Memoria partekatu baterantz gidaliburua 2018

giza eskubideen aldeko elkartea
asociación de derechos humanos
pro human rights association
assocation en faveur des droits humains
“Memoria
partekatu
baterantz”
txosten eredua
burutzeko eskuliburua
Maqueta manual H1MC eusk_Maquetación 1 13/03/2018 22:46 Página 1

Argituz irabaz asmorik gabeko Giza Eskubideen aldeko elkarte bat da,
bere xedea, pertsona orok, euskal esparruan, Giza Eskubideen Adierazpen
Unibertsalean eta Giza Eskubideei buruzko beste nazioarteko arauetan
aldarrikatutako Giza Eskubide guztiak gozatuko dituzten egoera lortzea da.
giza eskubideen aldeko elkartea
asociación de derechos humanos
pro human rights association
assocation en faveur des droits humains
Ikuspegi honek bultzaturik, giza eskubideen aldeko sustapen lanen
baitan, Argituzen xedea bizitzeko eskubidearen, osotasun fisiko eta
mental eskubidearen, kontzientzia eta adierazpen askatasunaren eta
bereizkeriarik ez nozitzea eskubidearen aurkako zapalketa larrienak
galarazi eta bukatu asmoz, ikerketa eta ekintza lanak egitea da.
“MEMORIA PARTEKATU BATERANTZ”
TXOSTEN EREDUA
BURUTZEKO ESKULIBURUA
Argitalpena: 2018ko martxoa
Egilea: ARGITUZ Giza Eskubideen aldeko elkartea
Argitaratzaile: ARGITUZ
Lege-gordailua:
Inprimategia: Leitzaran Grafikak - Andoain
Liburua hau Creative Commons 4.0 lizentizapean da, beraz edukia
edozein medio eta formatuan kopiatzeko eta hedatzeko eskubidea
ematen du, baina ezin da lan honen erabilpen komertzialik egin
ezta lana aldatu edo lan eratorri bat sortu.
Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Nazioartekoa (CC BY-NC-ND 4.0)
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode

Aurkibidea
Hitzaurrea
1.Zertarako da lan hau?
2.Horrelako lan baten oinarrian dauden zutabeak
3.Aurretiazko baldintzak
Ikerketak irauten duen denboran
1.Ttxostenaren eskema
2.Txostena idaztea
3.Datuen jatorria
4.Zer pertsona elkarrizketatu identifikatzea
5.Lekukotzei buruz
6.Elkarrizketak egiteko prozedura
7.Elkarrizketak
8.Egin daitezkeen galderak
9.Kronologiaren idazketa
Ikerketaren ondoren
1.Amaierako lehen idazketa
2.Udalari aurkeztea
3.Dokumentua eztabaidatzea
4.Aurkezpen publikoa
5.Hurrengo urratsak
1. eranskina: egin beharreko lanaren aurkezpen gisa udalari entregatu beharreko dokumentua
“Memoria
partekatu
baterantz”
4. orria
9. orria
20. orria
txosten eredua
burutzeko eskuliburua

1. ZERTARAKO DA LAN HAU?
AZKEN, hamarkadetan zehar, bulkada politi-
koak eragindako indarkeria egoera gordinak
bizi izan ditugu gure gizartean. Horren harira, AR-
GITUZ, giza eskubideen aldeko irabazi asmorik ga-
beko elkarteak hainbat lan egin du toki mailan
iraganera, gure historia hurbilera begiratzeko, eta,
aldi berean, orainean eta etorkizunean elkarrekin
egiteko bideak bilatzeko. Eta orain, lan eta espe-
rientzia hori partekatu eta eskaini nahi du, inte-
resa duenak aukera izan dezan adostutako
metodologia hau erabiltzeko.
Lan hauek dira aipatutako esperientziaren iturri
eta oinarri:
“Orain da Garaia. Posible al da esparru•
lokalean biktimen oroimen bateratzai-
lea?” txostena1
, Carlos Martín Beristainek
koordinatua eta 2012an argitara emana,
“Memoria partekatu baterantz” txoste-•
nak, ARGITUZek eginak, zenbait udalek eta
hainbat alderdi politikotako alkateek eska-
tuta. Orain arte, Errenteria, Lasarte-Oria eta
Elgoibarko Udaletarako egin ditugu txoste-
nak, eta 2017ko bukaeran eta 2018an beste
bi proiektu ari gara martxan jartzen (Arra-
sate eta Andoain), kasu guztietan udal talde
guztien partaidetzarekin2
.
Pertsona interesdunen eskura jartzen dugu ar-
gitalpen hau, “Memoria partekatu baterantz”
erako txosten hauek ahalik eta herri gehienetara
zabaldu eta martxan jartzeko. Giza Eskubideen
“MEMORIA PARTEKATU BATERANTZ” TXOSTEN EREDUA BURUTZEKO ESKULIBURUA
argituz 2018ko martxoa
4
Hitzaurrea
HACIA UNA MEMORIA COMPARTIDA
Informe sobre violaciones de derechos humanos
y hechos violentos acaecidos en Errenteria
de 1956 a 2012
Errenteriako Udala
Ayuntamiento de Errenteria
Colaboración:
Autoría:
Edición:
“No ven porque no miran. Porque desvían la vista.
Javier Ortiz
para prevenir la miseria humana en lugar de vengarla?”
Anna Eleanor Roosevelt
Errenteria3
Lasarte-Oria4
Elgoibar5
“Orain da Garaia”1

5
ikuspegitik memoria hurbila berreskuratzeko in-
teresa duten taldeek hemen dituzte gure espe-
rientziak, gutxieneko oinarri batzuekin lanari ekin
ahal izateko.
2. HORRELAKO LAN BATEN
OINARRIAN DAUDEN ZUTABEAK
ARGITUZ elkarteak orain arte eginiko “Memo-
ria partekatu baterantz” erako txostenek au-
rretiazko oinarri batzuk dituzte, eta oinarri horiek
kontuan hartu behar dira horrelako txosten bat
planteatzerakoan edo eskatzerakoan:
memoria barne-biltzailea da beti, Giza Es-•
kubideen nazioarteko araudian oinarritua, eta
lanaren xedea da tokian tokiko ikuspegi guz-
tiak, Giza Eskubideen urraketa guztiak eta
bultzada politikoa izan duten bestelako indar-
keriak jasotzea. Ezin du memoria partziala
izan, urraketa mota batzuei buruzkoa, nahiz
eta horiek oso larriak izan, eta ezin du urrake-
ten eragile edo biktima mota/talde bakar bat
kontuan izan,
Memoria hau ez da biktimen, eskubide-urrake-•
ten, izen eta daten zerrenda hutsa; datuez gain
herriko pertsonen hainbat kasu, eta bizitako
gertaeren lekukotza pluralak jasotzen dira;
hau da, gertatutakoari buruz hausnarketa
egiten jarraitzeko lana da,
ezin da lan hau egin konfiantzazko gutxie-•
neko giro bat ez badago, eta prozesua bizi-
kidetza berreskuratzeko eta desberdinen ar-
tean elkar ulertzeko prozesu baten jarraipena
dela ulertu behar da, eta beste fase bat ge-
hiago dela jakin behar da; izan ere, doku-
mentu honi berari buruzko azken akordioa
konfiantza eta bizikidetza berregiteko pro-
zesuaren parte da,
Udal osoaren atxikimendua eta esku-•
hartzea behar da, baita bertan ardurak di-
tuzten pertsonen konplizitatea eta laguntza
ere (bizikidetzako udal mahaiarena, zinegot-
ziena eta alkatearena… Hau da, udalean or-
dezkaritza duten talde politiko guztiak bilduko
dituen organo batena). Ezin da alkatetzak
bere ekimenez hala erabaki duelako soi-
lik egin. Era berean, une jakin horretan uda-
letik edo enkargua egin duen organotik kanpo
dauden alderdi esanguratsuei ekimenaren
berri eman eta parte hartzeko gonbidapena
egin behar zaie, memoria berreskuratzeko la-
nean esku har dezaten, elkarrizketatu daitez-
keen pertsona esanguratsuen izenak emanez
edo egoki iruditzen zaizkien beste modu bat-
zuen bidez,
__________________________________
1 www.argituz.org
2 Txostenak herri horietako talde politiko eta alkate guztien
adostasunarekin egin dira beti. Txostenak egiterakoan EH Bildu,
PSE-EE eta EAJ alderdietako alkateak zeuden udalean.
3 http://www.errenteria.net/es/ficheros/9_31481es.pdf
4 http://administrazioa.lasarte-oria.eus/eu/ficheros/24_16588eu.pdf
5 https://www.elgoibar.eus/images/argazkiak/2017/bizikidetza/Memo-
ria_Partekatu_Baterantz.pdf

aurrez esandakoaren haritik, Giza Eskubideei•
buruzko nazioarteko legedia da txosten
hauen oinarria, eta aplikatzen den araua, be-
rriz, honako hau: “urraketa berdinei, esku-
bide berdinak dagozkie”,
Giza Eskubideen urraketa esanguratsu guz-•
tiak azaleratzea da helburua, baina herriaren
memoria kolektiboan zirrara eragin duten ger-
takari esanguratsuak ere hartzen dira kontuan
(mugarri edo gertaera lazgarrienak), eta ger-
takari horien kronologia zabala egiten da.
Oinarri hauek estu-estu loturik daude horrelako lan
motekin, eta oso kontuan hartu behar dira ARGITUZ
elkarteak pertsona interesdun ororen eskura jarri
duen “Memoria partekatu baterantz” metodologia
erabili nahi bada; beste era batera esanda, meto-
dologia hau jarraituko bada, ezinbestean bete eta
errespetatu beharko dira aipatutako printzipioak.
3. AURRETIAZKO BALDINTZAK
ARESTIAN esan dugunez, Giza Eskubideen
urraketei eta bultzada politikoarekin lotura
duten beste indarkeria batzuei buruzko memoria
partekatuko lan hauek bizikidetza berregiteko, giro
soziala hobetzeko eta Giza Eskubideak berres-
kuratzeko testuinguru batean txertatu behar dira
beti.
Eskainitako lanak hauxe du helburu praktikoa:
herrian garai jakin batean zer gertatu zen jakiteko
eta gertakarien ikuspegi desberdinak jasotzeko
idatzizko txosten bat egitea, herritarrek nola go-
goratzen dituzten gertakariak, ikuspegi politiko eta
pentsamolde desberdinak bilduz. Finean, memoria
kolektibo bat izan nahi du lanak. Eta partekatua
izateko eta argitara emateko bokazioa du.
Memoria hauek bereziki garrantzitsuak dira ger-
takariak bizi izan ez zituzten belaunaldi gazte-
entzat, historiaren berri jakin dezaten eta modu
berezian aintzat har dezaten pertsona guztien giza
eskubide guztiak errespetatzea zeinen garrantzit-
sua den. Azken-azken helburua da gertatutakotik
ikastea, gure gizarteak giza eskubideen urraketa
larri eta askotarikoak berriro ez errepikatzea, eta
belaunaldi gazteek arazo politiko edota sozialei
aurre egiterakoan pertsonen eskubideak urratzeko
tentaziorik ez izatea.
Kasu guztietan berariaz adierazi behar da ge-
nero-ikuspegiari loturiko zehar-lerroa, eta jaso-
tako Giza Eskubideen urraketa eta arrazoibide
guztietan aztertu behar da zehar-lerro hori, dena
delako lekukotza, datu, taula, erreferentzia, ka-
suistika eta abarretan.
Lanari ekiteko, beharrezkoak dira honako
hauek:
Udalbatzaren adostasun politikoa, lan hau•
abiatzeko. Talde guztiek eman behar dute
onespena, edo gutxienez ez dute aurka egon
behar. Lanari hasiera ematea errazteko, be-
harrezko bilerak egin beharko dira “Memoria
partekatu baterantz” txosten-ereduaren
printzipioak adosteko eta sortutako za-
lantza guztiak argitzeko,
6

Udalarekin solaskide zuzena: lanaren ar-•
dura hartuko duen taldeak elkarrizketa zu-
zena eduki behar du komunikazioa eta
erabakiak hartzea errazteko,
Udaleko pertsonen borondatea, parte•
hartzeko eta informazioa emateko. Alde ho-
rretatik, komeni da talde bakoitzak, ahal
bada beste taldeen aurrean (eta bestela, ba-
koitzak bere aldetik) txostenaren harira zer
kezka nagusi dituen azaltzea:
zer espero duen,•
taldearen iritziz zer den ezinbes-•
tean jaso beharrekoa,
zein diren txostenaren aurkezpen•
publikorako aurreikusten dituen oz-
topo nagusiak.
.
Hasierako zehaztapen eta argibide horiek la-
gungarri izango dira lanaren mamia fin-
katzeko eta azken idazketa errazteko,
borondate politikoa, udaleko talde politiko•
bakoitza arduratzen da bere eragin sozialeko
eremua lantzeaz, informazioa emanez eta el-
karrizketatuak izan daitezkeen pertsona
esanguratsuak proposatuz, eta parte hart-
zera animatuz. Ideologia guztietako eta
adin guztietako pertsonak elkarrizketatu-
tako dira, eta generoari dagokionez oreka
mantentzeko ahalegina egingo da.
txosten mota hauetan ez da zuzenean bik-•
timekin lan egiten haien lekukotzak jasot-
zeko; izan ere, ez da hori helburua, bai
baitira beste txosten mota espezifiko
batzuk helburu horri begira. Hori horrela
izanik ere, elkarrizketatuak izan dai-
tezke, zuzenean edo zeharka, gertakari ho-
rien biktima, edo memoria idazten duen
taldeak erabaki dezake haiengana gerturat-
zea, kasuarekin lotura duen xehetasunen bat
jakiteko edo kontrastatzeko,
denbora-tartea ezartzea: enkargua egi-•
teko unean, denbora-tarte bat ezartzen da,
herri horretarako zentzua izan dezakeen
epealdi bat; beste aukerarik ez bada, 1956-
2016 aldia ezar daiteke, hori erabili baitu AR-
GITUZek orain arte: hirurogei urte bigarren
7
Azken-azken helburua
da gertatutakotik
ikastea, gure gizarteak
giza eskubideen
urraketa larri eta
askotarikoak berriro ez
errepikatzea, eta
belaunaldi gazteek
arazo politiko edota
sozialei aurre
egiterakoan pertsonen
eskubideak urratzeko
tentaziorik ez izatea.

aldi frankistan lehen salbuespen-egoera eza-
rri zenetik6
.
azken txostena hedatzeko konpromi-•
soa: lan edo memoria hau ez da "tiradera
batean gordetzeko" txostena edo espezialis-
ten ikerketa-lanetarako egina. Herritarren
eskura jartzeko materiala da beti, eta Uda-
lak edo Bizikidetza Mahaiak memoria hurbi-
lari buruz hasitako lanari jarraipena emateko
laguntza moduan baliatu behar da; bi alde
horiek lehenestekoak dira beti.
Sortutako azken argitalpenari dagokionez, ko-
meni da honako alderdi hauek kontuan hartzea
(gomendio orokor gisa, adosten denaz aparte):
iraupena: horrelako txosten bat egiteko,•
batez beste, 6 eta 8 hilabete artean behar
izaten da (aurreko bilerak, datuak biltzea,
landa-lana, amaierako kontrasteak…),
txostenari buruz: a) Udalaren jabetzakoa•
da, b) taldea edo idazteaz arduratu den lan-
taldea da egilea, eta c) aldaketak adosta-
sunez baino ezin dira egin,
aldaketak: arrazoizko epe bat emango da•
udal taldeek lanean egon daitezkeen akatsak
eta huts-egiteak identifika ditzaten. Ez da al-
deen aldaketarik izango, batak edo besteak
jartzen duena ez duelako gustuko,
hutsune esanguratsuren bat edo udal talde•
guztiek gehitu edo moldatu nahiko luketen
punturen bat balego, aldaketa egiteko be-
harrezkoa da: a) udal taldeen arteko
adostasuna, b) memoria idatziko duen
lantaldearekin ados jartzea eta c) epe
jakin bat horiek egiteko, eta hortik aurrera
ez da txostenean aldaketa gehiagorik egin
ahal izango,
argitalpena eta aurkezpena: Udalaren•
kargura argitaratuko da lana, eta Udalak
berak erabakiko du memoria idatzi duen lan-
taldearen laguntza nahi duen aurkezpen pu-
blikorako,
ekarpen berriak: komenigarria litzateke bai•
aurkezpenean eta bai ondoren, aukera ema-
tea etorkizunean herritarrek eginiko ekarpe-
nak, iradokizunak, beste gertakari batzuk,
datuen zuzenketak, kritikak eta abar jasot-
zeko (buzoien bidez, liburuan orri solteak
utziz...). Argitalpen honekin ez da amaitzen
Herriaren memoria: datuak eta lekukotzak
jasotzea lan iraunkorra izan daiteke.
Beraz, txostena ekarpen berriekin osatu ahal
izango da; izan ere, ez da ahaztu behar me-
moria modu iraunkorrean berregiten dela.
8
Argitalpen honekin ez
da amaitzen Herriaren
memoria: datuak eta
lekukotzak jasotzea lan
iraunkorra izan daiteke.
Beraz, txostena ekarpen
berriekin osatu ahal izango
da; izan ere, ez da ahaztu
behar memoria modu
iraunkorrean berregiten
dela.

1. TXOSTENAREN ESKEMA
TXOSTENAREN edukiak, ahal den neurrian,
honako eskeman agertzen diren puntuak jaso
eta garatu beharko ditu:
1. Sarrera.
2. Txostenaren arrazoia: memoria partekatua eta
indarkeria politikoa.
3. Txostenaren edukia: zer jasotzen den eta ka-
suak nola sailkatzen diren.
4. Araudia: Biktimaren kontzeptua; biktimen
eskubideak; aplikatzekoa den Giza Eskubi-
deen nazioarteko legedia; nazioarteko, Euro-
pako, Espainiako eta Euskadiko araudia eta
legedia.
5. Jakinak diren giza eskubideen urraketak, herri-
tarrei eragindakoak edo herrian gertatutakoak,
bizitzeko eskubidea eta osotasun fisiko, psikiko
zein moralerako eskubidea aurrena direla. Ho-
rrez gain, ikerketa eta kontraste handiagoa es-
katzen duten kasuak ere jasotzen dira, edo
arrazoizko eta kontrajarritako bertsio bat baino
gehiago dutenak.
5.1. Bizitzeko eskubidea urratzea.
5.2. Osotasun fisiko, psikiko zein moralerako
eskubidea urratzea.
5.3. Pertsonen kontrako mehatxu larriak eta ja-
zarpen-indarkeria, bizkartzainak behar di-
tuzten pertsonak...
5.4. Estortsio ekonomikoa.
5.5. Ondasun materialen kontrako erasoak.
5.6. Beste urraketa batzuk: adierazpen-askata-
sunerako eskubidea eta beste askatasun
demokratiko batzuk...
5.7. Gehiago kontrastatzea eta ikertzea eskat-
zen duten kasuak.
6. Laburpen-argazkiak.
7. Bultzada politikoa izan duen indarkeriaren on-
dorioz sufrimendua eta bortxa eragin duten
beste gertakari batzuk.
7.1. Heriotza eragin duten kasuak.
7.2. Zaurituak eragin dituzten kasuak.
8. Herrian jaio edo bizi diren pertsonen askotariko
lekukotzak eta iritziak. Pertsonen memoria: Ira-
ganari buruz jakitea eta hitz egitea, oraina
ulertzea eta etorkizunari begiratzea.
9. Herriaren memoria kolektiboan zirrara eta era-
gin berezia sortu duten gertakari esanguratsuak
edo mugarriak.
10. Izan diren bortxazko gertakariei buruzko tes-
tuinguruaren kronologia.
11. Amaierako oharrak eta gomendioak.
9
__________________________________
6 Salbuespenezko neurri hori jada ez zegoen gerra zibilarekin
zuzenean lotuta (hogei urte joanak ziren 1936ko Estatu Kolpetik);
aitzitik, neurriaren helburua zen diktaduraren aurka sortutako
oposizio-mugimenduak indargabetzea eta jazartzea (bereziki
langileen eta ikasleen borrokak). Bitxia da neurri hori zer
testuingurutan hartu zen, Espainia Nazio Batuen Erakundean
onartu (1955eko abendua) eta hiru hilabetera, hain zuzen.
Ikerketak irauten duen denboran

2. TXOSTENA IDAZTEA
GIZA eskubideen urraketetan larriena bizitzeko
eskubidearen aurkakoa da, eta urraketa ho-
rien berri jakiteko, Eusko Jaurlaritzak udalerri
horretarako eginiko “Udal Erretratuak” doku-
mentua hartzen da oinarri. Agiri hori herritar guz-
tien eskura dago, eta horrez gain, egon daitezke
kontuan hartu beharreko beste argitalpen osagarri
batzuk ere.
Bizitzeko eskubidearekin eta osotasun fisiko, psi-
kiko zein moralerako eskubidearekin batera (hemen
biltzen dira tortura kasuak), beste urraketa batzuk
ere jaso behar dira, hala nola askatasun demokra-
tikoen urraketak (adierazpen askatasunaren aurka-
koak, adibidez), mehatxu larriak (bizkartzainen
babesa behar izan duten pertsonak barne), ‘jazar-
peneko indarkeriak’, estortsio ekonomikoa eta beste
batzuk, baita ondasunen aurkako atentatuak eta
erasoak ere (establezimendu, ibilgailu, etxebizitza,
kale altzari eta abarren aurkakoak).
Datu horiekin guztiekin “argazki-laburpen” bat
egiten da, jakinak diren gertaerekin eta denbora-
epe jakinen testuinguruan sailkatuta.
“Beste sufrimendu batzuk” izeneko atalean, argi
adierazi behar da kasu hauek ezin direla alderatu
aurrez sailkatutakoekin. Kontzeptu horretan jasot-
zen dira sufrimendua eragin duten zenbait gerta-
kari, baina Giza Eskubideen Nazioarteko
Zuzenbidearen arabera giza eskubideen urraketat-
zat hartu ezin direnak. Hori dela eta, gertakari ho-
riek jasan dituzten pertsonei, edo haien
ondorengoei, ez zaie aitortza bera egiten errepara-
zioaren ondorioetarako. Alabaina, sufrimendu horiek
ez dira albo batera utzi behar eta ahaztu behar ger-
tatutakoa ulertzeko ahalegina egiterakoan.
Memoria kolektiboan eragina izan duten muga-
rriak edo alderdi esanguratsuak ikerketa-lanaren
eta landa-lanaren emaitza dira, eta batez ere el-
karrizketatutako pertsonek adierazitako senti-
mendu eta lekukotzen bidez jasotzen dira.
3. DATUEN JATORRIA
DATU gehienak elkarrizketatutako pertsonen
lekukotza zuzenen bidez jasotzen dira, baina
badira zeharkako beste iturri batzuk ere, datuak
10
Bizitzeko
eskubidearekin eta
osotasun fisiko, psikiko
zein moralerako
eskubidearekin batera,
beste urraketa batzuk ere
jaso behar dira, hala nola
askatasun demokratikoen
urraketak, mehatxu larriak,
‘jazarpeneko indarkeriak’,
estortsio ekonomikoa eta
beste batzuk, ondasunen
aurkako atentatuak eta
erasoak barne.

biltzeko: hemerotekak, argitalpenak eta elkarte
eta erakundeen datu-baseak, adibidez; iturri ho-
riek oin-oharretan edo amaierako bibliografian ai-
patu behar dira argi eta garbi.
Udalerrian bizkartzainen babesa behar izan
zuten pertsonen kopurua (ez identitatea) eta
haien kargua edo lanbidea jakiteko, Udalak ho-
nako leku hauetan eska dezake informazio hori
(halaxe egin zuten Lasarte-Oriako eta Elgoiba-
rreko alkatetzek): a) Eusko Jaurlaritzako Segur-
tasun Sailean eta b) Segurtasuneko Estatu
Idazkaritzaren Herritarren Segurtasuna eta Ope-
razio Sailean.
Bi sail horiek kudeatu zituzten bizkartzain-zerbit-
zuak: Eusko Jaurlaritzan Ertzaintzaren eta haren
kargura zeuden segurtasun-enpresen bidez, eta Se-
gurtasuneko Estatu Idazkaritzan, Estatuko Segur-
tasun Indar eta Kidegoen bidez edo Barne Ministe-
rioaren kargura zeuden segurtasun pribatuko en-
presen bidez,
Tortura salaketekin loturiko datak iturri zuzenen
bidez kontrastatu ahal izango dira (herrian eginiko
elkarrizketa eta lekukotzak eta Gogoran,
107/2012 Dekretuan aitortza jaso duten bikti-
mak), baita EHUko IVAC-KREI Institutuak “Euskal
Herrian 1960-2014 artean izan diren tortura eta
tratu txar kasuak ikertzeko proiektua” lanean oi-
narrituta egin duen datu-basean ere. Aipatutako
lan hori 2017ko abenduan eman zen argitara,
Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubide, Bizikidetza eta
Lankidetza Idazkaritza Nagusiaren enkarguz.
Biltzeko zailagoak dira mehatxu larriei, era guztie-
tako jazarpenezko indarkeriei eta estortsio ekonomi-
koari (“iraultza zerga”) loturiko datuak, biktimek ez
11
Gernikako Bakearen Museoa. Adam JONES /WIKIMEDIACOMMONS

dituztelako publiko egin, kasu bakan batzuetan izan
ezik, edo datuen babesak ez duelako horretarako
bide ematen. Informazio hori estimazioetan oinarri-
tuko da gehiago, eta denbora beharko da osatzeko.
Txostenean datuekin batera jasoko diren argaz-
kien kasuan, egileen baimena edo irudi horiek utzi
dituzten senideen baimena behar da, eta beti-beti
aipatu behar da iturria.
4. ZER PERTSONA ELKARRIZKETATU
IDENTIFIKATZEA
ELKARRIZKETA mota bi daude: batetik, krono-
logiari edo gertakari zehatzei buruzko datuak
kontrastatzeko elkarrizketak (horiek informazioa es-
kuratzeko eta txostena idatziko duen lantaldeak au-
rrez lortutako datuak kontrastatzeko soilik izango
dira); eta, bestetik, udalerrian gertatutakoaren “le-
kukotzak” kapituluan bilduko direnak.
Lekukotza horiek jasotzeko elkarrizketatuko
diren pertsonak bi modutara aukera daitezke: a)
txostena idatziko duen lantaldeak aukera ditzake
bere kabuz, aurrez udal taldeen adostasuna ja-
sota edo b) modu mistoan: batetik, talde politi-
koek proposatutako pertsonak izan daitezke
(talde bakoitzeko bi, adibidez), eta, bestetik,
idazketaz arduratuko den lantaldeak, aurrekoez
gain, beste pertsona batzuk aukera ditzake, uda-
lerrian eginiko landa-lanaren arabera esangurat-
suak direla uste badu.
Kasu batean zein bestean, elkarrizketatuak
profil askotakoak eta pluralak izango dira;
besteak beste, udal karguak edo kargu ohiak, gi-
12

zarte-ekintzaileak, jaso nahi diren gertakari ze-
hatzen protagonistak, udalerriko gizarte-sarea-
ren eta historia hurbilaren berri dakiten
pertsonak… Elkarrizketatuak ez dira ariko, inolaz
ere, sigla baten izenean edo ordezkari; nahiz eta
kargudunak izan, beti norberaren izenean ariko
dira, eta jasotakoak iritzi pertsonalak izango
dira. Ideologia, genero eta adinari dagokionez
aukeraketa orekatua izango da.
Hala ere, kontuan izan behar dira udalerriaren
tamaina (zenbat biztanle diren), zer giza esku-
bide mota urratu diren bertan eta zenbat urra-
keta izan diren, eta elkarrizketa gehiago egitea
zenbateraino izan daitekeen onuragarri edo ez.
Pertsona gehiegi elkarrizketatzeak lana atzeratu
eta zaildu dezake (transkripzioak, zuzenketak,
ekarpenak testuan jasotzea…), eta lagina gizent-
zeak ez du halabeharrez edukia orekatua eta plu-
rala izango denik bermatzen.
5. LEKUKOTZEI BURUZ
PRINTZIPIO orokorra da lekukotza emateko
nahiz datuak kontrastatzeko elkarrizketatuko
pertsona bakoitza argitalpenaren hasieran ager-
tuko dela identifikatuta, lanari sinesgarritasuna
emateko, eta irakurleek jakiteko erabili den infor-
mazioa nondik jaso den. Horrek ez du esan nahi
esaldi bakoitza identifikatuta joango denik, aurre-
rago azalduko dugunez. Gerta daiteke, hala ere,
lekukotza baliotsua eman dezakeen pertsonaren
bat izena emateko egokieran ez egotea, egoera
13
Elkarrizketatuak profil
askotakoak eta pluralak
izango dira; besteak beste,
udal karguak edo kargu
ohiak, gizarte-ekintzaileak,
jaso nahi diren gertakari
zehatzen protagonistak,
udalerriko gizarte-sarearen
eta historia hurbilaren
berri dakiten pertsonak…
Elkarrizketatuak beti
norberaren izenean ariko
dira, eta jasotakoak iritzi
pertsonalak izango dira.

animiko/psikologiko zailean dagoelako. Kasua az-
tertuko da eta salbuespena egin ahal izango da,
beti ere esateko duena interesekoa bada herrita-
rrentzat.
Salbuespen gisa izenen bat ez ematea onartuz
gero, horretarako arrazoien berri eman beharko
zaio bizikidetza batzordeari edo txostena sustatu
duen udal erakundeari.
Lekukotzei dagokienez, argi utzi behar da hasie-
ratik dena dela esangarria eta gai guztien gainean
eman daitekeela iritzia, beti ere errespetuz egiten
bada, gertakarietan oinarrituta edo norberaren
iritzia dela argi utzita. Hasiera batean, ez da pert-
sona jakinen aipamenik egingo (pertsona publi-
koen kasuan izan ezik eta horiek erreferentzia
gisa). Alde horretatik, ez dira jasoko pertsonen
aurkako erasoak eta bereziki txostenean bertan
beren burua defendatzeko aukerarik ez dutenen
aurkakoak.
Kargu publikoekiko desadostasunak eta kritikak
jaso ahal izango dira, haien jardun politiko publi-
koa dela eta, beti ere pertsona horrekiko errespe-
tuz jokatzen bada eta gertakariak baino ez badira
hartzen hizpide.
6. ELKARRIZKETAK EGITEKO
PROZEDURA
PERTSONA bakoitzarekin banaka-banaka hartu-
emana egiten da (normalean, telefono bidez),
elkarrizketa proposatzeko. Bileraren helburuak gai-
netik azaldu ondoren, xehetasunik garrantzitsuene-
tako batzuk jakinarazten zaizkio:
Pertsonak ulertu eta onartu egin behar du el-•
karrizketaren helburua. Horren harira, ones-
pena eman beharko du bere hitzak
erabiltzeko eta elkarrizketatu modura bere
izena aipatzeko.
Memoria idatziko duen lantaldeari emandako•
datu jakin batzuk edo esaldi jakin batzuk be-
reak direla jakiterik nahi ez badu, bere izena
aipatzearen aurka ager daiteke, eta aintzat
hartuko dira bere oharrak. Baldintza horietan
argitaratzea garrantzitsua den ala ez balora-
tuko da. Nolanahi dela ere, lantaldeak kon-
trastatu egin behar ditu datu horiek
hirugarren pertsonekin.
Elkarrizketatua ahal bezain bat zaintzearren,
pertsona horrek erabakitzen duen lekuan egingo
dira elkarrizketak.
Pare bat orduko elkarrizketak izan ohi dira, grabatu
egiten dira eta elkarrizketatzaileak bat edo bi izaten
dira, kasu bakoitzean erabakitakoaren arabera.
14
Elkarrizketatuak
erabakitzen du
elkarrizketa zer
hizkuntzatan egin nahi
duen. Hizkuntzari,
euskara edo gaztelania
izan, berezko garrantzia
eman behar zaio.

Elkarrizketatuak erabakitzen du elkarrizketa zer
hizkuntzatan egin nahi duen. Hizkuntzari, euskara
edo gaztelania izan, berezko garrantzia eman behar
zaio eta pertsonak aukeratutako hizkuntzan egin
behar dira elkarrizketak. Beraz, elkarrizketatzaileak
elebiduna izan behar du.
Elkarrizketa guztiak transkribatu egiten dira, eta,
ondoren, hitzez hitz aipatuko diren esaldiak aterat-
zen dira.
7. ELKARRIZKETAK
ELKARRIZKETA aurretik txostenari buruzko
xehetasun hauek guztiak azaldu behar zaizkio
elkarrizketatuari:
1. lanaren xedea,
2. zergatik egin nahi zaion elkarrizketa ze-
hazki berari,
3. elkarrizketa pertsonala dela, ez dela in-
oren izenean ariko,
4. elkarrizketak grabatu egiten direla, on-
doren transkribatu, eta informazioa –baita
hitzez hitzeko esaldiak ere– lanerako era-
biltzen direla (horretarako onespena eska-
tuko diogu eta grabagailuan jasoko dugu),
5. kasu batzuetan izen-abizenekin erabiliko
direla hitzez hitzeko esaldiak, eta beste
kasu batzuetan izena aipatu gabe,
6. bere izena elkarrizketatuen artean ager-
tuko dela eta, hortaz, nola agertu nahi
duen galdetuko zaio: izena (berak eskatu-
tako moduan idatziko da) eta lanbidea, be-
tetzen duen edo bete izan duen kargua,
gertakari garrantzitsuren batean izan duen
zeregina…
7. elkarrizketaturen batek transkripzioa es-
katzen badu, helarazi egingo zaio, eta au-
kera emango zaio aldaketak egiteko,
zerbaitekin ez bada gustura geratu. Horrek
15

badu bere “arriskua”, idatzi-irakurri-zu-
zendu-irakurri-zuzendu… kale itsu batean
sartzekoa, eta ahal dela saihestu egin
behar da hori. Eskatzen duenari behin
baino ez zaio emango transkripzioa, eta
onartu egingo zaizkio moldaketak.
8. EGIN DAITEZKEEN GALDERAK
ELKARRIZKETAKO pertsonei zer gidoiri jarrai-
tuko diogun azaltzen zaie. Egin daitezken gal-
derak lau ataletan elkartu daitezke.
I.-Lehen atala: galdera pertsonalak
1. Pertsonaren aurkezpena, zer harreman duen
udalerriarekin (zertan jardun duen, zer elkarte-
tako kide den, kargurik izan duen, biktima den
ala ez...).
2. Gertaeren testuinguru zabalean zein diren
beretzat gertakari esanguratsuenak edo ga-
rrantzitsuenak. Bizi izan dituen bortxazko ger-
takariak eta gehien eragin diotenak: zein izan
den/diren gertakari guztien artean zirrara han-
diena eragin diona/diotenak: a) oro har, b) uda-
lerri mailan (saiatu behar dugu kontatzen
dituzten urraketak eta gertakari zehatzak modu
egokian azal ditzaten, lagungarri izango baita
tauletarako eta kronologiarako).
3. Gogoratzen dituen beste datu batzuk.
II.-Bigarren atala: biktimak
4. Bere ustez, biktimei behar bezalako aitortza
eta babesa eman zaie?
5. Zer egin du eta egiten ari da Udala biktimen
alde? Bere ustez, zer ez da egiten eta egin be-
harko litzateke? Eta kanpotik…?
6. Izan al da gerturatzerik bateko eta besteko
biktimen artean? Bere ustez, garrantzitsua al
litzateke halakorik izatea?
7. Zer gehiago egin beharko litzateke?
II.-Hirugarren atala: memoria eta oraina
8. Nola definituko lukeen herriko giroa, gertatu
zena, une hartan bizi zen moduan. Zer analisi
egingo lukeen gaur egun, orduan gertatuta-
koaz.
9. Bere ustez, zer faktoreri esker egin ahal izan
zuten herritarrek aurrera? Zer ordain izan zuen
horrek? Zer ekimen izan zen gertatzen ari zen
guztia maila pertsonalean eta/edo sozialean
“konpentsatzeko”? Zer babes eta laguntza izan
zuten pertsonek?
10. Bere ustez, eta gaur egungo ikuspegitik,
zer elementu izan zitezkeen lagungarri gertatu-
takoak ez gertatzeko edo giza eskubideen ha-
lako urraketarik ez izateko?
11. Gaur egun, zer ikuspegi duen herriko gi-
roaz.
12. Zer egin dezake Udalak memoriaren, aitort-
zaren eta erreparazioaren esparruan?
IV.-Laugarren atala: bizikidetza eta etorkizuna
13. Aldaketarik edo aukera berririk hautema-
ten al da bizikidetzarako?
14. Baiezkoa bada, zein dira aldaketa edo au-
kera horiek?
15. Aurreranzko urratsak (hurbilketak…) eta
atzeranzko urratsak (zein dira oztopoak?).
16. Etorkizunera begira, bere ustez zer egin be-
harko genuke gizarte moduan eta pertsona mo-
16

duan giza eskubideen horrelako urraketarik ez
errepikatzeko? Zer egin dezake Udalak gertatu-
takoa errepika ez dadin?
Puntu horiek ez dira mugiezinak; elkarrizketak
malgua izan behar du, eta, beraz, zenbait galdera
batean egin daitezke edo ataletako batean zaba-
lago aritu gaitezke. Akordeoiaren mugimendua
nola, hala luzatu edo estutu dezakegu elkarrizketa,
elkarrizketatutako pertsonaren ezaugarrien eta
kontatzeko daukanaren arabera. Elkarrizketan
zehar gai berriak sortuko balira, hariari jarrai die-
zaiokegu beti ere gai berriak interesekoak badira
eta adarretatik asko joan gabe. Hori dela eta, jakin
behar dugu eteten, sotiltasunez eta errespetuz,
ahal denean berriro gidoira itzultzeko. Pertsona
guztiak desberdinak gara, eta hainbat modutara
adierazten dugu barnean duguna.
9. KRONOLOGIAREN IDAZKETA
KRONOLOGIA elkarrizketen paraleloan eta
modu independentean prestatu daiteke. Are-
ago, kronologiak ikerlanerako zenbait mugarri eta
ildo ezar ditzake, eta, beraz, hasieratik landu be-
harreko elementua da. Azken batean, kronologia
gertakarien bilduma bat da, testuinguru baten
isla, eta lagungarri da gertatutakoaren ikuspegi
zabala izateko.
Elkarrizketatuek emandako lekukotzen arabera
moldatu eta osatuko dugu kronologia hori, eta
kontatutako bizipenak eskuartean ditugun biga-
17
Elkarrizketatuek
emandako lekukotzen
arabera moldatu eta
osatuko dugu kronologia
hori, eta kontatutako
bizipenak eskuartean
ditugun bigarren mailako
iturrietako datuekin
kontrastatuko ditugu;
hemeroteka, datu-base,
argitalpen eta abarretatik
eskuratutako datuekin.

rren mailako iturrietako datuekin kontrastatuko di-
tugu; hemeroteka, datu-base, argitalpen eta aba-
rretatik eskuratutako datuekin.
Oro har, bultzada politikoa izan duen indarkeria-
rekin loturiko gertakariak jasoko ditugu kronolo-
gian, bai herrian bertan gertatutakoak bai beste
leku batean gertatu arren herritarrei eragin diete-
nak.
Orokorrean, bizitzeko eskubidearen eta osotasun
fisiko eta pertsonalerako eskubidearen aurkako
urraketa guztiak jasoko ditugu kronologian, baita
bultzada politikoa izan duten bortxazko beste gerta-
kari batzuk ere. Herriaren memoria kolektiboan ga-
rrantzia duten eta jakinak diren bestelako urraketa
guztiak ere jasoko ditugu: adierazpen askatasuna-
ren, mugitzeko askatasunaren eta ideologia-askata-
sunaren aurkakoak, mehatxuak, jazarpenezko
indarkeria, estortsioak, etab.
18
Gaizki egindako
kronologiek, biografiek
edo taulek
sinesgarritasuna ken
diezaiokete txostenari,
alde bakarrekoa delako,
ez delako osoa,
gertakarien biktimek ez
dutelako ontzat eman…
Joseph INGO

Noski, zenbait elementu ezingo dira kronologiara
bildu: eraso eta irain guztiak, pintada guztiak, me-
hatxuak, hiri altzarien aurkako erasoak, manifes-
tazioetan zauritu eta kolpatutako pertsona
guztiak… Ezingo dira jaso familiaren intimitatean
geratzen diren estortsio ekonomikoak ere, eta
ezingo dira zenbatu beldurrak, pertsonengan era-
gindako kalte animiko, sozial eta depresiboak…
Bestelako gertakari orokor batzuk ere sar dai-
tezke, testuingurua ulertzeko beharrezkoak diren
neurrian, eta tokiko gertaeren nondik norakoak
azaltzeko lagungarri badira, baina ez da komeni
horietan luzatzea.
Komeni da kronologia denbora-tartetan bereiz-
tea, gertakariak zer testuingurutan jazo diren ho-
beto islatzeko. Honako hau izan daiteke aukerako
bereizketa bat: a) frankismoaren azken urteetan
izandako gertakariak, b) Franco hil zenetik Espai-
niako Konstituzioa onartu arte gertatutakoak, eta
c) ordudanik izan diren gertakariak. Ez dira gauza
bera diktadura eta demokrazia, baina giza eskubi-
deen urraketak bi testuinguruetan gerta daitezke.
19“MEMORIA PARTEKATU BATERANTZ” TXOSTEN EREDUA BURUTZEKO ESKULIBURUA
KRONOLOGIAK, baita biogra-
fiak eta taulak ere, lantaldeko
pertsona batek baino gehiagok
kontrastatu behar dituzte.
Kronologiak, biografiek eta tau-
lek inplikatu egiten dute txostena
idatziko duen lantaldea; hain
zuzen, lantalde horrek erantzun
behar du horien aurrean, eta kon-
tuan izan behar du zer inpaktu
moral daukan egiten dugunak:
akatsek edo ondo ze-•
haztu gabeko datuek
mindu egin dezakete aipa-
tutako pertsona edota
haren familia,
publikoa edo esanguratsua•
den gertakariren bat ahaz-
teak edo ez aipatzeak pert-
sona edota familia berriro
biktima bihurtzeko bidea
ekar dezake (muturreko
kasuetan),
gaizki egindako kronolo-•
giek, biografiek edo taulek
sinesgarritasuna ken die-
zaiokete txostenari (alde
bakarrekoa delako, ez de-
lako osoa, gertakarien bik-
timek ez dutelako ontzat
eman…).
Gertakari eztabaidagarrie-•
tan, ikuspegi kontrajarriak
edo bertsio bat baino ge-
hiago dauden horietan,
iturriak aipatu behar dira,
beharrezkoa bada.

1. AMAIERAKO LEHEN IDAZKETA
IDAZKETAZ arduratzen den lantaldeak txostena
aztertu eta zehaztu behar du. Zeregin garrant-
zitsuenetako bat da berrikustea ea gertakari ga-
rrantzitsu guztiak jaso diren, talde politiko
bakoitzaren aurreikuspen nagusiak bete diren eta
idazketa egokia den.
Amaierako lehen idazketa egiten da. Idazketan
esku hartu ez duen pertsonaren batek berrikusi
behar du originala, idazketari loturiko alderdiak
zaintzeko: ortografia, gramatika, idazkera ulerga-
rria izatea eta abar. Txostenak akatsak baditu
eta/edo ondo aurkeztuta ez badago, desitxuratuta
geratzen da.
2. UDALARI AURKEZTEA
ALDERDI teknikoei dagokienez, txostena hiz-
kuntza bakarrean entregatuko da, non eta ez
den besterik adosten eta aurkeztutako aurrekon-
tuan baldintza hori islatzen
Txostenaren luzera 100 eta 200 orrialde artekoa
izan daiteke. Nolanahi ere, garrantzitsuena ez da
luzera, edukia bera baizik. Ez da ona luzatzea lu-
zatze hutsagatik. Kasu batzuetan, ia bortxazko
gertakaririk izan ez denean, 50 orrialdera muga
daiteke txostena, baina garrantzitsuena da bertan
dena jasota geratzea.
Maketatu gabe entregatuko da (aurrez besterik
adosten ez bada behintzat).
Udalari aurkezteko urrats hori hainbat fasetan
banatzen da:
Amaierako zirriborroa entregatzen da ira-•
kurtzeko.
Ahozko aurkezpena.•
Adostasunez onartutako aldaketak (akatsak,•
huts-egiteak…) sartzen dira dokumentuan.
Amaierako dokumentua entregatzen da.•
Ahozko aurkezpena:
Hitzordua eskatzen zaio Udaletik enkargua egin
zuten pertsona taldeari (bozeramaileen batzordea,
bizikidetza batzordea, etab.).
Aurretiaz ahozko aurkezpen bat egiten zaio en-
kargua egin zuen taldeari. Gatazkatsuak izan dai-
tezkeen edo eztabaida sor dezaketen alderdiak
aipatzen dira bereziki, eta horiek sartzeko irizpi-
deak zein izan diren azaltzen da. Ahalegina egiten
da idazketa alde guztientzat ahalik eta egokiena
izan dadin. Gatazkatsuak izan daitezkeela aurrei-
kusitako puntuak ezin dira jaso batera utzi; izan
ere, horrek gatazka gehiago ekarriko ditu epe
motzera edo luzera eta tentsioa areagotuko du.
Horrelako txostenen helburua beti da desadosta-
sunak eta gatazkak bideratzen laguntzea, ez beste
batzuk sortzea.
Enkargua egin duen taldeari 10-15 eguneko
epean beste bilera egiteko aukera eskainiko zaio,
20
Ikerketaren ondoren

tarte horretan txostena arretaz irakurtzeko, eta
hala, zalantza guztiak argitzeko eta eman beha-
rreko azalpenak emateko.
Amaiaerako zirriborroa eta eztabaida:
Bilera honetan dokumentuari buruzko iritziak, era-
gozpenak eta kritikak jasotzen dira. Arrazoizko kri-
tikak entzun eta onartu behar dira, eta, horien
arabera, testuan dagozkion moldaketak egin.
Ohartarazi behar da aldaketek eta moldaketa
berriek, berez, erabat arrazoituak izan behar
dutela, mugagabeko prozesu batean ez bi-
hurtzeko.
Salbuespen erabat arrazoituetan izan ezik, ez da
komeni eta ez da onartu behar lekukotza berririk
jasotzea; horrelakoak onartzekotan, aldaketak la-
gungarri izan behar du bizikidetzarako eta gaizto-
tutako edo erabat korapilatutako egoerak
askatzeko (azken helburua da bizikidetza hobetzea
eta gertatutakoa ulertzen laguntzea).
Aldaketak dokumentuan jasotzea:
Behin batzordearekin edo taldearekin puntu guz-
tiak argitu eta gero, beharrezko aldaketak egiten
dira –adostutakoak– eta berriro entregatzen da
dokumentua, soil-soilik azken aldaketa horiek
berrikusteko. Behin eta berriro azpimarratu behar
da prozesua ezin dela amaigabe luzatu.
Gehienezko data bat finkatu behar da egin be-
harreko aldaketak egiteko.
Dokumentuari buruzko eztabaidaren mugak:
Ahoz aurkeztutako testua ez da dokumentu itxia,
baina eztabaida eta aldaketa guztietara irekita ere
ez dago. Txostena idatzi duen lantaldeak ikuspegia
partekatzeko eta egiaz memoria partekatua dela
bermatzeko asmoarekin aurkezten du..
Lantalde horrek badaki eta ulertzen du sentsibi-
litate politiko desberdinek ikuspegi desberdinak di-
21
Ahoz aurkeztutako
testua ez da
dokumentu itxia, baina
eztabaida eta aldaketa
guztietara irekita ere
ez dago.
Txostena idatzi
duen lantaldeak
ikuspegia
partekatzeko eta egiaz
memoria partekatua
dela bermatzeko
asmoarekin
aurkezten du.

tuztela gertatutakoari buruz. Hala ere, eta kontuan
izanda txostena Giza Eskubideen Nazioarteko Zu-
zenbidean oinarritzen dela, lantaldearen iritziz ez
luke eragozpenik egon behar irakurtzen duten
pertsona guztiek onartzeko.
Era berean, ahal duen guztia egingo du doku-
mentuaren idazketa zaintzeko, ikuskera politiko
guztiek ontzat emateko modukoa izan dadin.
Dokumentuaren ahozko aurkezpenean, txostena
idatzi duen lantaldearen iritziz gatazkatsuak izan
daitezkeen puntuak jorratuko dira, eta aintzat har-
tuko dira puntu horien gaineko ekarpenak.
Entregatutako dokumentua irakurri ondoren,
zenbait aldaketa egin ahal izango dira; besteak
beste, dokumentuaren ulergarritasunean eragina
duten kontuak argitzeko, behar bezala islatuta ge-
ratu ez diren gertakari jakin batzuk zehazteko, edo
ezinbesteko datuak edo lekukotzak gehitzeko.
Aldiz, ezingo da dokumentuaren filosofiari eragin
diezaiokeen aldaketarik egin. Giza eskubideen na-
zioarteko zuzenbidean oinarritutako memoria plu-
rala izatea, hori da lanaren filosofia.
3. AURKEZPEN PUBLIKOA
ERABAKITAKO unean eta moduan egingo da
txostenaren aurkezpen publikoa herritarren
aurrean. Txostenaren edizioaren arduraduna den
aldetik, Udalarena izango da aurkezpen publiko
hori egiteko ekimena. Txostena idatzi duen lantal-
deak prest egon beharko du aurkezpenean parte
hartzeko, horrela eskatuz gero.
Aurkezpenaren aurretik, elkarrizketatutako
pertsonei emango zaie ekitaldiaren berri, eta jen-
daurrekoa nola egin aztertuko da (aukerak: gon-
bidapena egitea, ale bat eskura ematea, aurrez
bilera bat egitea…). Elkarrizketatutako pertsona
kopuruaren arabera eta aurreikus daitezkeen ara-
zoen arabera erabaki beharko da hori, ekitaldia
inoiz ez dadin porrota bihurtu, eta porrot horrek
ez dezan memoria osatzeko lana deslegitimatu.
Aurkezpenean, txostenaren oinarriak nabarmen-
duko dira (memoria partekatua dela eta lanaren
ardatza giza eskubideak direla), eta laguntza es-
katuko da esanguratsuak izan daitezkeen beste
gertakari batzuen ekarpena egiteko (hori nola egin
adostu beharko da Udalarekin). Web bertsioren bat
baldin badago, gertakari horiek eta beharrezko da-
tuak bertsio horretan jaso ahal izango dira.
22

4. HURRENGO URRATSAK
HASIERAN esan dugun moduan, hau ez da
hemen bukatzen. Prozesuak jarraitu egiten
du, Udaleko Bizikidetza Mahaiak, Memoriaren Ma-
haiak edo izena edozein izanik ere udal taldeek
bultzaturiko dinamikak eginiko lanean oinarrituta.
Txostena idatzi duen lantaldea erretiratu egiten
da, baina hor geratzen dira haren ekarpenak, ba-
lorazioak eta iradokizunak, herrian bizikidetza lort-
zeko ahaleginean hasitako bideari jarraitzeko.
Memoria kolektibo hori ez da dokumentuarekin
bukatzen; lan horrek jarraitu egiten du..
23

1. ERANSKINA
EGIN BEHARREKO LANAREN
AURKEZPEN GISA UDALARI
ENTREGATU BEHARREKO
DOKUMENTUA
ZER DA MEMORIA PARTEKATU BATERANTZ DOKU-
MENTUA?
Herrian garai jakin batean gertatu zenari eta ger-
tatzen denari buruzko ikuspegi desberdinak jaki-
teko idatzizko txosten bat da, herritarrek nola
gogoratzen dituzten gertakariak, ikuspegi politiko
eta pentsamolde desberdinak bilduz. Finean, me-
moria kolektibo bat eraikitzeko tresna izan nahi du
lanak.
Partekatua eta argitaratua izateko bokazioa du.
Horren xedea da sufrimendua eta giza eskubideen
urraketa eragin zituzten gertakari horiek jakitea,
memorian iraungo dutela bermatzea eta haietatik
ikastea, horrelakorik berriro ez gertatzeko.
Beste urrats bat da, bizikidetza berreskuratzeko
lan horretan, beti ere giza eskubideak errespetat-
zeko eta gizarte-giroa hobetzeko ahaleginaren es-
parruan.
Ezin dugu pentsatu txostena izango denik bizi-
kidetza-arazoen “konponbidea”; aitzitik, aurrez eta
ondoren egin beharreko lan zabalago horretan
urrats bat gehiago da.
ABIATZEKO OINARRIAK:
memoria barne-biltzailea izango da beti, eta,•
beraz, ikuspegi guztiak biltzen saiatuko da,
ezin du memoria partziala izan, urraketa•
mota batzuei buruzkoa, nahiz eta horiek oso
larriak izan, eta ezin du urraketen eragile
edo biktima mota/talde bakar bat kontuan
izan,
EZIN DA ALKATETZAK BERE EKIMENEZ•
HALA ERABAKI DUELAKO SOILIK EGIN: be-
harrezkoa da Udalaren esku-hartze eta en-
gaiamendua, eta indar politiko guztien
“konplizitatea” eta lankidetza,
komeni da une horretan Udaletik kanpora•
egon daitezkeen alderdi esanguratsuak kon-
tuan izatea, eta ahal den neurrian haien in-
plikazioa ere bilatzea,
giza eskubideei buruzko nazioarteko legedia•
da txosten hauen oinarria (www.ohchr.org),
eta aplikatzen den araua, berriz, honako
hau: “urraketa berdinei, eskubide berdinak
dagozkie”,
ZER ESKATZEN DA?
Udalbatzaren adostasun politikoa, lan hau•
abiatzeko.
Udaleko pertsonen borondatea, parte hart-•
zeko eta informazioa emateko. Talde bakoit-
zak argi adierazi beharko du: zer espero
duen, bere iritziz zer den ezinbestean jaso
beharrekoa eta zer eragozpen nagusi aurrei-
kusten dituen memoriaren aurkezpen publi-
korako.
Denbora-tartea finkatzea (1956-2016 aldia•
aholkatzen da, baina alda daiteke).
Elkarrizketatuak izateko prest dauden au-•
kera politiko guztietako pertsonen izenak
ematea.
Lana amaitzean, dokumentuaren gaineko•
eztabaida egitea, asmo eraikitzailearekin eta
ikuspegi zabalarekin.
Argitara emateko konpromisoa (txostena•
egiteko xedea ezagutzera ematea da, ez ti-
24

radera batean gordeta uztea).
Elkarrizketa zuzena: enkargua onartzeko –•
nahiz eta beste erakunde baten bidez egin–
,txostena idatziko duen lantaldeak
elkarrizketa zuzena eskatzen du.
Horrelako txostenetan ez da zuzenean bikti-•
mekin lan egiten haien lekukotzak jasotzeko;
izan ere, ez da hori helburua, horretarako bai
baitira bestelako txosten espezifiko batzuk.
Onartu egin behar da txostena idatziko duen•
lantaldea dela egilea: horrek esan nahi du
txostena, behin Udalari aurkeztu eta bertan
eztabaidatu ondoren, ez dela aldatuko eta
bere horretan argitaratuko dela.
ZER ESKAINTZEN DA?
100 eta 200 orrialde arteko txosten bat, hiz-
kuntza bakarrean eta maketatu gabe (non eta ez
den besterik adosten eta aurkeztutako aurrekon-
tuan baldintza hori islatzen).
Pertsona esanguratsuekin eginiko elkarrizketak
izango dira txostenaren oinarria.
Pertsonen hitzez hitzeko aipamen guztiek pert-
sona horien onespena izango dute.
Amaierako txostena entregatu aurretik, zirribo-
rro bat aurkeztuko zaio Udalari, eta horretan oina-
rrituta eztabaidatuko da lanaren gainean: egon
daitezkeen puntu gatazkatsuak eta ondorio nagu-
siak. Kasu hauetan baino ezingo dira aldaketak
egin: gertakari edo datu esanguratsuren bat ai-
patu gabe utzi bada edo lanean akatsak badaude.
Aldaketa esanguratsurik edo zuzenketarik ados-
ten bada, behin betiko bertsioan jasoko dira.
TXOSTENAREN ESKEMA
1. Sarrera.
2. Txostenaren arrazoia: memoria partekatua
eta indarkeria politikoa.
3. Txostenaren edukia: zer jasotzen den eta ka-
suak nola sailkatzen diren.
4. Araudia: biktimaren kontzeptua; biktimen es-
kubideak; aplikatzekoa den giza eskubideen na-
zioarteko legedia; nazioarteko, Europako,
Espainiako eta Euskadiko araudia eta legedia.
5. Jakinak diren giza eskubideen urraketak, he-
rritarrei eragindakoak edo herrian gertatutakoak,
bizitzeko eskubidea eta osotasun fisiko, psikiko
zein moralerako eskubidea aurrena direla. Ho-
rrez gain, ikerketa eta kontraste handiagoa es-
katzen duten kasuak jasotzen dira, edo
arrazoizko eta kontrajarritako bertsio bat baino
gehiago dutenak.
6. “Laburpen-argazkia”.
7. Bultzada politikoa izan duen indarkeriaren on-
dorioz sufrimendua eta bortxa eragin duten
25
Talde bakoitzak
argi adierazi beharko
du: zer espero duen,
bere iritziz zer den
ezinbestean jaso
beharrekoa eta zer
eragozpen nagusi
aurreikusten dituen
memoriaren
aurkezpen
publikorako.

beste gertakari batzuk.
8. Herrian jaio edo bizi diren pertsonen askota-
riko lekukotzak eta iritziak. Pertsonen memoria:
iraganari buruz jakitea eta hitz egitea, oraina
ulertzea eta etorkizunari begiratzea.
9. Herriaren memoria kolektiboan zirrara eta
eragin berezia sortu duten gertakari esangurat-
suak edo mugarriak.
10. Izan diren bortxazko gertakariei buruzko
testuinguruaren kronologia.
11. Amaierako oharrak eta gomendioak.
AZKENIK:
Txosten bat egiteko 6 eta 8 hilabete artean•
behar dira batez beste.
Aurrekontua onartzean lanari noiz ekingo•
zaion adosten da eta udal taldeekin lehen bi-
lerak planifikatzen dira.
Udalak konpromisoa hartzen du solaskide•
bat jartzeko talde politiko bakoitzeko, harre-
mana arintzeko.
Dokumentua idatziko duen lantaldeak ulert-•
zen du txostena: a) Udalaren jabetzakoa
dela, b) egilea lantalde idazlea dela, eta c)
Udalak ezin duela aldatu ez bada bien ados-
tasunez.
Argitalpena Udalaren kontura izango da;•
aurkezpen publikorako lantalde idazlearen
laguntza izan dezake.
Lantalde idazleak eginiko lana zer baldintza-•
tan erabil dezakeen adostuko da.
26

Memoria partekatu baterantz gidaliburua 2018

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Memoria partekatu baterantz gidaliburua 2018

Ähnlich wie Memoria partekatu baterantz gidaliburua 2018 (20)

Mehr von ARGITUZ Asociación Pro Derechos Humanos

Mehr von ARGITUZ Asociación Pro Derechos Humanos (20)

Memoria partekatu baterantz gidaliburua 2018