SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 139
Downloaden Sie, um offline zu lesen
ALEA IACTA EST
  Textos latinos




         IES Vilamarxant
         Latín II 2012/2013
Cristina Félix García
                                                           Amparo Gasent Moscardó



                            ÍNDICE

Página   Contenido

1                Morfología nominal

19               Morfología verbal

41          1. Pasiva y Subjuntivo

42          2. La proposición de Relativo

44          3. Textos

45          4. CUM

46          5. Textos

48          6. Participio

50          7. Textos

51          8. Infinitivo

54          9. Textos

58          10. UT y NE

60          11. Textos

66          12. Construcción personal e impersonal de infinitivo

67          13. Práctica de Infinitivos

67          14. Textos

71          15. Falso Relativo

71          16. Textos

72          17. SI / NISI / NE / SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD

            18. Relativo con verbo en subjuntivo

73          19. Textos
Latín II
2012-2013


   78          20. Valores de QUOD

   79          21. Interrogativas Directas

   81          22. Indefinidos

   82          23. Textos

   83          24. Valores de QUO

               25. Textos

   84          26. Valores de UBI

   85          27. Textos

   88          28. Valores de DUM

               29. Textos

   89          30. Interrogativas Indirectas




   90          31. Perifrástica

   91          32. Estilo indirecto

   92          33. Textos

   95          34. Formas no personales: SUPINO, GERUNDIO Y

                   GERUNDIVO

   98       Textos de César

   119      Anexo I. C. Iulius Caesar. Vocabulario

   121      Anexo II. Composición y sufijación verbal latina

   125      Derivación y composición de verbos latinos

   133      Anexo III. Imágenes

   134      Anexo IV. Mapas
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó




MORFOLOGÍA NOMINAL

Recuerda que en latín los sustantivos y adjetivos se declinan. Esto significa que utilizan
diferentes desinencias según la función que cumplen en la oración.

 FU CIO ES BÁSICAS DE LOS CASOS
            Nominativo: sujeto, atributo, predicativo (del sujeto o atributo).
            Vocativo: apelación
            Acusativo: CD, Predicativo (del CD), CC (con preposición o sin ella), sujeto o
            atributo de infinitivos.
            Genitivo: CN, CC (con preposición)
            Dativo: CI, CC (con preposición)
            Ablativo: CC (con o sin preposición)



 RECUERDA: los sustantivos se enuncian mediante el nominativo singular y el genitivo
 singular. El GE ITIVO nos sirve para conocer la declinación:

 1ª: -AE
 2ª: -I
 3ª: -IS
 4ª: -US
 5ª: -EI



PRIMERA DECLINACIÓN

   -     Sustantivos femeninos y algunos masculinos
   -     Femenino de los adjetivos de tres terminaciones (tipo BONUS, BONA, BONUM)

DECLINA: ROSA, -AE

               SINGULAR                      PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo



                                                                                                    1
Latín II
2012-2013




   SEGUNDA DECLINACIÓN

       -    Sustantivos masculinos y neutros.
       -    Masculino y neutro de los adjetivos de tres teminaciones (BONUS, BONA, BONUM)

   DECLINA: PUER, -I (m)


                  SINGULAR                   PLURAL

   Nominativo

   Vocativo

   Acusativo

   Genitivo

   Dativo

   Ablativo




   DECLINA: TEMPLUM –I (n)


                  SINGULAR                   PLURAL
   Nominativo

   Vocativo

   Acusativo

   Genitivo

   Dativo

   Ablativo




                                                                                            2
Cristina Félix García
                                                                Amparo Gasent Moscardó




*Los adjetivos de tres terminaciones siguen en su paradigma la segunda declinación para
masculinos y neutros y la primera para femeninos.

DECLINA: BONUS, BONA, BONUM

SINGULAR

         MASCULINO               FEMENINO                NEUTRO
Nom.

Voc.

Ac.

Gen.

Dat.

Abl.



PLURAL

         MASCULINO               FEMENINO                NEUTRO
Nom.

Voc.

Ac.

Gen.

Dat.

Abl.




RECUERDA: en un sintagma nominal, sustantivo y adjetivo concuerdan en género, número
y caso.




                                                                                            3
Latín II
2012-2013


   DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:

        1) Nauta, -ae (m); romanus, -a, -um.



              SINGULAR                         PLURAL
   N

   V

   Ac

   G

   D

   Abl



        2) Pinus, -i (f); altus, -a -um

              SINGULAR                         PLURAL
   Nomin
   ativo
   Vocati
   vo
   Acusat
   ivo
   Geniti
   vo
   Dativo

   Ablati
   vo




                                                        4
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


TERCERA DECLINACIÓN

Los sustantivos de la tercera declinación se dividen en:

-Parisílabos (o temas en –i): mismo número de sílabas en Nom. Sg. y Gen. Sg. (Ejm. Hostis,
hostis)
-Imparisílabos (o temas en consonante): distinto número de sílabas (Ejm. Civitas, civitatis).

En esta declinación tenemos sustantivos masculinos, femeninos y neutros.


IMPARISÍLABOS

Ejm. Rex, regis (masc); Civitas, civitatis (fem); nomen, nominis (neutro)

MASCULINOS/ FEMENINOS                        NEUTROS
         SINGULAR PLURAL                                    SINGULAR        PLURAL
N        -∅/-S     -ES                       N              -∅ /-S          -A
V        -∅/-S     -ES                       V              -∅ /-S          -A
Ac       -EM       -ES                       A              -∅ / -S         -A
G        -IS       -UM                       G              -IS             -UM
D        -I        -IBUS                     D              -I              -IBUS
Ab       -E        -IBUS                     A              -E              -IBUS

PARISÍLABOS

Ejm. Hostis, hostis (masc); nubes, nubis (fem); mare, maris (neutro).

MASCULINOS/ FEMENINOS                        NEUTROS
         SINGULAR PLURAL                            SINGULAR                PLURAL
N        -S /-∅    -ES                       N      -∅                      -IA
V        -S / -∅   -ES                       V      -∅                      -IA
A        -S / -∅   -ES                       A      -∅                      -IA
G        -IS       -IUM                      G      -IS                     -IUM
D        -I        -IBUS                     D      -I                      -IBUS
A        -E        -IBUS                     A      -I                      -IBUS



EXCEPCIONES

   -   Imparisílabos que se declinan como parisílabos (gen. Pl. –IUM), los llamamos falsos
       imparisílabos: sustantivos monosílabos que tienen dos consonantes ante la
       terminación –IS del genitivo singular. Ejm. Urbs, urbis.
   -   Parisílabos que se declinan como imparisílabos (gen. Pl. –UM):
          o Nombres de parentesco en –ter. Ejm, pater, patris; mater, matris, frater, fratris.
          o Los sustantivos: canis, canis; iuvenis,- is, senex, senis y vates, -is.


                                                                                                    5
Latín II
2012-2013


   DECLINA: HOSTIS, HOSTIS (m)

                SINGULAR         PLURAL
   Nominativo

   Vocativo

   Acusativo

   Genitivo

   Dativo

   Ablativo



   CIVITAS, CIVITATIS (f)

                SINGULAR         PLURAL
   Nominativo

   Vocativo

   Acusativo

   Genitivo

   Dativo

   Ablativo




                                          6
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


ADJETIVOS

En cuanto a los adjetivos de la tercera declinación, existen de varios tipos.
TODOS se declinan como parisílabos excepto vetus, veteris; dives, divitis; pauper, pauperis:

- Dos terminaciones –IS (masc y fem) y –E (neutro).

DECLINA: FORTIS, FORTE

SINGULAR

                    MASC / FEM                         NEUTRO
Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.



PLURAL

                    MASC / FEM                         NEUTRO
Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.




                                                                                                    7
Latín II
2012-2013


   - Una terminación:
   Se enuncian con el nom. Sg. (que sirve para los tres géneros) y en genitivo singular.

   DECLINA: PRUDENS, -TIS

   SINGULAR

                       MASC / FEM                         NEUTRO
   Nom.

   Voc.

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.



   PLURAL

                       MASC / FEM                         NEUTRO
   Nom.

   Voc.

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




                                                                                           8
Cristina Félix García
                                      Amparo Gasent Moscardó


DECLINA: FELIX, -ICIS

SINGULAR

                MASC / FEM   NEUTRO
Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.



PLURAL

                MASC / FEM   NEUTRO
Nom.

Voc.

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.




                                                                  9
Latín II
2012-2013


   DECLINA: VETUS, VETERIS

   SINGULAR

                  MASC / FEM   NEUTRO
   Nom.

   Voc.

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




   PLURAL

                  MASC / FEM   NEUTRO
   Nom.

   Voc.

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




                                        10
Cristina Félix García
                                                                     Amparo Gasent Moscardó


CUARTA DECLINACIÓN

Los sustantivos de la cuarta declinación pueden ser masculinos, femeninos y neutros.

   -     Masculinos y femeninos: Nom. –us; Gen. –us.
   -     Neutros: Nom. –u; Gen. –us.

DECLINA: FRUCTUS, -US (m)

               SINGULAR                    PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo



DECLINA: CORNU, -US (n)

               SINGULAR                    PLURAL
Nominativo

Vocativo

Acusativo

Genitivo

Dativo

Ablativo




                                                                                                 11
Latín II
2012-2013


   QUINTA DECLINACIÓN

   Los sustantivos de la quinta declinación son la mayoría femeninos. Nom. –es; Gen. -ei

   DECLINA: DIES, DIEI (m/f)

                  SINGULAR                     PLURAL
   Nominativo

   Vocativo

   Acusativo

   Genitivo

   Dativo

   Ablativo




   DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:

        1) Rex, regis (m), pauper, pauperis



              SINGULAR                             PLURAL
   N

   V

   Ac

   G

   D

   Abl




                                                                                           12
Cristina Félix García
                                                     Amparo Gasent Moscardó




   2) Mare, maris (n), magnus, -a, -um

         SINGULAR                           PLURAL
Nomin
ativo
Vocati
vo
Acusat
ivo
Geniti
vo
Dativo

Ablati
vo



   3) Puella, puellae (f) ; fortis, forte

         SINGULAR                           PLURAL
Nomin
ativo
Vocati
vo
Acusat
ivo
Geniti
vo
Dativo

Ablati
vo




                                                                                 13
Latín II
2012-2013


   SISTEMA PRONOMINAL.

   PRONOMBRES PERSONALES

                         SINGULAR                       PLURAL
            1ª P.   2º P        3ª (refl)   1ª P   2ª P       3ª (refl)
   Nom.     EGO     TU          -           NOS    VOS        -

   Acus.                         SE                             SE

   Gen.

   Dat.

   Abl.




   RELATIVO

                      SINGULAR                          PLURAL
            M       F        N              M      F          N
   Nom.     QUI     QUAE     QUOD

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




                                                                          14
Cristina Félix García
                              Amparo Gasent Moscardó


LOS NUMERALES



                CARDINALES   ORDINALES

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXX

XL




                                                          15
Latín II
2012-2013


   L

   LX

   LXX

   LXXX

   XC

   C

   D

   M



   DEMOSTRATIVOS

                     SINGULAR                 PLURAL
            M      F        N         M   F         N
   Nom.     HIC    HAEC     HOC

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.



                       SINGULAR               PLURAL
            M      F          N       M   F         N
   Nom.     ISTE   ISTA       ISTUD

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




                                                        16
Cristina Félix García
                                         Amparo Gasent Moscardó




                  SINGULAR                 PLURAL
        M      F         N       M   F           N
Nom.    ILLE   ILLA      ILLUD

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.




                  SINGULAR                 PLURAL
        M      F         N       M   F           N
Nom.    IS     EA        ID

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.



                   SINGULAR                PLURAL
        M      F          N      M   F           N

Nom.    IPSE   IPSA      IPSUM

Acus.

Gen.

Dat.

Abl.




                                                                     17
Latín II
2012-2013




   INTERROGATIVO
                       SINGULAR             PLURAL
            M      F         N      M   F        N

   Nom. QUIS                 QUID

   Acus.

   Gen.

   Dat.

   Abl.




                                                     18
Cristina Félix García
                                                                       Amparo Gasent Moscardó


MORFOLOGÍA VERBAL


     RECUERDA:

         El verbo en latín está formado por una RAIZ y una serie de MORFEMAS. La
         RAIZ nos informa del significado del verbo.

  Los MORFEMAS indican:

         -   tiempo (presente, imperfecto, perfecto, pasado…)
         -   modo (indicativo o subjuntivo)
         -   voz (activa o pasiva)
         -   número
         -   persona

         El verbo en latín se enuncia con:

  1ª persona presente indicativo, 2ª persona presente indicativo, infinitivo de presente, 1º
  persona pretérito perfecto, supino

  Ejm. AMO, AMAS, AMARE, AMAVI, AMATUM
  MONEO, MONES, MONERE, MONUI, MONITUM
  REGO, REGES, REGERE, REXI, RECTUM
  AUDIO, AUDIS, AUDIRE, AUDIVI, AUDITUM

         El verbo latino se puede dividir en 5 conjugaciones, que se distinguen por la 2º
         persona del singular del presente de indicativo y por el infinitivo de presente.

  1º Temas en A – Verbos cuyo tema de presente acaba con A Ejm. AMAS – AMARE

  2º Temas en Ē – Verbos cuyo tema de presente acaba con E Ejm. MONES – MONĒRE

  3º Temas en consonante - Verbos cuyo tema de presente acaba en consonante Ejm. REGO
  ; REGIS – REGĔRE > REG-

  3º Mixta – Verbos con características de la 3ª y de la 4ª conjugación. Ejm. CAPIO ,
  CAPIS, CAPĔRE > CAP/ CAPI-

  4ª Temas en I – Verbos cuyo tema de presente acaba con I Ejm. AUDIO – AUDIRE >
  AUDI-




                                                                                                   19
Latín II
2012-2013



              RECUERDA:


            DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS

             Desinencias activas ormales              Desinencias especiales Pret. Perfecto
             -m / -o                                  -i
             -s                                       -isti
             -t                                       -it
             -mus                                     -imus
             -tis                                     -istis
             -nt                                      -erunt / -ere



            DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS

                                Desinencias pasivas
                                -r
                                -ris
                                -tur
                                -mur
                                -mini
                                -ntur




                                                                                              20
Cristina Félix García
                                                     Amparo Gasent Moscardó




VOZ ACTIVA

TEMA DE PRESE TE

PRESENTE

I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES
Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES;
2ª, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES

PRETÉRITO IMPERFECTO

I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS
S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS

FUTURO

1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS
3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS

IMPERATIVO

2ª Sg: -∅
2ª Pl: -TE


TEMA DE PERFECTO

PRETÉRITO PERFECTO

I: TEMA DE PERFECTO + DESINENCIAS ESPECIALES
S: TEMA PERFECTO + ERI + DESINENCIAS PERSONALES


PLUSCUAMPERFECTO

I: TEMA DE PERFECTO + ERA+ DESINENCIAS PERSONALES
S: TEMA DE PERFECTO +ISSE+DESINENCIAS PERSONALES

FUTURO PERFECTO

TEMA DE PERFECTO + ERO/I + DESINENCIAS




                                                                                 21
Latín II
2012-2013




            VOZ PASIVA

            TEMA DE PRESE TE

            PRESENTE

            I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS
            Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES PASIVAS
            2º, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES PASIVAS

            PRETÉRITO IMPERFECTO

            I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS PASIVAS
            S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS PASIVAS

            FUTURO

            1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS PASIVAS
            3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS PASIVAS



            TEMA DE PERFECTO

            PRETÉRITO PERFECTO

            I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. I. SUM
            S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. S. SUM



            PLUSCUAMPERFECTO

            I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. I. SUM
            S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. S. SUM


            FUTURO PERFECTO

            PARTICIPIO PERFECTO NOM. + FUTURO SUM




                                                                         22
Cristina Félix García
                                                 Amparo Gasent Moscardó




                   FORMACIÓN DE LOS TIEMPOS VERBALES

TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA

PRESENTE I

       1ª        2ª          3ª       3ª MIXTA        4ª
AM-O         MONE-O     REG-O       CAPI-O       AUDI-O




PRESENTE S



     1ª          2ª          3ª       3ª MIXTA        4ª
AM-E-M       MONE-A-M   REG-A-M     CAPI-A-M     AUDI-A-M




                                                                             23
Latín II
2012-2013


   PRETÉRITO IMPERFECTO I



       1ª               2ª                 3ª             3ª MIXTA             4ª
  AMA-BA-M          MONE-BA-M         REG-E-BA-M        CAPI-E-BA-M       AUDI-E-BA-M




   PRETÉRITO IMPERFECTO S

       1ª               2ª                 3ª             3ª MIXTA             4ª
  AMA-RE-M          MONE-RE-M         REG-E-RE-M        CAPI-E-RE-M       AUDI-E-RE-M




   * Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema -
   BA- de imperfecto.




                                                                                                24
Cristina Félix García
                                               Amparo Gasent Moscardó


FUTURO

    1ª           2ª          3ª     3ª MIXTA        4ª
AMA-B-O      MONE-B-O   REG-A-M   CAPI-A-M     AUDI-A-M




TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA

PRESENTE I

    1ª           2ª          3ª     3ª MIXTA        4ª
AM-OR        MONE-OR    REG-OR    CAPI-OR      AUDI-OR




                                                                           25
Latín II
2012-2013


   PRESENTE S



        1ª          2ª           3ª        3ª MIXTA         4ª
   AM-E-R       MONE-A-R    REG-A-R      CAPI-A-R      AUDI-A-R




   PRETÉRITO IMPERFECTO I



       1ª           2ª           3ª        3ª MIXTA         4ª
  AMA-BA-R      MONE-BA-R   REG-E-BA-R   CAPI-E-BA-R   AUDI-E-BA-R




                                                                     26
Cristina Félix García
                                                                       Amparo Gasent Moscardó


PRETÉRITO IMPERFECTO S



     1ª              2ª                 3ª             3ª MIXTA             4ª
AMA-RE-R         MONE-RE-R         REGE-RE-R         CAPI-E-RE-R       AUDI-E-RE-R




* Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema -
BA- de imperfecto.

TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA

PRETÉRITO PERFECTO I

           1ª                         2ª                        3ª
AMAV-I                    MONU-I                     REX-I




                                                                                                   27
Latín II
2012-2013




            3ª MIXTA                4ª
   CEP-I                  AUDIV-I




   PRETÉRITO PERFECTO S

          1ª                  2ª                  3ª
   AMAV-ERI-M          MONU-ERI-M        REX-ERI-M




          3ª MIXTA                  4ª
   CEP-ERI-M              AUDIV-ERI-M




                                                       28
Cristina Félix García
                                                    Amparo Gasent Moscardó


PLUSCUAMPERFECTO I

        1ª                2ª                 3ª
AMAV- ERA-M       MONU- ERA-M       REX- ERA-M




       3ª MIXTA               4ª
CEP- ERA-M           AUDIV- ERA-M




PLUSCUAMPERFECTO S

         1ª                2ª                  3ª
AMAV- ISSE-M      MONU- ISSE -M     REX- ISSE -M




                                                                                29
Latín II
2012-2013


           3ª MIXTA              4ª
   CEP- ISSE -M        AUDIV- ISSE -M




   FUTURO PERFECTO

           1ª                 2ª                    3ª
   AMAV- ER-O         MONU- ER-O        REX- ER-O




          3ª MIXTA               4ª
   CEP- ER-O           AUDIV- ER-O




                                                         30
Cristina Félix García
                                                   Amparo Gasent Moscardó


TEMA DE PERFECTO VOZ PASIVA

PRETÉRITO PERFECTO I

        1ª                 2ª                3ª
AMATUS SUM         MONITUS SUM       RECTUM SUM




     3ª MIXTA                   4ª
CAPTUS SUM             AUDITUS SUM




PRETÉRITO PERFECTO S

        1ª                 2ª                 3ª
AMATUS SIM         MONITUS SIM       RECTUS SIM




                                                                               31
Latín II
2012-2013


        3ª MIXTA                  4ª
   CAPTUS SIM           AUDITUS SIM




   PLUSCUAMPERFECTO I



          1ª                2ª                  3ª
  AMATUS ERAM       MONITUS ERAM       RECTUS ERAM




        3ª MIXTA                 4ª
   CAPTUS ERAM          AUDITUS ERAM




                                                     32
Cristina Félix García
                                                     Amparo Gasent Moscardó


PLUSCUAMPERFECTO S

        1ª                2ª                   3ª
AMATUS ESSEM      MONITUS ESSEM       RECTUS ESSEM




     3ª MIXTA                  4ª
CAPTUS ESSEM          AUDITUS ESSEM




FUTURO PERFECTO



        1ª                   2ª                3ª
AMATUS ERO           MONITUS ERO      RECTUS ERO




                                                                                 33
Latín II
2012-2013




        3ª MIXTA                  4ª
   CAPTUS ERO            AUDITUS ERO




   VERBOS IRREGULARES



   VERBO SUM

   PRESENTE INDICATIVO       IMPERFECTO   FUTURO
                             INDICATIVO




                                                   34
Cristina Félix García
                                               Amparo Gasent Moscardó


PRESENTE SUBJUNTIVO      IMPERFECTO
                         SUBJUNTIVO




  PRET. PERFECTO             PRET.       FUTURO PERFECTO
    INDICATIVO        PLUSCUAMPERFECTO
                          INDICATIVO




  PRET. PERFECTO             PRET.
   SUBJUNTIVO         PLUSCUAMPERFECTO
                          SUBJUNTIVO




                                                                           35
Latín II
2012-2013


   VERBO EO

   PRESENTE INDICATIVO          IMPERFECTO         FUTURO
                                INDICATIVO
   eo                    ibam                ibo




   PRESENTE SUBJUNTIVO          IMPERFECTO
                                SUBJUNTIVO
   eam                   irem




                                                            36
Cristina Félix García
                                                   Amparo Gasent Moscardó




     PRET. PERFECTO            PRET.         FUTURO PERFECTO
       INDICATIVO       PLUSCUAMPERFECTO
                            INDICATIVO
ii                    ieram                iero




     PRET. PERFECTO             PRET.
      SUBJUNTIVO        PLUSCUAMPERFECTO
                             SUBJUNTIVO
ierim                 iissem




                                                                               37
Latín II
2012-2013


   VERBO FERO

   PRESENTE INDICATIVO         IMPERFECTO           FUTURO
                               INDICATIVO
   fero                  ferebam            feram




   PRESENTE SUBJUNTIVO         IMPERFECTO
                               SUBJUNTIVO
   feram                 ferrem




                                                             38
Cristina Félix García
                                                     Amparo Gasent Moscardó




       PRET. PERFECTO            PRET.        FUTURO PERFECTO
         INDICATIVO      PLUSCUAMPERFECTO
                              INDICATIVO
tuli                    tuleram             tulero




       PRET. PERFECTO             PRET.
        SUBJUNTIVO       PLUSCUAMPERFECTO
                               SUBJUNTIVO
tulerim                 tulissem




                                                                                 39
Latín II
2012-2013




   VERBO VOLO

   PRESENTE INDICATIVO        IMPERFECTO            FUTURO
                               INDICATIVO
   volo                  Volebam            volam




   PRESENTE SUBJUNTIVO         IMPERFECTO
                               SUBJUNTIVO
   velim                 vellem




                                                             40
Cristina Félix García
                                                           Amparo Gasent Moscardó




1) VOZ PASIVA Y SUBJUNTIVO. Analiza y traduce los siguientes verbos:

Demonstratum est:                       Audiemur:

Fatigati sunt:                          Audirentur:

Legantur:                               Egredi:

Impetrata sint:                         Pugnati erunt:

Habitum esset:                          Dici:

Usi eramus:                             Sustentum sit:

Habitae simus:                          Secutae essetis:

Captum esse:                            Amemur:

Amatum iri:                             Inventae sunt:

Pugnati erunt:                          Dictam esse:

Habitum est:                            Missae erant:




                                                                                       41
Latín II
2012-2013




       2) LA PROPOSICIÓN DE RELATIVO. Analiza morfosintácticamente y traduce:

     La proposición subordinada relativa se construye con indicativo y puede ir introducida por:
         • Pronombre relativo: qui, quae, quod: “que, quien, el que, el cual...”
         • Pronombres relativos-indefinidos:
                   quicumque, quaecumque, quodcumque: “quienquiera que, cualquiera que”
                   quisquis, quidquid: “quienquiera que, cualquiera que”
                   qualis, quale: “cual”
                   quantus, a, um: “cuanto, cuanta”
         • Adverbios relativos de lugar: ubi, unde, quo, qua: “donde, de donde, adonde, por
     donde”.


   -Igitur, comitiis habitis, Tullius et Antonius consules declarantur.



   -Filii a parentibus suis amentur.



   -Veritas a vobis dicatur.



   -Puellae a magistris docebantur.



   -Oportet a omnibus amari.



   -Illae litterae missae erant ab hoc consule.



   -Ipse dux occisus est et milites eius se ipsos occiderunt.



   -Aduatuci, de quibus supra scripsimus, cum copiis venerunt.




   -Amor patriae, quem romani antiqui habebant, libris laudatur.



   -Caesar in eundem locum unde profectus erat rediit.



   -Ambiorix cum equitatu in Aduatucos, qui eius regno finitimi erant, proficiscitur.



                                                                                               42
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


-Omnes homines, quicumque sunt, fratres sunt nostri.



-Urbs Cartago, sperata victoria, a Scipione Africano minore expugnata est.



-Duae erant viae, qua ex Medis, ubi ille hiemabat, ad adversariorum hibernacula posset



perveniri.



-Milites dilecti, electo imperatore, missi sunt ut (para) Thermopylas occuparent.




                                                                                                    43
Latín II
2012-2013




       3) TEXTOS DE CÉSAR

   DESCRIPCIÓN DE LOS GALOS (Ver mapa en el diccionario, p. 210)

            Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam



   Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua,
                                                Pvo.

   institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis



   Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod



   a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores



   saepe commeant,* proximique sunt Germanis qui trans Rhenum incolunt, quibuscum



   continenter bellum gerunt.                                (De Bello Gallico. I, 1-5)



   *Viajan en caravana.




                                                                                             44
Cristina Félix García
                                                                      Amparo Gasent Moscardó




4) CUM


 RECUERDA. Cum puede ser:
  1.- Preposición de ablativo: “con”.
  2.- exo subordinado:
        2.1.- Con indicativo:
                  Temporal: “cuando, mientras, desde que”.
        2.2.- Con subjuntivo:
                  Cum histórico (pto. imperf./ plusc.): “como, gerundio o al+infinitivo”.
                  Causal (presente / pto.pto.): “porque, puesto que”
                  Concesivo (correlativos como tamen, attamen…): “aunque”.


Cum sua sponte his persuadere non possent, legatos ad Dumnorigem Haeduum mittunt.



Haedui, cum se ab iis non defenderent, legatos ad Caesarem mittunt.



Cum te nimium laudas, nec bella nec puella es.



Dies triginta in nave fui, cum semper mortem exspectabam.



Facile omnes, cum valemus, recta concilia aegrotis damus.



Cum gravi vulnere affectus esset consul a pugna removit.



Caedebatur virgis in medio foro cum nullus gemitus audiebatur.



In id saeculum Romuli aetas cecidit, cum iam Graecia poetarum et musicorum plena esset.

Cum vita sine amicis metus plena sit, amicitias quaerere debemus.



Antonius, cum aeger esset, proelio adesse non potuit.



Cum omnia eis deessent, obsidionem tamen fortiter tulerunt.



Haec cum Caesari nuntiarentur, copias e castris sibi eduxit.


                                                                                                  45
Latín II
2012-2013




   5) TEXTO
   LOS ADUÁTUCOS REGRESAN A SU CASA




      Aduatuci,* de quibus supra scripsimus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis* venirent,



   hac pugna nuntiata, ex itinere domum reverterunt; cunctis oppidis castellisque desertis,



   sua      omnia     in    unum     oppidum   egregie    natura   munitum     contulerunt.



   (De Bello Gallico. II, 29, 1-2)




         *Los aduátucos, habitantes de Aduática, ciudad belga (hoy Tongres).
         *Los nervios, pueblo belga.




                                                                                              46
Cristina Félix García
                                                                     Amparo Gasent Moscardó


LOS JINETES ENEMIGOS TRABAN COMBATE CON LOS NUESTROS Y SON
RECHAZADOS A LAS SELVAS




Equites hostium acriter proelio cum equitatu nostro in itinere conflixerunt. Nostri omnibus



partibus superiores fuerunt atque eos in silvas collesque compulerunt. Sed compluribus



interfectis nonnullos ex suis amiserunt.




                                                       (De Bello Gallico, V, 15, 3)




CÉSAR SE DIRIGE A RÍMINI DONDE RECOGE AL RESTO DE LAS LEGIONES

Caesar, cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos



plebis qui ad eum confugerant, convenit; reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi



iubet.




                                                               (De Bello Civili, I, 7)




                                                                                                 47
Latín II
2012-2013


   6) CONSTRUCCIONES DE PARTICIPIO


   RECUERDA. Morfosintaxis del participio:
   1.-Definición: es un adjetivo verbal que concierta en gº, nº y caso con el sustantivo.
   2.- Morfología y traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):
          Presente: ama-ns, -antis; “amando / (el) que ama/ (el) que amaba / prop. sub.”
          Pasado: amat-us, -a, -um; “amado /habiendo sido amado/que ha sido amado/ prop.
          sub.”
          Futuro: amat-urus, -a, -urum; “(el) que va a mar/ que amará/ para amar”.
   3.-Sintaxis:
          Concertado: concierta en género, número y caso con el sustantivo al que
          acompaña: ej.; Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt.
          Ablativo absoluto (equivale a una subordinada adverbial):
            Ej.; Gallis a romanis victis, tota Gallia romana provincia fuit.



   -Imperatore vincente, magna fuit laetitia.

                                                           OTA:
                                                         César utiliza con frecuencia los siguientes
   -Lupa sitiens ad flumen appropinquavit.                  participios
                                                         deponentes:
                                                             Nactus (nasciscor, encontrando); conatus
   -Eum litteras scribentem inveni.                      (conor:    intentando);     secutus    (sequor:
                                                         siguiendo); arbitratus (arbitror: juzgando,
                                                         considerando);     profectus       (proficiscor:
   -Imperator, ab hostibus victus, se cecidit.           avanzando), (co)hortatus (hortor: animando),
                                                         moratus (moror: demorándose); ausus (audeo
                                                         -semideponente-:      atreviéndose);    veritus
                                                         (vereor: temiendo)...
   -Imperator venit, hostes victurus.



   -Hostibus fugatis, nostri ad flumen venerunt.



   -Hostes, a nostris fugati, ad flumen venerunt.



   -Imperator oppidum, a paucis defensum, non ceperat.



   -Caesar idoneam tempestatem nactus tertia vigilia naves solvit.



   -Caesar pontes reficere conatus ad flumen venit.



   -Imperator oppidum, paucis id defendentibus, non ceperat.

                                                                                                    48
Cristina Félix García
                                                                          Amparo Gasent Moscardó




-Delphini fugientes pisces secuti appropinquunt.



-Romani pontem tempestatum vi ruptum invenerunt.



-Milites loci oportunitatem arbitrati turres duas constituere coepiunt.



-Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt.



-Galli castra oppugnaturi ad Clusium venerunt.




                                                                                                      49
Latín II
2012-2013




   7) TEXTO:
   CÉSAR RETIRA EL EJÉRCITO A LOS CUARTELES DE INVIERNO

       Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et



   in Aulercis*, Lexoviis* reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis



   conlocavit.




   (Bello Gallico. III, 29, 3)
        * Aulerci. -orum: celtas, en Normandía.
          * Lexovii, -orum: lexovios, en la desembocadura del Sena.




   CÉSAR DESPUÉS DE UNA LARGA JORNADA LLEGÓ A NOVIODUNO



  Postridie eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines



   Suessionum, qui proximi Remis* erant, exercitum duxit et magno itinere confecto ad oppidum



   Noviodunum contendit.



                                                             (De Bello Gallico, II, 12)

   *Remi, -orum: los Remos




                                                                                                50
Cristina Félix García
                                                              Amparo Gasent Moscardó


8) CONSTRUCCIONES DE INFINITIVO



 RECUERDA. MORFOSINTAXIS DEL INFINITIVO:

 1.-Definición: es un sustantivo verbal.

 2.- Morfología:

                             ACTIVO                           PASIVO
                        AM-A-RE                               AM-A-RI
                        MOV-E-RE                              MOV-E-RI
  PRESENTE              DIC-E-RE                              DIC-I
                        AUD-I-RE                              AUD-I-RI

                        AMAV-ISSE                   AMAT-UM,-AM,-UM; -OS-AS-A
                        MOV-ISSE                    ESSE
  PASADO                DIX-ISSE                    MOT-UM, -AM,-UM ; -OS,-AS,-A
                        AUDIV-ISSE                     ESSE
                                                    DICT-UM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
                                                       ESSE
                                                    AUDIT-UM,-AM,-UM; -OS,-AS,-A
                                                       ESSE



                   AMAT-URUM, -AM, -UM;-OA,-AS,-          AMATUM IRI
                      A ESSE                              MOTUM IRI
  FUTURO           MOT-URUM, -AM,-UM;-OS,-AS,-A           DICTUM IRI
                      ESSE                                AUDITUM IRI
                   DICT-URUM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
                      ESSE
                   AUDIT-URUM,-AM,-UM; -OS,-AS,-
                      A ESSE




                                                                                          51
Latín II
2012-2013




   3.-Sintaxis:
        Funciones:
             Sujeto: licet, decet, oportet, accidit, fit, evenit (verbos o expresiones impersonales).
             Verbos transitivos de entendimiento, lengua, sentido y voluntad (volo, cupio, iubeo,
             incipio…// “querer, desear, poder, deber, ordenar, comenzar a…
             Atributo: con verbo sum.
        Construcciones:

             Construcción de Infinitivo Concertado:
               Caesar milites “e castris exire” iussit. (César ordenó a los soldados salir del
             campamento).
             Proposición Subordinada de INFINITIVO NO CONCERTADO: Infinitivo con sujeto
             propio en Acusativo.
              Gaudeo (te venire) (Veo que tú vienes).



    4.-Traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):

                        NORMAS PARA LA TRADUCCIÓN AL CASTELLANO


               Dico (digo)                              que el general viene
                                 ducem venire
               Dixi (dije)                              que el general venía



               Dico (digo)                              que el general vino /ha venido
                                 ducem venisse
               Dixi (dije)                              que el general había venido

               Dico (digo)                                        que el general vendrá
                                 ducem venturum esse
               Dixi (dije)                                        que el general vendría




                                                                                                   52
Cristina Félix García
                                                                                   Amparo Gasent Moscardó


-Dux fossam fieri iussit.             OTA:
                                              Iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo
                                     (ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), hortor (animar)… rigen
                                     dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Cuando el
-Maluit diligi quam metui.           acusativo de cosa es un infinitivo, analízalo como infinitivo no concertado y
                                     que el acusativo de persona funcione como sujeto del infinitivo.
                                              Traducción: ordenar a (alguien) que...

-Dicere recordari est.                   Ej.: Dux “milites castra occupare” iussit.
                                                   Suj inf.     C. D.   V. Trans
                                                              (El general ordenó a los soldados que ocuparan ...)
-Iste sacra neglegi fecit.



-Dux castra vallo muniri vetuit.



-Mendacem memorem esse oportet.



-Omnia contemnere possumus; nemo omnia habere potest.



-Cato litterarum radices amaras esse dicit, fructus iucundiores.



-Ille miser se esse civem romanum clamabat.



-Necesse est in rebus contrariis duabus alterum verum esse, alterum falsum.



-Vir ingratus se accepisse beneficium negat.



-Celeriter saltos Pyrenaeos occupari iubet.



-Eum a Pompeio missum esse in Hispaniam demostratum est.



-Audiverat Pompeium per Mauretaniam cum legionibus iter in Hispaniam facere.



-Aristoteles Orpheum poetam fuisse dixit.



-Civitates leges amare et timere bonum est.



                                                                                                               53
Latín II
2012-2013


   9) TEXTOS
   CASIVELAUNO PIDE LA PAZ Y CÉSAR PONE CONDICIONES



            Cassivellaunus, hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis1, vastatis finibus, maxime




       etiam permotus defectione civitatum, legatos per Atrebatem Commium de obsidum




       deditione ad Caesarem mittit. Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter




       repentinos Galliae motus neque multum aestatis superesset, obsides imperat et constituit




       quid vectigalis (qué tributos) in annos singulos populo Romano penderet.




                                                           (De Bello Gallico, V)




   1
     Realiza la derivación y composición preverbial de los verbos marcados en los textos. Al final del dossier tienes un
   listado de verbos, busca la raíz de la que proviene el verbo señalado y trata de encontrar sus derivados.

                                                                                                                     54
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


MODO DE VIDA DE LOS GERMANOS

Germani agriculturae non student,* maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit.



Neque quisquam agri fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos*



gentibus agros distribuunt atque anno post* alio transire cogunt.




                                               (De Bello Gallico, VI, 22,1)

*Studeo: dedicarse a (alicui rei)
*In annos singulos: para cada año.
*Anno post: al año siguiente.




                                                                                                     55
Latín II
2012-2013


   LOS GERMANOS EN FUGA INTENTAN CRUZAR EL RHIN

   Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius* fugere



   destiterunt* quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque pervenerunt.



   Ibi perpauci aut viribus confisi tranare contenderunt aut lintribus inventis sibi salutem



   reppererunt.




                                                    (De Bello Gallico, I, 53, 1-2)

   *Destiterunt: dejaron de.
   *Prius…quam (priusquam): antes que/hasta que.




                                                                                         56
Cristina Félix García
                                                                   Amparo Gasent Moscardó


ACTIVIDAD DE VERCINGETÓRIX

 Cum iam muro turres appropinquavissent, ex captivis* Caesar cognovit Vercingetorigem




consumpto pabulo castra movisse propius Avaricum atque ipsum cum equitatu expeditisque




insidiarum causa profectum.




                                                (De Bello Gallico, VII, 18, 1-2)



*Cognosco: informarse por (ex + abl.)




                                                                                               57
Latín II
2012-2013


   10) UT (UTI) Y NE


    RECUERDA. UT puede ser:
      1.- Adverbio interrogativo / exclamativo/ desiderativo: “¿cómo?, ¡cómo!”…
      2.- exo subordinado:
           2.1.- Con indicativo:
                     Comparativo-modal (posibles correlativos: sic, ita, qualis…): “como según”.
                     Temporal (ut primum): “cuando, mientras, desde que”.
                     Causal: “según, porque, como”
           2.2.- Con subjuntivo:
                     Sustantivo: “que”. (Funcionará como sujeto, CD, atributo o aposición)
                     Final: “para (que)”
                     Consecutivo: “que, de modo que” (adverbio –ita, sic, tantus- + ut / is, ea, id +
                     ut; sigue a la principal).
                     Concesivo: “aunque” (correlativos: tamen; precede a la principal)

    Para distinguir los valores de UT + subjuntivo:
       1. Completivas y finales son mucho más frecuentes
       2. Completivas y finales NO LLEVAN CORRELATIVOS.
       3. Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN
            PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD).
       4. Consecutivas siguen a la principal, las concesivas suelen precederla.


      NOTAS:

           1.-Los verbos como iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo
   (ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), cohortor (animar) etc rigen dos acusativos (uno
   de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Ahora bien, en ocasiones el acusativo de cosa podrá
   ser: acusativo / subordinada sustantiva de ut /ne / quod.../ de infinitivo; sin embargo, no se
   construyen igual postulo, peto (ab aliquo, aliquid) e impero (alicui, aliquid). Subrayadlos en el
   diccionario.
                                       Prop. sub. sust. CD
              Ej. : Caesar milites iubet “ut ...”      (César ordena a los soldados que...)
                          Ac. Pers.    V.

          2.- Los siguientes verbos o expresiones impersonales se construyen con infinitivo o
   proposición subordinada sustantiva de ut / ne/ quod...:

          Accidit, contingit y evenit (sucede), fit (sucede, se produce), nuntiatum est (se anuncia),
   constat (consta), expedit (es conveniente), praestat (es mejor), licet (es líicto), decet (conviene),
   necesse est (es necesario), oportet (conviene), dedecet (no es decoroso), dictum est (se dijo)...
   Subrayadlos en el diccionario.




                                                                                                    58
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó



RECUERDA. E puede ser:

1.- Adverbio de negación (con subjuntivo): “no”
2.- exo subordinado (con subjuntivo):
       Sustantivo: “que” /”que no” con verbos de temor. (Funcionará como sujeto, CD,
             atributo o aposición). Ej.: Dux veritus ne… “El general temiendo que…”
       Final: “para (que) no”

 Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN PRINCIPAL
 (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD).
EJEMPLOS

-Ita sentio, ut loquor.



-Galli, ut supra memoravimus, equitatum, qui nondum redierat, exspectabant.

-Ut primum loqui coepit, ceteri tacuerunt.



-Consul timebat ne galli, priusquam auxilia venirent, impetum facerent.



-Accidit ut hostes iam maiores copias haberent.



-His rebus fiebat ut minus facile finitimis bellum inferre possent.



-Caesar milites postulavit ut omnes scaphas ad litus appulsas habeant.



-Caesar statuit ut equites proficiscerentur.



-Helvetii a Caesare postulaverunt ut sibi iter per provinciam daret.



-Eis Caesar imperavit ut ducentos obsides sibi dederint.

-Dux suos milites iubet ut de finibus cum omnibus copiis exirent.



-Caesar milites intra munitiones continuit, ne ab hostibus caperentur.



-Caesar legiones cohortatur ut in fide maneant atque hostium impetum sustineant.



                                                                                                     59
Latín II
2012-2013


   -Ne milites exirent iussit.



   -Eadem nocte accidit ut esset luna plena,



   -Munitiones ita firmavit, ut hostes irrumpere non possent.



   11) TEXTOS
   LOS HABITANTES, ASEDIADOS Y SIN AGUA, SE RINDEN A CÉSAR

        Quo facto repente perennis exaruit fons tantamque attulit* oppidanis salutis*




   desperationem, ut id non hominum consilio*, sed deorum voluntate factum putarent. Itaque se




   necessitate coacti tradiderunt.




                                                      (De Bello Gallico, VIII, 43,5)

 *Attulit: produjo.
 *Salutis: suerte, salvación
 *Consilio: decisión.




                                                                                          60
Cristina Félix García
                                                                     Amparo Gasent Moscardó




ALGUNOS PUEBLOS DE HISPANIA SE UNEN A CÉSAR Y LE SUMINISTRAN ALIMENTO

     Hos Tarraconenses et Iacetani* et Ausetani* et paucis post diebus Illurgavonenses,* qui




flumen Hiberum attingunt,*      insequuntur. Petit ab his omnibus ut se frumento iuvent*.




Pollicentur atque omnibus undique conquisitis iumentis in castra deportant.




                      (De Bello Civili. I 60, 2-3)



*Iacetani: jacetanos, de Jaca.
*Ausetani: de Ausa (Vich), pueblo íbero.
*Illurgavonenses: de Amposta.
*Attingunt: tocar, lindar.




              Impedimenta de un legionario
                       romano




                                                                                                 61
Latín II
2012-2013


       CÉSAR CELEBRA UNA ENTREVISTA CON ARIOVISTO


      Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere spatio a




   castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad colloquium venerunt. Legionem




   Caesar, quam equis devexerat*, passibus ducentis ab eo tumulo constituit. Item equites




   Ariovisti pari intervallo constiterunt.*




   (De Bello Gallico, I, XLIII)

   *Devexerat: había transportado.
   *constiterunt: se detuvieron.




                                                                                              62
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


LECTURA DE UNA CARTA DE CÉSAR Y DEBATE EN EL SENADO

     Litteris Caesaris consulibus redditis, aegre ab iis impetratum est summa tribunorum




plebis contentione ut in senatu recitarentur; ut vero ex litteris ad senatum referretur impetrari




non potuit.




                                                            (De Bello Civili, I, 1)




                                                                                                     63
Latín II
2012-2013


   VERCINGÉTORIX ENCABEZA LA REBELIÓN DE TODA LA GALIA

   Summae diligentiae summam imperii severitatem addit; magnitudine supplicii dubitantes




   cogit. Nam, maiore commisso delicto, igne atque omnibus tormentis necat; leviore de causa,




   auribus desectis aut singulis effossis oculis, domum remittit, ut sint reliquis documento et




   magnitudine poenae perterreant alios.




                                                           (De Bello Gallico, VII, IV, 9-10)




                                                                                               64
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


CÉSAR PASA EL RÍO SAONA SIGUIENDO A LOS HELVECIOS

Hoc proelio facto ut reliquas copias Helvetiorum consequi posset, pontem in Arare




facere iubet, atque ita exercitum traducit. Helvetii, repentino eius adventu commoti,




legatos ad eum mittunt.                        (Texto adaptado De Bello Gallico, I, XIII)




CÉSAR ORDENA A P. CRASO QUE SE DIRIJA A AQUITANIA



Publium Crassum cum cohortibus legionariis duodecim et magno numero equitatus in




Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibua auxilia in Galliam mittantur ac tantae




nationes coniungantur                                       (De Bello Gallico, III, 11,3)




                                                                                                    65
Latín II
2012-2013


   12) CONSTRUCCIÓN PERSONAL E IMPERSONAL DEL INFINITIVO



    Los verbos como dicitur, videtur, nuntiatur… pueden presentar dos construcciones:

            Construcción impersonal (con verbos pasivos que se construyen como impersonales): el
        sujeto es el infinitivo.
   Yen co
             Ej.: Dicitur Graecos doctos viros fuisse. “Se dice que los griegos fueron sabios”.
            Contrucción personal: el verbo en pasiva tiene un sujeto en nominativo, de modo que al
            infinitivo no se le puede asignar una función. En este caso lo analizaremos como:
                            Construc. Personl de infinitivo con dicuntur
                 Ej.: Graeci “docti viri fuisse” dicuntur.
   -Ipse non sua sponte Rhenum transisse dicebatur.



   -Servi venire videntur.



   -Homerus caecus fuisse dicitur.



   -Apud Graecos docti viri fuisse uno tempore dicuntur.



   -Romani adesse nuntiantur.



   -Saguntini oriundi a Zacyntho insula dicuntur.



   -Caesar Gallos vicisse dicitur.



   -Romanos adesse nuntiatur.



   -Aegroto, dum anima est, spem esse dicitur.



   -A Caesare Gallos victos esse dicitur.



   -Ipse opinione celerius venturum esse dicitur.




                                                                                                  66
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


13) PRÁCTICA DE INFINITIVOS (frecuente omisión de esse)

-Cincinnato nuntiatum est eum dictatorem factum.



-Constat ad salutem civium civitatumque leges inventas.



-Spero amicitiae nostrae memoriam sempiternam fore (infinitivo futuro de sum).



-Legati haec se ad suos relaturos dixerunt et post diem tertium ad Caesarem reversuros.



-Veteres milites Hamilcarem iuvenem sibi redditum crediderunt.



14) TEXTOS
ALABANZAS DEL SENADO A CATÓN

Postquam Cato adsedit, consulares omnes itemque senatus magna pars sententiam eius



laudant, virtutem animi ad caelum ferunt, alii alios increpantes timidos vocant. Cato clarus



atque magnus habetur.*




                                           (Salustio, De coniuratione Catilinae, LIII, 11)

*Habetur: es considerado.




                                                                                                     67
Latín II
2012-2013


   CÉSAR SE PRESENTA RÁPIDAMENTE EN LA CIUDAD DE CENABO

   Huc biduo pervenit. Castris ante oppidum positis, diei tempore exclusus, in posterum (diem)



   oppugnationem differt et, veritus ne nocte ex oppido profugerent, duas legiones in armis



   excubare iubet.



                                                       (De Bello Gallico, VII, XI, 5-6)




                                                                                           68
Cristina Félix García
                                                                      Amparo Gasent Moscardó


CÉSAR ENVÍA TROPAS DE REFRESCO Y HACE HUIR A LOS POMPEYANOS

Eodem tempore Caesar tertiam aciem*, quae quieta fuerat et se* ad id tempus loco* tenuerat,



procurrere iussit.* Ita cum recentes* atque integri defessis* successissent, alii autem a tergo



adorirentur*, sustinere Pompeiani* non potuerunt atque universi terga verterunt.




(De Bello Gallico, III, XCIV)
*Aciem: ejército en línea de batalla; sujeto de procurrere.
*Se: se (se refiere a tertiam aciem). Es una oración reflexiva.
*Loco: en su puesto.
*Iubeo: CONSTRUCCIÓN DE DOBLE ACUSATIVO - aliquem (a alguien) + aliquid (algo);
aliquem + infinitivo/subordinada de ut, quod, ne (ordenar a alguien... que).
*Recentes: tropas de refresco (tropas íntegras y de refresco)
*Defessis: a los agotados (participio sustantivado)
*Adorirentur: atacaran.
*Pompeyanos, partidarios de Pompeyo.




                                                                                                  69
Latín II
2012-2013


   INTENTO FRUSTRADO DE CÉSAR DE REPARAR LOS PUENTES

   Hae permanserunt aquae dies complures. Conatus est Caesar reficere pontes, sed nec



   magnitudo fluminis permittebat neque ad ripam dispositae cohortes adversariorum



   perfici patiebantur.
                                                         (De Bello Civili, I, 50, 1-2)




   LA NOTICIA DE LA VICTORIA DE CÉSAR HACE HUIR A INDUCIOMARO

   Hac fama ad Treveros perlata Indutiomarus, qui postero die castra Labieni oppugnare



   decreverat, noctu profugit copiasque omnes in Treveros reducit.

                                                               (De Bello Gallico, V, 53, 2)




                                                                                              70
Cristina Félix García
                                                              El relativo, sinGasent Moscardó ni
                                                                         Amparo   antecedente
                                                              verbo propio, no funciona como
15) FALSO RELATIVO (relativo coordinativo)                    nexo, sino como un FALSO
                                                              RELATIVO          o     RELATIVO
-Quos adversum proelium commovebat.                           COORDINATIVO. Suele ir tras
                                                              pausa fuerte y se traduce como si
                                                              fuera un demostrativo.
-Quibus itineribus domo exire possunt.



-Caesar Galliam vicit; quo facto duas res consecutus est.



-Qua re cognita, duces adversariorum crebras stationes disponunt equitum.



-Galli se ad agmen receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti sese ei
dediderunt.

16) TEXTO
CÉSAR SALE DE NOCHE DE SU CAMPAMENTO Y LLEGA POR LA MAÑANA AL DE
LOS ENEMIGOS




Quibus rebus cognitis media nocte silentio* profectus ad hostium castra pervenit. Illi celeriter



per exploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas



abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerunt.



                                                  (De Bello Gallico. VII, 18, 2-3)

* Hendíadis: en medio del silencio de la noche.




                                                                                                        71
Latín II
2012-2013


   17) SI / NISI / NE /SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD             Si el relativo aparece precedido de
                                                                si, nisi, ne, sive o cum se debe a
   -Si qui non vult operari, nec manducet.                      que no es un nexo relativo, sino un
                                                                indefinido (alguien, algo, etc.)

   -Si quam rem vis, eum voca.



   -Legati, si quam societatem cum rege Persa volebant, eam petere debebant



   18) RELATIVO CON VERBO EN SUBJUNTIVO

   -Senatores, qui bellum vellent, clamabant.           Cuando el relativo se construye con el
                                                        verbo en subjuntivo, equivale a una prop.
                                                        sub. adverbial o circunstancial de valor
   -Caesar legatos qui pacem peterent mittit.           final, concesivo, causal, consecutiva o
                                                        condicional y se traducirá como tal:
                                                        Ej.: Ille legatos qui pacem peterent misit.
   -Tu, qui semper obire solitus esses, non adfuisti.      “Envió embajadores para pedir la paz”



   -Ego, qui haec ante non viderim, caecus sum.



   -Haec qui dicat..., nonne disipere videatur?



   -Missi sunt qui Apollineum consulerent.



   -Nemo est tam vecors qui non sentiat deos esse




                                                                                             72
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


19) TEXTOS
LOS GALOS VENERABAN SOBRE TODO A MERCURIO

Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem



artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque*



habere vim maximam arbitrantur.




                                                        (De Bello Gallico, VI, 17,1)

*Mercaturas: en lo refernte a los beneficios económicos y al comercio.




                                                                                                     73
Latín II
2012-2013


   CÉSAR PREPARA EL ASEDIO A LA CAPITAL DE LOS BITÚRIGOS

   Castris ad eam partem oppidi positis Caesar, quae intermissa a flumine et a paludibus aditum,



   ut supra diximus, angustum* habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere



   coepit.




                                                     (De Bello Gallico, VII, 17, 1)

     *Angustum: concierta con aditum.




                                                                                             74
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (I)


Illi* rebus divinis intersunt*, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur,



ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa* concurrit, magnoque hi sunt apud



eos honore.



       Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque constituunt et, si quod est



admissum facinus, si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, idem decernunt,



praemia poenasque constituunt; si qui aut privatus aut populus eorum decreto non stetit,



sacrificiis interdicunt*. Haec poena apud eos est gravissima.




*Illi: los druidas.
*Intersum: intervenir, participar en (abl).
*Causa: preposición de genitivo pospuesta, “para aprender”
    *Interdico: vetar
*Interdictum: veto.




                                                                                                     75
Latín II
2012-2013


   ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (II)
        Quibus ita est interdictum*, hi numero impiorum ac sceleratorum habentur, his* omnes



   decedunt,* aditum* sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione* incommodi accipiant,



   neque      his    petentibus*   ius   redditur*   neque   honos   ullus   communicatur.*



   (De Bello Gallico, 6,13, 4-6)



  *His: ablativo separativo, de éstos.
  *Decedo: apartarse (con ablativo separativo).
  *Aditum: encuentro.
  *Contagione: contacto, relación.




                                                                                         76
Cristina Félix García
                                                                         Amparo Gasent Moscardó


LOS ENEMIGOS SE REAGRUPAN DISPUESTOS A LUCHAR DE NUEVO

Hostes re nova perterriti, muro turribusque deiecti* in foro ac locis patentioribus cuneatim



constiterunt* hoc animo, ut, si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa*



depugnarent.




                                                      (De Bello Gallico, VII, 28,1)

*Deiecti: empujados, desalojados.
*Constiterunt: mantenerse firmes.
*Acie instructa: en columnas cerradas (subráyalo en el diccionario).




                                                                                                     77
Latín II
2012-2013


   20) QUOD

     Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial
     o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quod puede ser:
      • Nexo sub. sustantivo (suj./CD/atributo/aposición): “que”, “el hecho de que”.
      Ej.: Multum ei adiuvat quod civis est. “Le ayuda mucho el hecho de que es un ciudadano”
      • Nexo sub. causal (con correlativos como propterea):“porque”, “ya que”, “puesto que”.
      Ej.: Germani, quod nostros iam constitisse in munitionibus videbant, trans Rhenum sese
        receperunt. “Los germanos, puesto que veían que los nuestros ya se habían establecido...


   -Hoc iter, propterea quod inter fines Helvetiorum et Allobrogum erat, difficilius fuerat.



   -Legati quod societatem cum rege Persa fecerat Themistoclem accusaverunt.



   -Opportunissima res accidit, quod postridie eius diei Germani in castra venerunt.



   -Decima legio Caesari gratias egit quod de se optimum iudicium fecisset.



   -Caesar, si qui inimicorum exercitus erat, impetum facere iussit.




                                                                                                78
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó




21) INTERROGATIVAS DIRECTAS


Se construyen en indicativo, excepto las que expresen duda, deliberación, etc.
Tipos:
    Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quis est? “¿Quién es?”
             totales (se desconoce todo el contenido):

                                                       quis, quae, quid?: “¿quién, qué?”
       exos de simples parciales:                      uter, utra, utrum?: “¿cuál de los dos?”
        • Pronombres/determinantes interrogativos:     qualis, quale?: “¿cuál?”
                                                       quantus, -a, -um?: “¿cuánto?”

        • Adverbios de lugar: ubi (¿dónde?), unde (¿de dónde?), quo (¿a dónde?), qua? (¿por dónde?)
        • Adverbios de modo: quomodo, ut? “¿cómo?”
        • Adverbios de tiempo: quando? “¿cuándo?; quousque? “¿hasta cuándo?”
        • Adverbio de causa: cur, quare, quid? “¿por qué?” / quin? “¿por qué no?”
          Ej.: Ubi est dominus?; Quam rem publicam habemus?, In qua urbe vivimus?
        exos de simples totales:
        • -ne (espera respuesta afirmativa o negativa): Estne haec domus tua? (Plau.)
        • Nonne? (espera respuesta afirmativa): Canis nonne similis est lupus? (Cic.)
        • Num? (espera respuesta negativa): Num potes hoc negare, Verres? (Cic.)
     Dobles: más de un predicado.
        exos:
        • Ø…an? / Utrum … an? / -ne … an? / Utrum … necne / an non? (¿(Acaso)…o…?):
          Ej.: Utrum deliras an somnias? (Plau.); Pater eius rediit, an non? (Ter.)



-Nonne est pulchrum et dulce mori pro patria?



-Quis ego sum? Quae est facultas in me? (Cic.).



-O dii immortales! Quam rempublicam habemus?; in qua urbe vivimus? (Cic.).



-Vir bonus est quis? Qui consulta patrum, qui leges iuraque servat. (Hor.).



-Num, tibi cum fauces urit sitis, aurea quaeris pocula? (Hor.).

-Numquid in istis hominibus boni est? (Sén.).



-Quin continetis vocem? (Cic.).


                                                                                                    79
Latín II
2012-2013




   -Nonne millies perire est melius quam in sua civitate sine praesidio armatorum



   non posse vivere? (Cic.).



   -Cuius ea culpa fuit? Militum, an imperatorum? (Liv.).



   -Vidisne patrem tuum domi?




                                                                                    80
Cristina Félix García
                                                                           Amparo Gasent Moscardó




22) INDEFINIDOS

 Nos podemos encontrar según su flexión tres tipos:
    1.- Compuestos de quis. Si funcionan como pronombres, se declinan como quis
 interrogativo; ahora bien, si funcionan como determinante, como qui relativo:
       Aliquis, aliqua, aliquid (alguien, algo); quis, qua, quid (alguien, alguna, algo);
 quisquam, quaequam, quidquam (alguien, alguno, algo); quisque, quaeque, quidque (cada
 uno); quidam, quaedam, quiddam (alguno, uno, un cierto).
   2.- Terminados en –ter. Se flexionan como uter, utra, utrum:
       Uterque, utraque, utrumque (el uno y el otro, los dos); neuter, neutra, neutrum (ni
 el uno ni el otro, ninguno de los dos); alter, altera, alterum (el uno, el otro).
    3.-Terminados en –us. Se flexionan como unus, una unum:
        Alius, alia, aliud (otro, entre varios); ullus, ulla, ullum (alguno); nullus, nulla, nullum
 (ninguno); solus, sola, solum (solo, único); totus, tota, totum (todo entero, totalidad).
    4.- Defectivos: nemo (nadie); nihil (nada).

                     S   N     Nemo          Nihil
                     I   Ac    Neminem       Nihil
                     N   G     ---           ---
                     G   D     Nemini        ---
                     U   Ab
                               Nemine        ---

 NOTA: quis precedido de si, nisi, ne, an, utrum y num siempre será un indefinido, ya que
 se emplea principalmente detrás de estos nexos.

-Si quis quid de re publica accepit, ad magistratum deferat.



-Erant in quadam civitate rex et regina.
-Quidam, qui se ipsi regere nesciunt, consilia dant aliis.



-Num quis dixit?



-In rebus asperis et tenui spe fortissima quaeque consilia tutissima sunt.



-Neque quisquam omnium lubidini simul usui paret.




                                                                                                       81
Latín II
2012-2013


   23) TEXTO
   SE ANUNCIA A AFRANIO QUE SE ENCUENTRAN DETENIDOS JUNTO AL RÍO
   GRANDES CONVOYES DE AYUDA A CÉSAR


   Nuntiatur* Afranio magnos commeatus, qui iter habebant ad Caesarem, ad flumen constitisse.



   Venerant eo sagittarii ex Rutenis, equites ex Gallia cum multis carris magnisque impedimentis,



   ut fert gallica consuetudo. Erant praeterea cuiusque* generis hominum milia circiter VI cum



   servis liberisque; sed nullus ordo, nullum imperium certum, cum suo quisque consilio



   uteretur.*



                                                        (De Bello Civili, I, 51,60)

   *Nuntiatur: construcción personal / impersonal de nuntior, dicor, videor... (subráyalo en el
   diccionario).
   *Cuiusque, nullus, etc.: indefinidos.
   *Utor: dep. (+ abl.; su infinitivo es uti).




                                                                                              82
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


24) VALORES DE QUO


 Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor
 adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quo
 puede ser:
   • Nexo sub. final (con subjuntivo): “para (que)” (en la proposición subordinada suele
       aparecer un comparativo).
        Ej.: Dedi militibus gladios quo facilius hostem vincerent.
        “Le entregué espadas a los soldados para que vencieran más fácilmente al enemigo”.



-Adiuta me, quo id fiat facilius (Ter.).



-Id eo scripsi quo plus auctoritatis haberem (Cic.)



-Leges breves sunto, quo facilius teneantur



25) TEXTO
CÉSAR ASEDIA VELONODUNO PARA NO DEJAR ATRÁS A NINGÚN ENEMIGO

Altero die, cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum* venisset, ne quem post se hostem



relinqueret, quo expeditione re frumentaria uteretur, oppugnare instituit dique biduo



circumvallavit.




                                                        (De Bello Gallico, VII, XI)



*Vellaunodunum; Velonoduno, fortaleza de los Senones.




                                                                                                    83
Latín II
2012-2013




   26) VALORES DE UBI

    Ubi presenta los siguientes valores:

        • Adverbio interrogativo: “dónde”; ej.: Ubi sunt? “¿Dónde están?”
        • Sub. relativa (adverbio relativo): “donde”; ej.: Veritas locum, ubi consistat,
            reperire non poterit. “ La verdad no hallará un lugar donde pueda detenerse”
        • Sub. temporal (con indicativo): “cuando”; ubi primum, “tan pronto como”;
   -Caesar, ubi ex captivis id cognovit, ad hostes contendit.
                            ej.: Ubi dux catra vidit, profectus est.

   -Ubi intravi, salutavi.



   -Nescio ubi essent.



   -Ubi primum potui, domum contendi




                                                                                           84
Cristina Félix García
                                                                      Amparo Gasent Moscardó


27) TEXTOS

LAS MUJERES GALAS DELATAN A GRITOS LA HUIDA DE LOS SUYOS

Ubi eos* in sententia perstare viderunt*, quod plerumque* in summo periculo timor



misericordiam non recepit , conclamare et significare de fuga Romanis coeperunt.




                                                      (De Bello Gallico, VII, XXVI)

    *Eos: se refiere a los galos. Los galos, al ver que no podían vencer, deciden huir de la
fortaleza en medio del silencio de la noche, pero sus mujeres, al ver que las abandonaban a
ellas y a sus hijos a merced de los romanos, empezaron a dar gritos y a delatarlos.
*Plerumque: adverbio, en la mayoría de los casos.




                                                                                                  85
Latín II
2012-2013


   LÉNTULO EMANCIPA A LOS GLADIADORES DE CÉSAR Y LOS ENVÍA A CAMPANIA

   Lentulus gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, spe libertatis confirmat atque iis equos



   attribuit; eos postea, quod ea res omnium iudicio reprehendebatur, circum familias Campaniae



   distribuit.



                                                              (De Bello Civili)




   EN VIENA ENCUENTRA A SU CABALLERÍA




   Ibi nactus recentem equitatum, quem multis ante diebus eo praemiserat, neque diurno neque



   nocturno itinere intermisso, per fines Haeduorum in Lingones contendit, ubi duae legiones



   hiemabant.




   (De Bello Gallico, VII, IX, 4)




                                                                                               86
Cristina Félix García
                                                                   Amparo Gasent Moscardó


AL REGRESAR A SU PAÍS, LOS SUEVOS SON ATACADOS POR QUIENES VIVEN EN
LAS PROXIMIDADES DEL RIN

Hoc proelio trans Rhenum nuntiato Suebi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti



coeperunt. Quos ubi, qui proximi Rhenum incolunt, perterritos senserunt, insecuti magnum ex



his numerum occiderunt.



(De Bello Gallico, I, 54,1)




                                                                                               87
Latín II
2012-2013


   28) VALORES DE DUM

    Según el modo del verbo de la subordinada, dum puede ser:
       • Sub temporal + indicativo: “mientras que”
       • Sub. temporal + subjuntivo: “hasta que”



   -Dum ea Romani parant, iam Saguntum summa vi oppugnabatur.



   -Dum haec geruntur, reliqui discesserunt.



   29) TEXTO
   LOS MASILIENSES PREPARAN LAS NAVES



   Dum haec ad Ilerdam geruntur, Massilienses naves longas expediunt numero XVII, quarum



   erant XI tectae. Multa minora navigia huc addunt, ut ipsa multitudine nostra



   classis terreatur. Magnum numerum sagittariorum, magnum Albicorum, de quibus supra



   demonstratum est, imponunt atque hos praemiis pollicitationibusque incitant. Certas sibi



   deposcit naves Domitius atque has colonis complet.




                                                            (De Bello Civili, I, 56,2)




                                                                                         88
Cristina Félix García
                                                                          Amparo Gasent Moscardó




30) INTERROGATIVAS INDIRECTAS


1.-Definición: es una pregunta que se plantea dependiendo de un verbo principal de lengua,
entendimiento, memoria, percepción, etc.: ej. “No recuerdo cómo lo hice”.
2.-Tipos (con subjuntivo):

     Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quid dicas cognosco.
             totales (se desconoce todo el contenido): Nescio si veniat.

                                                       quis, quae, quid: “quién, qué”
        exos de simples parciales:                     uter, utra, utrum: “cuál de los dos”
            • Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale: “cuál”
                                                       quantus, -a, -um: “cuánto”

            • Adverbios de lugar: ubi (dónde), unde (de dónde), quo (a dónde), qua (por dónde)
            • Adverbios de modo: quomodo, ut “cómo”
            • Adverbios de tiempo: quando “cuándo”; quousque “hasta cuándo”
            • Adverbio de causa: cur, quare, quid “por qué” / quin “por qué no”
              Ej.: Nescio quid agas “No sé qué haces”. Nescio ubi sint. “No sé dónde están”.
         exos de simples totales:
           • si, -ne, an, num: “si”. Nescio veniatne. “No sé si viene”.
           • an non: “si no” Dice an non veniat. “Di si no viene”.
       Dobles: más de un predicado.
           exos:
           • Utrum … an / -ne homo.
-Nescio utrum sis albus an ater … an / Ø…an: “si… o”
             Ej.: Nescio utrum veniat an maneat/ Nescio veniatne an maneat. “No sé si viene
             o se queda”
-Interrogas•me num… necne exsilium iubeam (Cic.). an non / -ne… necne: “si… o no”
             Utrum te ire in / utrum… an non / -ne…
             Ej.: Nescio utrum veniat an non veniat. “No sé si viene o no viene”.


-Nemo ignorat quid egeris.



-Nemo ignorat ubi fueris.



-Quaeritur sintne dei necne sint.




                                                                                                      89
Latín II
2012-2013




   31) VOZ PERIFRÁSTICA


    En latín nos encontramos dos voces perifrásticas:

            Voz perifrástica activa:
             1.- Morfología: se forma con el participio de futuro + tiempos de sum; ej.: amaturus,
             -a, -um sum, amaturus, -a, -um es…
             2.- Traducción: “ir a / estar a punto de / tener la intención de + infinitivo”.
             Ej.: Non estis cenaturi? (Plau.). “¿No vais a cenar? / ¿No tenéis intención de cenar?”.

            Voz perifrástica pasiva:
             1.- Morfología: se forma con el gerundivo + tiempos de sum; ej.: amandus, -a, -um
             sum; amandus, -a, -um es; amandus, -a, -um est…
             2.- Traducción: expresa necesidad, obligación, deber… “tener que / deber / haber de +
             infinitivo”.
             3.-Construcciones:
                     El complemento agente al ser pasiva aparecerá en dativo (a/ab + ablativo si
             fuese un verbo que rige dativo)
                 • Personal: con sujeto expreso en nominativo; ej.: Carthago delenda est.
                      “Cartago ha de ser destruida”.
                 • Impersonal: sin sujeto (gerundivo neutro + 3ª sg. de sum)




   -Carthago delenda est.



   -Nemo arma est capturus, nemo dimicaturus pro superbis dominis.



   -Non estis cenaturi?



   -Bellum scripturus sum.

   -Equitatus per pontem mittendus erat.



   -Patria bonis civibus diligenda est.



   -Filii patribus amandi sunt.



   -Studendum est semper et ubique.


                                                                                                  90
Cristina Félix García
                                                                          Amparo Gasent Moscardó




32) ESTILO INDIRECTO

       El estilo directo es la reproducción literal de las palabras o pensamiento de una persona;
sin embargo, el estilo indirecto, en latín, expresa esas palabras o pensamientos mediante
transformaciones que afectan tanto a los modos verbales como a los pronombres y adverbios.

       El estilo directo se caracteriza por presentar un verbo introductorio, una pausa fuerte
(dos puntos) y dos unidades melódicas; ejemplo, “Él dijo: “mañana no vendré”.

      El estilo indirecto se construye con una pausa fuerte (dos puntos), dos unidades
melódicas y un verbo introductorio que suele estar omitido y hay que sobreentenderlo;
ejemplo, “Ariovistus Caesari: se venisse in Galliam priusquam populum romanum”.



                     TRANSFORMACIONES DE MODOS VERBALES
               Estilo directo                                Estilo indirecto
Enunciativas                                 Infinitivo (sujeto en acusativo)
Volitivas (ruego, orden, prohibición, deseo) Subjuntivo
Interrogativas                               Subjuntivo/ Infinitivo (sujeto en acusativo)



                        TRANSFORMACIONES DE LOS PRONOMBRES
         Estilo directo                                      Estilo indirecto
1ª persona     ego /nos            ipse (en nominativo)
               meus /noster        sui, sibi, se, se (en los demás casos)
                                   suus, sua, suum
2ª persona     tu/ vos             ille, illa, illud
               tuus/vester         illius, illorum, illarum
3ª persona     Ille, is, hic, iste ille, illa, illud
               Suus, sua, suum illius, illorum, illarum

                     TRANSFORMACIONES DE LOS ADVERBIOS
               Estilo directo                       Estilo directo
Hodie    (hoy)                       Eo die     (aquel día)
Heri     (ayer)                      Pridie    (la víspera)
Cras     (mañana)                    Postridie (al día siguiente)
Nunc      (ahora)                    Tum       (entonces)
Hic      (aquí)                      Illic      (allí)
Hoc loco (en este lugar)             Illo loco   (en aquel lugar)




                                                                                                      91
Latín II
2012-2013


   33) TEXTOS

   AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNEN
   DECIDIDAMENTE A CÉSAR

   Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria



   exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire



   dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt* et Caesaris amicitiam



   sequuntur.




                                                            (De Bello Civili, I, 62, 5)
   *Longinquiores: distantes, lejanas.
   *Descisco: abandonar el partido de...




                                                                                          92
Cristina Félix García
                                                                      Amparo Gasent Moscardó


A MEDIODÍA, VERCASIVELONO, PARIENTE DE VERCINGÉTORIX, ATACA Y LA
CABALLERÍA SE ACERCA A LAS FORTIFICACIONES DE LA LLANURA

Cum iam meridies adpropinquare videretur, ad ea castra quae supra demonstravimus



contendit, eodemque tempore equitatus ad campestres munitiones accedere et reliquae copiae



pro castris sese ostendere coeperunt.




                                                   (De Bello Gallico, VII, LXXXIII)




LOS LEGADOS TITURIO Y COTA, TRAS CONDUCIR A LAS LEGIONES AL
TERRITORIO DE LOS MENAPIOS, SE RETIRAN JUNTO A CÉSAR




At Q. Titurius et L. Cotta legati, qui in Menapiorum finis legiones duxerant, omnibus eorum



agris vastatis, frumentis succisis, aedificiis incensis, quod Menapii se omnes in densissimas



silvas abdiderant, se ad Caesarem receperunt.




                                                           (De Bello Gallico, XXXVIII)




                                                                                                  93
Latín II
2012-2013


   CÉSAR ORDENA SALIR A LA CABALLERÍA Y OCUPA NOVIODUNO

   Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre committit; laborantibus* iam suis,



   Germanos equites circiter CD submittit, quos ab initio habere secum instituerat. Eorum



   impetum Galli sustinere non potuerunt atque, in fugam coniecti, multis amissis, se ad agmen



   receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti



   sese ei dediderunt.




                                                        (De Bello Gallico, VII, XIII, 1-2)

  *Laborantibus: encontrarse en dificultades.
  *Oppidani: los de la plaza.




                                                                                             94
Cristina Félix García
                                                                       Amparo Gasent Moscardó


34) LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO:

SUPINO


 1.- Definición: el supino es un sustantivo verbal activo. Puede llevar complementos.
 2.- Morfología y traducción: se utiliza únicamente en acusativo y ablativo (4ª declinación):
        Ac.: VISUM. “Para ver” (depende de verbos de movimiento y tiene valor final)
         Abl.: VISU. “De ver” (funciona como complemento de adjetivos que expresen
        finalidad, asombro, facilidad…); ej.: Mirabile dictu (Vir.) “Admirable de decir”.
-Difficile est dictu quanto in odio simus apud exteras nationes propter eorum, quos ad



eas cum imperio misimus, iniurias. (Cic.).



-Illi sese Rhenum transisse rogatum et accersitum a Gallis dicuntur.



-Caesar legionem frumentum quaesitum mittit.



-Haec res iucunda visu est.



-Legati fere totius Galliae ad Caesari gratulatum convenerunt.



-Hostium legati ad senatum auxilium postulatum venerunt.



-Id factu facillimum erat.



-Hoc incredibile visu est.



-Qui principes ad Caesarem salutatum venerant.




                                                                                                   95
Latín II
2012-2013


   GERUNDIO Y GERUNDIVO

      GERU DIO:
      1.-Definición: es un sustantivo verbal, neutro y singular (valor activo). Se combina con el
      infinitivo para completar la declinación del sustantivo verbal.
      2.-Morfología y traducción:
         Ac. (ad) Ama-nd-um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final).
          G. Ama-nd-i: de amar (amandi causa/gratia= valor final).
          D. Ama-nd-o: para beber (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad).
          Ab. Ama-nd- o: amando (suele ir acompañado de preposiciones).
              Ej.: Duas cohortes ad pabulandum misit (Caes.)
             Ej.: Vivendi ars prudentia est (Cic.).
              Ej.: Aqua est utilis bibendo (Plin.).
              Ej.: Ratio et oratio docendo, discendo, disceptando inter se homines conciliat (Cic.)



   -Dux militibus signum proelii incipiendi dedit.



   -Hominis mens discendo alitur et cogitando.



   -Breve tempus aetatis ad bene beaeteque vivendum satis longum est.



   -Archias se ad studium scribendi contulit.



   -Nullus animus iniuriandi est.



   -Animus in consulendo liber est.




                                                                                               96
Cristina Félix García
                                                                     Amparo Gasent Moscardó


 GERU DIVO:

 1.-Definición: es un adjetivo verbal de valor potencial.
 2.-Morfología y traducción (siempre lleva un complemento con el que concierta en género,
 número y caso):
    Ac. (ad) Amandum, -am, -um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final).
    G. Ama-nd-i, -ae, -i: de amar (amandi causa/gratia= valor final).
    D. Amando, -ae, -o: para amar (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad).
    Ab. Amando,-a,-o: amando (suele ir acompañado de preposiciones).
          Ej.: Vivis non ad deponendam, sed ad confirmandan audaciam (Cic.)
          Ej.: Demosthenes Platonis audendi studiosus fuit (Cic.).
-Vivis et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam tuam.
          Ej.: Dies is comitiis habendis legitimus erat (Cic.).
          Ej.: Omnis loquendi elegantia augetur legendis oratoribus et poetis (Cic.)



-Demosthenes Platonis audiendi studiosus fuit.



-Caesar ad pacem petendam legatos misit.



-Dies is comitiis habendis legitimus erat.



-Magna cupiditas erat belli gerendi.



-Rei gerendae diem dicunt.




                                                                                                 97
Latín II
2012-2013


   TEXTOS DE CÉSAR

   LOS USÍPETES Y LOS TENCTEROS, PUEBLOS GERMANOS, CRUZAN EL RIN A
   CAUSA DE LA GUERRA CON LOS SUEVOS Y LA FALTA DE AGRICULTURA

   Cn. Pompeio Marco Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Tenctheri magna cum



multitudine hominum flumen Rhenum transierunt, non longe a mari quo Rhenus influit. Causa



transeundi* fuit quod*, ab Suevis* complures annos exagitati,* bello premebantur et agricultura



prohibebantur.




                                                                  (De Bello Gallico, IV)
   *Causa transeundi: (gerundio en genitivo) el motivo de cruzarlo…
   *Suebos: pueblo de raza germana, como los Usípetes y Téncteros.
   *Exagitati: hostigados, acosados.




                                                                                            98
Cristina Félix García
                                                                       Amparo Gasent Moscardó


VERCINGÉTORIX DECIDE ATACAR GORGOBINA

Eo cum pervenisset, ad reliquas legiones (nuntios) mittit priusque omnes in unum locum cogit



quam de eius adventu Arvernis nuntiari posset. Hac re cognita, Vercingetorix rursus in



Bituriges exercitum reducit atque, inde profectus Gorgobinam*, Boiorum oppidum, oppugnare



instituit.




                                                      (De Bello Gallico, VII, IX, 5-6)

*Gorgobinam: Gorgobina, fortaleza de los boyos, pueblo galo del valle del Po.




                                                                                                   99
Latín II
2012-2013


   LOS MANDUBIOS FUERON OBLIGADOS A ABANDONAR LA PLAZA CON SUS HIJOS
   Y MUJERES A PESAR DE SUS SUPLICAS

   Hi, cum ad munitiones Romanorum accessissent, flentes, omnibus precibus orabant ut se*, in



   servitutem receptos, cibo iuvarent. At Caesar, dispositis in vallo custodibus, recipi prohibebat.




                                                        (De Bello Gallico, VII, LXXVIII)

   *Se: los (no es reflexiva).




   CÉSAR, TRAS CONDUCIR A LOS EJÉRCITOS A LAS POBLACIONES CERCANAS,
   SE DIRIGE A LA CIUDAD




   His rebus confectis, Caesar, ut reliquum tempus a labore intermitteretur, milites in proxima



   municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur. Coacto senatu, iniurias inimicorum



   commemorat. Docet se nullum extraordinarium honorem appetisse...




                                                              (De Bello Civili, I, XXXII)




                                                                                                 100
Cristina Félix García
                                                                        Amparo Gasent Moscardó


LOS LEGADOS PIDEN A CÉSAR QUE PROHIBA A LOS JINETES COMBATIR Y LES
PERMITA A ELLOS ENVIAR LEGADOS A LOS UBIOS

Cum id non impetrassent,* petebant uti* ad eos equites qui* agmen antecessissent



praemitteret, eosque pugna prohiberet, sibique ut potestatem faceret in Ubios legatos mittendi.




                                                            (De Bello Gallico, IV, XI)

   *Impetrassent por impetravissent.
   * Uti (=ut) y ut dependen de petebant y están coordinados por –que.




LLEGADA Y DESEMBARCO A LAS COSTAS DE BRITANIA

Cuius loci haec erat natura, atque ita montibus angustis* mare continebatur, uti ex locis



superioribus in litus telum adigi posset. Hunc ad egrediendum nequaquam idoneum locum



arbitratus, dum reliquae naves eo convenirent ad horam nonam in ancoris exspectavit.



                                                      (De Bello Gallico, IV, XXIII, 10)



*Montibus angustis: acantilados.




                                                                                                    101
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II
Alea iacta est_Latín II

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Oraciones compuestas del Latín
Oraciones compuestas del LatínOraciones compuestas del Latín
Oraciones compuestas del Latínmergalan
 
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1guest83cf1a
 
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabulario
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabularioAthenaze Tema 8 Repaso de vocabulario
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabularioJesús Torres Ruiz
 
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, César
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, CésarSelección de Textos de Guerra De Las Galias, César
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, CésarFátima Prieto
 
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)kerasion
 
ESQUEMA VALORES DE CUM
ESQUEMA VALORES DE CUMESQUEMA VALORES DE CUM
ESQUEMA VALORES DE CUManuska63
 
Oraciones subordinadas sustantivas
Oraciones subordinadas sustantivasOraciones subordinadas sustantivas
Oraciones subordinadas sustantivasMeudys Figueroa
 
Gramatica latina
Gramatica latinaGramatica latina
Gramatica latinaguhm
 
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣ
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣVocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣ
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣJuanjo Castro
 
Oracion Pasiva en latín
Oracion Pasiva en latínOracion Pasiva en latín
Oracion Pasiva en latínTroi
 
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17Javier Almodóvar
 
Temas en silbante
Temas en silbanteTemas en silbante
Temas en silbanteAliciavv
 
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)lclcarmen
 
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVO
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVOTEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVO
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVOmaisa09
 

Was ist angesagt? (20)

Oraciones compuestas del Latín
Oraciones compuestas del LatínOraciones compuestas del Latín
Oraciones compuestas del Latín
 
Apolo y Artemis.pptx
Apolo y Artemis.pptxApolo y Artemis.pptx
Apolo y Artemis.pptx
 
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1
LatíN 2º Texto Analizado Y Traducido1
 
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabulario
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabularioAthenaze Tema 8 Repaso de vocabulario
Athenaze Tema 8 Repaso de vocabulario
 
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, César
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, CésarSelección de Textos de Guerra De Las Galias, César
Selección de Textos de Guerra De Las Galias, César
 
Participio griego
Participio griegoParticipio griego
Participio griego
 
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)
Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)
 
ESQUEMA VALORES DE CUM
ESQUEMA VALORES DE CUMESQUEMA VALORES DE CUM
ESQUEMA VALORES DE CUM
 
Oraciones subordinadas sustantivas
Oraciones subordinadas sustantivasOraciones subordinadas sustantivas
Oraciones subordinadas sustantivas
 
Gramatica latina
Gramatica latinaGramatica latina
Gramatica latina
 
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣ
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣVocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣ
Vocabulario Unidad 6: Ο ΛΥΚΟΣ
 
Aoristo griego
Aoristo griegoAoristo griego
Aoristo griego
 
Oracion Pasiva en latín
Oracion Pasiva en latínOracion Pasiva en latín
Oracion Pasiva en latín
 
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17
LT2 U1.4 análisis y traducción de César, Guerra de las Galias 3.17
 
Temas en silbante
Temas en silbanteTemas en silbante
Temas en silbante
 
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)
Unidad 5. los adverbios y los elementos relacionantes (2021-2022)
 
Vocabulario Unidad 3
Vocabulario Unidad 3Vocabulario Unidad 3
Vocabulario Unidad 3
 
Adjetivas sustantivadas
Adjetivas sustantivadasAdjetivas sustantivadas
Adjetivas sustantivadas
 
Latín los modos del verbo. conjugación (I)
Latín los modos del verbo. conjugación (I)Latín los modos del verbo. conjugación (I)
Latín los modos del verbo. conjugación (I)
 
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVO
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVOTEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVO
TEXTOS CÉSAR GERUNDIO Y GERUNDIVO
 

Andere mochten auch

Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamos
Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamosAnálisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamos
Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamosJosé Gallardo
 
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)transitortor
 
Textos selectividad latín
Textos selectividad latínTextos selectividad latín
Textos selectividad latínbelencobreces
 
De compras en el Ágora de Atenas
De compras en el Ágora de AtenasDe compras en el Ágora de Atenas
De compras en el Ágora de AtenasFernando Blaya
 
Árbol del conocimiento (Yasmina)
Árbol del conocimiento (Yasmina)Árbol del conocimiento (Yasmina)
Árbol del conocimiento (Yasmina)Benlider
 
El león y las preposiciones en griego
El león y las preposiciones en griegoEl león y las preposiciones en griego
El león y las preposiciones en griegoJuanjo Castro
 
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.gnothiseauton
 
Filipopreposiciones
FilipopreposicionesFilipopreposiciones
FilipopreposicionesSito Yelas
 

Andere mochten auch (12)

Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamos
Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamosAnálisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamos
Análisis sintáctico 08 o te_vistes_rápidamente_o_no_llegamos
 
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)
Selección textos j. césar (libro 1º págs. 1 10)
 
Textos selectividad latín
Textos selectividad latínTextos selectividad latín
Textos selectividad latín
 
De compras en el Ágora de Atenas
De compras en el Ágora de AtenasDe compras en el Ágora de Atenas
De compras en el Ágora de Atenas
 
Árbol del conocimiento (Yasmina)
Árbol del conocimiento (Yasmina)Árbol del conocimiento (Yasmina)
Árbol del conocimiento (Yasmina)
 
Dioses Olímpicos
Dioses OlímpicosDioses Olímpicos
Dioses Olímpicos
 
El león y las preposiciones en griego
El león y las preposiciones en griegoEl león y las preposiciones en griego
El león y las preposiciones en griego
 
12c
12c12c
12c
 
12a
12a12a
12a
 
12b
12b12b
12b
 
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.
Ἀλέξανδρος, τὸ Ἑλληνικὸν παιδίον.
 
Filipopreposiciones
FilipopreposicionesFilipopreposiciones
Filipopreposiciones
 

Ähnlich wie Alea iacta est_Latín II

Gramaticalatina 2014 15 (1)
Gramaticalatina 2014 15 (1)Gramaticalatina 2014 15 (1)
Gramaticalatina 2014 15 (1)maisaguevara
 
Gramática - Latín 4ºESO
Gramática - Latín 4ºESOGramática - Latín 4ºESO
Gramática - Latín 4ºESOAmparo Gasent
 
Temas de latín ii
Temas de latín iiTemas de latín ii
Temas de latín iiSol B
 
Manual latín 2 16 17
Manual latín 2 16 17Manual latín 2 16 17
Manual latín 2 16 17enpadi
 
Unitas IV
Unitas IVUnitas IV
Unitas IVIonAV
 
Latinae declinationes
Latinae declinationesLatinae declinationes
Latinae declinationesÓscar Ramos
 
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinación
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinaciónEsquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinación
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinaciónDebbie Safito
 
Gramática latina
Gramática latina Gramática latina
Gramática latina maisaguevara
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivopatiyas
 
El adjetivo griego
El adjetivo griegoEl adjetivo griego
El adjetivo griegomaisaguevara
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivopatiyas
 

Ähnlich wie Alea iacta est_Latín II (20)

Gramaticalatina 2014 15 (1)
Gramaticalatina 2014 15 (1)Gramaticalatina 2014 15 (1)
Gramaticalatina 2014 15 (1)
 
Gramática - Latín 4ºESO
Gramática - Latín 4ºESOGramática - Latín 4ºESO
Gramática - Latín 4ºESO
 
Temas de latín ii
Temas de latín iiTemas de latín ii
Temas de latín ii
 
Manual latín 2 16 17
Manual latín 2 16 17Manual latín 2 16 17
Manual latín 2 16 17
 
Tablas gramática
Tablas gramáticaTablas gramática
Tablas gramática
 
Resumen
ResumenResumen
Resumen
 
Unitas IV
Unitas IVUnitas IV
Unitas IV
 
Latinae declinationes
Latinae declinationesLatinae declinationes
Latinae declinationes
 
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinación
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinaciónEsquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinación
Esquemas de gramática4 flexión nominal paradigmas 3ª declinación
 
Gramática latina
Gramática latina Gramática latina
Gramática latina
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivo
 
El adjetivo griego
El adjetivo griegoEl adjetivo griego
El adjetivo griego
 
3ª declinacion
3ª declinacion3ª declinacion
3ª declinacion
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivo
 
Curso de Latin
Curso de LatinCurso de Latin
Curso de Latin
 
Expo..tema...3.1 expoo
Expo..tema...3.1 expooExpo..tema...3.1 expoo
Expo..tema...3.1 expoo
 
Expo..tema...3.1 expoo
Expo..tema...3.1 expooExpo..tema...3.1 expoo
Expo..tema...3.1 expoo
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivo
 
El sustantivo
El sustantivoEl sustantivo
El sustantivo
 
Tercera declinación
Tercera declinación Tercera declinación
Tercera declinación
 

Mehr von Amparo Gasent

Algunes dones gregues
Algunes dones greguesAlgunes dones gregues
Algunes dones greguesAmparo Gasent
 
Taller mosaic abril 2014
Taller mosaic abril 2014Taller mosaic abril 2014
Taller mosaic abril 2014Amparo Gasent
 
Les metamorfosis de Circe
Les metamorfosis de CirceLes metamorfosis de Circe
Les metamorfosis de CirceAmparo Gasent
 
El teatre a Grècia i Roma
El teatre a Grècia i RomaEl teatre a Grècia i Roma
El teatre a Grècia i RomaAmparo Gasent
 
Cultura i literatura gregues
Cultura i literatura greguesCultura i literatura gregues
Cultura i literatura greguesAmparo Gasent
 
L'alfabet i signes prosòdics grecs
L'alfabet i signes prosòdics grecsL'alfabet i signes prosòdics grecs
L'alfabet i signes prosòdics grecsAmparo Gasent
 
Allò que bé comença...
Allò que bé comença...Allò que bé comença...
Allò que bé comença...Amparo Gasent
 
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatíAmparo Gasent
 
1.D'on venen llatí i grec
1.D'on venen llatí i grec1.D'on venen llatí i grec
1.D'on venen llatí i grecAmparo Gasent
 
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"Amparo Gasent
 
Llatí 1 Batxillerat
Llatí 1 BatxilleratLlatí 1 Batxillerat
Llatí 1 BatxilleratAmparo Gasent
 
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICO
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICOVI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICO
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICOAmparo Gasent
 
Lisístrata, de Aristófanes
Lisístrata, de AristófanesLisístrata, de Aristófanes
Lisístrata, de AristófanesAmparo Gasent
 
Programa completo VII Congreso SElat
Programa completo VII Congreso SElatPrograma completo VII Congreso SElat
Programa completo VII Congreso SElatAmparo Gasent
 

Mehr von Amparo Gasent (20)

Algunes dones gregues
Algunes dones greguesAlgunes dones gregues
Algunes dones gregues
 
Visita Domus Baebia
Visita Domus BaebiaVisita Domus Baebia
Visita Domus Baebia
 
Taller mosaic abril 2014
Taller mosaic abril 2014Taller mosaic abril 2014
Taller mosaic abril 2014
 
Taller de Mosaics
Taller de MosaicsTaller de Mosaics
Taller de Mosaics
 
Les metamorfosis de Circe
Les metamorfosis de CirceLes metamorfosis de Circe
Les metamorfosis de Circe
 
Ceràmica grega
Ceràmica gregaCeràmica grega
Ceràmica grega
 
El teatre a Grècia i Roma
El teatre a Grècia i RomaEl teatre a Grècia i Roma
El teatre a Grècia i Roma
 
Cultura i literatura gregues
Cultura i literatura greguesCultura i literatura gregues
Cultura i literatura gregues
 
Joc vaixells negres
Joc vaixells negresJoc vaixells negres
Joc vaixells negres
 
L'alfabet i signes prosòdics grecs
L'alfabet i signes prosòdics grecsL'alfabet i signes prosòdics grecs
L'alfabet i signes prosòdics grecs
 
Allò que bé comença...
Allò que bé comença...Allò que bé comença...
Allò que bé comença...
 
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí
2.L'origen de l'escriptura i l'abecedari llatí
 
1.D'on venen llatí i grec
1.D'on venen llatí i grec1.D'on venen llatí i grec
1.D'on venen llatí i grec
 
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"
Carta de Pepe Luque, director de "In Albis Teatro"
 
Llatí 1 Batxillerat
Llatí 1 BatxilleratLlatí 1 Batxillerat
Llatí 1 Batxillerat
 
Canta deesa 12 13
Canta deesa 12 13Canta deesa 12 13
Canta deesa 12 13
 
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICO
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICOVI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICO
VI CONGRESO INTERNACIONAL LATÍN MEDIEVAL HISPÁNICO
 
La manta de dayana
La manta de dayanaLa manta de dayana
La manta de dayana
 
Lisístrata, de Aristófanes
Lisístrata, de AristófanesLisístrata, de Aristófanes
Lisístrata, de Aristófanes
 
Programa completo VII Congreso SElat
Programa completo VII Congreso SElatPrograma completo VII Congreso SElat
Programa completo VII Congreso SElat
 

Kürzlich hochgeladen

SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIA
SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIASISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIA
SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIAFabiolaGarcia751855
 
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESOPrueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESOluismii249
 
prostitución en España: una mirada integral!
prostitución en España: una mirada integral!prostitución en España: una mirada integral!
prostitución en España: una mirada integral!CatalinaAlfaroChryso
 
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfBiografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfGruberACaraballo
 
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxLA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxlclcarmen
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAJAVIER SOLIS NOYOLA
 
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primariaWilian24
 
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICABIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICAÁngel Encinas
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfpatriciaines1993
 
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docx
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docxLinea del tiempo - Filosofos Cristianos.docx
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docxEnriqueLineros1
 
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdf
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdfactiv4-bloque4 transversal doctorado.pdf
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdfRosabel UA
 
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024IES Vicent Andres Estelles
 
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPC
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPCTRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPC
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPCCarlosEduardoSosa2
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024IES Vicent Andres Estelles
 
Louis Jean François Lagrenée. Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...
Louis Jean François Lagrenée.  Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...Louis Jean François Lagrenée.  Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...
Louis Jean François Lagrenée. Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...Ars Erótica
 

Kürzlich hochgeladen (20)

PP_Comunicacion en Salud: Objetivación de signos y síntomas
PP_Comunicacion en Salud: Objetivación de signos y síntomasPP_Comunicacion en Salud: Objetivación de signos y síntomas
PP_Comunicacion en Salud: Objetivación de signos y síntomas
 
SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIA
SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIASISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIA
SISTEMA RESPIRATORIO PARA NIÑOS PRIMARIA
 
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESOPrueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESO
Prueba de evaluación Geografía e Historia Comunidad de Madrid 4ºESO
 
prostitución en España: una mirada integral!
prostitución en España: una mirada integral!prostitución en España: una mirada integral!
prostitución en España: una mirada integral!
 
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfBiografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
 
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptxLA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
LA LITERATURA DEL BARROCO 2023-2024pptx.pptx
 
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLAACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
ACRÓNIMO DE PARÍS PARA SU OLIMPIADA 2024. Por JAVIER SOLIS NOYOLA
 
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria
6°_GRADO_-_MAYO_06 para sexto grado de primaria
 
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICABIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
BIOMETANO SÍ, PERO NO ASÍ. LA NUEVA BURBUJA ENERGÉTICA
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
 
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docx
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docxLinea del tiempo - Filosofos Cristianos.docx
Linea del tiempo - Filosofos Cristianos.docx
 
Supuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docxSupuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docx
 
Usos y desusos de la inteligencia artificial en revistas científicas
Usos y desusos de la inteligencia artificial en revistas científicasUsos y desusos de la inteligencia artificial en revistas científicas
Usos y desusos de la inteligencia artificial en revistas científicas
 
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdf
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdfactiv4-bloque4 transversal doctorado.pdf
activ4-bloque4 transversal doctorado.pdf
 
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
Tema 17. Biología de los microorganismos 2024
 
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPC
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPCTRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPC
TRABAJO FINAL TOPOGRAFÍA COMPLETO DE LA UPC
 
Lecciones 06 Esc. Sabática. Los dos testigos
Lecciones 06 Esc. Sabática. Los dos testigosLecciones 06 Esc. Sabática. Los dos testigos
Lecciones 06 Esc. Sabática. Los dos testigos
 
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
Tema 10. Dinámica y funciones de la Atmosfera 2024
 
Louis Jean François Lagrenée. Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...
Louis Jean François Lagrenée.  Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...Louis Jean François Lagrenée.  Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...
Louis Jean François Lagrenée. Erotismo y sensualidad. El erotismo en la Hist...
 
Power Point E. S.: Los dos testigos.pptx
Power Point E. S.: Los dos testigos.pptxPower Point E. S.: Los dos testigos.pptx
Power Point E. S.: Los dos testigos.pptx
 

Alea iacta est_Latín II

  • 1. ALEA IACTA EST Textos latinos IES Vilamarxant Latín II 2012/2013
  • 2. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó ÍNDICE Página Contenido 1 Morfología nominal 19 Morfología verbal 41 1. Pasiva y Subjuntivo 42 2. La proposición de Relativo 44 3. Textos 45 4. CUM 46 5. Textos 48 6. Participio 50 7. Textos 51 8. Infinitivo 54 9. Textos 58 10. UT y NE 60 11. Textos 66 12. Construcción personal e impersonal de infinitivo 67 13. Práctica de Infinitivos 67 14. Textos 71 15. Falso Relativo 71 16. Textos 72 17. SI / NISI / NE / SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD 18. Relativo con verbo en subjuntivo 73 19. Textos
  • 3. Latín II 2012-2013 78 20. Valores de QUOD 79 21. Interrogativas Directas 81 22. Indefinidos 82 23. Textos 83 24. Valores de QUO 25. Textos 84 26. Valores de UBI 85 27. Textos 88 28. Valores de DUM 29. Textos 89 30. Interrogativas Indirectas 90 31. Perifrástica 91 32. Estilo indirecto 92 33. Textos 95 34. Formas no personales: SUPINO, GERUNDIO Y GERUNDIVO 98 Textos de César 119 Anexo I. C. Iulius Caesar. Vocabulario 121 Anexo II. Composición y sufijación verbal latina 125 Derivación y composición de verbos latinos 133 Anexo III. Imágenes 134 Anexo IV. Mapas
  • 4. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó MORFOLOGÍA NOMINAL Recuerda que en latín los sustantivos y adjetivos se declinan. Esto significa que utilizan diferentes desinencias según la función que cumplen en la oración. FU CIO ES BÁSICAS DE LOS CASOS Nominativo: sujeto, atributo, predicativo (del sujeto o atributo). Vocativo: apelación Acusativo: CD, Predicativo (del CD), CC (con preposición o sin ella), sujeto o atributo de infinitivos. Genitivo: CN, CC (con preposición) Dativo: CI, CC (con preposición) Ablativo: CC (con o sin preposición) RECUERDA: los sustantivos se enuncian mediante el nominativo singular y el genitivo singular. El GE ITIVO nos sirve para conocer la declinación: 1ª: -AE 2ª: -I 3ª: -IS 4ª: -US 5ª: -EI PRIMERA DECLINACIÓN - Sustantivos femeninos y algunos masculinos - Femenino de los adjetivos de tres terminaciones (tipo BONUS, BONA, BONUM) DECLINA: ROSA, -AE SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo 1
  • 5. Latín II 2012-2013 SEGUNDA DECLINACIÓN - Sustantivos masculinos y neutros. - Masculino y neutro de los adjetivos de tres teminaciones (BONUS, BONA, BONUM) DECLINA: PUER, -I (m) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo DECLINA: TEMPLUM –I (n) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo 2
  • 6. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó *Los adjetivos de tres terminaciones siguen en su paradigma la segunda declinación para masculinos y neutros y la primera para femeninos. DECLINA: BONUS, BONA, BONUM SINGULAR MASCULINO FEMENINO NEUTRO Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Abl. PLURAL MASCULINO FEMENINO NEUTRO Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Abl. RECUERDA: en un sintagma nominal, sustantivo y adjetivo concuerdan en género, número y caso. 3
  • 7. Latín II 2012-2013 DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS: 1) Nauta, -ae (m); romanus, -a, -um. SINGULAR PLURAL N V Ac G D Abl 2) Pinus, -i (f); altus, -a -um SINGULAR PLURAL Nomin ativo Vocati vo Acusat ivo Geniti vo Dativo Ablati vo 4
  • 8. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó TERCERA DECLINACIÓN Los sustantivos de la tercera declinación se dividen en: -Parisílabos (o temas en –i): mismo número de sílabas en Nom. Sg. y Gen. Sg. (Ejm. Hostis, hostis) -Imparisílabos (o temas en consonante): distinto número de sílabas (Ejm. Civitas, civitatis). En esta declinación tenemos sustantivos masculinos, femeninos y neutros. IMPARISÍLABOS Ejm. Rex, regis (masc); Civitas, civitatis (fem); nomen, nominis (neutro) MASCULINOS/ FEMENINOS NEUTROS SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL N -∅/-S -ES N -∅ /-S -A V -∅/-S -ES V -∅ /-S -A Ac -EM -ES A -∅ / -S -A G -IS -UM G -IS -UM D -I -IBUS D -I -IBUS Ab -E -IBUS A -E -IBUS PARISÍLABOS Ejm. Hostis, hostis (masc); nubes, nubis (fem); mare, maris (neutro). MASCULINOS/ FEMENINOS NEUTROS SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL N -S /-∅ -ES N -∅ -IA V -S / -∅ -ES V -∅ -IA A -S / -∅ -ES A -∅ -IA G -IS -IUM G -IS -IUM D -I -IBUS D -I -IBUS A -E -IBUS A -I -IBUS EXCEPCIONES - Imparisílabos que se declinan como parisílabos (gen. Pl. –IUM), los llamamos falsos imparisílabos: sustantivos monosílabos que tienen dos consonantes ante la terminación –IS del genitivo singular. Ejm. Urbs, urbis. - Parisílabos que se declinan como imparisílabos (gen. Pl. –UM): o Nombres de parentesco en –ter. Ejm, pater, patris; mater, matris, frater, fratris. o Los sustantivos: canis, canis; iuvenis,- is, senex, senis y vates, -is. 5
  • 9. Latín II 2012-2013 DECLINA: HOSTIS, HOSTIS (m) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo CIVITAS, CIVITATIS (f) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo 6
  • 10. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó ADJETIVOS En cuanto a los adjetivos de la tercera declinación, existen de varios tipos. TODOS se declinan como parisílabos excepto vetus, veteris; dives, divitis; pauper, pauperis: - Dos terminaciones –IS (masc y fem) y –E (neutro). DECLINA: FORTIS, FORTE SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. 7
  • 11. Latín II 2012-2013 - Una terminación: Se enuncian con el nom. Sg. (que sirve para los tres géneros) y en genitivo singular. DECLINA: PRUDENS, -TIS SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. 8
  • 12. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó DECLINA: FELIX, -ICIS SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. 9
  • 13. Latín II 2012-2013 DECLINA: VETUS, VETERIS SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl. 10
  • 14. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó CUARTA DECLINACIÓN Los sustantivos de la cuarta declinación pueden ser masculinos, femeninos y neutros. - Masculinos y femeninos: Nom. –us; Gen. –us. - Neutros: Nom. –u; Gen. –us. DECLINA: FRUCTUS, -US (m) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo DECLINA: CORNU, -US (n) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo 11
  • 15. Latín II 2012-2013 QUINTA DECLINACIÓN Los sustantivos de la quinta declinación son la mayoría femeninos. Nom. –es; Gen. -ei DECLINA: DIES, DIEI (m/f) SINGULAR PLURAL Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS: 1) Rex, regis (m), pauper, pauperis SINGULAR PLURAL N V Ac G D Abl 12
  • 16. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 2) Mare, maris (n), magnus, -a, -um SINGULAR PLURAL Nomin ativo Vocati vo Acusat ivo Geniti vo Dativo Ablati vo 3) Puella, puellae (f) ; fortis, forte SINGULAR PLURAL Nomin ativo Vocati vo Acusat ivo Geniti vo Dativo Ablati vo 13
  • 17. Latín II 2012-2013 SISTEMA PRONOMINAL. PRONOMBRES PERSONALES SINGULAR PLURAL 1ª P. 2º P 3ª (refl) 1ª P 2ª P 3ª (refl) Nom. EGO TU - NOS VOS - Acus. SE SE Gen. Dat. Abl. RELATIVO SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. QUI QUAE QUOD Acus. Gen. Dat. Abl. 14
  • 18. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó LOS NUMERALES CARDINALES ORDINALES I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXX XL 15
  • 19. Latín II 2012-2013 L LX LXX LXXX XC C D M DEMOSTRATIVOS SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. HIC HAEC HOC Acus. Gen. Dat. Abl. SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. ISTE ISTA ISTUD Acus. Gen. Dat. Abl. 16
  • 20. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. ILLE ILLA ILLUD Acus. Gen. Dat. Abl. SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. IS EA ID Acus. Gen. Dat. Abl. SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. IPSE IPSA IPSUM Acus. Gen. Dat. Abl. 17
  • 21. Latín II 2012-2013 INTERROGATIVO SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. QUIS QUID Acus. Gen. Dat. Abl. 18
  • 22. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó MORFOLOGÍA VERBAL RECUERDA: El verbo en latín está formado por una RAIZ y una serie de MORFEMAS. La RAIZ nos informa del significado del verbo. Los MORFEMAS indican: - tiempo (presente, imperfecto, perfecto, pasado…) - modo (indicativo o subjuntivo) - voz (activa o pasiva) - número - persona El verbo en latín se enuncia con: 1ª persona presente indicativo, 2ª persona presente indicativo, infinitivo de presente, 1º persona pretérito perfecto, supino Ejm. AMO, AMAS, AMARE, AMAVI, AMATUM MONEO, MONES, MONERE, MONUI, MONITUM REGO, REGES, REGERE, REXI, RECTUM AUDIO, AUDIS, AUDIRE, AUDIVI, AUDITUM El verbo latino se puede dividir en 5 conjugaciones, que se distinguen por la 2º persona del singular del presente de indicativo y por el infinitivo de presente. 1º Temas en A – Verbos cuyo tema de presente acaba con A Ejm. AMAS – AMARE 2º Temas en Ē – Verbos cuyo tema de presente acaba con E Ejm. MONES – MONĒRE 3º Temas en consonante - Verbos cuyo tema de presente acaba en consonante Ejm. REGO ; REGIS – REGĔRE > REG- 3º Mixta – Verbos con características de la 3ª y de la 4ª conjugación. Ejm. CAPIO , CAPIS, CAPĔRE > CAP/ CAPI- 4ª Temas en I – Verbos cuyo tema de presente acaba con I Ejm. AUDIO – AUDIRE > AUDI- 19
  • 23. Latín II 2012-2013 RECUERDA: DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS Desinencias activas ormales Desinencias especiales Pret. Perfecto -m / -o -i -s -isti -t -it -mus -imus -tis -istis -nt -erunt / -ere DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS Desinencias pasivas -r -ris -tur -mur -mini -ntur 20
  • 24. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó VOZ ACTIVA TEMA DE PRESE TE PRESENTE I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES; 2ª, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES PRETÉRITO IMPERFECTO I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS FUTURO 1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS 3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS IMPERATIVO 2ª Sg: -∅ 2ª Pl: -TE TEMA DE PERFECTO PRETÉRITO PERFECTO I: TEMA DE PERFECTO + DESINENCIAS ESPECIALES S: TEMA PERFECTO + ERI + DESINENCIAS PERSONALES PLUSCUAMPERFECTO I: TEMA DE PERFECTO + ERA+ DESINENCIAS PERSONALES S: TEMA DE PERFECTO +ISSE+DESINENCIAS PERSONALES FUTURO PERFECTO TEMA DE PERFECTO + ERO/I + DESINENCIAS 21
  • 25. Latín II 2012-2013 VOZ PASIVA TEMA DE PRESE TE PRESENTE I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES PASIVAS 2º, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES PASIVAS PRETÉRITO IMPERFECTO I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS PASIVAS S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS PASIVAS FUTURO 1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS PASIVAS 3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS PASIVAS TEMA DE PERFECTO PRETÉRITO PERFECTO I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. I. SUM S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. S. SUM PLUSCUAMPERFECTO I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. I. SUM S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. S. SUM FUTURO PERFECTO PARTICIPIO PERFECTO NOM. + FUTURO SUM 22
  • 26. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó FORMACIÓN DE LOS TIEMPOS VERBALES TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA PRESENTE I 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-O MONE-O REG-O CAPI-O AUDI-O PRESENTE S 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-E-M MONE-A-M REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M 23
  • 27. Latín II 2012-2013 PRETÉRITO IMPERFECTO I 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-BA-M MONE-BA-M REG-E-BA-M CAPI-E-BA-M AUDI-E-BA-M PRETÉRITO IMPERFECTO S 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-RE-M MONE-RE-M REG-E-RE-M CAPI-E-RE-M AUDI-E-RE-M * Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema - BA- de imperfecto. 24
  • 28. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó FUTURO 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-B-O MONE-B-O REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA PRESENTE I 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-OR MONE-OR REG-OR CAPI-OR AUDI-OR 25
  • 29. Latín II 2012-2013 PRESENTE S 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-E-R MONE-A-R REG-A-R CAPI-A-R AUDI-A-R PRETÉRITO IMPERFECTO I 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-BA-R MONE-BA-R REG-E-BA-R CAPI-E-BA-R AUDI-E-BA-R 26
  • 30. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PRETÉRITO IMPERFECTO S 1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-RE-R MONE-RE-R REGE-RE-R CAPI-E-RE-R AUDI-E-RE-R * Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema - BA- de imperfecto. TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA PRETÉRITO PERFECTO I 1ª 2ª 3ª AMAV-I MONU-I REX-I 27
  • 31. Latín II 2012-2013 3ª MIXTA 4ª CEP-I AUDIV-I PRETÉRITO PERFECTO S 1ª 2ª 3ª AMAV-ERI-M MONU-ERI-M REX-ERI-M 3ª MIXTA 4ª CEP-ERI-M AUDIV-ERI-M 28
  • 32. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PLUSCUAMPERFECTO I 1ª 2ª 3ª AMAV- ERA-M MONU- ERA-M REX- ERA-M 3ª MIXTA 4ª CEP- ERA-M AUDIV- ERA-M PLUSCUAMPERFECTO S 1ª 2ª 3ª AMAV- ISSE-M MONU- ISSE -M REX- ISSE -M 29
  • 33. Latín II 2012-2013 3ª MIXTA 4ª CEP- ISSE -M AUDIV- ISSE -M FUTURO PERFECTO 1ª 2ª 3ª AMAV- ER-O MONU- ER-O REX- ER-O 3ª MIXTA 4ª CEP- ER-O AUDIV- ER-O 30
  • 34. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó TEMA DE PERFECTO VOZ PASIVA PRETÉRITO PERFECTO I 1ª 2ª 3ª AMATUS SUM MONITUS SUM RECTUM SUM 3ª MIXTA 4ª CAPTUS SUM AUDITUS SUM PRETÉRITO PERFECTO S 1ª 2ª 3ª AMATUS SIM MONITUS SIM RECTUS SIM 31
  • 35. Latín II 2012-2013 3ª MIXTA 4ª CAPTUS SIM AUDITUS SIM PLUSCUAMPERFECTO I 1ª 2ª 3ª AMATUS ERAM MONITUS ERAM RECTUS ERAM 3ª MIXTA 4ª CAPTUS ERAM AUDITUS ERAM 32
  • 36. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PLUSCUAMPERFECTO S 1ª 2ª 3ª AMATUS ESSEM MONITUS ESSEM RECTUS ESSEM 3ª MIXTA 4ª CAPTUS ESSEM AUDITUS ESSEM FUTURO PERFECTO 1ª 2ª 3ª AMATUS ERO MONITUS ERO RECTUS ERO 33
  • 37. Latín II 2012-2013 3ª MIXTA 4ª CAPTUS ERO AUDITUS ERO VERBOS IRREGULARES VERBO SUM PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO INDICATIVO 34
  • 38. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO PRET. PERFECTO PRET. SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO SUBJUNTIVO 35
  • 39. Latín II 2012-2013 VERBO EO PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO INDICATIVO eo ibam ibo PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO eam irem 36
  • 40. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO ii ieram iero PRET. PERFECTO PRET. SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO SUBJUNTIVO ierim iissem 37
  • 41. Latín II 2012-2013 VERBO FERO PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO INDICATIVO fero ferebam feram PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO feram ferrem 38
  • 42. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó PRET. PERFECTO PRET. FUTURO PERFECTO INDICATIVO PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO tuli tuleram tulero PRET. PERFECTO PRET. SUBJUNTIVO PLUSCUAMPERFECTO SUBJUNTIVO tulerim tulissem 39
  • 43. Latín II 2012-2013 VERBO VOLO PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO FUTURO INDICATIVO volo Volebam volam PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO velim vellem 40
  • 44. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 1) VOZ PASIVA Y SUBJUNTIVO. Analiza y traduce los siguientes verbos: Demonstratum est: Audiemur: Fatigati sunt: Audirentur: Legantur: Egredi: Impetrata sint: Pugnati erunt: Habitum esset: Dici: Usi eramus: Sustentum sit: Habitae simus: Secutae essetis: Captum esse: Amemur: Amatum iri: Inventae sunt: Pugnati erunt: Dictam esse: Habitum est: Missae erant: 41
  • 45. Latín II 2012-2013 2) LA PROPOSICIÓN DE RELATIVO. Analiza morfosintácticamente y traduce: La proposición subordinada relativa se construye con indicativo y puede ir introducida por: • Pronombre relativo: qui, quae, quod: “que, quien, el que, el cual...” • Pronombres relativos-indefinidos: quicumque, quaecumque, quodcumque: “quienquiera que, cualquiera que” quisquis, quidquid: “quienquiera que, cualquiera que” qualis, quale: “cual” quantus, a, um: “cuanto, cuanta” • Adverbios relativos de lugar: ubi, unde, quo, qua: “donde, de donde, adonde, por donde”. -Igitur, comitiis habitis, Tullius et Antonius consules declarantur. -Filii a parentibus suis amentur. -Veritas a vobis dicatur. -Puellae a magistris docebantur. -Oportet a omnibus amari. -Illae litterae missae erant ab hoc consule. -Ipse dux occisus est et milites eius se ipsos occiderunt. -Aduatuci, de quibus supra scripsimus, cum copiis venerunt. -Amor patriae, quem romani antiqui habebant, libris laudatur. -Caesar in eundem locum unde profectus erat rediit. -Ambiorix cum equitatu in Aduatucos, qui eius regno finitimi erant, proficiscitur. 42
  • 46. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó -Omnes homines, quicumque sunt, fratres sunt nostri. -Urbs Cartago, sperata victoria, a Scipione Africano minore expugnata est. -Duae erant viae, qua ex Medis, ubi ille hiemabat, ad adversariorum hibernacula posset perveniri. -Milites dilecti, electo imperatore, missi sunt ut (para) Thermopylas occuparent. 43
  • 47. Latín II 2012-2013 3) TEXTOS DE CÉSAR DESCRIPCIÓN DE LOS GALOS (Ver mapa en el diccionario, p. 210) Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, Pvo. institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant,* proximique sunt Germanis qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. (De Bello Gallico. I, 1-5) *Viajan en caravana. 44
  • 48. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 4) CUM RECUERDA. Cum puede ser: 1.- Preposición de ablativo: “con”. 2.- exo subordinado: 2.1.- Con indicativo: Temporal: “cuando, mientras, desde que”. 2.2.- Con subjuntivo: Cum histórico (pto. imperf./ plusc.): “como, gerundio o al+infinitivo”. Causal (presente / pto.pto.): “porque, puesto que” Concesivo (correlativos como tamen, attamen…): “aunque”. Cum sua sponte his persuadere non possent, legatos ad Dumnorigem Haeduum mittunt. Haedui, cum se ab iis non defenderent, legatos ad Caesarem mittunt. Cum te nimium laudas, nec bella nec puella es. Dies triginta in nave fui, cum semper mortem exspectabam. Facile omnes, cum valemus, recta concilia aegrotis damus. Cum gravi vulnere affectus esset consul a pugna removit. Caedebatur virgis in medio foro cum nullus gemitus audiebatur. In id saeculum Romuli aetas cecidit, cum iam Graecia poetarum et musicorum plena esset. Cum vita sine amicis metus plena sit, amicitias quaerere debemus. Antonius, cum aeger esset, proelio adesse non potuit. Cum omnia eis deessent, obsidionem tamen fortiter tulerunt. Haec cum Caesari nuntiarentur, copias e castris sibi eduxit. 45
  • 49. Latín II 2012-2013 5) TEXTO LOS ADUÁTUCOS REGRESAN A SU CASA Aduatuci,* de quibus supra scripsimus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis* venirent, hac pugna nuntiata, ex itinere domum reverterunt; cunctis oppidis castellisque desertis, sua omnia in unum oppidum egregie natura munitum contulerunt. (De Bello Gallico. II, 29, 1-2) *Los aduátucos, habitantes de Aduática, ciudad belga (hoy Tongres). *Los nervios, pueblo belga. 46
  • 50. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó LOS JINETES ENEMIGOS TRABAN COMBATE CON LOS NUESTROS Y SON RECHAZADOS A LAS SELVAS Equites hostium acriter proelio cum equitatu nostro in itinere conflixerunt. Nostri omnibus partibus superiores fuerunt atque eos in silvas collesque compulerunt. Sed compluribus interfectis nonnullos ex suis amiserunt. (De Bello Gallico, V, 15, 3) CÉSAR SE DIRIGE A RÍMINI DONDE RECOGE AL RESTO DE LAS LEGIONES Caesar, cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos plebis qui ad eum confugerant, convenit; reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi iubet. (De Bello Civili, I, 7) 47
  • 51. Latín II 2012-2013 6) CONSTRUCCIONES DE PARTICIPIO RECUERDA. Morfosintaxis del participio: 1.-Definición: es un adjetivo verbal que concierta en gº, nº y caso con el sustantivo. 2.- Morfología y traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal): Presente: ama-ns, -antis; “amando / (el) que ama/ (el) que amaba / prop. sub.” Pasado: amat-us, -a, -um; “amado /habiendo sido amado/que ha sido amado/ prop. sub.” Futuro: amat-urus, -a, -urum; “(el) que va a mar/ que amará/ para amar”. 3.-Sintaxis: Concertado: concierta en género, número y caso con el sustantivo al que acompaña: ej.; Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt. Ablativo absoluto (equivale a una subordinada adverbial): Ej.; Gallis a romanis victis, tota Gallia romana provincia fuit. -Imperatore vincente, magna fuit laetitia. OTA: César utiliza con frecuencia los siguientes -Lupa sitiens ad flumen appropinquavit. participios deponentes: Nactus (nasciscor, encontrando); conatus -Eum litteras scribentem inveni. (conor: intentando); secutus (sequor: siguiendo); arbitratus (arbitror: juzgando, considerando); profectus (proficiscor: -Imperator, ab hostibus victus, se cecidit. avanzando), (co)hortatus (hortor: animando), moratus (moror: demorándose); ausus (audeo -semideponente-: atreviéndose); veritus (vereor: temiendo)... -Imperator venit, hostes victurus. -Hostibus fugatis, nostri ad flumen venerunt. -Hostes, a nostris fugati, ad flumen venerunt. -Imperator oppidum, a paucis defensum, non ceperat. -Caesar idoneam tempestatem nactus tertia vigilia naves solvit. -Caesar pontes reficere conatus ad flumen venit. -Imperator oppidum, paucis id defendentibus, non ceperat. 48
  • 52. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó -Delphini fugientes pisces secuti appropinquunt. -Romani pontem tempestatum vi ruptum invenerunt. -Milites loci oportunitatem arbitrati turres duas constituere coepiunt. -Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt. -Galli castra oppugnaturi ad Clusium venerunt. 49
  • 53. Latín II 2012-2013 7) TEXTO: CÉSAR RETIRA EL EJÉRCITO A LOS CUARTELES DE INVIERNO Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et in Aulercis*, Lexoviis* reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis conlocavit. (Bello Gallico. III, 29, 3) * Aulerci. -orum: celtas, en Normandía. * Lexovii, -orum: lexovios, en la desembocadura del Sena. CÉSAR DESPUÉS DE UNA LARGA JORNADA LLEGÓ A NOVIODUNO Postridie eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines Suessionum, qui proximi Remis* erant, exercitum duxit et magno itinere confecto ad oppidum Noviodunum contendit. (De Bello Gallico, II, 12) *Remi, -orum: los Remos 50
  • 54. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 8) CONSTRUCCIONES DE INFINITIVO RECUERDA. MORFOSINTAXIS DEL INFINITIVO: 1.-Definición: es un sustantivo verbal. 2.- Morfología: ACTIVO PASIVO AM-A-RE AM-A-RI MOV-E-RE MOV-E-RI PRESENTE DIC-E-RE DIC-I AUD-I-RE AUD-I-RI AMAV-ISSE AMAT-UM,-AM,-UM; -OS-AS-A MOV-ISSE ESSE PASADO DIX-ISSE MOT-UM, -AM,-UM ; -OS,-AS,-A AUDIV-ISSE ESSE DICT-UM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A ESSE AUDIT-UM,-AM,-UM; -OS,-AS,-A ESSE AMAT-URUM, -AM, -UM;-OA,-AS,- AMATUM IRI A ESSE MOTUM IRI FUTURO MOT-URUM, -AM,-UM;-OS,-AS,-A DICTUM IRI ESSE AUDITUM IRI DICT-URUM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A ESSE AUDIT-URUM,-AM,-UM; -OS,-AS,- A ESSE 51
  • 55. Latín II 2012-2013 3.-Sintaxis: Funciones: Sujeto: licet, decet, oportet, accidit, fit, evenit (verbos o expresiones impersonales). Verbos transitivos de entendimiento, lengua, sentido y voluntad (volo, cupio, iubeo, incipio…// “querer, desear, poder, deber, ordenar, comenzar a… Atributo: con verbo sum. Construcciones: Construcción de Infinitivo Concertado: Caesar milites “e castris exire” iussit. (César ordenó a los soldados salir del campamento). Proposición Subordinada de INFINITIVO NO CONCERTADO: Infinitivo con sujeto propio en Acusativo. Gaudeo (te venire) (Veo que tú vienes). 4.-Traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal): NORMAS PARA LA TRADUCCIÓN AL CASTELLANO Dico (digo) que el general viene ducem venire Dixi (dije) que el general venía Dico (digo) que el general vino /ha venido ducem venisse Dixi (dije) que el general había venido Dico (digo) que el general vendrá ducem venturum esse Dixi (dije) que el general vendría 52
  • 56. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó -Dux fossam fieri iussit. OTA: Iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo (ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), hortor (animar)… rigen dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Cuando el -Maluit diligi quam metui. acusativo de cosa es un infinitivo, analízalo como infinitivo no concertado y que el acusativo de persona funcione como sujeto del infinitivo. Traducción: ordenar a (alguien) que... -Dicere recordari est. Ej.: Dux “milites castra occupare” iussit. Suj inf. C. D. V. Trans (El general ordenó a los soldados que ocuparan ...) -Iste sacra neglegi fecit. -Dux castra vallo muniri vetuit. -Mendacem memorem esse oportet. -Omnia contemnere possumus; nemo omnia habere potest. -Cato litterarum radices amaras esse dicit, fructus iucundiores. -Ille miser se esse civem romanum clamabat. -Necesse est in rebus contrariis duabus alterum verum esse, alterum falsum. -Vir ingratus se accepisse beneficium negat. -Celeriter saltos Pyrenaeos occupari iubet. -Eum a Pompeio missum esse in Hispaniam demostratum est. -Audiverat Pompeium per Mauretaniam cum legionibus iter in Hispaniam facere. -Aristoteles Orpheum poetam fuisse dixit. -Civitates leges amare et timere bonum est. 53
  • 57. Latín II 2012-2013 9) TEXTOS CASIVELAUNO PIDE LA PAZ Y CÉSAR PONE CONDICIONES Cassivellaunus, hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis1, vastatis finibus, maxime etiam permotus defectione civitatum, legatos per Atrebatem Commium de obsidum deditione ad Caesarem mittit. Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter repentinos Galliae motus neque multum aestatis superesset, obsides imperat et constituit quid vectigalis (qué tributos) in annos singulos populo Romano penderet. (De Bello Gallico, V) 1 Realiza la derivación y composición preverbial de los verbos marcados en los textos. Al final del dossier tienes un listado de verbos, busca la raíz de la que proviene el verbo señalado y trata de encontrar sus derivados. 54
  • 58. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó MODO DE VIDA DE LOS GERMANOS Germani agriculturae non student,* maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit. Neque quisquam agri fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos* gentibus agros distribuunt atque anno post* alio transire cogunt. (De Bello Gallico, VI, 22,1) *Studeo: dedicarse a (alicui rei) *In annos singulos: para cada año. *Anno post: al año siguiente. 55
  • 59. Latín II 2012-2013 LOS GERMANOS EN FUGA INTENTAN CRUZAR EL RHIN Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius* fugere destiterunt* quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque pervenerunt. Ibi perpauci aut viribus confisi tranare contenderunt aut lintribus inventis sibi salutem reppererunt. (De Bello Gallico, I, 53, 1-2) *Destiterunt: dejaron de. *Prius…quam (priusquam): antes que/hasta que. 56
  • 60. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó ACTIVIDAD DE VERCINGETÓRIX Cum iam muro turres appropinquavissent, ex captivis* Caesar cognovit Vercingetorigem consumpto pabulo castra movisse propius Avaricum atque ipsum cum equitatu expeditisque insidiarum causa profectum. (De Bello Gallico, VII, 18, 1-2) *Cognosco: informarse por (ex + abl.) 57
  • 61. Latín II 2012-2013 10) UT (UTI) Y NE RECUERDA. UT puede ser: 1.- Adverbio interrogativo / exclamativo/ desiderativo: “¿cómo?, ¡cómo!”… 2.- exo subordinado: 2.1.- Con indicativo: Comparativo-modal (posibles correlativos: sic, ita, qualis…): “como según”. Temporal (ut primum): “cuando, mientras, desde que”. Causal: “según, porque, como” 2.2.- Con subjuntivo: Sustantivo: “que”. (Funcionará como sujeto, CD, atributo o aposición) Final: “para (que)” Consecutivo: “que, de modo que” (adverbio –ita, sic, tantus- + ut / is, ea, id + ut; sigue a la principal). Concesivo: “aunque” (correlativos: tamen; precede a la principal) Para distinguir los valores de UT + subjuntivo: 1. Completivas y finales son mucho más frecuentes 2. Completivas y finales NO LLEVAN CORRELATIVOS. 3. Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD). 4. Consecutivas siguen a la principal, las concesivas suelen precederla. NOTAS: 1.-Los verbos como iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo (ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), cohortor (animar) etc rigen dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Ahora bien, en ocasiones el acusativo de cosa podrá ser: acusativo / subordinada sustantiva de ut /ne / quod.../ de infinitivo; sin embargo, no se construyen igual postulo, peto (ab aliquo, aliquid) e impero (alicui, aliquid). Subrayadlos en el diccionario. Prop. sub. sust. CD Ej. : Caesar milites iubet “ut ...” (César ordena a los soldados que...) Ac. Pers. V. 2.- Los siguientes verbos o expresiones impersonales se construyen con infinitivo o proposición subordinada sustantiva de ut / ne/ quod...: Accidit, contingit y evenit (sucede), fit (sucede, se produce), nuntiatum est (se anuncia), constat (consta), expedit (es conveniente), praestat (es mejor), licet (es líicto), decet (conviene), necesse est (es necesario), oportet (conviene), dedecet (no es decoroso), dictum est (se dijo)... Subrayadlos en el diccionario. 58
  • 62. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó RECUERDA. E puede ser: 1.- Adverbio de negación (con subjuntivo): “no” 2.- exo subordinado (con subjuntivo): Sustantivo: “que” /”que no” con verbos de temor. (Funcionará como sujeto, CD, atributo o aposición). Ej.: Dux veritus ne… “El general temiendo que…” Final: “para (que) no” Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD). EJEMPLOS -Ita sentio, ut loquor. -Galli, ut supra memoravimus, equitatum, qui nondum redierat, exspectabant. -Ut primum loqui coepit, ceteri tacuerunt. -Consul timebat ne galli, priusquam auxilia venirent, impetum facerent. -Accidit ut hostes iam maiores copias haberent. -His rebus fiebat ut minus facile finitimis bellum inferre possent. -Caesar milites postulavit ut omnes scaphas ad litus appulsas habeant. -Caesar statuit ut equites proficiscerentur. -Helvetii a Caesare postulaverunt ut sibi iter per provinciam daret. -Eis Caesar imperavit ut ducentos obsides sibi dederint. -Dux suos milites iubet ut de finibus cum omnibus copiis exirent. -Caesar milites intra munitiones continuit, ne ab hostibus caperentur. -Caesar legiones cohortatur ut in fide maneant atque hostium impetum sustineant. 59
  • 63. Latín II 2012-2013 -Ne milites exirent iussit. -Eadem nocte accidit ut esset luna plena, -Munitiones ita firmavit, ut hostes irrumpere non possent. 11) TEXTOS LOS HABITANTES, ASEDIADOS Y SIN AGUA, SE RINDEN A CÉSAR Quo facto repente perennis exaruit fons tantamque attulit* oppidanis salutis* desperationem, ut id non hominum consilio*, sed deorum voluntate factum putarent. Itaque se necessitate coacti tradiderunt. (De Bello Gallico, VIII, 43,5) *Attulit: produjo. *Salutis: suerte, salvación *Consilio: decisión. 60
  • 64. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó ALGUNOS PUEBLOS DE HISPANIA SE UNEN A CÉSAR Y LE SUMINISTRAN ALIMENTO Hos Tarraconenses et Iacetani* et Ausetani* et paucis post diebus Illurgavonenses,* qui flumen Hiberum attingunt,* insequuntur. Petit ab his omnibus ut se frumento iuvent*. Pollicentur atque omnibus undique conquisitis iumentis in castra deportant. (De Bello Civili. I 60, 2-3) *Iacetani: jacetanos, de Jaca. *Ausetani: de Ausa (Vich), pueblo íbero. *Illurgavonenses: de Amposta. *Attingunt: tocar, lindar. Impedimenta de un legionario romano 61
  • 65. Latín II 2012-2013 CÉSAR CELEBRA UNA ENTREVISTA CON ARIOVISTO Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere spatio a castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad colloquium venerunt. Legionem Caesar, quam equis devexerat*, passibus ducentis ab eo tumulo constituit. Item equites Ariovisti pari intervallo constiterunt.* (De Bello Gallico, I, XLIII) *Devexerat: había transportado. *constiterunt: se detuvieron. 62
  • 66. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó LECTURA DE UNA CARTA DE CÉSAR Y DEBATE EN EL SENADO Litteris Caesaris consulibus redditis, aegre ab iis impetratum est summa tribunorum plebis contentione ut in senatu recitarentur; ut vero ex litteris ad senatum referretur impetrari non potuit. (De Bello Civili, I, 1) 63
  • 67. Latín II 2012-2013 VERCINGÉTORIX ENCABEZA LA REBELIÓN DE TODA LA GALIA Summae diligentiae summam imperii severitatem addit; magnitudine supplicii dubitantes cogit. Nam, maiore commisso delicto, igne atque omnibus tormentis necat; leviore de causa, auribus desectis aut singulis effossis oculis, domum remittit, ut sint reliquis documento et magnitudine poenae perterreant alios. (De Bello Gallico, VII, IV, 9-10) 64
  • 68. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó CÉSAR PASA EL RÍO SAONA SIGUIENDO A LOS HELVECIOS Hoc proelio facto ut reliquas copias Helvetiorum consequi posset, pontem in Arare facere iubet, atque ita exercitum traducit. Helvetii, repentino eius adventu commoti, legatos ad eum mittunt. (Texto adaptado De Bello Gallico, I, XIII) CÉSAR ORDENA A P. CRASO QUE SE DIRIJA A AQUITANIA Publium Crassum cum cohortibus legionariis duodecim et magno numero equitatus in Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibua auxilia in Galliam mittantur ac tantae nationes coniungantur (De Bello Gallico, III, 11,3) 65
  • 69. Latín II 2012-2013 12) CONSTRUCCIÓN PERSONAL E IMPERSONAL DEL INFINITIVO Los verbos como dicitur, videtur, nuntiatur… pueden presentar dos construcciones: Construcción impersonal (con verbos pasivos que se construyen como impersonales): el sujeto es el infinitivo. Yen co Ej.: Dicitur Graecos doctos viros fuisse. “Se dice que los griegos fueron sabios”. Contrucción personal: el verbo en pasiva tiene un sujeto en nominativo, de modo que al infinitivo no se le puede asignar una función. En este caso lo analizaremos como: Construc. Personl de infinitivo con dicuntur Ej.: Graeci “docti viri fuisse” dicuntur. -Ipse non sua sponte Rhenum transisse dicebatur. -Servi venire videntur. -Homerus caecus fuisse dicitur. -Apud Graecos docti viri fuisse uno tempore dicuntur. -Romani adesse nuntiantur. -Saguntini oriundi a Zacyntho insula dicuntur. -Caesar Gallos vicisse dicitur. -Romanos adesse nuntiatur. -Aegroto, dum anima est, spem esse dicitur. -A Caesare Gallos victos esse dicitur. -Ipse opinione celerius venturum esse dicitur. 66
  • 70. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 13) PRÁCTICA DE INFINITIVOS (frecuente omisión de esse) -Cincinnato nuntiatum est eum dictatorem factum. -Constat ad salutem civium civitatumque leges inventas. -Spero amicitiae nostrae memoriam sempiternam fore (infinitivo futuro de sum). -Legati haec se ad suos relaturos dixerunt et post diem tertium ad Caesarem reversuros. -Veteres milites Hamilcarem iuvenem sibi redditum crediderunt. 14) TEXTOS ALABANZAS DEL SENADO A CATÓN Postquam Cato adsedit, consulares omnes itemque senatus magna pars sententiam eius laudant, virtutem animi ad caelum ferunt, alii alios increpantes timidos vocant. Cato clarus atque magnus habetur.* (Salustio, De coniuratione Catilinae, LIII, 11) *Habetur: es considerado. 67
  • 71. Latín II 2012-2013 CÉSAR SE PRESENTA RÁPIDAMENTE EN LA CIUDAD DE CENABO Huc biduo pervenit. Castris ante oppidum positis, diei tempore exclusus, in posterum (diem) oppugnationem differt et, veritus ne nocte ex oppido profugerent, duas legiones in armis excubare iubet. (De Bello Gallico, VII, XI, 5-6) 68
  • 72. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó CÉSAR ENVÍA TROPAS DE REFRESCO Y HACE HUIR A LOS POMPEYANOS Eodem tempore Caesar tertiam aciem*, quae quieta fuerat et se* ad id tempus loco* tenuerat, procurrere iussit.* Ita cum recentes* atque integri defessis* successissent, alii autem a tergo adorirentur*, sustinere Pompeiani* non potuerunt atque universi terga verterunt. (De Bello Gallico, III, XCIV) *Aciem: ejército en línea de batalla; sujeto de procurrere. *Se: se (se refiere a tertiam aciem). Es una oración reflexiva. *Loco: en su puesto. *Iubeo: CONSTRUCCIÓN DE DOBLE ACUSATIVO - aliquem (a alguien) + aliquid (algo); aliquem + infinitivo/subordinada de ut, quod, ne (ordenar a alguien... que). *Recentes: tropas de refresco (tropas íntegras y de refresco) *Defessis: a los agotados (participio sustantivado) *Adorirentur: atacaran. *Pompeyanos, partidarios de Pompeyo. 69
  • 73. Latín II 2012-2013 INTENTO FRUSTRADO DE CÉSAR DE REPARAR LOS PUENTES Hae permanserunt aquae dies complures. Conatus est Caesar reficere pontes, sed nec magnitudo fluminis permittebat neque ad ripam dispositae cohortes adversariorum perfici patiebantur. (De Bello Civili, I, 50, 1-2) LA NOTICIA DE LA VICTORIA DE CÉSAR HACE HUIR A INDUCIOMARO Hac fama ad Treveros perlata Indutiomarus, qui postero die castra Labieni oppugnare decreverat, noctu profugit copiasque omnes in Treveros reducit. (De Bello Gallico, V, 53, 2) 70
  • 74. Cristina Félix García El relativo, sinGasent Moscardó ni Amparo antecedente verbo propio, no funciona como 15) FALSO RELATIVO (relativo coordinativo) nexo, sino como un FALSO RELATIVO o RELATIVO -Quos adversum proelium commovebat. COORDINATIVO. Suele ir tras pausa fuerte y se traduce como si fuera un demostrativo. -Quibus itineribus domo exire possunt. -Caesar Galliam vicit; quo facto duas res consecutus est. -Qua re cognita, duces adversariorum crebras stationes disponunt equitum. -Galli se ad agmen receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti sese ei dediderunt. 16) TEXTO CÉSAR SALE DE NOCHE DE SU CAMPAMENTO Y LLEGA POR LA MAÑANA AL DE LOS ENEMIGOS Quibus rebus cognitis media nocte silentio* profectus ad hostium castra pervenit. Illi celeriter per exploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerunt. (De Bello Gallico. VII, 18, 2-3) * Hendíadis: en medio del silencio de la noche. 71
  • 75. Latín II 2012-2013 17) SI / NISI / NE /SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD Si el relativo aparece precedido de si, nisi, ne, sive o cum se debe a -Si qui non vult operari, nec manducet. que no es un nexo relativo, sino un indefinido (alguien, algo, etc.) -Si quam rem vis, eum voca. -Legati, si quam societatem cum rege Persa volebant, eam petere debebant 18) RELATIVO CON VERBO EN SUBJUNTIVO -Senatores, qui bellum vellent, clamabant. Cuando el relativo se construye con el verbo en subjuntivo, equivale a una prop. sub. adverbial o circunstancial de valor -Caesar legatos qui pacem peterent mittit. final, concesivo, causal, consecutiva o condicional y se traducirá como tal: Ej.: Ille legatos qui pacem peterent misit. -Tu, qui semper obire solitus esses, non adfuisti. “Envió embajadores para pedir la paz” -Ego, qui haec ante non viderim, caecus sum. -Haec qui dicat..., nonne disipere videatur? -Missi sunt qui Apollineum consulerent. -Nemo est tam vecors qui non sentiat deos esse 72
  • 76. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 19) TEXTOS LOS GALOS VENERABAN SOBRE TODO A MERCURIO Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque* habere vim maximam arbitrantur. (De Bello Gallico, VI, 17,1) *Mercaturas: en lo refernte a los beneficios económicos y al comercio. 73
  • 77. Latín II 2012-2013 CÉSAR PREPARA EL ASEDIO A LA CAPITAL DE LOS BITÚRIGOS Castris ad eam partem oppidi positis Caesar, quae intermissa a flumine et a paludibus aditum, ut supra diximus, angustum* habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere coepit. (De Bello Gallico, VII, 17, 1) *Angustum: concierta con aditum. 74
  • 78. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (I) Illi* rebus divinis intersunt*, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur, ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa* concurrit, magnoque hi sunt apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque constituunt et, si quod est admissum facinus, si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, idem decernunt, praemia poenasque constituunt; si qui aut privatus aut populus eorum decreto non stetit, sacrificiis interdicunt*. Haec poena apud eos est gravissima. *Illi: los druidas. *Intersum: intervenir, participar en (abl). *Causa: preposición de genitivo pospuesta, “para aprender” *Interdico: vetar *Interdictum: veto. 75
  • 79. Latín II 2012-2013 ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (II) Quibus ita est interdictum*, hi numero impiorum ac sceleratorum habentur, his* omnes decedunt,* aditum* sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione* incommodi accipiant, neque his petentibus* ius redditur* neque honos ullus communicatur.* (De Bello Gallico, 6,13, 4-6) *His: ablativo separativo, de éstos. *Decedo: apartarse (con ablativo separativo). *Aditum: encuentro. *Contagione: contacto, relación. 76
  • 80. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó LOS ENEMIGOS SE REAGRUPAN DISPUESTOS A LUCHAR DE NUEVO Hostes re nova perterriti, muro turribusque deiecti* in foro ac locis patentioribus cuneatim constiterunt* hoc animo, ut, si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa* depugnarent. (De Bello Gallico, VII, 28,1) *Deiecti: empujados, desalojados. *Constiterunt: mantenerse firmes. *Acie instructa: en columnas cerradas (subráyalo en el diccionario). 77
  • 81. Latín II 2012-2013 20) QUOD Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quod puede ser: • Nexo sub. sustantivo (suj./CD/atributo/aposición): “que”, “el hecho de que”. Ej.: Multum ei adiuvat quod civis est. “Le ayuda mucho el hecho de que es un ciudadano” • Nexo sub. causal (con correlativos como propterea):“porque”, “ya que”, “puesto que”. Ej.: Germani, quod nostros iam constitisse in munitionibus videbant, trans Rhenum sese receperunt. “Los germanos, puesto que veían que los nuestros ya se habían establecido... -Hoc iter, propterea quod inter fines Helvetiorum et Allobrogum erat, difficilius fuerat. -Legati quod societatem cum rege Persa fecerat Themistoclem accusaverunt. -Opportunissima res accidit, quod postridie eius diei Germani in castra venerunt. -Decima legio Caesari gratias egit quod de se optimum iudicium fecisset. -Caesar, si qui inimicorum exercitus erat, impetum facere iussit. 78
  • 82. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 21) INTERROGATIVAS DIRECTAS Se construyen en indicativo, excepto las que expresen duda, deliberación, etc. Tipos: Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quis est? “¿Quién es?” totales (se desconoce todo el contenido): quis, quae, quid?: “¿quién, qué?” exos de simples parciales: uter, utra, utrum?: “¿cuál de los dos?” • Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale?: “¿cuál?” quantus, -a, -um?: “¿cuánto?” • Adverbios de lugar: ubi (¿dónde?), unde (¿de dónde?), quo (¿a dónde?), qua? (¿por dónde?) • Adverbios de modo: quomodo, ut? “¿cómo?” • Adverbios de tiempo: quando? “¿cuándo?; quousque? “¿hasta cuándo?” • Adverbio de causa: cur, quare, quid? “¿por qué?” / quin? “¿por qué no?” Ej.: Ubi est dominus?; Quam rem publicam habemus?, In qua urbe vivimus? exos de simples totales: • -ne (espera respuesta afirmativa o negativa): Estne haec domus tua? (Plau.) • Nonne? (espera respuesta afirmativa): Canis nonne similis est lupus? (Cic.) • Num? (espera respuesta negativa): Num potes hoc negare, Verres? (Cic.) Dobles: más de un predicado. exos: • Ø…an? / Utrum … an? / -ne … an? / Utrum … necne / an non? (¿(Acaso)…o…?): Ej.: Utrum deliras an somnias? (Plau.); Pater eius rediit, an non? (Ter.) -Nonne est pulchrum et dulce mori pro patria? -Quis ego sum? Quae est facultas in me? (Cic.). -O dii immortales! Quam rempublicam habemus?; in qua urbe vivimus? (Cic.). -Vir bonus est quis? Qui consulta patrum, qui leges iuraque servat. (Hor.). -Num, tibi cum fauces urit sitis, aurea quaeris pocula? (Hor.). -Numquid in istis hominibus boni est? (Sén.). -Quin continetis vocem? (Cic.). 79
  • 83. Latín II 2012-2013 -Nonne millies perire est melius quam in sua civitate sine praesidio armatorum non posse vivere? (Cic.). -Cuius ea culpa fuit? Militum, an imperatorum? (Liv.). -Vidisne patrem tuum domi? 80
  • 84. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 22) INDEFINIDOS Nos podemos encontrar según su flexión tres tipos: 1.- Compuestos de quis. Si funcionan como pronombres, se declinan como quis interrogativo; ahora bien, si funcionan como determinante, como qui relativo: Aliquis, aliqua, aliquid (alguien, algo); quis, qua, quid (alguien, alguna, algo); quisquam, quaequam, quidquam (alguien, alguno, algo); quisque, quaeque, quidque (cada uno); quidam, quaedam, quiddam (alguno, uno, un cierto). 2.- Terminados en –ter. Se flexionan como uter, utra, utrum: Uterque, utraque, utrumque (el uno y el otro, los dos); neuter, neutra, neutrum (ni el uno ni el otro, ninguno de los dos); alter, altera, alterum (el uno, el otro). 3.-Terminados en –us. Se flexionan como unus, una unum: Alius, alia, aliud (otro, entre varios); ullus, ulla, ullum (alguno); nullus, nulla, nullum (ninguno); solus, sola, solum (solo, único); totus, tota, totum (todo entero, totalidad). 4.- Defectivos: nemo (nadie); nihil (nada). S N Nemo Nihil I Ac Neminem Nihil N G --- --- G D Nemini --- U Ab Nemine --- NOTA: quis precedido de si, nisi, ne, an, utrum y num siempre será un indefinido, ya que se emplea principalmente detrás de estos nexos. -Si quis quid de re publica accepit, ad magistratum deferat. -Erant in quadam civitate rex et regina. -Quidam, qui se ipsi regere nesciunt, consilia dant aliis. -Num quis dixit? -In rebus asperis et tenui spe fortissima quaeque consilia tutissima sunt. -Neque quisquam omnium lubidini simul usui paret. 81
  • 85. Latín II 2012-2013 23) TEXTO SE ANUNCIA A AFRANIO QUE SE ENCUENTRAN DETENIDOS JUNTO AL RÍO GRANDES CONVOYES DE AYUDA A CÉSAR Nuntiatur* Afranio magnos commeatus, qui iter habebant ad Caesarem, ad flumen constitisse. Venerant eo sagittarii ex Rutenis, equites ex Gallia cum multis carris magnisque impedimentis, ut fert gallica consuetudo. Erant praeterea cuiusque* generis hominum milia circiter VI cum servis liberisque; sed nullus ordo, nullum imperium certum, cum suo quisque consilio uteretur.* (De Bello Civili, I, 51,60) *Nuntiatur: construcción personal / impersonal de nuntior, dicor, videor... (subráyalo en el diccionario). *Cuiusque, nullus, etc.: indefinidos. *Utor: dep. (+ abl.; su infinitivo es uti). 82
  • 86. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 24) VALORES DE QUO Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quo puede ser: • Nexo sub. final (con subjuntivo): “para (que)” (en la proposición subordinada suele aparecer un comparativo). Ej.: Dedi militibus gladios quo facilius hostem vincerent. “Le entregué espadas a los soldados para que vencieran más fácilmente al enemigo”. -Adiuta me, quo id fiat facilius (Ter.). -Id eo scripsi quo plus auctoritatis haberem (Cic.) -Leges breves sunto, quo facilius teneantur 25) TEXTO CÉSAR ASEDIA VELONODUNO PARA NO DEJAR ATRÁS A NINGÚN ENEMIGO Altero die, cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum* venisset, ne quem post se hostem relinqueret, quo expeditione re frumentaria uteretur, oppugnare instituit dique biduo circumvallavit. (De Bello Gallico, VII, XI) *Vellaunodunum; Velonoduno, fortaleza de los Senones. 83
  • 87. Latín II 2012-2013 26) VALORES DE UBI Ubi presenta los siguientes valores: • Adverbio interrogativo: “dónde”; ej.: Ubi sunt? “¿Dónde están?” • Sub. relativa (adverbio relativo): “donde”; ej.: Veritas locum, ubi consistat, reperire non poterit. “ La verdad no hallará un lugar donde pueda detenerse” • Sub. temporal (con indicativo): “cuando”; ubi primum, “tan pronto como”; -Caesar, ubi ex captivis id cognovit, ad hostes contendit. ej.: Ubi dux catra vidit, profectus est. -Ubi intravi, salutavi. -Nescio ubi essent. -Ubi primum potui, domum contendi 84
  • 88. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 27) TEXTOS LAS MUJERES GALAS DELATAN A GRITOS LA HUIDA DE LOS SUYOS Ubi eos* in sententia perstare viderunt*, quod plerumque* in summo periculo timor misericordiam non recepit , conclamare et significare de fuga Romanis coeperunt. (De Bello Gallico, VII, XXVI) *Eos: se refiere a los galos. Los galos, al ver que no podían vencer, deciden huir de la fortaleza en medio del silencio de la noche, pero sus mujeres, al ver que las abandonaban a ellas y a sus hijos a merced de los romanos, empezaron a dar gritos y a delatarlos. *Plerumque: adverbio, en la mayoría de los casos. 85
  • 89. Latín II 2012-2013 LÉNTULO EMANCIPA A LOS GLADIADORES DE CÉSAR Y LOS ENVÍA A CAMPANIA Lentulus gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, spe libertatis confirmat atque iis equos attribuit; eos postea, quod ea res omnium iudicio reprehendebatur, circum familias Campaniae distribuit. (De Bello Civili) EN VIENA ENCUENTRA A SU CABALLERÍA Ibi nactus recentem equitatum, quem multis ante diebus eo praemiserat, neque diurno neque nocturno itinere intermisso, per fines Haeduorum in Lingones contendit, ubi duae legiones hiemabant. (De Bello Gallico, VII, IX, 4) 86
  • 90. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó AL REGRESAR A SU PAÍS, LOS SUEVOS SON ATACADOS POR QUIENES VIVEN EN LAS PROXIMIDADES DEL RIN Hoc proelio trans Rhenum nuntiato Suebi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti coeperunt. Quos ubi, qui proximi Rhenum incolunt, perterritos senserunt, insecuti magnum ex his numerum occiderunt. (De Bello Gallico, I, 54,1) 87
  • 91. Latín II 2012-2013 28) VALORES DE DUM Según el modo del verbo de la subordinada, dum puede ser: • Sub temporal + indicativo: “mientras que” • Sub. temporal + subjuntivo: “hasta que” -Dum ea Romani parant, iam Saguntum summa vi oppugnabatur. -Dum haec geruntur, reliqui discesserunt. 29) TEXTO LOS MASILIENSES PREPARAN LAS NAVES Dum haec ad Ilerdam geruntur, Massilienses naves longas expediunt numero XVII, quarum erant XI tectae. Multa minora navigia huc addunt, ut ipsa multitudine nostra classis terreatur. Magnum numerum sagittariorum, magnum Albicorum, de quibus supra demonstratum est, imponunt atque hos praemiis pollicitationibusque incitant. Certas sibi deposcit naves Domitius atque has colonis complet. (De Bello Civili, I, 56,2) 88
  • 92. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 30) INTERROGATIVAS INDIRECTAS 1.-Definición: es una pregunta que se plantea dependiendo de un verbo principal de lengua, entendimiento, memoria, percepción, etc.: ej. “No recuerdo cómo lo hice”. 2.-Tipos (con subjuntivo): Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quid dicas cognosco. totales (se desconoce todo el contenido): Nescio si veniat. quis, quae, quid: “quién, qué” exos de simples parciales: uter, utra, utrum: “cuál de los dos” • Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale: “cuál” quantus, -a, -um: “cuánto” • Adverbios de lugar: ubi (dónde), unde (de dónde), quo (a dónde), qua (por dónde) • Adverbios de modo: quomodo, ut “cómo” • Adverbios de tiempo: quando “cuándo”; quousque “hasta cuándo” • Adverbio de causa: cur, quare, quid “por qué” / quin “por qué no” Ej.: Nescio quid agas “No sé qué haces”. Nescio ubi sint. “No sé dónde están”. exos de simples totales: • si, -ne, an, num: “si”. Nescio veniatne. “No sé si viene”. • an non: “si no” Dice an non veniat. “Di si no viene”. Dobles: más de un predicado. exos: • Utrum … an / -ne homo. -Nescio utrum sis albus an ater … an / Ø…an: “si… o” Ej.: Nescio utrum veniat an maneat/ Nescio veniatne an maneat. “No sé si viene o se queda” -Interrogas•me num… necne exsilium iubeam (Cic.). an non / -ne… necne: “si… o no” Utrum te ire in / utrum… an non / -ne… Ej.: Nescio utrum veniat an non veniat. “No sé si viene o no viene”. -Nemo ignorat quid egeris. -Nemo ignorat ubi fueris. -Quaeritur sintne dei necne sint. 89
  • 93. Latín II 2012-2013 31) VOZ PERIFRÁSTICA En latín nos encontramos dos voces perifrásticas: Voz perifrástica activa: 1.- Morfología: se forma con el participio de futuro + tiempos de sum; ej.: amaturus, -a, -um sum, amaturus, -a, -um es… 2.- Traducción: “ir a / estar a punto de / tener la intención de + infinitivo”. Ej.: Non estis cenaturi? (Plau.). “¿No vais a cenar? / ¿No tenéis intención de cenar?”. Voz perifrástica pasiva: 1.- Morfología: se forma con el gerundivo + tiempos de sum; ej.: amandus, -a, -um sum; amandus, -a, -um es; amandus, -a, -um est… 2.- Traducción: expresa necesidad, obligación, deber… “tener que / deber / haber de + infinitivo”. 3.-Construcciones: El complemento agente al ser pasiva aparecerá en dativo (a/ab + ablativo si fuese un verbo que rige dativo) • Personal: con sujeto expreso en nominativo; ej.: Carthago delenda est. “Cartago ha de ser destruida”. • Impersonal: sin sujeto (gerundivo neutro + 3ª sg. de sum) -Carthago delenda est. -Nemo arma est capturus, nemo dimicaturus pro superbis dominis. -Non estis cenaturi? -Bellum scripturus sum. -Equitatus per pontem mittendus erat. -Patria bonis civibus diligenda est. -Filii patribus amandi sunt. -Studendum est semper et ubique. 90
  • 94. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 32) ESTILO INDIRECTO El estilo directo es la reproducción literal de las palabras o pensamiento de una persona; sin embargo, el estilo indirecto, en latín, expresa esas palabras o pensamientos mediante transformaciones que afectan tanto a los modos verbales como a los pronombres y adverbios. El estilo directo se caracteriza por presentar un verbo introductorio, una pausa fuerte (dos puntos) y dos unidades melódicas; ejemplo, “Él dijo: “mañana no vendré”. El estilo indirecto se construye con una pausa fuerte (dos puntos), dos unidades melódicas y un verbo introductorio que suele estar omitido y hay que sobreentenderlo; ejemplo, “Ariovistus Caesari: se venisse in Galliam priusquam populum romanum”. TRANSFORMACIONES DE MODOS VERBALES Estilo directo Estilo indirecto Enunciativas Infinitivo (sujeto en acusativo) Volitivas (ruego, orden, prohibición, deseo) Subjuntivo Interrogativas Subjuntivo/ Infinitivo (sujeto en acusativo) TRANSFORMACIONES DE LOS PRONOMBRES Estilo directo Estilo indirecto 1ª persona ego /nos ipse (en nominativo) meus /noster sui, sibi, se, se (en los demás casos) suus, sua, suum 2ª persona tu/ vos ille, illa, illud tuus/vester illius, illorum, illarum 3ª persona Ille, is, hic, iste ille, illa, illud Suus, sua, suum illius, illorum, illarum TRANSFORMACIONES DE LOS ADVERBIOS Estilo directo Estilo directo Hodie (hoy) Eo die (aquel día) Heri (ayer) Pridie (la víspera) Cras (mañana) Postridie (al día siguiente) Nunc (ahora) Tum (entonces) Hic (aquí) Illic (allí) Hoc loco (en este lugar) Illo loco (en aquel lugar) 91
  • 95. Latín II 2012-2013 33) TEXTOS AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNEN DECIDIDAMENTE A CÉSAR Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt* et Caesaris amicitiam sequuntur. (De Bello Civili, I, 62, 5) *Longinquiores: distantes, lejanas. *Descisco: abandonar el partido de... 92
  • 96. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó A MEDIODÍA, VERCASIVELONO, PARIENTE DE VERCINGÉTORIX, ATACA Y LA CABALLERÍA SE ACERCA A LAS FORTIFICACIONES DE LA LLANURA Cum iam meridies adpropinquare videretur, ad ea castra quae supra demonstravimus contendit, eodemque tempore equitatus ad campestres munitiones accedere et reliquae copiae pro castris sese ostendere coeperunt. (De Bello Gallico, VII, LXXXIII) LOS LEGADOS TITURIO Y COTA, TRAS CONDUCIR A LAS LEGIONES AL TERRITORIO DE LOS MENAPIOS, SE RETIRAN JUNTO A CÉSAR At Q. Titurius et L. Cotta legati, qui in Menapiorum finis legiones duxerant, omnibus eorum agris vastatis, frumentis succisis, aedificiis incensis, quod Menapii se omnes in densissimas silvas abdiderant, se ad Caesarem receperunt. (De Bello Gallico, XXXVIII) 93
  • 97. Latín II 2012-2013 CÉSAR ORDENA SALIR A LA CABALLERÍA Y OCUPA NOVIODUNO Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre committit; laborantibus* iam suis, Germanos equites circiter CD submittit, quos ab initio habere secum instituerat. Eorum impetum Galli sustinere non potuerunt atque, in fugam coniecti, multis amissis, se ad agmen receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti sese ei dediderunt. (De Bello Gallico, VII, XIII, 1-2) *Laborantibus: encontrarse en dificultades. *Oppidani: los de la plaza. 94
  • 98. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó 34) LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO: SUPINO 1.- Definición: el supino es un sustantivo verbal activo. Puede llevar complementos. 2.- Morfología y traducción: se utiliza únicamente en acusativo y ablativo (4ª declinación): Ac.: VISUM. “Para ver” (depende de verbos de movimiento y tiene valor final) Abl.: VISU. “De ver” (funciona como complemento de adjetivos que expresen finalidad, asombro, facilidad…); ej.: Mirabile dictu (Vir.) “Admirable de decir”. -Difficile est dictu quanto in odio simus apud exteras nationes propter eorum, quos ad eas cum imperio misimus, iniurias. (Cic.). -Illi sese Rhenum transisse rogatum et accersitum a Gallis dicuntur. -Caesar legionem frumentum quaesitum mittit. -Haec res iucunda visu est. -Legati fere totius Galliae ad Caesari gratulatum convenerunt. -Hostium legati ad senatum auxilium postulatum venerunt. -Id factu facillimum erat. -Hoc incredibile visu est. -Qui principes ad Caesarem salutatum venerant. 95
  • 99. Latín II 2012-2013 GERUNDIO Y GERUNDIVO GERU DIO: 1.-Definición: es un sustantivo verbal, neutro y singular (valor activo). Se combina con el infinitivo para completar la declinación del sustantivo verbal. 2.-Morfología y traducción: Ac. (ad) Ama-nd-um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final). G. Ama-nd-i: de amar (amandi causa/gratia= valor final). D. Ama-nd-o: para beber (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad). Ab. Ama-nd- o: amando (suele ir acompañado de preposiciones). Ej.: Duas cohortes ad pabulandum misit (Caes.) Ej.: Vivendi ars prudentia est (Cic.). Ej.: Aqua est utilis bibendo (Plin.). Ej.: Ratio et oratio docendo, discendo, disceptando inter se homines conciliat (Cic.) -Dux militibus signum proelii incipiendi dedit. -Hominis mens discendo alitur et cogitando. -Breve tempus aetatis ad bene beaeteque vivendum satis longum est. -Archias se ad studium scribendi contulit. -Nullus animus iniuriandi est. -Animus in consulendo liber est. 96
  • 100. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó GERU DIVO: 1.-Definición: es un adjetivo verbal de valor potencial. 2.-Morfología y traducción (siempre lleva un complemento con el que concierta en género, número y caso): Ac. (ad) Amandum, -am, -um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final). G. Ama-nd-i, -ae, -i: de amar (amandi causa/gratia= valor final). D. Amando, -ae, -o: para amar (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad). Ab. Amando,-a,-o: amando (suele ir acompañado de preposiciones). Ej.: Vivis non ad deponendam, sed ad confirmandan audaciam (Cic.) Ej.: Demosthenes Platonis audendi studiosus fuit (Cic.). -Vivis et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam tuam. Ej.: Dies is comitiis habendis legitimus erat (Cic.). Ej.: Omnis loquendi elegantia augetur legendis oratoribus et poetis (Cic.) -Demosthenes Platonis audiendi studiosus fuit. -Caesar ad pacem petendam legatos misit. -Dies is comitiis habendis legitimus erat. -Magna cupiditas erat belli gerendi. -Rei gerendae diem dicunt. 97
  • 101. Latín II 2012-2013 TEXTOS DE CÉSAR LOS USÍPETES Y LOS TENCTEROS, PUEBLOS GERMANOS, CRUZAN EL RIN A CAUSA DE LA GUERRA CON LOS SUEVOS Y LA FALTA DE AGRICULTURA Cn. Pompeio Marco Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Tenctheri magna cum multitudine hominum flumen Rhenum transierunt, non longe a mari quo Rhenus influit. Causa transeundi* fuit quod*, ab Suevis* complures annos exagitati,* bello premebantur et agricultura prohibebantur. (De Bello Gallico, IV) *Causa transeundi: (gerundio en genitivo) el motivo de cruzarlo… *Suebos: pueblo de raza germana, como los Usípetes y Téncteros. *Exagitati: hostigados, acosados. 98
  • 102. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó VERCINGÉTORIX DECIDE ATACAR GORGOBINA Eo cum pervenisset, ad reliquas legiones (nuntios) mittit priusque omnes in unum locum cogit quam de eius adventu Arvernis nuntiari posset. Hac re cognita, Vercingetorix rursus in Bituriges exercitum reducit atque, inde profectus Gorgobinam*, Boiorum oppidum, oppugnare instituit. (De Bello Gallico, VII, IX, 5-6) *Gorgobinam: Gorgobina, fortaleza de los boyos, pueblo galo del valle del Po. 99
  • 103. Latín II 2012-2013 LOS MANDUBIOS FUERON OBLIGADOS A ABANDONAR LA PLAZA CON SUS HIJOS Y MUJERES A PESAR DE SUS SUPLICAS Hi, cum ad munitiones Romanorum accessissent, flentes, omnibus precibus orabant ut se*, in servitutem receptos, cibo iuvarent. At Caesar, dispositis in vallo custodibus, recipi prohibebat. (De Bello Gallico, VII, LXXVIII) *Se: los (no es reflexiva). CÉSAR, TRAS CONDUCIR A LOS EJÉRCITOS A LAS POBLACIONES CERCANAS, SE DIRIGE A LA CIUDAD His rebus confectis, Caesar, ut reliquum tempus a labore intermitteretur, milites in proxima municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur. Coacto senatu, iniurias inimicorum commemorat. Docet se nullum extraordinarium honorem appetisse... (De Bello Civili, I, XXXII) 100
  • 104. Cristina Félix García Amparo Gasent Moscardó LOS LEGADOS PIDEN A CÉSAR QUE PROHIBA A LOS JINETES COMBATIR Y LES PERMITA A ELLOS ENVIAR LEGADOS A LOS UBIOS Cum id non impetrassent,* petebant uti* ad eos equites qui* agmen antecessissent praemitteret, eosque pugna prohiberet, sibique ut potestatem faceret in Ubios legatos mittendi. (De Bello Gallico, IV, XI) *Impetrassent por impetravissent. * Uti (=ut) y ut dependen de petebant y están coordinados por –que. LLEGADA Y DESEMBARCO A LAS COSTAS DE BRITANIA Cuius loci haec erat natura, atque ita montibus angustis* mare continebatur, uti ex locis superioribus in litus telum adigi posset. Hunc ad egrediendum nequaquam idoneum locum arbitratus, dum reliquae naves eo convenirent ad horam nonam in ancoris exspectavit. (De Bello Gallico, IV, XXIII, 10) *Montibus angustis: acantilados. 101