura ay nagkakasabay-sabay na ginagamit at nagiging isa.
Ang kulturang popular ay isang kulturang maaaring sabayan at sakyan ng tao. Sa kabilang banda,
maaari rin namang tayo rin ang magpa-uso at gumawa ng kulturang ito. Ngunit dapat natin isaisip na ang
kulturang popular ay hindi maiiwasang magbago kaya marapat lang na panatilihin pa rin natin at wag
kalimutan ang kulturang "unique" at sariling atin. Hindi dapat natin ito hayaang matabunan ng kulturang
popular --kulturang nagbibigay depenisyon sa kasalukuyang panahon.
Mga Bakas ng Popularisasyon Bilang Aparatong Kolonyal/Komersyal at ang
Kapangyarihan ng Komukunsumong Masa
(sipi mula sa aklat na Sangandiwa: Araling Filipino bilang Talastasang Pangkalinangan at
Lapit-Pananaliksik. Manila: UST Publishing House, 2004, nina RVNuncio at EMorales-
Nuncio)
Ang kulturang popular ay kasangkapan sa pagpapahayag ng damdamin at kaisipang popular. Ngunit ang
pagpapahayag na ito ay hindi payak lamang sa paglilipat ng nilalaman ng isang isipan sa isipan ng iba.
May radikal na intensyon ang komunikasyon sapagkat ito ay kasangkapan ng kapangyarihan dahil bukal
ang wika sa pagnanasa ng taong abutin at manipulahin ang kanyang lugar.
—Florentino Hornedo, Kulturang Popular: Kabuluhan, Midyum, Daigdig at Paninda
Mabisang aparato ng kolonyalismo at komersyalismo ang popularisasyon. Sa panahon ng pananakop ng
Kastila ginamit ang krus, sandata at maskara. Pagdating ng mga bagong kolonyalistang Amerikano, ginamit
naman ang teknolohiya at mas midya. Sa diskursong ito ang popularisasyon ay pananakop bilang
panghihimasok sa kasarinlan ng kamalayan at katawan. Panlulupig din ito na kinukonsidera ang paggamit
ng simbulo, senyal at materyal na kumakalat dala ng mga inobasyon at istratehiyang kolonyal at komersyal
sa bansa. Ngunit sa bandang huli mayroong tensyon, kontradiksyon, kapangyarihan at resistans ng
mamamayan ang nalilikha.
Mga Bakas ng Kolonyalismo
Ang pagsusuri sa kontexto ng aparatong popularisasyon ay isang mapanuring pagtingin sa naging epekto ng
kolonyalismo sa Pilipinas. Inuunawa ang salitang kolonyalismo sa papel na ito bilang texto at kontexto ng
pananakop sa Pilipinas. Ang una ay patungkol sa imahe bilang instrumento sa pagpapalawig ng kaayusan,
pananakop at paniniil sa katawan at kaisahan ng bawat Filipino. Dito sa imahe ng kolonyalismo
ipinapalabas ang pagkakaroon ng simbulong krus, espada at maskara bilang mga natatanging simbolikong

4. instrumentong ginamit ng mga Kastila para sa panlulupig at pagpapayapa ng kaayusan ng mga ng mga
Filipino. Ginamit ang relihiyon upang maikalat ang Kristiyanismo sa bansa. Ginamit naman ang dahas at
puwersang militar, upang maipamukha ang katatagan at kalakasan ng mga dayuhan sa pananakop nila gamit
ang istrakturang politikal at ekonomiko. Ginamit naman ang maskara bilang pananakop sa kultural na
lebel—ang paggamit ng comedia at zarzuela upang mahubog ang mga sinakop sa kaisipan at kostumbreng
dayuhan. Subalit masasabing naging mahina ang imahe ng maskara dahil sa hindi paglaganap ng wikang
Espanyol. Naging isang miskalkulasyon sa loob ng tatlong daang taon ang hindi pag-ayon sa paglaganap ng
nasabing wika.
May posibilidad na hindi sana sumiklab ang Rebolusyong 1896 kung naging malawakan sa simula pa ang
pagtuturo ng Espanyol sa mga mamamayan sa kolonya. Repormista ang kamalayan ng mga edukadong
nanguna sa kampanya para sa pagtuturo ng Espanyol. Kung may pagbabago mang ibubunsod ang
pagkakamit ng wika ng kolonyalista, iyon ay tungo marahil sa pagpapatibay pang lalo sa paghahari ng
Espanya sa Pilipinas. Naganap ang radikalisasyon ng kamalayan ng mga edukadong Filipino sa panahon
ng kanilang pakikibaka para sa karapatan ng mga Filipinong matuto ng Espanyol. Sa pagtatanggi ng mga
kolonyalista na ibigay ang wika nila sa mga Filipino, naliwanagan ang mga ilustrado na layunin ng mga
kolonyalista na panatilihing mangmang ang nasasakupan upang ang mga ito’y manatiling alipin (Lumbera
2000: 91).
Kung kaya’t ang maskara ay gumamit ng wika mismo ng mga Filipino; ito ang wikang nagbigay ng sariling
anyo sa dulang naging kasangkapan dapat sa programang kolonyal. Dito naisafilipino at naging komedya at
sarswela ang mga dulang ito.
Walang lantarang hangaring bigyan ng kasarinlan ang mga Filipino noon sa ilalim ng Espanya. Subalit ang
pagsasabansa ng lahing Filipino kabilang ang mga Muslim, Intsik at iba pang lahi ay isang implikasyon ng
pagbabago o pag-aaklas laban sa mga Kastila.
Kung kaya’t aktuwalisasyon ng kamangmangan, pantasya, kahirapan at pagkaalipin ang pananakop ng
Kastila. Ang kolonisasyon ng mga Kastila ay ang pagtatalaga ng katauhan na sila mismo ang humubog,
isang katauhan ng imahen bilang indio sa paningin nila ngunit naging tensyon at kontradiksyon na gagapi sa
kanila.
Ang Mga Tunggaliang Ideolohikal
Ngunit sa pagpasok naman ng mga Amerikano, naging isang daluyan ng pag-aaklas sa panibagong
kolonisasyon ang paggamit ng drama. Halimbawa nito ay ang pagyabong ng Drama Simbolico sa Maynila
at karatig-Katagalugan (Chua 1997) at maging sa mga drama realistiko na ipinangalan ni Resil Mojares
(Don Pagusara 1997:xxi) sa Cebu. Naturete at nangamba din ang mga Amerikano sa ganitong uri ng
pagsasadula gamit ang mga dramang naisulat nina Aurelio Tolentino (Kahapon, Ngayon at Bukas), Juan
Matapang Cruz (Hindi Aco Patay), Juan Abad (Tanikalang Ginto), at Tomas Remigio (Malaya). Kung
kaya’t tinurin ang mga obrang ito bilang subersibo at mapanganib. Dahil sa ang nilalaman ng pagtatanghal
ay laban sa imperyalistang Amerika, naging palaman sa publiko ang ganitong pagbabanta (Arthur Riggs,
1981):
…[It] inculcate a spirit of hatred and enmity against the American people and the Government of the United
States in the Philippines, and…to incite the people of the Philippine Islands to open and armed resistance to
the constituted authorities, and to induce them to conspire together for the secret organization of armed
forces, to be used when the opportunity presented itself, for the purpose of overthrowing the present
Government and setting up another in its stead. (sinipi mula kay Arsenio Manuel ni Doreen Fernandez,
377).
Upang maiwasan ang ganitong pagkakataon sa unang salvo ng mga kolonyalistang Amerikano, pinalaganap
ng huli ang tunggaliang ideolohikal na hindi nakatutok sa puwersa kundi sa tinaguriang inobasyon at
benevolent assimilation. Ipinasok din ang edukasyon bilang instrumento ng kolonisasyon sa mga Pilipino.
Ang ganitong kaparaanan ng kontrol ay mabisang naisakatuparan. Sinabi ni Renato Constantino na:
“American control of the educational system made possible the distortion and suppression of information
regarding Philippine resistance to American rule and the atrocities committed by the American army to
crush that resistance” (1978: 68).

5. Ang pangkahalatang ideolohiya ay umikot sa agenda ng pagpapayapa ng resistans bitbit ng sistemang
edukasyunal na inihain ng mga Amerikano. Bukod pa rito, bilang namamayaning pananaw, sinabi ni
Priscelina Legasto (1998: 46-47) na may dalawa pang kategorya ang ipinagmalaki ng mga Amerikano para
alisin ang pagkaatrasado ng mga Pilipino: una na rito ang sistemang pensionado at ang ikalawa ang
pagtuturo ng wikang Ingles. Dito ngayon naging masalimuot ang baybaying kaisipan at paniniwala sa isang
wika at kulturang labas sa tunay na saloobin at karanasan ng mga Filipino.
Mga Bakas ng Komersyalismo: Pagpasok ng Radyo at Telebisyon Bilang Domestikasyon at
Komodipikasyon o Pakikisangkot ng Mass Media sa Buhay ng Komukunsumo Nito
Kasama ng radyo, ang telebisyon ay bunga ng imbensyon at eksperimentasyon dala ng mapusok na
edad ng industrialisasyon hanggang di nagtagal pumasok ang mga imbentong ito sa larangan ng komersyo.
Ang teknolohiya at inobasyon ang naging sisidlan ng panibagong pagbulusok ng komidipikasyon ng
pangangailangan ng tao. Impormasyon ang naging bentahe, naging bagong tutok sa panahong itinatalaga ng
kapital ang pag-angat o pagbagsak ng isang bansang yumayakap sa ideolohiya at praktika ng imperyalistang
Amerika. Dahil nga nasa ilalim ng pamunuang Amerikano ang Pilipinas noon, madaling naipasok sa
merkado ang gawang Kano. Kasama na rito ang oportunidad sa pagpasok partikular ng radyo at telebisyon
at pangkalahatan ng mas midya. Sa katunayan sa pagdating ng radyo sa bansa ay nakitaan na ng gamit sa
palitan at bilihan sa merkado at komersyo. Ganito ang pananaw ni Clodualdo del Mundo Jr.: “So good was
the response to this medium of information and entertainment that in 1928, the local distributor of a famous
American-manufactured radio set saw it fit and without doubt, profitable to establish their own radio
station…So it went from experimental to plain business” (1986:69).
Samantala, pumasok naman ang telebisyon bilang bahagi ng mekanismong politikal upang palakasin
at pabanguhin ang imahe ng isang Pangulong nagnanais muling tumakbo. Si Judge Antonio Quirino ang
gumawa ng paraan upang gamitin ang isang midyum na kilalang-kilala at patok na patok sa Amerika noong
dekada singkwenta. Subalit naging bigo si Elpidio Quirino sa kanyang planong politikal na mahalal muli
kahit na naging tagumpay ang pagpasok sa bansa ng telebisyon sa tulong ng kanyang kapatid. Ngunit kung
hindi naman nagtagumpay sa unang sigwa ng pagpasok ng telebisyon sa larangan ng politika, kabaligtaran
naman ito sa nangyari sa pagpapaunlad ng industriya ng mas midya at ng negosyo sa bandang huli. Ganito
ang paliwanag ni Clodualdo del Mundo, Jr. (sa Patajo-Legasto, 1998) nang sa bandang huli, napunta sa mga
kamay ng mga negosyante ang mas midya. Katulad halimbawa ng isang istasyon, napilitan silang sumuung
sa batam-batang industriya ng telebisyon. “Bolinao Electronics Corporation…not only had to set up and
maintain a TV station, but also had to arrange for the distribution and sale of TV sets. Because it was
directly responsible for the people buying TV sets, it was bound to continue operations at any cost” (del
Mundo, Jr. 1986: 74).
Bunga nito nakisangkot ang mas midya bilang daluyan ng impormasyon at enterteynment na
kinagigiliwan ng tao. Bawat tahanan ay nagnanais na magkaroon kung hindi man radio, tv set o ng pareho.
Pumasok na ang moda ng produksyon at distribusyon ng mas midya sa Pilipinas. Sa simula ang distribusyon
ay nakatuon sa napripribilehiyong iilan na may salapi at kapangyarihan para magmay-ari o magkaroon ng
akses sa mas midya. Sapagkat ang pamantayan ay negosyo, katulad nang nabanggit iilan lamang ang
nagkakaroon ng akses dito. Subalit babaguhin lahat ito nang ang kulturang ito na sinusustene ng iilan ay
tututok sa kultura ng komukunsumong masa.
Ang pagkonsumo sa produkto ng mass media—radyo, telebisyon, pahayagan—ay nagtatakda ng
pagtangkilik sa kalakaran ng oras o panahon. Ang mass media ay kinokonsumo hindi dahil ito ay mahalaga
sa panapanahong yugto, kundi nagbibigay ito ng tuluyang pangagailangan ng tao sa lahat ng yugto ng
panahon. Sabi ni Philip Abrams: “Unique among the mass media, radio and television are given
opportunities by time, by the fact that they have the whole day, everyday, to dispose of, and that they can
break up the day” (sa Casty, 1973: 90). Ang prosesong ito ay domestikasyon ng mas medya sapagkat ang
bawat programa sa radyo at palabas sa telebisyon ay tuluyang naihahatid nang walang puknat, nang walang
hinto sa pandinig, sa paningin at sa kamalayan ng tao. Dagdag pa ni Alice Guillermo: “Much of the
effectivity of the TV medium as a conveyor of values and hence of ideological content lies in its immediate
accessibility: with a flick of a dial, the images spring to life and all at once there is created the illusion that
these images are within us, around us and that they unfold in space as the world outside our domestic
confines” (1989: 204).

6. Lahat na yata halos ng galaw, hilig, pagpapahalaga, hitsura, problema, kaalaman at iba pa ay
tumatakbo bilang mga nag-aagawang tema sa programa o produkto ng mass media. Lahat ng ito ay
nakasilid ika nga sa idiot box (TV) o talkies (radio) na mistulang nagbebenta ng tema at produkto sa
pagkonsumo ng tao. Dahil dito, ang galaw, isip at damdamin ng tao ay nakakahon sa diskurso ng mass
media. Sinusuyod ito bilang praktika ng pang-araw-araw na pamumuhay sa lipunan. Sinasang-ayunan ito ni
Nick Couldry nang sabihin niyang: “We can understand the media’s ability to become ‘obligatory passing
points in the general circulation of images and discourse, not as something superimposed on social practice
from the outside; instead it endlessly reproduced the details of social practice itself” (2000: 5).
Kung bakit ganito ang kinahihinatnan ng mga komukonsumo ng mass media ay sa dahilang hindi na
ito tinitingnan bilang repleksyon o representasyon ng realidad; bagkus, ang mass media mismo ay bumubuo
na ng realidad ng tao. Kalabisan mang sabihin, subalit ito ang nagdidikta kung ano ang kakainin, iinumin,
susuotin, aalamin, papanoorin, pakikinggan, sasabihin ayon kay Rolando Tolentino (2001). At sa
kaganapang ito nagiging mistulang normal at natural lamang ang pagkonsumo sa pangkahalatang diskurso
at praktika ng mga tao.
Ang Diskurso ng Kulturang Popular sa Panahon ng Komersyalismo
Ang kulturang popular ay realidad ng tao; inaangkin ito bago ang lahat at pinapalaganap mula sa
sensibilidad ng tao dahil sa kanyang pagnanasa sa buhay patungo sa kamalayang naghahari ang makabago,
mapusok, marangya at makapangyarihan. Ang kulturang popular ay pagsasabuhay ng bagay, imahe,
simbulo, pananda, paninda at komoditi sa karanasan ng tao na namulat sa mabilisang pagbabago sa isang
sibilisasyon. Tinatangkilik ito dahil sa popular at higit sa lahat tinatangkilik ito dahil sa tao ang una at huling
puntirya. Paano? Dapat munang isaalang-alang ang kahalagahan ng teknolohiya at inobasyon sa isang
bansa. Sinabi ni Tolentino na:
Makikilala lamang ang produkto ng kulturang popular kung ito ay naipapalaganap. Kinakailangan
ng mga teknolohiya para maipaabot ito sa mga tao. Ang teknolohiyang ito ay maaaring media—print,
broadcast, film, computer at iba pa. Ito ay maaaring domestikong teknolohiya tulad ng telebisyon…Ito ay
maaaring kultural na teknolohiya—tulad ng edukasyon at sining (2001: 7).
Ang industriya, imprastraktura, telekomunikasyon at merkado ay mahahalagang sangkap sa
komersyo ng isang bansa. Napasimulan ang lahat ng ito sa pagpasok ng mga Amerikano na sila ang
nagpalakad at nakinabang sa negosyong pambansa ng Pilipinas sa panahon ng Komonwelt at Unang
Republika, partikular ang pagbibigay pantay-karapatan sa mga Amerikano sa negosyo at kalakalan sa
panunungkulan ni dating pangulong Manuel Roxas. Ang implikasyong ekonomiko nito sa usapin ng uring
panlipunan ay umikot (at umiikot hanggang ngayon) sa namumuhunan, sa mga negosyanteng may salapi.
Kung kaya’t ang teknokrasya ay ginamit para mapanatili pa lalo ang sangkalan sa pagpapaigting ng mga
interes at kapritso ng mga kapitalista. Ang pagbubukas ng pinto sa mga bagong teknolohiya ang naging
dahilan kung kaya’t ang pagnanasa ng lahat sa uso at makabago ay bigla-biglang natutugunan. At dahil na
rin dito naging mahusay na kasangkapan ang teknolohiya upang lumikha ng artipisyal na pagnanasa, hilig at
fanstasya. Ikinumpol ang produksyon sa pamamagitan ng teknolohiya para sa higit na nakakaraming tao—
ang masa. Ayon kay Teresita Maceda (Lagda 1999) binaha ng mga produktong buhat sa Amerikanong
kulturang popular ang Pilipinas at dahil dito nagmistulang di makatakas sa Amerikanisasyon ang masa kahit
na hindi sila natutong lahat ng Ingles o nakapag-aral.
Kung dadalumatin ang salitang kulturang popular, dalawa ang kategoryang bumubuo ritor: ang
una’y kultura at ikalawa’y popular. Ang kultura ay isang pinagsasaluhang praktika at mentalidad ng tao.
“Culture is both the ‘arts’ and the values, norms and symbolic goods of everyday life. While culture is
concerned with tradition and social reproduction, it is also a matter of creativity and change” (Barker, 2000:
35).
Isang deskripsyon lamang ito sa terminong kultura, sapagkat walang tahasang kahulugan ito. Ang
kultura ay masasabing mayroong reflexibong kahulugan na maaaring nakabatay sa katangian, salik at
deskripsyon na sumasanga-sanga sa usapin ng politika, ekonomiya at kasaysayan. Sinasabi naman ni
Tolentino (2001) na ang kultura ay isang kamalayan na gumaganap sa cohesion o kabuuan ng isipan sa mga
kilos at bagay-bagay na likha nito o nilikha para rito. Pahayag niya: “Ito ay tumutukoy sa afinidad ng
indibidwal na kaisipan sa iba pang kolektibong kaisipan…(H)alimbawa ang hindi namang magkakakilalang
mga tao ay nagkakaroon ng di-malay (unconscious) na ugnayan dahil sa parehong balitang kanilang nabasa
sa pahayagan o napakinggan sa radyo tungkol sa mga pamabansang isyu” (2001: 4-5).

7. Samantala, ang salitang popular naman ayon kay Raymond Williams ay isang pang-uri na
nangangahulugang “kinagigiliwan, nagugustuhan ng nakararaming tao.” (1983: 87, salin). Numerikal din
ang isang pakahulugan ng popular. Popular ang isang bagay o tao kung maraming tumatangkilik. Ang
afirmatibong aksyon na pagtangkilik ang lumilikha ng bilang. Sa isang banda, ang salitang popular ay
tuwirang tumutukoy sa tao mula sa salitang populus (“people” sa Ingles) sa wikang Latin.
Sa ideolohikal na usapin, sa pagsasanib ng dalawang salitang ito, ang kulturang popular ay unang
lumitaw at naintindihan sa pagsapit ng modernong panahon sa Europa bilang kabaligtaran ng mataas na
Kultura (may empasis sa malaking K). Kultura ito ng namamayaning kaayusan at inaangkin ng naghaharing
uri sa lipunan. Ang produkto ng Kultura nila ay tinaguriang kanon at klasiko, samantalang ang kulturang
masa ay bakya at mababang uri (Adorno at Horkheimer, sa During 2000). Pakiwari ni Chris Baker dito: “A
variant of high-low cultural boundary, and one which reproduces the’inferiority of the popular, is that which
decries commodity-based culture as inauthentic, manipulative and unsatisfaying” (2000: 44).
Saan nanggagaling o ano ang sentrong pinagluluwalan ng kulturang popular? Sinasabing ang
gumagawa o sumusugal sa kulturang ganito ay yaong mga transnasyunal at translokal na kapitalista. Wala
ng geopolitikal na hangganan ang pagpasok ng makabagong musika, literatura, pagkain, damit, kaisipan,
ideolohiya at marami pang iba. May rasyonalisasyon ng pang-araw-araw na tunguhin ang mga tao na
naiimpluwensiyahan ng mga bagay o komoditi mula sa labas. Humahatak ito sa pangkalahatan na sumanib
at makiuso at nagiging pananda ng kasikatan sa panloob na geograpi ng kilos at gawi ng tao (Ritzer, 1990).
Kay Lumbera (1997) usapin ng loob at labas ito, ang kulturang popular ay galing sa labas na kaiba sa
pambansa o folk na kulturang nasa loob ng bansa. Nang tumagal, ang puwersang ito na mula sa labas ay
pumasok na sa sensibilidad, pagpapahalaga, kaugalian ng mga tao. Matatawag natin itong kultura ng
kamalayang popular na mas matindi pa sa pisikal na pagtangkilik lamang ng produkto. Kapag napasok na
ang kamalayan, nagiging bahagi na ng kalooban ang mula sa labas.
Sa bandang huli ng spectrum, makikita ang kalagayan ng mga komukonsumong masa. Sa ganitong
sitwasyon pinaniniwalaang ang kulturang popular ay maiintindihan, hindi sa yugto ng produksyon ng mga
produkto, bagkus sa pagkonsumo nito.
Kulturang Popular: Isang Pagsasaayos sa Kapangyarihan ng Kultura at Masa sa Panahon ng
Komersyalismo
Lubhang nakakulong sa diskurso ng kawalang kapangyarihan ang papel ng masa sa kontexto ng
kulturang kanilang nililikha at lumilikha sa kanila. Sa ganitong kadahilanan, nararapat na gamitin at
basahing muli ang pagteteorya ng terminong kulturang popular.
May tatlong kategorya ang paggamit ng mga katagang ito. Ang kulturang popular ay isang pag-
aangkin sa puntodebista ng gumagamit o komukonsumo nito. Ito ay kultura ng tao, ng masa at masasabing
dikta ng komukonsumo. Paanong mangyayaring dikta ito ng masa? Ang mga produkto ng kulturang popular
ay ginagawa kasa-kasama ang masa sa isipan ng mga kapitalista. Hindi ba’t bago lumustay ng malaking
puhunan sa isang produkto ang isang negosyante, tinitingnan at sinusuri muna kung magugustuhan ba ito ng
konsumer? “Judgments about popular culture are concerned with question not of cultural or aesthetic value
(good or bad taste) but of power and the place of popular culture within the wider social formation” (Barker,
2000: 48). Ang produksyon sa kalakaran ng kulturang popular ay nasasapawan. Ang mga kapitalista ay
dapat na sumunod at mamalagi sa paggawa ng may matataas na serbisyo at produkto. Sa pamamagitan ng
makabagong pamamaraan sa produksyon at paggamit ng teknolohiya napapanatili ang kalidad at kahusayan.
Ang produksyon sa kulturang popular ay maramihan sapagkat inaabot nito ang masa. Subalit ang ganitong
takbo o kalakaran ay naglalagay ng alanganin sa mga kapitalista. Sapagkat gamit din ng nasabing
teknolohiya at pananaw sa maramihang produksyon, nasasapawan sila ng mga maliliit ngunit
makapangyarihang retailer o negosyante. Dito pumapasok ang mga imitasyon ng mga produkto sa merkado,
halimbawa ang mga pekeng pantalon, damit, bag; payrited na tape, cd, at dvd; suplus na appliances tulad ng
computer, tv, radio, cd player, kotse at marami pang iba. Sa ganitong tunggalian ang may matataas na
kalidad na produkto ay binibigyan ng proteksyon ng batas. Ngunit ang kalaban nito ay ang puwersa ng
mamimili na siyang nagpapasya sa pagkonsumo kahit na ang produkto ay peke, payrited o imiteyted. Isang
kasagutan kung bakit mataas ang pagtangkilik dito ay ang presyo ng serbisyo at produkto—lahat ito ay mura
kumpara sa orihinal, awtentik at patented. Hindi rin natin masasabing labas ito sa kalakaran ng kulturang
popular. Hindi ang isyu ng legalidad ang punto rito, kundi ang tunggalian at tensyon sa espasyo ng paggamit
ng kapangyarihang pumili at bumili. Ang boses ng masa bilang konsumer ang gumagawa sa malaking
bahagdan ng pagkilos ng produkto at serbisyo sa merkado at sa lipunan sa kabuuan. Inululugar ang
kapangyarihan ng masa bilang espasyo ng tunggalian at pag-aaklas sa merkado o lipunan. Babagsak ang
isang kapitalista kung hindi patok sa masa ang kanyang produkto. Sapagkat ang pag-aangkin ng

8. kapangyarihan ng masa ay nakatutok sa kalayaan ng konsumer na mamili sa produkto o serbisyong kanyang
bibilhin. May kalayaan sa pagpili ang konsumer, samantalang ang kapitalista ay nakakulong sa produksyong
walang katiyakan at katatagan pagdating sa merkado.
Ang lugar ng elit, aristokrat at burgis ay yaong gamitin ang kanilang salapi para sa produksyon at
wala ng iba pa. Samantalang ang masa mismo ang tuwirang may kapangyarihan upang buhayin, ipagpatuloy
at buuin ang kulturang popular. Maling sabihin na ang kulturang popular ang namamayaning kaayusan na
binuo ng mga elit. Sa bahagdan ng pagbubuo ng kulturang ito maliit na porsyento lamang sila bilang
prodyuser-konsumer. Ang punto ng kulturang ito ay wala sa produksyon kundi nasa pagkonsumo. Ang
trending kung anong palabas o produkto ang dapat pamalagiin ay dapat na nakasunod sa kagustuhan,
desisyon at pagtangkilik ng mga komukonsumo; kung hindi, ang palabas at produktong ito ay mauuwi sa
pagkalimot at pagkalugi. Kung kaya’t nawawala sa ere ang isang palabas sa telebisyon kung hindi ito
nagustuhan ng manonood. Nalalaos ang isang usong damit kung wala nang nagsusuot. Nalalaos din ang
mga artista o aktor kung lumipat sa iba ang kanilang dating fans. Sa katapusan, nagsasara ang isang
kompanya kung ang kanilang pananatili ay wala ng saysay sa mga tao.
Ang kulturang popular ay lugar ng tensyon at kontradiksyon, kapangyarihan at resistans. Tunay
ngang nakikinabang ang mga kapitalista sa pag-ikot ng transaksyon sa negosyo, industriya at kulturang
popular. Ngunit nagiging pupugak-pugak na mithiin na ang magkamal ng malaking kita, sapagkat magastos
ang kagustuhan ng konsumer. Ang pangunahing tungkulin ng kapitalista o prodyuser ay pasayahin at
gawing kuntento ang konsumer, ngunit alam nating walang katapusan ito. Isa pa, kailangan nilang
sustenahin ang kanilang lugar sa merkado dahil sa kompetisyon. Kailangan din nilang magkaroon ng
palagiang inobasyon sa serbisyo at produkto, at bigyan ng maraming benepisyong libre at iba pang gimik
ang konsumer upang manatiling tapat na tagapagtangkilik. Hindi ba’t magastos ang ganitong kalakaran ng
kulturang popular? Kung may kontrol man sila iyon ay dulot ng kanilang salapi, subalit hindi
pangmatagalan ito sa dahilang madaliang guguho ang kapital dahil sa walang hinto at hindi matigil na
kagustuhan ng mga komukonsumo. Ang kulturang popular sa mga kapitalista ay lugar ng pakikipagbuno.
Samantala sa masa ito ay isang bukas na lugar ng malayang pagpili o paghulagpos. RVN
KATANGIAN NG 100% PINOY
Kakaiba nga daw ang lahing Pinoy kumpara sa ibang mga lahi sa buong mundo. Ito ay sapagkat
meron tayong mga ugali, kultura, mga katangian, mga ginagawa at sinasabi na sa atin lang nakikita. Kaya
naman kapag nasa ibang bansa ang mga Pinoy talaga namang masasabi mong 100% Pinoy siya makita mo
lang ang isa sa mga maraming katangiang ito. Narito ang ‘Top 50 Pinoy ka kung” ng mga pinoy.
PINOY KA KUNG…
1. Lumilingon ka kapag may sumisitsit.
2. Kaya mong magturo ng direksyon sa pamamagitan ng iyong nguso.
3. Gumagamit ka ng tabo sa paliligo.
4. Mahilig kang bumili ng “Sale” na item sa mall kahit hindi mo kailangan.
5. Nagkakamay ka kapag kumakain at hindi mo kailangan ang kutsara at tinidor.
6. “Prijider” ang tawag mo sa refrigerator.
7. May picture ng “The Last Supper” sa kusina niyo. at
8. May malaking dalawang malaking kutsara at tinidor na nakasabit sa dingding ng kusina niyo.
9. Naka-laminate ang diploma ng mga nakagraduate sa inyo.
10. May nakahilerang picture frames ng buong pamilya niyo na nakasabit sa dingding sa tabi ng hagdanan.
11. May walis ting-ting at walis tambo kayo sa bahay. Ito ang ginagamit na panlinis ng carpet kahit may vacuum
cleaner.
12. Nagkakape ka habang kumakain ng tanghalian o hapunan.
13. Kumakain ka ng inihaw na dugo ng manok, adidas (paa ng manok), isaw ng manok, balun-balunan, at ulo ng
manok.
14. Mahilig ka sa tingi. Tinging asukal, suka, tuyo, asin at iba pa.
15. Mahilig kang sumingit sa pila.
16. Navivideoke ka kapag sabado at linggo, pati na rin lunes, martes,miyerkules….araw-araw.
17. Mahilig kang dumura sa kalsada at umihi kung saan-saan.
18. Di mo nakakalimutang bumili ng souvenir item kapag nagbakasyon ka sa ibang lugar.
19. Umuusyoso ka kapag may aksidente.
20. Isinasawsaw mo sa kape ang tinapay.
21. Pumapalakpak ka kapag lumalapag ang eroplano sa airport.
22. Naliligo ka sa ulan at sa baha.
23. Kinukulob ang utot at pinapaamoy sa bata.
24. Hindi ka nahihiyang mangulangot gamit ang hintuturo. Bibilutin ang kulangot at pipitikin papunta sa kasama mo.

9. 25. Mahilig kang mag-ipon ng mga botelya at gagamiting paglagyan ng asukal, kape, asin at iba pang gamit sa kusina.
26. Mahilig ka sa pirated cd’s at china products.
27. Bumibili ka ng ukay-ukay.
28. Kinakalong ang mga bata sa jeep at bus para hindi singilin ng pamasahe.
29. Nag-uuwi ka ng mga gamit sa hotel.
30. Tumatawad sa department store na parang nasa palengke ka lang.
31. Nagkakamot ka ng ulo at ngumingiti pag hindi mo alam ang sagot.
32. “Cutex” ang tawag mo sa nail polish, “Colgate” naman sa toothpaste.
33. Ayaw mong tanggalin ang plastic cover ng bagong bili mong sofa o sala set.
34. May uling sa loob ng refrigerator mo.
35. Pinapakain sa alagang aso at pusa ang natirang pagkain.
36. May eletric fan kang walang takip ang elisi.
37. May nakatabing bukod na pinggan, baso, kutsara at tinidor para sa mga bisita.
38. Mahilig kang magpapicture kasama ang nakitang artista sa mall.
39. Kaya mong makipagtext ng tuloy-tuloy hanggang madaling araw.
40. Paulit-ulit ang pangalan mo tulad ng Bong-Bong, Che-Che, Ton-Ton, at Mai-Mai.
41. Ginagamit mo ang sabong panlaba na panghugas ng pinggan.
42. Lagi kang huli sa lahat ng appointment mo.
43. Ginagamit mo ang iyong mga daliri sa pagsukat ng tubig sa ricecooker.
44. Ginagawa mong sabaw ang kape sa kanin.
45. Nilalagay ang sukling bentisingko sa tenga.
46. Binibilot ang ticket sa bus at isinisiksik kung saan-saan.
47. Nagpapabalot ka ng pagkain sa birthday party para iuwi.
48. Naguuwi ka ng mga tira-tirang buto at tinik sa birthday party para ipakain sa alagang aso at pusa.
49. Ugali mong umutang sa sari-sari store.
50. Pinoy ka kung sumasang-ayon ka sa lahat ng nabasa mo.
KABANATA 2: Iba’t ibang Kultura ng mga Pilipino na Naging Popular
Mga Pambansang Sagisag ng Pilipinas
1. Pambansang Watawat : Watawat ng Pilipinas
Pangunahing simbolo ng ating bansa ang Watawat ng Pilipinas.
Tatlo ang kulay nito - bughaw, pula at puti. Ang bughaw ay para sa kapayapaan na mahalaga sa pag-unlad ng
bansa. Ang pula ay para sa kagitingan na magpapaalala sa matatag na kalooban ng mga mamamayan. At ang puti
ay para sa kalinisan ng puri at dangal ng mga Pilipino.
Ang tatlong bituin ay kumakatawan sa tatlong pangkat ng pulo ng Pilipinas – Luzon, Mindanao at Visayas.
Ang unang bituin ay para sa Luzon na ang pangalan ay mula sa “lusong” na ginagamit sa pagtanggal ng ipa at darak
sa bigas. Ito ay sumasagisag sa kasipagan ng mga Pilipino.
Ang ikalawang bituin ay para sa Mindanao na ang pangalan ay mula sa “danaw” o lawa. Ito ay sumasagisag sa
tungkulin ng mga Pilipino na pangalagaan at ingatan ang kalikasan gaya ng yamang-tubig ng Pilipinas.
Ang ikatlong bituin ay para sa pulo ng Visayas na ang pangalan ay mula sa salitang masaya. Ito ay upang laging
kabakasan ng saya ang mga kilos at kalooban ng mga Pilipino.
Ang araw sa gitna ng tatsulok ay sumisimbolo sa kaliwanagan ng isipan. Ang walong sinag naman kumakatawan
sa mga walong lalawigan na unang naghimagsik upang ipagtanggol ang kalayaan ng bayan – Maynila, Bulacan,
Pampanga, Nueva Ecija, Bataan, Laguna, Batangas, at Cavite.
Ang watawat ng Pilipinas ay natatangi. Naihahayag nito kung ang bansa ay nasa digmaan. Kapag ang pulang kulay
ay nasa itaas, nangangahulugan na ang Pilipinas ay nasa digmaan.
Ang Watawat ng Pilipinas ay dinesenyo ni Emilio Aguinaldo. Ito ay unang tinahi sa loob ng limang araw sa
HongKong nina Marcela Agoncillo, Lorenza Agoncillo at Delfina Herbosa Natividad.
Iniladlad sa unang pagkakataon ang watawat ng Pilipinas sa bintana ng bahay ni Emilio Aguinaldo noong Hunyo
12, 1898.
2. Pambansang Awit : Lupang Hinirang
Bayang Magiliw
Perlas ng Silanganan,
Alab ng puso
Sa dibdib mo'y buhay.
Lupang Hinirang,
Duyan ka ng magiting,
Sa manlulupig,
'Di ka pasisiil.

10. Sa dagat at bundok,
Sa simoy at sa langit mong bughaw,
May dilag ang tula
At awit sa paglayang minamahal.
Ang kislap ng watawat mo'y
Tagumpay na nagniningning,
Ang bituin at araw niya
Kailan pa ma'y 'di magdidilim.
Lupa ng araw, ng luwalhati't pagsinta,
Buhay ay langit sa piling mo;
Aming ligaya, na 'pag may mang-aapi
Ang mamatay nang dahil sa 'yo.
Ang himig ng Pambansang Awit ng Pilipinas ay ginawa ng pianistang si Julian Felipe ayon sa kahilingan ni Hen.
Emilio Aguinaldo nang hindi niya nagustuhan ang komposisyon ng isang Pilipinong nasa Hong Kong.
Ang orihinal na komposisyon ni Felipe ay pinamagatang “Marcha Filipina Magdalo”. Tinugtog niya ito sa
unang pagkakataon isang araw bago ang pagdeklara ng kasarinlan sa harap ng mga pinuno ng rebolusyon na
nagkaisang aprobahan rito.
Noong Hunyo 12, 1898, tinugtog ang komposisyon ni Felipe habang inilaladlad sa unang pagkakataon ang
bandila ng Pilipinas sa bintana ng mansion ni Aguinaldo.
Pinalitan nila ng “Marcha Nacional Filipina” ang titulo nito at agad na naging “National Anthem” kahit wala pa
itong liriko o titik.
Nang sumunod na taon, isang tula na may titulong “Filipinas” na bumagay sa komposisyon ni Felipe ang
isinulat ng isang batang sundalo na si Jose Palma. Ito ang ginawang opisyal na liriko ng Pambansang Awit.
Noong Panahon ng mga Amerikano, isinalin sa Ingles ang liriko ng Pambansang Awit. Ang unang pagsasalin ay
ginawa ni Paz M. Benitez ng Unibersidad ng Pilipinas. Gayunpama’y pinaka-kilalang bersyon ang isinulat nina Mary
A. Lane at Sen. Camilo Osias, na kilalang “Philippine Hymn”.
Naging opisyal ang Pambansang Awit na may lirikong Ingles sa batas ng Commonwealth Act 382 na ipinasa ng
Kongreso ng Pilipinas noong Disyembre 5, 1938.
Noong mga taong 1940, nagsimulang lumabas ang bersyong Tagalog ng Pambansang Awit. Noong 1948,
inaprubahan ng Departamento ng Edukasyon ang “O Sintang Lupa” bilang Pambansang Awit sa Pilipino.
Noong 1954, si Gregorio Hernandez, Jr., Kalihim ng Edukasyon na ay bumuo ng komite para baguhin ang mga
titik ng Pambansang Awit. Nagawa ang bagong bersyon na pinamagatang “Lupang Hinirang”. Nagkaroon lang ito ng
kaunting rebisyon noong 1962.
Sa bisa ng isang batas sa mga Bagong Pambansang Sagisag ng Pilipinas noong 1998, nakum-pirma ang
bersyong Filipino ng Pambansang Awit.
Ayon sa batas, tanging ang bersyong Filipino ng Pambansang Awit ang dapat gamitin ngayon. Ngunit, ang
opisyal na liriko sa Kastila ay nananatiling ang gawa ni Palma at sa Ingles naman ay ang gawa nina Lane at Osias
kahit hindi ito bahagi ng opisyal na Pambasang Awit ng Pilipinas.
Ito rin ay dapat awitin nang ayon lamang sa tugtog o komposisyon ni Julian Felipe.
Dapat awitin nang madamdamin ang Lupang Hinirang. At bilang paggalang, lahat ng uma-awit nito ay dapat
nakaharap sa nakaladlad na Pambansang Watawat ng Pilipinas (kung mayroon) at kung wala naman, ay dapat
humarap sa bandang tumutugtog o sa konduktor o tagakumpas. Bilang pagpupugay, dapat ilagay ang kanang kamay
sa tapat ng kaliwang dibdib mula sa unang nota ng awit.
3. Pambansang Wika: Filipino
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh
Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ NGng
Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv
Ww Xx Yy Zz
Taong 1937, ang Instituto ng Pambansang Wika ay binuo ng Unang Pambansang Asembleya. Pumili sila ng
wikang pagbabasehan ng wikang pambansa. Pinili nito ang Tagalog . Ang Pambansang Wika ay nakilalang Pilipino
noong 1961. Pagkaraan ng ilang taon, pinalitan ang pangalan nito ng Filipino.
Sa Saligang Batas ng 1987, ang Filipino ang itinakdang pambansang wika at isang opisyal na wika ng Pilipinas.
Nagkaroon ng mga pagbabago ang alpabetong Pilipino hanggang naging 28 ang mga letrang bumubuo dito.
Ang Linggo ng Wika ay ipinagdiriwang sa Pilipinas sa buwan ng Agosto. Karaniwang itinatapat ito sa Agosto 18 na
kaarawan ni Pangulong Manuel L Quezon, na siyang tinaguriang “Ama ng Wikang Pambansa”.
4. Pambansang Bayani: Dr. Jose Rizal
Si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda ay isinilang noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna.
Si Rizal ay pampito sa labing-isang anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo. Ang kanyang mga
kapatid ay sina Saturnina, Paciano, Narcisa, Olympia, Lucia, Maria, Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad.

11. Ang ama ni Rizal ay isang matagumpay na negosyante at magsasaka. Ang kanyang ina, na may tindahan sa
isang bahagi ng ibaba ng kanilang bahay ay matalino at edukada na mahilig sa literature at matematika.
Lumaki si Rizal sa isang pamilyang sagana sa mga pangangailangan dahil sa kasipagan ng mga magulang.
Itinuturing na prominente ang kanilang pamilya sa panahon ng kolonisasyon.
Mula sa kanyang kamusmusan ay sagana si Rizal sa pagkalinga at pagmamahal ng kanyang pamilya. Matiyaga
siyang bina-basahan ng kanyang ina ng mga tula at kuwento sa gabi. Sa edad na tatlo ay natuto na siyang sumulat at
magbasa.
Mula pagkabata, nasaksihan niya ang karahasan ng mga Kastila sa mga Pilipino.
Edad 10 si Rizal nang pagbintangan ang kanyang ina sa isang kasalanang hindi nito ginawa. Pinalakad si Donya
Teodora nang mahigit 20 milya papunta sa kapitolyo ng Sta. Cruz ng mga Kastilang opisyal na pinapakain nila sa
kanilang tahanan.
Sa kabila ng mga aksyong legal at mga apela sa Maynila, nakulong pa rin si Donya Teodora nang mahigit
dalawang taon.
Nang sumiklab ang pag-aalsa sa Cavite, pinagbintangang kasabwat kaya pinatay ng mga Kastila ang mga paring
sina Gomez, Burgos at Zamora. Ang kapatid ni Rizal na si Paciano ay nagtago dahil guro nito si Padre Jose Burgos,
isa sa tatlong paring martir.
Upang makaiwas sa lalo pang pag-uusig ng mga Kastila, nagpalit ng apelyido ang pamilya. Ang Mercado ay
naging Rizal.
Sa panahong iyon, pinag-iinitan ang mga Pilipinong matalino at may kakaibang kakayahan.
Ngunit hindi nila napigilan si Rizal. Siya’y nakapag-aral sa magagandang eskuwelahan, natuto, lalong nahasa
ang talino, kakayahan at talento at nakapaglakbay sa maraming panig ng mundo.
Si Rizal ay nakilala bilang isang magaling na manggagamot, pintor, arkitekto, magsasaka, orador, guro,
enhinyero, manunulat at iba pa.
Inihayag ni Rizal ang kanyang pagiging makabayan at tumulong upang buksan ang isipan ng mga Pilipino upang
ipaglaban ang kalayaan. Ito ay sa pamamagitan ng kanyang pagsusulat. Ang pinakatampok niyang akda ay kanyang
dalawang nobela na “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo”.
Dahil sa kanyang mga panulat at sa adhikaing makalaya ang Pilipinas mula sa mga Kastila, si Rizal ay
pinaratangang taksil sa pamahalaan. Siya ay ipinakulong at binaril ng mga Kastila sa Luneta noong Disyembre 30,
1896.
5. Pambansang Tirahan: Bahay Kubo
Ang tipikal na Bahay Kubo ay simple at munting tirahan na yari sa mga materyal gaya ng kawayan, buho at nipa
o kogon.
Sa panahon ngayon, ang Bahay Kubo ay halos nakikita na lamang sa mga liblib na lugar ng bansa at sa mga
bukid. Karaniwan itong pahingahan ng magsasakang galing sa pagtatrabaho sa bukid.
Gayunpaman, ginagawa rin itong pang-akit sa mga turista o bakasyunista sa mga piling pasyalan o pook-bakasyunan
gaya ng mga resort.
6. Pambansang Puno: Narra
Ang Narra ay matuwid, matigas, matibay at matatag na punongkahoy. Ang mga katangiang ito ng Narra ay
maihahalintulad sa mga Pilipino.
Ang Narra ay matatagpuan sa buong bansa ngunit ang karamihan ay sa Bicol, Mindanao at sa Lambak ng
Cagayan.
Dahil sa magandang uri ng kahoy nito, mainam itong gawing mga muwebles at gamit sa pagpapatayo ng mga
bahay.
7. Pambansang Bulaklak: Sampaguita
Maputi at mabango ang Sampaguita. Simbolo ito ng kalinisan.
Ang pagtitinda ng sampagita ay karaniwan na ring hanapbuhay ng ilang mga Pilipino. Tinatalian nila ito at
ginagawang kuwintas, “corsage” o korona sa mga pagdiriwang. Ginagamit din ang mga ito sa pag-welcam ng mga
panauhin. Ang langis nito ay dini-distill at ipinagbibili.
Ang Sampaguita ay naging Pambansang Bulaklak ng Pilipinas mula noong 1934.
Ang bayan ng San Pedro, Laguna ay kilala bilang Bayan ng Sampaguita ng Laguna”. Bilang pangunahing
suplayer ng Sampaguita sa buong Laguna at Metro Manila, ang produksiyon nito ang isa sa mga pinagkakakitaan ng
maraming mamamayan sa bayang ito.
Ipinagdiriwang ang “Linggo ng Sampaguita” sa San Pedro, Laguna tuwing Pebrero 16 – 20.
8. Pambansang Prutas: Mangga
Ang Mangga ay may iba’t ibang uri ngunit halos lahat ay hugis-puso. Marahil ito ang isa sa mga pinagbasehan
kung bakit ito ang naging Pambansang Prutas ng Pilipinas. Maaari kasi itong sumagisag sa pagiging mapagmahal ng
mga Pilipino.
Ang pangalan ng prutas na ito ay hango sa salitang Tamil na “maangai” o sa salitang Malayalam na “maanga”.
Pinasikat ito ng mga Portugis pagkatapos ng kanilang eksplorasyon sa India kaya naging “manga” sa Portugis.

12. Ang Mangga ay may makinis na balat. Karamihan ay dilaw ang kulay nito kapag hinog na. Berde ang kulay
nito kapag hilaw pa.
Masarap itong kainin, hilaw man o hinog.
Kapag hilaw, kadalasan itong tiniternuhan ng bagoong na alamang o asin at nilalagyan pa ng pampaanghang.
Ginagamit din itong pang-asim sa sinigang na isda.
Kapag hinog, masarap itong kainin kahit walang ibang halo. Kilala kahit sa ibang bansa ang pinatuyong matamis
at hinog na mangga.
Hilaw man o hinog, inihahalo ito sa mga inuming pampalamig, “shake”, sorbetes at maging sa “pie”.
Karaniwan na ang puno ng Mangga sa maraming bahagi ng Pilipinas. Tumataas ito hanggang 40 metro.
Pagkatapos ng pamumulaklak, ang prutas ay umaabot ng 3 hanggang anim na buwan para mahinog.
Dahil sa maraming produksyon ng Mangga sa Pilipinas, ito ay dinadala at ibinebenta na sa ibang bansa.
Partikular na kilala at hinahangaan ang magandang kalidad ng mga Mangga sa isla ng Guimaras.
Isa ang Pilipinas sa nangungunang 12 na bansa sa buong mundo sa produksyon ng Mangga noong 2005.
9. Pambansang Dahon: Anahaw
Ang dahon ng Anahaw ay malapad na korteng pamaypay.
Kapag tag-ulan, ginagamit ito ng mga magsasaka na panakip sa kanilang likod. Ito ay karaniwang tumutubo sa
mga kagubatan sa maraming bahagi ng kapuluan.
Ang dahon ng Anahaw ay ginagawa ring pamaypay, banig at pambubong ng bahay.
Ang puno nito na tumataas hanggang 20 metro at may diametrong 20 centimetro ay karamihang ginagamit sa
mga palaisdaan. Ang kahoy nito ay ginagamit na haligi at sahig ng mga bahay sa kanayunan. Maganda rin itong
materyal sa paggawa ng pana, baston at iba pa.
Ang buko ng Anahaw ay puwedeng gulayin.
Inaalagaan din ang Anahaw bilang ornamental. Maganda itong pandagdag sa dekorasyon kapag may
pagdiriwang.
10. Pambansang Hayop: Kalabaw
Ang Kalabaw ay masipag, matiyaga, malakas at maamong hayop na inaalagaan ng mga magsasakang Pilipino.
Ang mga katangiang ito ay maihahalintulad sa mga katangian ng mga Pilipino.
Sadyang maasahan ang kalabaw sa maraming gawaing-bukid lalo na sa pag-aararo at paghihila ng mga
mabibigat na bagay.
Ang kalabaw ay malaking hayop at karaniwang itim ang kulay. Albinong kalabaw ang tawag sa hindi itim.
Minsan lamang manganak sa loob ng isang taon ang kalabaw.
Likas na tahimik ang kalabaw. Bihira lamang itong mag-ingay. Kalimitan, sa umaga at sa hapon ito
nanginginain ng mga damo.
Kapag hindi nagtatrabaho, ang kalabaw ay namamahinga sa putikan o kaya ay lumalangoy sa ilog.
11. Pambansang Ibon: Agila
Ang Agila ng Pilipinas na dating kilala bilang “monkey eating eagle” ay itinuturing na isa sa mga pinakamalaki,
pinakama-kapangyarihan, at pinakatanging uri ng agila sa buong mundo.
Ang mag-asawang Agila ay magkasama habambuhay. Ang babae ay nangingitlog ng isa lang. At ang inakay ay
inaalagaan ng mag-asawang Agila sa loob ng mga 20 buwan. Dahil minsan lamang mag-prodyus sa loob ng 2 taon,
mabagal silang dumami.
Maaring mabuhay ang ibong ito sa loob ng 30 hanggang 60 taon ngunit nakakalungkot na sa kasalukuyan, isa ito
sa mga ibon na “critically endangered” o nanganganib mawala.
Kaya ang Philippine Eagle Foundation sa pakikipagtulungan sa pamahalaan ay nagsisikap maprotektahan at
maparami ang ibong ito. Ito ay sa suporta rin ng mga pribadong indibidwal na nagmamalasakit sa Agila ng Pilipinas.
12. Pambansang Isda: Bangus
Ang Bangus ay isang uri ng isdang tabang. Inaalagaan at pinalalaki ito sa mga palaisdaan. Puti ang kaliskis nito
at malinamnam ang laman. Bagama’t matinik ang Bangus, paborito ito ng maraming Pilipino.
Karaniwang niluluto ang Bangus na inihaw, sinigang, paksiw, prito at pansahog sa mga gulay. Masarap din
itong gawing relyeno. Sa lutong ito, tinatanggalan na agad ng mga tinik ang Bangus. Karaniwan na rin sa mga
pamilihan ang “boneless Bangus”. Bukod sa masarap, wala na itong tinik at lulutuin na lang. Tinatangkilik ito ng
maraming mamimili.
13. Pambansang Kasuotang Panlalaki: Barong Tagalog
Ang Barong Tagalog ay panlalaking pormal na kasuotang na may burda.
Ang salitang “Barong Tagalog” ay may literal na kahulugang “damit o baro ng Tagalog”.
Karaniwang gawa ito sa manipis at magaang tela tulad ng piña at jusi. Tak awt ang pagsusuot nito. Kadalasan itong
ginagamit sa mga kasalan at mga pormal na pagdiriwang.
Sinasabing ang pagsusuot nito ay nagsimula pa bago ang panahon ng mga Kastila.

13. Ngunit may mga eksplanasyong historikal na nagsasabing nauso ang Barong Tagalog sa Panahong Kolonyal ng mga
Kastila noong 1565 hanggang 1898.
Noong nagsimula ang pamumuno ng mga Kastila sa Pilipinas, ipinatupad nila ang pagsusuot ng Barong Tagalog
ng mga kalalakihang Pilipino. Ito ay upang makilala agad ang mga Pilipino.
Isang dahilan diumano kumbakit tak awt ang pagsusuot nito at manipis ang telang ginagamit ay dahil mas angkop sa
panahong tropikal ng bansa.
Ang isa pang sinasabing dahilan kaya ipinagbawal ang pag-tak in ng barong ay dahil palatandaan daw ito ng
pagiging mas mababa ng mga katutubo. At kailangang manipis ang tela o materyal na gagamitin ay upang hindi
makapagtago ng armas na magagamit laban sa mga namumunong Kastila. Ipinagbawal din ang bulsa sa Barong para
maiwasan daw ang pagnanakaw.
Sa paglipas ng mga taon, nagkaroon ng tinatawag na “new middle class” o “principalia” sa mga Pilipino. Sila ang
mga Pilipinong naging bihasa sa mga Batas ng Kastila, umunlad ang pamumuhay dahil nagtagumpay sa
pagnenegosyo o sa pagsasaka at nagkaroon ng maraming lupa.
Nabigyan sila ng mga tanging prebilihiyo gaya ng pagtatayo malalaking bahay sa kabayanan at karapatang bumoto.
Pero kailangan pa rin nilang mag-Barong Tagalog.
Nakilala ang Barong Tagalog pagkatapos itong ideklara ng Unang Pangulo ng Pilipinas na si Manuel L. Quezon
bilang Pambansang Kasuotan. Pinaganda ang mga disenyo o burda at tela ng kasuotang sinasabing nagmula pa sa
panahon bago ang mga Kastila. At ito’y naging opisyal na simbolo ng pagtutol ng mga Pilipino sa kolonisasyon.
Lalo pang sumikat ang Barong Tagalog nang gamitin ito ni Pangulong Ramon Magsaysay sa mga pormal na
pagtitipon lalo na sa kanyang pagkakatalaga bilang pangulo. Siya ang unang Pangulo ng Pilipinas na gumamit ng
Barong Tagalog sa kanyang “portrait”.
Noong 1975, lalo pang nakilala ang Barong Tagalog nang iproklama ni Pangulong Ferdinand Marcos ang opisyal
na “Linggo ng Barong Tagalog” (Hunyo 5 – 11). Ito ay sa layuning palawakin ang paggamit ng nasabing kasuotan.
Ngayon, paborito pa rin ng mga Pilipino ang Barong Tagalog. Ginagamit ito sa mga pormal na pagdiriwang at
tanging okasyon. Tak awt pa rin ang pagsusuot nito. Pero ang mga disenyo at tela ay mas pinagaganda pa.
Isang malaking pinagkakakitaan ng mga Batangueño ang industriya ng Barong Tagalog.
14. Pambansang Kasuotang Pambabae: Baro’t Saya
Ang Baro ay walang kuwelyo at manipis ang tela na kasuotang pang-itaas ng mga kababaihang Pilipino.
Ang Saya ay mahabang palda na gawa sa mas makapal na tela ng koton, sinamay at iba pang kauri ng mga ito.
Kadalasan, ang dalawang pirasong kasuotang ito ay may kasama ring tapis na ginagamit na pampatong sa saya at
alampay na pantakip sa dibdib.
Habang lumilipas ang panahon, ang saya ay halos nananatiling simple. Ang baro naman ay nagkaroon ng iba’t
ibang disenyo. Hindi lang lalong gumanda kundi naging bongga ito dahil sa mga burda, sekwins at iba pang palamuti
na inilalagay dito.
15. Pambansang Laro: Sipa
Ang larong Sipa ay sumasagisag sa pagiging mabilis sa mga hakbanging dapat isagawa.
Ang mga manlalaro ay gumagamit ng maliit na bakal na may buntot o kumpol ng mga goma o tinastas na sako.
Sinisipa ito ng mga manlalaro.
Ang Sipa ay katumbas din ng Sepak Takraw na ang layunin ng mga manlalaro ng bawat grupo ay patagalin ang
bola sa ere.
16. Pambansang Sayaw: Cariñosa
Ang Cariñosa ay isang uri ng sayaw na kilala sa buong Pilipinas. Ang salitang Cariñosa ay salitang Kastila na
ang ibig sabihin ay mapagmahal, maganda, o palakaibigan.
Gamit ang pamaypay o panyo, ang mga mananayaw ay ay mga hakbang ng pagtataguan at panunukso na
naghahayag ng damdamin sa isa’t isa. May mga iba pang bersyon ang sayaw na Cariñosa pero ang “Taguan” ang
pinakakaraniwan sa lahat.
17. Pambansang Pagkain: Lechon (Buong Baboy na Inihaw)
Ang Lechon o buong Baboy na inihaw ay paboritong handa ng mga Pilipino sa mga pistahan at mga tanging
pagdiriwang.
Simbolo ito ng kasaganaan dahil ito ay karaniwang nakikita sa hapag at handaan ng mga Pilipinong nakaririwasa
ang pamilya.

14. MGA KILALANG KASUOTANG PILIPINO
1. Barong Tagalog 2. Baro’t Saya
Iba’t – ibang Uri ng Kasuotan
1. Damit Pambahay – Ito ay damit na maluwang at maginhawa sa katawan tulad ng duster, shorts, t-shirt, at mga
luma ngunit maayos pang damit. Ito ay karaniwang yari sa telang bulak o koton.
2. Damit Pantrabaho – Ito ay damit yari sa matibay na tela tulad ng maong, na hindi kaagad kinakapitan ng dumi.
Mayroon ding damit pantrabaho na ipinapatong lamang sa kasuotan upang di ito marumihan, tulad ng epron.
3. Damit Panlaro – Ito ay magaan at maluwag upang maging malaya at maginhawa ang pagkilos ng katawan. Ang
mga halimbawa nito ay kamiseta, t-shirt, shorts, at bloomer.
4. Damit Pantulog – Ito ay kasuotang manipis, maluwang, at maginhawa tulad ng padyama at nightgown. Ang mga
luma ngunit malilinis na damit ay maaari ring gamiting pantulog. Ang mahalaga ay magpalit ng damit bago
matulog.
5. Damit Pamasok – Ito ay ang uniporme na ginagamit sa pagpasok sa paaralan. Karaniwan, ito ay blusa at palda sa
babae at polo at long pants o short sa mga lalaki. Dahil sa ginagamit ito sa araw-araw, ang uniporme ay dapat na
madaling labhan, patuyuin, at plantsahin.
6. Damit Panlakad – Ito ay magara at naiiba sa karaniwanng damit na isinusuot sa araw-araw. Ito ay ginagamit
kapag may okasyon tulad ng pista, handaan, salu-salo, o iba pang pagdiriwang na dadaluhan.
7. Damit Pantag-init – Ito ay manipis at nagbibigay ng magaan na pakiramdam sa katawan kaya isinusuot kapag
maiinit ang panahon. Yari ito sa telang bulak o koton kaya naiiwasan ang pagkatuyo ng pawis sa katawan.
8. Damit pantaglamig – Ito ay yari sa makapal na tela o kaya’y galing sa hayop tulad ng tupa. Ang damit pantag-
lamig ay nagbibigay proteksyon sa katawan upang di ito makaramdam ng ginaw. Ang mga halimbawa nito ay
dyaket at sweter.
9. Damit Pantag-ulan – Ito ay kasuotang yari sa plastik o goma. Ipinapatong ito sa damit upang di mabasa ng ulan.
Proteksyon din ito laban sa lamig. Ang mga halimbawa nito ay kapote at dyaket na pantag-ulan.
10. Damit panloob – Ito ay ginagamit upang magbigay-proteksyon sa katawan lalo na sa maseselang bahagi nito.
Kabilang sa damit- panloob ang kamison, kamiseta, sando,salawal,panty, at brief.
Kasuotan ng Iba’t Ibang Pangkat etniko sa Luzon at ang Kanilang Kultura
1. Aeta
Matatagpuan ang pangkat ng mga aeta sa halos lahat ng dako ng kapuluan. May
iba't iba silang pangalan sa iba't ibang lugar. Higit silang marami sa Luzon. Aeta
o Ayta ang tawag sa kanila sa hilagang Luzon. Ibuked naman ang tawag sa mga
aetang nakatira nang malayo sa mga kapatagan. Sa Kofun, Diango, Paranan at
Assao sa Cagayan, Ugsig at Aita ang tawag sa kanila. Sa Palawan, Batak ang
tawag sa kanila. Sa Silangang Quezon, Rizal at Bulacan, Dumagat ang tawag sa
mga Aeta.
Nawala na ang orihinal na wika ng mga Aeta dahil inangkin na nila ang wika ng
mga tagakapatagan na kanilang nakakasalamuha. Hindi pa rin naalis sa kanila
ang kultura ng pangangaso at paghanap ng mga pagkain mula sa mga halaman
sa kapaligiran. Bihasa rin ang mga babae at batang Aeta sa tradisyunal na paraan
ng pangingisda gamit ang sima, bitag, lambat at sibat.
Pulut-pukyutan ang espesyal na pagkain para sa mga Pinatubo Aeta at Ibuked
Ayta. Kumakain din ang mga Pinatubo Aeta ng umok o maliliit na pukyutan at
ng latak na nakukuha sa bahay ng pukyutan.
Pamilya ang pangunahing yunit ng lipunang Aeta. Gayunpaman, tinutulungan
din ng pamilya ang kapamilyang namatayan ng asawa. May pantay na karapatan

15. ang kanilang mga anak at mahigpit ang pagkakaugnay ng magulang at anak. Isa lamang ang asawa ng bawat Aeta.
Bawal sa kanila ang pag-aasawa sa malapit na kamag-anak. Ngunit pinapayagan ang ilan na magpakasal sa pinsang
buo matapos ganapin ang ritwal na “paghihiwalay ng dugo.”
Nakabatay sa paggalang sa matanda ang sistemang pulitika ng mga Aeta. Ang mga iginagalang na pangkat ng
matatanda ang nagpapanatili ng katahimikan at kapayapaan sa pamayanan. Ang kinikilalangbatas ay yaong nabuo
mula sa tradisyon.
Naniniwala ang mga Aeta na may mga ispiritu ang lahat ng mga nasa kapaligiran tulad
ng ilog, dagat, bundok at iba pa. Ito ang dahilan kung bakit kanilang iginagalang ang kalikasan. Hindi sila pumuputol
ng puno kung hindi rin lamang kailangang-kailangan. Naniniwala silang iniinsulto ang ispiritu ng kalikasan kapag
inaaksaya ito. Panget sila.
2. Tinguian
Matatagpuan ang mga Tinguian sa Abra. Nagtatanim sila ng palay sa
mga kapatagan at sa mga bai-baitang na palayan. Mahilig sila sa musika, damit at
personal na palmuti. Naglalagay sila ng tatu at iniitiman ang ngipin upang akitin
ang napupusuan.
Naniniwala ang mga Tinguian sa pagkakaroon ng isang asawa lamang.
Itinuturing nilang krimen ang pagtataksil sa asawa at pinapatawan ng malaking
multa ang sinumang muling nagtataksil. Walang multa kung kusa ang
paghihiwalay ng mag-asawa.
3.Tagbanua
Naninirahan ang mga Tagbanwa sa baybaying dagat sa
gitnang Palawan. Nabubuhay sila sa pamamagitan ng pangingisda,
paghahalaman at pangangaso.
Mayroon na ring pampulikang balangkas ang mga Tagbanwa.
Masakampu ang kanilang tawag sa pinuno ng pangkat. Blusang mahahaba
ang manggas at makukulay na paldang patadyong ang kasuotan ng mga
babae samantalang nagsusuot lamang ng bahag ang mga lalaki. May bahid
ng Malayo-Polinesiya at Indyan ang mga Tagbanwa.
4. Mangyan
Naninirahan sa mga liblib na pook ng
Mindoro ang mga Mangyan. Mahiyain silang tribo.
Kayumanggi ang kanilang kulay, itim ang buhok,
may maamong mata at katamtaman ang tangkad.
May iba’t ibang tribu ng Mangyan.
Tinatawag na Hanunuo ang isang grupo ng
Mangyan na ang ibig sabihin, sila ang tunay na
Mangyan. Kumukuha sila ng ikinabubuhay sa mga
kagubatan, pangisdaan at kalakalan sa Mindoro.
Sa kasalukuyan, sinauna pang alpabeto ang
gamit sa pagsulat ng mga pagpapantig. Ang
ambahan ang kanilang natatanging panitikan na kanilang napanatili sa pamamagitan ng pag-ukit nito sa mga kutsilyo,
mga kagamitan at sa mga lukas o lalagyan ng nganga.
Ang mga Alangan o Mangyan sa hilaga ang purong Mangyan. Mayroon silang tipong Negrito. Sa mga
kasukalan ng Mindoro sila nananahanan at kamote ang kanilang pangunahing pagkain.

16. 5. Ifugao
Sa gitnang bahagi ng hilagang Luzon ang tirahan ng mga Ifugao.
Galing sa salitang ipugo na ang ibig sabihin ay "mula sa mga burol" ang
salitang Ifugao.
Ang tipikal na pamayanan ng mga Ifugao ay ang tumpok ng mga
kwadradong kubo na natutukuran ng poste. Tulad ng ibang lipunan,
mayroon ding mga ari-arian ang mga Ifugao. Ang mga mayaman at mga
may titulo ang nag-aari ng maraming hinagdang palayan. Tuwing may
pagdiriwang ang mayayaman tulad ng kasal o libing, masagana ang
handaan.
May kanya-kanyang gawaing ginagampanan ang bawat Ifugao.
Iniuukol nila ang kanilang maghapon sa paggawa. Katulad ng ibang
pangkat, mayroon ding diborsyo sa mga Ifugao. Naniniwala sila sa
pagkakaroon ng iisang asawa.
6. Kalinga
Matatagpuan ang mga Kalinga sa pinakahilagang bahagi ng Luzon.
Mahilig sila sa makukulay na pananamit at pampaganda. Napakahalaga sa
kanila ng mga pampalamuting alahas sa buong katawan. Ang ibinibigay na
dote para sa ikakasal ay tinatawag na ballong o kalon. Maaaring magkaroon
ng higit sa isang asawa ang isang Kalinga.
Bilang mga mandirigma at mamumugot, ginagawa ng mga Kalinga
ang budong, isang kasunduang pangkapayapaan, upang maiwasan nila ang
pakikidigma sa isa't isa.
7. Itawes
Matatagpuan ang mga Itawes sa timog-kanlurang bahagi ng
Cagayan. Ang Itawes ay nagmula sa mga salitang I at tawid na
nangangahulugang "mga tao sa kabila ng ilog". Kilala rin sila sa tawag na
Itawit, Tawish, Itawi at Itaves. Karaniwang naninirahan ang mga Itawes sa
isang pamayanan kasama ang mga Ibanag kaya Ibanag din ang ginagamit
nilang wika.
Pangunahing ikinabubuhay ng mga Itawes ang pag-aalaga ng
hayop, pangangaso, pangingisda, paggawa ng alak, bulak paghahabi at
pagsasaka.
8. Gaddang
Tinatawag ding Gadam, Gaddanes o Iraya ang
mga pangkat-etnikong ito na matatagpuan
sa Nueva Vizcaya at Isabela. Tahimik at matulungin ang
mga Gaddang bagaman handa silang makipaglaban kung
kinakailangan.
Pagsasaka ang pangunahing ikinabubuhay ng
mga Gaddang. Gabi, palay, sili, bawang, tubo at iba
pang gulay ang kanilang itinatanim. Pangalawang
pinagkukunan ng kanilang ikinabubuhay ang
pangingisda, pangangaso at pagtitinda.

17. 9. Kankana-ey
Ang mga Kankana-ey ang pangatlo sa pinakamalaking pangkat
sa bulubunduking lalawigan ng hilagang Luzon. May dalawang pangkat ang
Kankana-ey sa Mankayan, Bakun, Kubungan, Buguias at sa mataas na bahagi
ng Benguet. Halos walang ipinagkaiba ang dalawang pangkat na ito ng
Kankana-ey. Kapwa sila kayumanggi, kadalasang may mga tatu, may
malalaking mata at mauumbok na pisngi.
Mga magsasaka ang mga Kankana-ey. Nagsasaka sila sa
pamamagitan ng kaingin sa gilid ng mga bundok. Pangunahing pinagkukunan
ng kanilang kabuhayan ang pangangaso at pangingisda. Hinuhuli nila ang usa
at baboy damo sa pamamagitan ng aso at lambat.
Walang pormal na pamunuang pulitikal ang lipunang Kankana-ey. Ang kadangyan o baknang na tradisyunal
na aristokrasya ang may malaking impluwensya sa lipunan. Naniniwala sila sa pagkakaroon ng iisang asawa. Ang
pamilya ang pangunahing yunit ng lipunan. Ang ama ang puno rito. Siya ang inaasahang magbibigay ng lahat ng
kabuhayan ng pamilya.
10. Ilongot
Nangangahulugan na "mula sa gubat" ang pangalang Ilongot, ang
pangkat na matatagpuan sa kagubatan ng Isabela at Nueva Vizcaya. Kung
minsan, tinatawag din silang Ilongotes o Ibilao. Mahilig silang gumamit ng
pana na kanilang natutuhan sa mga Negrito. Nagsasaka ng
palay, tabako, saging, kamote at gulay ang mga Ilongot. Nanghuhuli rin sila ng
baboy-ramo, usa at ibon sa gubat. Kanilang ipinagpapalit ng tela, kutsilyo
at asin ang mga produktong ito sa mga nasa kapatagan.
Sumasamba sa maraming diyos ang mga Ilongot. Bukod dito,
sinasamba rin nila ang araw,kaluluwa ng mga namatay at iba pang kaluluwa sa
kalikasan.
11. Ibaloy
Ang mga Ibaloy ay matatagpuan sa mga munisipalidad ng Kabayan, Bokod, Sablan, Tublay, La
Trinidad, Itogon, Benguet at Tuba sa timog-silangan ng Benguet. Kasama sa wika ng mga
Ibaloy ang ilang salitang Ilokano at Pangasinense.
Ang mga Ibaloy ay kayumanggi, mababa at may matipunong pangangatawan.
Nakatira ang mga Ibaloy sa mga mabundok at mabatong lugar. Gawa sa kogon o nipa ang
karaniwang bahay ng mga Ibaloy. May pintuan itong nakaharap sa hilaga o silangan at
walang bintana. Marami silang kasanayan para sa pag-aangkop sa kapaligiran tulad ng
hagdang-hagdang taniman sa gilid ng bundok at pagpapatubig sa mga ito sa tulong ng mga
tubong kawayan.
Masisipag na magsasaka ang mga Ibaloy. Nagtatanim sila ng lahat ng uri ng
gulay, strawberry at mga prutas. Mga lalaki ang naghahabi ng basket.
Dati, ang tungtong o konseho na binubuo ng baknang o mayayamang pangkat at matatalino ang nagpapasya
sa pamayanan. May mga batas sila na sumasakop sa mga kaugalian sa kasal, diborsyo, pagmamana at mga krimen.
Kinikilala rin nila ang kapangyarihan ng pambansang pamahalaan.
Sa kasalukuyang panahon, nananatili pa rin ang kasalng mga Ibaloy sa simbahang Katoliko ngunit sinusunod
pa rin nila ang kasunduan ng anak na ipakakasal. Sa handaan, tradisyong Ibaloy pa rin ang nasusunod.
12. Isneg
Kilala rin sa tawag na Apayao o Ina-gang mga Isneg na matatagpuan sa Kalinga at
Apayao. Karaniwan na sa matatarik na dalisdis at mabababang burol na malapit sa mga
ilog nagtatatag ng pamayanan ang mga Isneg.
Bigas ang pangunahing pagkain ng mga Isneg. Maliban sa palay, nagtatanim sila
ng mais, kamote, taro at tubo para sa paggawa ng basi. Ginagawa nila ang pagtatanim
matapos ang ilang ritwal o seremonya ayon na rin sa kanilang paniniwala na kaugnay
ng lupa, gubat at ilog ang buhay. Ayon sa kanilang batas, ang pag-aaring lupa ay batay sa
pagiging una sa paggamit nito, aktwal na paggamit at pagtira rito at kung ito ay
namamana.

18. Naiiba ang anyo ng bahay ng mga Isneg sa mga bahay ng iba pang pangkat-etniko sa Cordillera. Hugis-
bangka ang bahay ng mga Isneg na kanilang tinatawag na binuron. Maraming pamilya ang maaaring tumira sa
binuron na may isang silid lamang.
13. Ivatan
Mga mamamayan ng Batanes ang mga Ivatan. Relihiyoso, masisipag,
matitiyaga, magagalang at mapagkakatiwalaan ang mga
Ivatan.Padron:Fact Karaniwan sa kanila ang pagsusuot ng vakul, isang uri ng
sombrero na gawa sa hinabing dahon ng voyavoy.
Madalas na dinaraanan ng bagyo ang Batanes kaya mababang hugis-
kahon ang mga bahay ng mga Ivatan. Gawa ito sa bato, kogon at apog. Mayroon
itong maliliit na bintana.
Mga halamang-ugat ang kanilang itinatanim at ito rin ang kanilang
pangunahing ikinabubuhay.
Sa kasalukuyan, marami na ring mga Ivatan ang nakatapos ng kursong tulad ng inhinyeriya, medisina, edukasyon at
iba pa.
Matatagpuan ang mga Isinay sa Aritao, Bayombong at Dupax sa Nueva Vizcaya. Katulad ng mga Ivatan,
hawig ang kanilang anyo sa mga Ainu ng bansang Hapon at nahahawig ang kanilang wika sa Pangasinense.
Nabibilang ito sa mga diyalekto ng Ilokano.
Kristiyano ang malaking bahagi ng populasyon ng mga Isinay. Bukod sa pagsasaka,isa pa rin sa kanilang
pangunahing ikinabubuhay ang paghabi ng tela.
Pangkat etniko sa Mindanao
1. Maranao
Ang mga Maranao ay nakatira sa paligid ng Lawa ng Lanao – Lanao del Sur, Lanao del Norte, Lungsod ng
Marawiat Lungsod ng Iligan. "Lawa" ang kahulugan ng
salitang "ranao" kung saan hinango ang kanilang pangalan.
Ang Marawiang tinaguriang lungsod ng mga
dugong bughaw na Maranao. Sa malalaking bahay sila
nakatira na may malalawak na pasilyo ngunit walang mga
silid. Tanging ang mga dugong bughaw lamang ang
pinapayagang manumit ng kulay ginto. Kadalasang makikita
ang mga karaniwang Maranao na may dalang nakatiklop na
banig pandanus. Kanila itong ginagamit sa sahig
ng tahanan at sa mga moske.
Buo pa rin at hindi naiimpluwensyahan ang
kulturang Maranao. Nananatili pa rin ang kanilang tunay na
naiibang disenyo at kulay sa kanilang mga gawang ukit,
damit at banig at sa kanilang mga kagamitang gawa sa tanso.
2. T'boli
Sa Cotabato matatagpuan ang mga T'boli. Nangangaso sila, nangingisda at nangunguha ng mga prutas sa
kagubatan na kanilang ikinabubuhay. Kaingin ang sistema ng kanilang pagsasaka.
Gumagawa sila ng tela para sa damit mula sa t'nalak na hinabi mula sa hibla ng abaka.
Walang "pari" ang mga T'boli na gumaganap ng mga sagradong ritwal o
nagsisilbing tagapamagitan sa tao at sa mga bathala. Kadalasang iniuukol ng mga
kababaihan ang kanilang panahon sa pagpapaganda sa sarili. Nagpapahid sila ng
pulot-pukyutan sa mukha, nagsusuot ng maraming hikaw, kwintas, maliliit na
kampanilya at binurdahang damit.
Nagpapalagay rng tatu o hakang ang mga babae. Maaaring mag-asawa nang
marami ang lalaking T'boli.

19. 3. Tausug
Kinikilala sa katapangan at kahusayan sa pakikidigma ang mga
Tausug. Hindi sila kailanman umuurong sa anumang labanan sapagkat
para sa kanila, ang karuwagan ay batik sa karangalan ng pamilya. Likas
na mapagbigay at palakaibigan ang mga Tausug. Nalinang ang ugaling
ito sa kanilang pakikipag-ugnayan at pakikipagkalakalan sa mga tao
sa Timog-silangang Asya.
May pagkakaiba ang mga Tausug na nasa mga burol na tinawag
na tao giniba at nasa mga dalampasigan na tinawag na tao higad.
Mangingisda ang mga nakatira sa malapit sa dagat at magsasaka naman
ang mga nasa loobang bahagi. Naninisid ng perlas ang nasa may
dalampasigan na kanilang ipinagpapalit ng seda,tanso at bakal sa mga
taga-Borneo at Sabah. Kanila ring ipinagpapalit ang mga ito ng pagkain
sa mga magsasaka. Ang kalakalang ito ang nagdala ng Islam sa Sulu.
4. Badjao
Ang pangkat na Badjao ay naninirahan sa Sulu, sa mga bayan ng Maubu, Bus-bus, Tanjung, Pata,Tapul,
Lugus, Bangas, Parang,Maimbung, Karungdung at Talipaw.
Tinatawag din silang Luaan, Lutaos, Bajau, Orang Laut, Samal Pal'u at
Pala'u. Samal ang kanilang wika.
Kahawig ng mga Samal ang kanilang kultura. May haka-
hakang sila at ang mga Samal ay isang pangkat na nagmula sa Johore
sa dakong timog ng pinensulang Malaya.
Nakatira sila sa mga bangkang-bahay. Isang pamilya na may
myembrong 2-13 miyembro ang maaaring tumira sa bangkang-bahay.
Pangingisda ang pangunahin nilang hanapbuhay. Gumagawa
rin sila ng mga vinta at mga gamit sa pangingisda tulad ng lambat at
bitag. Ang mga kababaihan ay naghahabi ng mga banig na may iba't-
ibang uri ng makukulay na disenyo. Magaling din silang sumisid ng
perlas. Dahil malapit sa Tausug, karamihan sa kanila ay Muslim. Gayunpaman, naniniwala pa rin sila sa umboh o
kaluluwa ng kanilang mga ninuno. ito ay pawang katotohanan.
5. Subanon
Ang mga Subanon ay matatagpuan sa mga kabundukan ng Zamboanga del Norte at Zamboanga del Sur.
Kayumanggi sila at may makapal at maitim na buhok. Naniniwala silang sa iisang ninuno lamang sila nagmula.
6. Cuyunon
Ang mga Cuyunon ay naninirahan sa mga pulo ng Busuanga. Agutaya at
Cuyo sa gitna ng Dagat Sulu sa silangan ng Palawan at timog-kanluran
ng Panay. Ayon kay Padre Luis de Jesus,isa sa mgaEspañol na nakarating sa
Cuyo at Busuanga, ang mga Cuyunon ay may dugong Tsino kaya masisipag sila
at matatalino sa kalakalan. Pagkakaingin ang kanilang paraan ng pagsasaka.
Nagtatanim sila ng palay, mais, kamote, at ube. Pangalawang pinagkukunan ng
kanilang ikinabubuhay ang pangingisda.
Pangkat-pangkat ang mga Cuyunon kung magsaka,mangisda at kahit sa
maliliit na gawaing tulad ng paglilinis ng bahay. Madalas na nag-uugnayan ang
magkakapitbahay at nag-iinuman ang mga kalalakihan matapos ang kanilang
gawain. Sa kanila ng pagiging Kristiyano ng mga Cuyunon, laganap pa rin ang
kanilang pagsamba sa kaluluwa ng mga yumao at mga ritwal ng mga babaylan. Ang ritwal na kanilang tinatawag na
palasag ay ginaganap bago mahinog ang mga palay. Para naman sa pagpapagaling sa mga maysakit, ginaganap ang
taga-blac upang paalisin sa katawan ng maysakit ang masamang ispiritu. Ang patulod-sarot naman ang ritwal para
mapigilan ang paglaganap ng epidemya.
7. Bagobo
Matatagpuan ang mga Bagobo sa mga baybayin ng gulpo ng Davao. Maputi sila, may matipunong
pangangatawan at malapad na mukha. Kulay-mais ang kanilang buhok na may natural na kulot. Itim ang kanilang

20. mga mata na may bahagyang pagkasingkit. Sadyang inahit nang halos guhit na lamang ang kilay ng mga Bagobo.
Makapal ang kanilang labi at bilugan ang baba.
Ang mga Bagobo ang unang pangkat na nadatnan ng mga Español sa Mindanao. Noong panahong iyon,
nagkakalakalan na ang iba't ibang tribu ng Bagobo. Pangunahing ikinabubuhay nila ang pagsasaka dahil na rin
malapit ang kanilang panahanan sa pinagkukunan ng tubig. Pinagsasalit-salit nilang itanim ang palay at mais. Walang
malinaw na pagkakaiba ang mga Gawain ng babae at lalaking Bagobo. Kapwa naghihimay ng hibla ng abaka ang
babae at lalaki gayundin ang paghabi ng basket.
Napapangkat sa tatlo ang tradisyunal na lipunan ng mga Bagobo. Ang bayani ang mandirigma at ang datu ang
pinuno ng mga ito. Minamana ang pagiging datu. Pangunahing tungkulin ng datu ang tumayong huwes, mag-ayos ng
mga gulo at ipagtanggol ang tribu. Ang mga nabalian o paring babae ang pangalawang uri sa lipunan. Sila ang
matatandang babaing mahuhusay sa paghabi.
8. Yakan
Nagtatanim sila ng palay, niyog, kamoteng kahoy, lansones at mais. May sistema ng pagpapalitan sa
pagsasaka ng Yakan. Nagagawa sa maikling panahon ang pag-aararo dahil pinagtutulung-tulungan ng mga
magkakamag-anak at magkakaibigan ito. Punong- puno ng mga tradisyunal na paniniwala at kaugalian ang kanilang
mga gawain sa pagsasaka. May paniniwala silang ang palay ay may sultan at mga pinuno kaya kinakausap nila ang
“haring” palay upang mamuno sa iba pang mga binhing palay sa pagkakaroon ng masaganang ani. Kailangang ding
tahimik sila habang nag-aani ng palay sa pangambang makatawag n gang iangay at maaaring liparin palayo ang palay.
Patriarka ang uri ng lupaing Yakan kung saan ang amana o ama ang pinakapuno ng pamilya. Napakalapit ng
ugnayan ng magkakamag-anak kaya lapit-lapit ang kanilang mga bahay at habdang tumulong ang bawat isa sa
sinuman sa kanila na magkaroon ng kasawian o kaya kapag may kasayahan.
Maraming ipinagbabawal sa buhay ng mga Yakan. Ipinagbabawal sa kanila ang pagpapakasal sa magpinsang
makalawa ngunit maaaring magpakasal ang magpinsang buo manatili ang yaman ng angkan. Maaaring magpakasal
nang higit sa apat ang lalaking Yakan kung kaya niyang bigyan ang mga ito ng sapat na kabuhayan. Pinapayagan din
sa kanila ang diborsyo kung pumapayag dito ang lalaki.
Ang mga Yakan lamang ang tanging pangkat na kapwa nagsususot ng pantalon ang lalaki at babae. Isinusuot
ng lalaking Yakan ang maong sa kanyang ulo samantalang ipinupulupot naman ito ng mga babae sa kanilang
baywang.
MGA URI NG TAHANAN NG MGA PILIPINO
MGA URI NG TIRAHAN
Ang bahay o tahanan, sa kaniyang pinaka-pangkalahatang kamalayan, ay isang kayarian o istrukturang gawa
ng tao, at isang tirahan na napapalibutan ng mga dinding at may bubong. Nagbibigay ito ng kanlungan sa isang
nilalang laban sa presipitasyon, hangin, init, lamig, at mga tao o hayop na ibig pumasok na walang pahintulot. Kapag
ginagamit bilang isang kinagawiang tirahan para sa mga bisiro, tinatawag na tahanan ang isang bahay (bagaman
kadalasang tumitira sa loob ng bahay ang mga hayop, mga alaga man o hindi katulad ng mga dagang naninirahan sa
loob ng mga dinding). Maaaring wala sa tahanan ang mga tao, sa halos buong araw, upang magtrabaho at maglibang,
ngunit karaniwang umuuwi sila sa bahay para mamahinga, kumain at matulog.[1]
Sa pangkalahatan, sa maliit na bilang, kadalasang may isang pasukan ang isang bahay sa anyo ng isang pinto
o isang portal, at maaaring mayroong ilang bilang ng mga durungawan o wala man. Tahan ang salitang-ugat ng
tahanan, na nangangahulugang pagtigil ng pag-iyak (katulad ng pagpapatigil ng pag-iyak ng isang sanggol) o pagpawi
ng kalungkutan. Sinasabing napapawi ang lahat ng lungkot ng tao kapag nasa loob siya ng kaniyang sariling tahanan.
Sa isang metapor, pinaghihiwalay ang kahulugan ng bahay at tahanan: na tumutukoy ang bahay sa pa
Ang mga uri ng bahay-pantao ay karaniwang ayon sa klima ng pook na kinapapamuhayan ng mga tao,mga
materyales na likas at madaling makuha sa rehiyong iyon, at sa mga peligrong karaniwangnararanasan sa lugar na
iyon (katulad ng mga bagyo, lindol, o pagbaha). Mas matipid magtayo ng bahaykung gagamitin ang materyales na
madaling makuha ayon sa pook.Ilan sa mga uri ng bahay ang mga bahay na may mga tiyakad at mataas sa lupa kung
malapit sakailugan, mga bahay na yari sa pawid ang mga nasa may sakahan at bukirin, mga bahay na yari sa yelokung
naninirahan sa Alaska, mga bahay na yari sa bato katulad ng sa mga lungsod, at mayroon dingmga bahay na yari sa
tisa, kahoy, pinatuyong putik, at maging papel man (katulad ng sabansang Hapon). May mga bahay ding nabubuhat o
natitiklop para maililipat-lipat ng lugar habangnaglalakbay sa ilang.
1. Unang Uri ng Tahanan
Ang panahanan ng ating mga ninuno noong unang panahon ay mga kweba. Ang kanilang mga labi,kagamitan
at hayop na kinatay ay natagpuan ng mga arkeologo sa mga lugar na ito. Pinili nila itomarahil upang maging ligtas sa

21. mga malalakas na bagyo, mababangis na hayop at iba pang pangkatng tao. Halimbawa ng mga nakatira rito ay ang
mga Homo Erectus na nakatira sa Kweba sa Lambak ng Cagayan.
2. Ikalawang Uri ng Tahanan
Sa paglipat ng ating mga ninuno sa kapatagan, sila ay nagtayo na yari sa kahoy, kawayan, pawid,yantok,
sawali at iba pang uri ng halaman. Parisukat ang hugis ng mga sinaunang bahay. Ang mga itoay may apat na dingding
at may isa o dalawang silid. Ang mga dingding nito ay yari sa kahoy at pawido kawayan at pawid. Ang haligi ay yari
sa kahoy at ang bubong ay yari sa kahoy, kawayan at pawid. Ang iba naman ay ginagamitan ng kogon sa halip na
pawid. Ginamit nila ang pawid, kahoy, at kawayan dahil ito ay angkop sa mainit na klima ng ating bansa. Malalaki rin
ang mga bintanang inilagay nila sa kanilang bahay upang maging maliwanag at presko. Ang silong ng bahay
aynababakuran at nagsisilbing lalagyan ng panggatong, imbakan ng palay o kulungan ng mga
alaganghayop.Mayroong itong sala, silid-tulugan, silid-kainan, kusina at batalan. Ang batalan angpinakabanyo,
hugasan ng mga kagamitan at lalagyan ng tubig na tinatawag na tapayan. Ang ibangbahay ay may maliit na bahagi sa
bukana nito kung saan matatagpuan ang hagdanan. Ito ay nagsisilbing tanggapan ng bisita bago pumasok ng
kabahayan.
3. Ikatlong Uri ng Tirahan
Ang ibang bahay naman ay itinatayo sa taas ng malalaking punongkahoy. Ang hagdan ay nahihilapaitaas
kung gabi at naibababa sa kinaumagahan. Ginawa nila ito marahil upang hindi madalingmasalakay ng mga kaaway.
Ito ang uri ng panahanan ng mga Kalingga at Ilonggot sa Hilagang Luzonat ng mga Bagobo at Mandaya sa Mindanao.
4. Ikaapat na Uri ng Tahanan
Ang ibang bahay naman ay itinayo sa may baybayin ng dagat. Ang mga ito ay nakaangat sa tubig.Malalaking
kahoy ang pinakaposte at may tulay na nagsisilbing daanan papunta sa mga kabahayan.Ito ay may isang palapag at
ang sahig ay hindi magkakadikit upang maging madali ang paglilinis.Marami pa ring ganitong uri ng tahanan ang
makikita sa Sulu at Zamboanga. Ito ang uri ng tirahan ng mga Badjao.
TRANSPORTASYON SA PILIPINAS
Araw-araw tayong sumasakay ng dyipni, taxi, bus, LRT at tren. Minsan sumasakay din tayo ng barko o
eroplano kung patungo sa malalayong lugar. Pero naitanong mo na ba sa iyong sarili kung paano nagsimula ang
sistema ng transportasyon sa ating bansa? Malaki ba ang pinagbago ng transportasyong Pilipino sa pagdaan ng
panahon? Masasabi nating nagsimulang umunlad ang transportasyong Pilipino sa pagdating ng mga Amerikano.
Bagamat may simple nang paraan ng paglalakbay noong panahon ng mga Espanyol, lalo pa itong dumami, naging
mabilis at sopistikado sa panahon ng mga Amerikano.
1. Mga Sasakyang Panlupa. Sa pagdating ng mga Amerikano, maraming mga daan at tulay ang nilikha upang
mapag-ugnay ang mga bayan, lalawigan at pulo ng bansa. Binago at ginawang mabilis ng mga Amerikano ang paraan
ng paglalakbay ng mga Pilipino kumpara sa panahon ng mga Espanyol. Pinalaganap ang paggamit ng mga tren,
tranvia, kotse at bus.
Noong 1917, ang Manila-Dagupan Railway na pagmamay-ari ng mga Ingles ay binili ng pamahalaang
Amerikano. Itinatag ito bilang Manila Railroad Co. na kilala ngayon bilang Philippine National Railways (PNR).
Pinahaba at pinalawak nito ang mga riles ng tren hanggang La Union sa hilaga at Albay sa timog. Nagkaroon din ng
mga linya ng tren sa Cebu at Panay. Sa kabuuan, tinatayang aabot sa 1,395 kilometrong riles ng tren ang naitayo ng
mga Amerikano sa ilalim ng kanilang pamamahala. Ang pagtatayo ng mga linya ng tren ang nagpaunlad sa mga pook
na dinaraanan nito. Ito rin ang naging dahilan ng pagdami ng mga lungsod. Gayundin ang pag-usbong ng Maynila
bilang sentrong komersyal ng bansa.
Ipinakilala naman ng Manila Electric and Railroad Co. o MERALCO ang de-kuryenteng tranvia. Ito ay kaiba
sa tranvia na hila-hila ng mga kabayo noong panahon ng mga Espanyol. Aabot sa 24 na katao ang maisasakay ng
isang tranvia. Masasabing ito ang unang mass transport system sa Kamaynilaan dahil halos lahat ng bahagi ng
lungsod ang siniserbisyuhan nito.
Dumating naman ang unang auto o kotse sa Maynila noong 1903. Isa itong benzine-fueled French-made
Brazier. Ang kotse ang nangungunang transportasyon noong panahong iyon partikular na sa mga maykaya sa buhay.
Noong 1924, ipinakilala naman ng MERALCO sa Maynila ang mga Atlas-General Electric trackless trolley
bus. Ito ang nagpasimula ng bus transport system sa bansa.
Lumaganap naman ang mga autocalesa o mga de-metrong taxi noong mga 1930s. Maaari itong magsakay ng
apat hanggang anim na pasahero. Bagamat mahal ang pasahe rito, ito ang naging pinakamainam at pinakamabilis na
pampublikong transportasyon noong panahong iyon. Lumaganap din ang paggamit ng mga trak at motorsiklo sa

22. paglalakbay. Ang dyip pangmilitar naman ang sinasabing pinagmulan ng pampasaherong dyipni na lumaganap
pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Mga Uri:
1. trisikad
2. pedicab
3. Habal-habal
4. dyip
5. bus
2. Mga Sasakyang Pantubig
Umunlad din ang transportasyong pandagat noong panahon ng mga Amerikano. Ang mga mababagal na
bangka, kaskos at batel na ginagamit noong panahon ng mga Espanyol ay napalitan ng mga mabibilis na bangkang
de-motor, lantsa, steam tugboats at mga inter-island steamer. Pinasimulan din sa panahong ito ang paglalayag ng mga
international steamships sa iba’t ibang panig ng mundo. Dahil dito, dumami ang pagbukas ng mga daungan o seaports
sa bansa. Isa na rito ang Port of Manila na sinasabing pinakamalaking daungan sa Asya noong panahong iyon.
3. Mga Sasakyang Panghimpapawid.
Ipinakilala naman sa mga Pilipino sa unang pagkakataon ang eroplano noong 1911. Ito ay pinalipad ni
‘Lucky’ Baldwin bilang bahagi ng isang palatuntunan sa Manila Carnival City. Noong 1930, sinimulan naman ng
Philippine Aerial Taxi Co. o PATCO ang unang komersyal na eroplano sa bansa. Dito unang naranasan ng mga
Pilipino na maglakbay sa pamamagitan ng himpapawid sa iba’t ibang bahagi ng ating kapuluan. Sinundan naman ito
ng pagtatag ng Iloilo-Negros Air Express Co. o INAEC noong 1933. Sinasabing ang dalawang kompanyang ito ang
naging Philippine Airlines matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang paglapag naman ng China Clipper ng
Pan-American Airways sa Maynila noong Nobyembre 29, 1935 ang itinuturing na unang trans-Pacific air travel mula
California, USA hanggang Pilipinas. Ito rin ang nagpasimula sa internasyunal na paglalakbay ng mga Pilipino sa
pamamagitan ng mga eroplano.
Sa paglipas ng panahon, masasabi nating unti-unting nagbabago at umuunlad ang sistema ng transportasyon
sa bansa. Mula sa isang simple,ito ay naging moderno at sophistikado. Bagamat lagi itong pabagu-bago, dapat nating
tandaan na ang pagkakaroon ng isang malawak at mabilis na sistema ng transportasyon ay isa sa mga salik na
magbibigay-daan sa minimithing pag-unlad ng isang bansa.