2. A. PAGBASA / PAGTALAKAY
PAG-USBONG NG RENAISSANCE
Dahil sa pag-unlad sa agrikultura bunga ng mga
pagbabago sa kagamitan at pamamaraan sa
pagtatanim, umunlad ang produksiyon sa Europe noong
Middle Ages. Humantong ito sa paglaki ng populasyon at
pagdami ng mamamayan na natugunan naman ng
maunlad na kalakalan. Ang mga lungsod-estado sa
hilagang Italy ay nakinabang sa kalakalang ito. Noong ika-
11 hanggang ika-12 na siglo, umunlad ang mga ito bilang
sentrong pangkalakalan at pananalapi sa Europe.
3. Ilan sa mga lungsod-estadong umusbong ay ang Milan,
Florence, Venice, Mantua, Ferrara, Padua, Bologna, at
Genoa. Ang yaman ng mga lungsod-estado na ito ay
hindi nakasalalay sa lupa kundi sa kalakalan at
industriya. Sa katunayan, kung nangangailangan ng
pera ang papa, hari o panginoong maylupa,
nanghihiram sila sa mangangalakal at banker ng mga
lungsod-estado na ito. Ang mga Medici sa Florence ay
halimbawa ng isang pamilya ng mangangalakal at
banker.
4. Sa pagtatapos ng Middle Ages sa huling bahagi ng ika-14
siglo,isinilang ang Renaissance. Ang Renaissance ay
nangangahulugang “muling pagsilang” o rebirth. Maaari itong ilarawan
sa dalawang paraan. Una, bilang kilusang kultural o intelektuwal na
nagtangkang ibalik ang kagandahan ng sinaunang kulturang Greek at
Roman sa pamamagitan ng pag-aaral sa panitikan at kultura ng mga
nasabing sibilisasyon. Ikalawa, bilang panahon ng transisyon mula sa
Middle Ages tungo sa Modern Period o Modernong Panahon.
5. BAKIT SA ITALY?
Italy ang pinagmulan ng kadakilaan ng sinaunang Rome at higit na
may kaugnayan ang Italyano kaysa sa mga Romano, o alinmang
bansa sa Europe.
Itinuturing na isa sa maraming dahilan kung bakit naging tunay na
sinilangan ng Renaissance ang Italy, ay ang magandang lokasyon
nito. Dahil dito, nagkakaroon ng pagkakataon ang mga lungsod dito
na makipagkalakalan sa Kanlurang Asya at Europe.
6. Mahalagang papel ang ginampanan ng mga unibersidad sa Italy.
Naitaguyod at napanatiling buhay ang kulturang klasikal at mga
teknolohiya at pilosopiyang kaalaman ng kabihasnang Griyego at
Romano.
Pagtataguyod ng mga maharlikang angkan sa mga taong mahusay
sa sining at masigasig sap ag-aaral.
7. ANG MGA HUMANISTA
Sa pagtatapos ng Middle Ages, nagkaroon ng bagong
kapangyarihan ang mga hari samantalang ang
kapangyarihan naman ng Simbahan ay sinimulang
tuligsain. Ang mga digmaan, epidemya, at suliraning
pag-ekonimiya ay tuluyan ng nagwakas. Nagbigay daan
ang mga kaganapang ito sa pagsilang ng bagong
pananaw na dulot ng interes sa pag-aaral ng sinaunang
Greece at Rome, ang humanismo.
8. Ang mga iskolar na nanguna sa pag-aaral sa klasikal na sibilisasyon
ng Greece at Rome ay tinawag na humanist o humanista, mula sa
salitang Italian na nangangahulugang “guro ng humanidades,
partikular ng wikang Latin.” Pinag-aaralan sa Humanities o
Humanidades ang wikang Latin at Greek, komposisyon, retorika,
kasaysayan at pilosopiya at maging ang Matimatika at Musika. Sa
pag-aaral ng mga ito, napagtanto ng mga humanist ana dapat
gawing modelo ang mga klasikal na ideyang matatagpuan sa
asignaturang ito.
9. Ang humanism ay isang kilusang intelektuwal noong
Reniassance na naniniwalang dapat pagtuunan ng
pansin ang klasikal na sibilisasyon ng Greece at Rome
sa pag-aaral dahil naglalaman ito ng lahat ng aral na
dapat matutuhan upang magkaroon ng isang moral at
epektibong buhay.
12. FRANCESCO PETRARCH (1304-1374).
Ang “Ama ng Humanismo”. Pinakamahalagang sinulat
niya sa Italyano ang “Songbook”, isang koleksiyon ng
mga sonata ng pag-ibig sa pinakamamahal niyang si
Laura
13. GIOVANNI BOCCACIO (1313-1375
Matalik na kaibigan ni Petrarch. Ang kaniyang
pinakamahusay na panitikang piyesa ay ang
“Decameron”, isang tanyag na koleksiyon na
nagtataglay ng isandaang (100) nakatatawang
salaysay.
14. WILLIAM SHAKESPEARE (1564-1616)
Ang “Makata ng mga Makata”. Naging tanyag na manunulat
sa Ginintuang Panahon ng England sa pamumuno ni Reyna
Elizabeth I. Ilan sa mga isinulat niya ang mga walang
kamatayang dula gaya ng: “Julius Caesar”, “Romeo at
Juliet”, “Hamlet”, “Anthony at Cleopatra”, at “Scarlet”.
15. DESIDERIOUS ERASMUS (1466-1536)
“Prinsipe ng mga Humanista”. May-akda ng “In Praise of
Folly” kung saan tinuligsa niya ang hindi mabuting gawa
ng mga pari at mga karaniwang tao.
16. NICOLLO MACHIEVELLI (1469-1527).
Isang diplomatikong manunulat na taga Florence,
Italia. May-akda ng “The Prince”. Napapaloob sa
aklat na ito ang dalawang prinsipyo: “Ang layunin ay
nagbibigay matuwid sa pamamaraan.” “Wasto ang
nilikha ng lakas”.
17. MIGUEL DE CERVANTES (1547-1616)
Sa larangan ng panitikan, isinulat niya ang
nobelang “Don Quixote de la Mancha”, aklat na
kumukutya at ginagawang katawa-tawa sa
kasaysayan ang kabayanihan ng mga kabalyero
noong Medieval Period.
19. MICHELANGELO BOUNAROTTI (1475-1564)
Ang pinakasikat na iskultor ng Renaissance, ang una
niyang obra maestra ay ang estatwa ni David. Sa paanyaya
ni Papa Julius II ipininta niya sa Sistine Chapel ng Katedral
ng Batikano ang kwento sa Banal na Kasulatan tungkol sa
pinagmulan ng sandaigdigan hanggang sa pagbaha.
Pinakamaganda at pinakabantog niyang likha ang La Pieta,
isang estatwa ni Kristo pagkatapos ng kaniyang
Krusipikasiyon.
20. LEONARDO DA VINCI (1452-1519)
Ang hindi makakalimutang obra maestra niyang “Huling
Hapunan” (The Last Supper), na nagpakita ng huling hapunan
ni Kristo kasama ang Kaniyang labindalawang disipulo. Isang
henyong maraming nalalaman sa iba-ibang larangan. Hindi lang
siya kilalang pintor, kundi isa ring arkitekto, iskultor, inhinyero,
imbentor, siyentista, musikero, at pilosoper.
21. RAPHAEL SANTI (1483-1520)
“Ganap na Pintor”, “Perpektong Pintor”. Pinakamahusay na
pintor ng Renaissance. Kilala sa pagkakatugma at balance o
proporsiyon ng kanyang mga likha. Ilan sa kaniyang tanyag
na gawa ang obra maestrang “Sistine Madonna”, “Madonna
and the Child”, at “Alba Madonna”.
23. NICOLAS COPERNICUS (1473-1543)
Inilahad ni Nicolas ang Teoryang Heliocentric:,
“Ang pag-ikot ng daigdig sa aksis nito, kasabay
ng ibang planeta at umiikot din ito sa paligid ng
araw”. Pinasinungalingan ng teoryang ito ang
tradisyonal na pag-iisip na ang mundo ang
sentro ng sansinukob, na matagal ding
tinangkilik ng Simbahan.
24. GALILEO GALILEI (1564-1642)
Isang astronomo at matematiko, noong 1610.
Malaki ang naitutulong ng kaniyang naimbentong
teleskopyo para mapatotohanan ang Teoryang
Coernican.
25. ISAAC NEWTON (1642-1727)
Ang higante ng siyentipikong Renaissance. Sang-ayon
sa kaniyang Batas ng Universal Gravitation, ang bawat
planeta ay may kani-kaniyang lakas ng grabitasyon at
siyang dahilan kung bakit nasa wastong lugar ang
kanilang pag-inog. Ipinaliwanag niya na ang
grabitasyong ito ang dahilan kung bakit bumabalik sa
lupa ang isang bagay na inihagis pataas.
27. ISOTTA NOGAROLA ng Verona na may akda ng Dialogue on
Adam and Eve (1451) at Oration on the Life of St. Jerome
(1453) na kakikitaan ng kaniyang kahusayan sa pag-unawa sa
mga isyung teolohikal. Nariyan din si LAURA CERETA mula sa
Brescia nabago mamatay sa gulang na 30 ay isinulong ang
isang makabuluhang pagtatanggol sa pag-aaral na humanistiko
para sa kababaihan.
28. Sa pagsulat ng tula, mahalagang personalidad ng Renaissance
sina VERONICA FRANCO mula sa Venice at si VITTORIA
COLONNA mula sa Rome. Sa larangan ng pagpipinta, nariyan
sina SOFONISBA ANGUISSOLA mula sa Cremona na may
likha ng Self-Portrait (1554) at si ARTEMISIA GENTILESCHI,
anak ni Orazio, na nagpinta ng Judith and Her Maidservant with
the Head of Holoferness (1625) at Self-Portrait as the Allegory
of Painting (1630).
29. MARTIN LUTHER,
AMA NG PROTESTANTENG PAGHIHIMAGSIK
Isang mongheng Augustinian at naging Propesor ng Teolohiya sa
Unibersidad ng Wittenberg ang nabagabag at nagsimulang
magduda nang Mabasa niya ang kaibahan ng katuruan ng
Simbahan sa katuruan ng Bibliya tungkol sa kaligtasan…”Ang
pagpapawalang sala ng Diyos sa mga tao ay nagsisimula sa
pananampalataya, at naging ganap sa pamamagitan ng
pananampalataya” (Romans 1:17)
30. Ang pag-aalinlangan at pagdududa ni Martin Luther sa bisa
at kapangyarihan ng mga relikya ay kaniyang napatunayan sa
pagdalaw niya sa Rome noong 1571. Ang nagpasiklab ng galit
ni Luther ay ang kasuklam-suklam na gawain ng mga
simbahan, ang pagbebenta ng indulhensiya. Ito ay isang
kaperasong papel na nagsasaad at nagpapalabas na ang
grasya ng Diyos ay maaaring ipagbili at bilhin para sa
kapatawaran at kaligtasan ng tao.
31. Ang hindi pagsang-ayon ni Luther sa patakaran ng
Simbahan tungkol sa pagkamit ng indulhensiya, ang nagtulak
sa kaniya para ipaskil sa pintuan ng simbahan, noong ika-31
ng Oktubre, 1517 ang kaniyang “Siyamnapu’t limang
Proposisyon” (Ninety-five theses).
32. Ipinanganak si Luther noong Nobyembre 10, 1483, sa
Eisleben, Germany. Ang kaniyang ama, si Hans Luther ay
isang magsasaka na naging minero ng tanso, samantalang
ang ina niyang si Margareth Linderman ay mula sa isang
pamilyang kabilang sa gitnang uri.
33. Kumalat sa iba-ibang bayan ng Alemanya ang kapangyarihan ni Luther.
Noong taong 1529, nagbigay ang mga sumusuportang estado at bayang
Aleman ng isang protestasyon – na siyang pinagmulan ng salitang Protestante.
Sila ay ang mga sumasalungat sa mamamayang Katoliko at sa emperador ng
Banal na Imperyong Romano. Pagkatapos ng ilang taong alitan ng Protestante
at Katoliko Romano na humantong sa digmaan, ito ay tinapos ni Charles V sa
pamamagitan ng paglagda ng Kapayapaang Augsburg noong 1555. Nasasaad
sa kasunduan na kilalanin ng mga hari o namumuno ang malayang pagpili ng
relihiyon ang kanilang nasasakupan.
35. Bago nagsimula ang Repormasyong Protestante, nagsikap ang
mga pinunong Katoliko na maituwid ang mga maling pamamaraan ng
Simbahan. Si Papa Gregory VII (1037-1085), na lalong kilala sa una
niyang pangalang Hilderbrand, ang nagpasimuno sa tatlong
pagbabago sa Simbahan.
1.Bawal sa mga pari ang mag-asawa upang malayo sa suliranin ng
pamilya at nang mailaan ang buong sarili sa paglilingkod sa Diyos.
36. 2. Pag-aalis ng simony.
3. Pagbabawal sa mga tauhan na tumanggap ng pagtatalaga sa
anumang tungkulin sa Simbahan sa kamay ng isang hari o pinuno.
Upang harapin ang hamon ng Protestantismo, isang malakas
na kilusan ang sinimulan ng mga tapat na Katoliko upang
paunlarin ang Simbahang Katoliko. Tinawag ang kilusang ito na
Catholic Reformation o Counter Reformation. Isinagawa ito ng
Konseho ng Trent, Inquisition at ng mga Samahan ng mga
Heswita (Society of Jesus).
37. Nagtagumpay ang mga Heswita sa pagbawi sa Bohemia, Hungary, Poland, at
timog Germany para sa Simbahang Katoliko. Sila ang naging makapangyarihang
lakas ng Katolisismo sa kanlurang Europe. Nagtatag sila ng mga paaralan at naging
dalubhasang mga guro. Pinilit din nilang magkaroon ng malaking kaugnayan sa
politika ng Europe. Naging tagapayo sila at katapatang-loob ng mga hari at reyna ng
mga kahariang Katoliko. Nagtamo sila ng matataas na karangalan sa pamamagitan
ng kanilang nagawa bilang mga iskolar at mga siyentista. Sa panahon nina Haring
Ferdinand at Reyna Isabella ipinatupad ang Inquisition laban sa mga erehe at Hudyo
at nakidigma sa mga Muslim ng Granada. Maging ang Simbahan ay sumailalim sa
trono ng hari at reyna.
39. Malaki ang pagbabagong naganap sa Simbahang Katoliko noong ika-14
hanggang 17 daangtaon, kung saan maraming mga gawi at turo ng Simbahan ang
tinuligsa ng mga repormista partikular sa imoralidad at pagmamalabis ng Simbahan.
Naging tanyag ang pangalang Martin Luther bilang “Ama ng Himagsikang
Protestante” na siyang namuno sa paglaban sa mga depekto ng Simbahan. Ang
kanilang layunin ay hindi upang sirain ang Simbahang Katoliko kundi upang maging
bukas ang Simbahan sa mga pagbabago o reporma. Hindi nagustuhan ng Papa at
ng mga kawani ng Simbahan ang pagtatagumpay ni Luther kaya’t tinapatan nila ito
ng Council of Trent, Inquisition, at Society of Jesus na naglalayong pagbutihin ang
pananampalatayang Katoliko.
40. Ang walang tigil na iringan sa pagitan ng Simbahang Katoliko at
Protestante ay nagdulot ng sumusunod na epekto:
Nagkaroon ng dibisyong panrelihiyon sa Europe kung saan ang
hilaga ay naging mga Protestante samantalang ang mga timog
naman ay nananatiling Katolik;
Sa kadahilanang maraming mga turo ng Simbahang Katoliko na iba sa
aral ni Kristo, at iba pang pagmamalabis ng mga pari, marami ang
humiwalay sa Simbahang Katoliko at nagtatag ng mga sekta ng
Protestante tulad ng Calvinism, Lutheranism, Methodist, Anglican,
Presbyterian, at iba;
41. Gumawa ng aksiyon ang Simbahang Katoliko hinggil sa
mga suliraning panrelihiyon upang muling mapanumbalik
ang dating tiwala ng mga tagasunod nito at pagbutihin ang
pananampalatayang Katoliko.
Ang taliwas na ideya ng dalawang malaking relihiyon sa
Europe (Katoliko at Protestante) ay nagbunga sa mahabang
panahon ng digmaang panrelihiyon at;
42. Ang pagpapanumbalik ng katuruang espiritwal sa
Kristiyanism, ang pagpapalaganap ng Bibliya, at ang
doktrina ng kaligtasan base sa Bibliya. Isinasaad dito na
ang kaligtasan ay makakamit hindi sa pagsapi sa
Simbahan kundi sa pagtanggap at pagtitiwala kay Kristo.
44. Panuto: Basahing mabuti ang mga
katanungan at isulat ang titik
ng tamang sagot sa
sagutang papel.
45. 1. Sino sa mga sumusunod ang naging
mitsa para sa kilusang repormasyon?
a. John Wycliffe c. Martin Luther
b. Huss John d. Urich Zwingli
46. 2. Lahat ay mga bahagi ng puna ni Martin Luther sa
Simbahang Katoliko, maliban sa:
a. Ang paniniwala ng simbahan sa pre-determination
b. Ang labis na kapangyarihan ng Santo Papa
c. Ang pagmamalabis ng simbahan
d. Ang pagbebenta ng indulhen
47. 3. Saan nanghihiram ng salapi ang papa, hari o
panginoong maylupa kung sila ay nangangailangan ng
pera?
a. Aristokrasya
b. Nagmamay-ari ng barko
c. Aristokrasya at nagmamay-ari ng barko
d. Mangangalakal at banker
48. 4. Alin sa mga ito ang naging salik sap ag-usbong ng
Renaissanace?
a. Ang mayayaman at makapangyarihang angkan ng
mangangalakal
b. Ang bagong transisyon ng Bibliya
c. Ang pag-unlad ng Protestante
d. Ang pag-unlad ng oil painting
49. 5. Ano ang kahulugan ng Renaissance?
a. Rearrange
b. Rebirth
c. Rebaptize
d. Recycle
51. 7. Sino ang nagpinta ng “Huling Hapunan”?
a. Michelangelo Bounarotti
b. Galileo Galilei
c. Leonardo da Vinci
d. Miguel de Cervantes
52. 8. Siya ang tinaguriang “Prinsipe ng mga
Humanista”.
a. Francesco Petrarch
b. William Shakespeare
c. Giovanni Boccacio
d . Desiderious Erasmus
53. 9. Siya ay tinaguriang pinakamahusay na pintor ng
Renaissance. “Alba Madonna”, ang isa sa kanyang mga obra
maestra.
a. Raphael Santi
b. Miguel de Cervantes
c. Nicolas Copernicus
d. Nicollo Machievelli
54. 10. Siya naman ang may-akda ng Dialogue on Adam and
Eve noong 1451.
a. Laura Cereta
b. Veronica Franco
c. Isotta Nogarola
d. Vittoria Colonna
55. PAGPAPAYAMAN:
Panuto:
1. Lumikha ng isang poster o editorial na naglalaman
ng mga pamana sa kabihasnan ng Simbahang
Katoliko, Renaissance at Repormasyon. Maging
malikhain sa laman ng iyong gawain.
2. Gamitin ang mga sumusunod na rubriks o criteria.
56. CRITERIA NAPAKAGALING
3
MAGALING
2
MAY KAKULANGAN
1
MARKA
Impormatibo/
Praktikalidad
Nakapagbibigay ng
kompleto, wasto at
napakahalagang
impormasyon
Nakapagbibigay ng
wastong
impormasyon
Kulang sa sapat na
impormasyon
Malikhain Ang pagkakadisenyo ng
poster o editorial cartoon
Ang pagkakadisenyo
ng poster o editorial
cartoon
May kakulangan anga
element ng
pagdesinyo ng poster
o editorial cartoon
Katotohanan Nagpapakita ng
makatotohanang
pangyayari. Ang nilalaman
Nagpapakita ng
pangyayari. Ang
laman nito ay may
Nagpapakita ng iilang
pangyayari. Ang
laman nito ay walang
Hinweis der Redaktion
c. Martin Luther
a. Ang paniniwala ng simbahan sa pre-determination
