4. Ο οπλισμός του 1821
4
Μεγάλη σημασία έδιναν οι αγωνιστές στον
οπλισμό τους.
Επρόκειτο για όπλα πρωτόγονα που
απαιτούσαν σωματική ρώμη και γρήγορα
αντανακλαστικά από τους χειριστές τους.
Οι ονομασίες που τους έδιναν, όπως
Nταλιάνι, Λαζαρίνα, Σισανές, μαρτυρούν την
ιδιαίτερη σχέση που είχαν για τους κατόχους
τους.
Τον δεσμό αυτό αλλά και την οικονομική
κατάσταση του κατόχου φανερώνει ο τρόπος
με τον οποίο διακοσμείται ο οπλισμός.
Χάλυβας, χαλκός, χρυσός και φίλντισι,
ασήμι, πολύτιμες πέτρες, δέρμα, ακόμη και
μαργαριτάρια και κοράλλια ήταν τα
διακοσμητικά υλικά σε λαβές τουφεκιών,
γιαταγανιών και σπαθιών.
5. 5
Εργαστήρια για την κατασκευή των όπλων
υπήρχαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας,
ιδιαίτερα όμως στην Ήπειρο και τα Άγραφα.
Επίσης, στη Δημητσάνα, την Aρκαδία και το
Mαυρίλο στη Φθιώτιδα κατασκευάζονταν
πυρομαχικά.
Αργότερα οι φιλέλληνες και ο οργανωμένος
τακτικός στρατός προμήθευσαν τους
αγωνιστές με σύγχρονα ευρωπαϊκά όπλα,
Γαλλικής, Βελγικής, Ιταλικής και Ρωσικής
προέλευσης.
Είναι αυτονόητο ότι τα όπλα που
διασώθηκαν έως σήμερα ήταν τα
πολυτιμότερα, τα ανθεκτικότερα και μάλλον
τα λιγότερο χρησιμοποιημένα στη μάχη.
6. 6
Για τους αγωνιστές που συμμετείχαν στην
Ελληνική Επανάσταση του 1821, τα όπλα
ήταν το βασικό τους μέσο για να επιτεθούν
και να αμυνθούν απέναντι τον εχθρό.
Έτσι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στη
φροντίδα και την φύλαξή τους.
Όσον αφορά το είδος των όπλων τους,
κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, οι
αγωνιστές χρησιμοποίησαν αρχικά τα όπλα
τα οποία είχαν κληρονομήσει από τους
προγόνους τους αρματολούς και κλέφτες.
Ωστόσο πέρα από αυτά, πολλοί
εξοπλίστηκαν από λάφυρα αλλά και από
δωρεές των φιλελληνικών κομιτάτων.
Και υπήρχαν περισσότερα από ένα είδος
όπλων τα οποία χρησιμοποίησαν στο
αγώνα για την ελευθερία.
8. Τρομπόνι
8
Το τρομπόνι ήταν όπλο με
πλατιά κάνη με μηχανισμό
πυριτόλιθου.
Ήταν ένα κοντόκαννο και
ευρύστομο πυροβόλο που
εξαπέλυε πολλά σφαιρίδια
μαζί.
Ήταν διακοσμημένο με
σταυροειδή ασημένια
καρφάκια.
Οι επίφοβες βολές τους ονομάζονταν
«τριμπουνιές» ή «τρομπονιές».
Οι θαλασσομάχοι χρησιμοποιούσαν τα
τρομπόνια για να σαρώνουν με μία βολή και
σε μικρές αποστάσεις, έναν ή περισσότερους
εχθρούς στο δικό τους ή το εχθρικό
κατάστρωμα.
Το τρομπόνι και το τηλεσκόπιο του Ανδρέα Μιαούλη.
10. Το Καρυοφύλλι
10
Είναι το τουφέκι με μακριά κάννη που
χρησιμοποιούταν πολύ συχνά.
Αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα
όπλα του αγώνα στην Ελληνική
Επανάσταση του 1821.
Η κάννη ήταν κυλινδρική, επιμηκής
σιδερένια με στόχαστρο.
Στη χειρολαβή του όπλου υπήρχε και
ένας κρίκος για το λουρί του όπλου.
Όσον αφορά το όνομά του, μάλλον
προέρχεται από το όνομα του
κατασκευαστή στη Βενετία «Carlo Figlio».
11. Οι αγωνιστές θεωρούσαν αναπόσπαστο
μέρος της ενδυμασίας τους τα άρματά τους.
Ήταν η τιμής τους, η αντρειοσύνη τους, τα
κοσμήματά τους και η περηφάνια τους.
Όταν μάλιστα ήταν λάφυρα που
αποκτήθηκαν στη μάχη από το χέρι του
νεκρού εχθρού, τότε ο ιδιοκτήτης είχε
επιφανέστερη θέση.
Θεωρούσαν τα όπλα τους ιερά όπως
ακριβώς τις Άγιες εικόνες.
Τα είχαν σαν παιδιά τους και αυτό
επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι τους
έδιναν τα ονόματα των παιδιών τους, αλλά
και άλλων συγγενικών προσώπων.
Ο Καραϊσκάκης το καρυοφύλλι του το
έλεγε «Βασιλική»,
ο Αθανάσιος Διάκος «Παπαδιά»,
ο Δημήτρης Μακρής «Λιάρο»,
ο Γρίβας «Μαυρίκιο» και
ο Οδυσσέας Ανδρούτσος «Ματζάρι».
12. Πιστόλα ή κουμπούρα
12
Η κουμπούρα αποτελεί ακόμη ένα
δημοφιλές όπλο των αγωνιστών του 1821.
Ένα όπλο μονόκανες ή δίκανες και
κοντόκανο.
Οι πιστόλες είχαν μήκος περίπου 58
εκατοστά και αποτελούσαν τα όπλα που
συνήθως είχαν σχέδια επάνω, όπως κανόνια
και φυτά.
Οι πιστόλες ήταν επίσης συνήθως
ασημένιες και επίχρυσες.
13. Σισανές
13
Ακόμη ένα όπλο το οποίο απέκτησαν οι Έλληνες αγωνιστές
κυρίως ως λάφυρο από τον αγώνα.
Ο λόγος για τον σισανέ.
Ο οθωμανικός σισανές είχε πολυγωνικό κοντάκι.
Ήταν ουσιαστικά το εμπροσθογεμές ραβδωτό οθωμανικό
τουφέκι με εξάγωνη κάννη.
Μπορεί να δει κανείς έναν σισανέ στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
μαζί με άλλα όπλα της Επανάστασης που έχουν διασωθεί.
15. Γιαταγάνι (Yatagan)
15
Το καμπυλωτό «γιαταγάνι» συχνά αποτελούσε όπλο
τουρκικής καταγωγής, και ήταν συχνά λάφυρο αγώνων.
Κάποια λίγα ελληνικά γιαταγάνια που υπήρχαν είχαν
χρυσές επιγραφές στις οποίες συνήθως υπήρχε η αρχή του
34ου ψαλμού του Δαβίδ «Κύριε δίκασαν τους αδικούντας
με, και πολέμησον τους πολεμούντας με».
Οι αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 το
τοποθετούσαν στο σελάχι.
Έχουν διασωθεί πολλά γιαταγάνια σε σχέση με άλλα
όπλα.
Το γιαταγάνι είναι ένα είδος
μεγάλης μαχαίρας μισού μέτρου
από ατσάλι, χωρίς φυλακτήρα στη
λαβή, τουρκικής προέλευσης.
Η λεπίδα του σχηματίζει κοίλη
καμπύλη στο μέσο και κυρτή στην
αιχμή.
Είναι πλατιά και καμπυλωτή προς
το μέρος της αιχμής.
Ήταν από το πιο γερά και
ανθεκτικά όπλα.
16. 16
Απ’ το σελλάχι ήταν έξω-έξω
πιασμένο το γιαταγάνι.
Μαχαίρι μισό μέτρο λάμα ή
και περισσότερο, φτιαγμένο από
γερό ατσάλι.
Τα πιο καλά ήταν της
Δαμασκού γνωστά με το όνομα
δαμασκί.
Ήταν τόσο γερά που
τρυπούσαν λαμαρίνα και
άντεχαν να κόψουν χοντρή
αλυσίδα.
Το γιαταγάνι είχε τη λαβή
αργυροσκαλισμένη και το θηκάρι του
ασημοκαπνισμένο και πλουμιστό με γοργόνες
και άγρια πουλιά.
Μερικές φορές το θηκάρι ήταν από τομάρι
αγριομερινού ή φιδιού.
17. Μπελ χατζάρι - Τσεκούρι - Τοπούζι
17
Στη μέση του πολεμιστή, δεξιά μεριά από το
λουρί του σελλαχιού βρίσκονταν πιασμένο το
δίκοπο μικρό μαχαίρι, το μπελ χατζάρι.
Αυτό το μεταχειρίζονταν πιο πολύ οι
Τούρκοι, οι Έλληνες το είχαν όσοι το
απέκτησαν σαν λάφυρο.
Κατά την ίδια μεριά πιο πέρα ήταν ζωσμένο
το τσεκούρι τους. Τέτοιο συνήθιζαν να φέρουν
μονάχα οι καπεταναίοι και ήταν συμβολικό.
Είχαν ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, οι
Μαυρομιχαλαίοι κ.ά.
Άλλο πράγμα η στραταρχική ράβδος, αυτή
ήταν το τούρκικο τοπούζι. Ένα ραβδί, δυο
πιθαμές μάκρος που στη μια μεριά είχε ένα
στρογγύλεμα με χυτό μολύβι μέσα για να
βαραίνει και στην άλλη μεριά τελείωνε σε
βέλος αγκαθωτό.
18. Πάλα
18
Στην κατηγορία των σπαθιών η
πάλα ήταν ένα από τα βασικά
όπλα των αγωνιστών.
Η «πάλα» ήταν κυρτή σπάθη
κεντροασιατικής απώτερης
προέλευσης, συχνά με ευρεία
λεπίδα.
Αυτός που την κουβαλούσε την
είχε μέσα σε ξιφοθήκη που
αποκαλούταν «θηκάρι» το οποίο
άλλοτε συνήθως στερεωνόταν
στο σελάχι του και άλλοτε
αναρτάτο στην αριστερή πλευρά
του με τελαμώνα, ο οποίος
στηριζόταν στον δεξιό ώμο.
19. 19
Απ’ το αριστερό μέρος του κορμιού τους,
από μεταξόπλεχτη λουρίδα, κρεμόντανε η
αστραφτερή και καμπυλωτή πάλα.
Η λαβή της πάντα έμοιαζε με κεφάλι
άγριου δράκοντα, που πολλές φορές
πολύτιμα πετράδια στόλιζαν τα μάτια του.
Το θηκάρι ήταν όμορφα στολισμένο με
ερπετά, λιοντάρια, αγριομερινά και η θήκη
έκλεινε μοιάζοντας με ουρά δράκοντα.
Σε επιδέξια χέρια ήταν από τα πιο φονικό
όπλα.
Με μια σπαθιά μπορούσαν να κόψουν
από τον ώμο άνθρωπο στα δύο.
Ξακουστή ήταν η τέχνη και η δύναμη του
Γκούρα και του Νικηταρά στην πάλα.
20. 20
Εξαιρετικό δείγμα πάλας της ελληνικής
επανάστασης το 1821
Μήκος της λεπίδας: 78cm
Διαστάσεις του σπαθιού: 93,5 cm x 20 cm x
3,5 cm
Ατσάλι με μερική επιμετάλλωση χρυσού 24Κ
21. Παλάσκες
21
Οι αγωνιστές του 1821
φορούσαν γύρω από τη μέση
τους τις παλάσκες στις οποίες
τοποθετούσαν τα
πολεμοφόδια τους.
Η παλάσκα ήταν ηπειρωτικό
ασημένιο περίτεχνο όπλο με
φυτικά θέματα, διακοσμημένο
με την τεχνική Σαβάτ.
22. Το χαρμπί
22
Το χαρμπί ήταν ένα όπλο με
πολλαπλές χρήσεις.
Όταν ήταν μέσα στη θήκη του,
το χρησιμοποιούσαν για να
γεμίζουν τα όπλα και να
τροχίζουν τα σπαθιά, ενώ όταν
ήταν έξω από τη θήκη,
μετατρεπόταν στο πιο φονικό
όπλο των αγωνιστών.
Το χαρμπί ήταν ένα κοφτερό
και μυτερό όπλο. Ήταν
στρογγυλεμένο από όλες τις
πλευρές.
23. Το σελάχι
23
Το σελάχι ήταν ανδρική
ζώνη που την φορούσαν
πάνω από τη φουστανέλα.
Ήταν δερμάτινο και
αποθήκευαν μέσα τις
πιστόλες και τα μαχαιράκια.
Χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους
οπλαρχηγούς της Επανάστασης και
αργότερα από ορισμένους αστούς στην
Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο.
24. Το μεδουλάρι
24
Το μεδουλάρι ήταν μια
μεταλλική θήκη όπου
φυλαγόταν το
μεδούλι(λίπος) για τη
λίπανση των όπλων.
Ήταν ασημένιο σε σχήμα
δοχείου.
Κρεμόταν από τη μέση και
στερεωνόταν στο σελάχι ή το
ζωνάρι.
26. Πολεμική εξάρτυση Θ. Κολοκοτρώνη,
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
26
Αγγλική περικεφαλαία,
ζεύγος αργυρών επίχρυσων επωμίδων και
σπάθη από τη θητεία του σε Σύνταγμα
Ελλήνων εθελοντών του αγγλικού στρατού
στη Ζάκυνθο μεταξύ 1810-1816,
Βοσνιακός θώρακας (τόκας),
διοικητική ράβδος (τοπούζι),
ζευγάρι πιστόλες πυρολίθου,
σελαχλίκι (ζωνάρι για τα όπλα),
χαρμπί (αιχμηρό εργαλείο καθαρισμού
των όπλων),
ζευγάρι παλάσκες και γιλέκο (αρ. 1580-
1583, 1588).
27. Πιστόλι του λόρδου Bύρωνα.
27
H κάθοδος του μεγάλου
ρομαντικού ποιητή στην
Ελλάδα και η εγκατάστασή
του στο Μεσολόγγι
προσέδωσε ακτινοβολία
στον Αγώνα των Ελλήνων
και ο θάνατός του στο
Μεσολόγγι, στις 7 Aπριλίου
1824, αναζωπύρωσε το
φιλελληνικό ρεύμα της
Ευρώπης.
Mήκος 0,34 μ.
32. Πάλα (σπάθα) του Nικολάου Πετιμεζά (1790-1865).
32
καθώς και στις στρατιωτικές
επιχειρήσεις της Aττικής με τον
Γεώργιο Kαραϊσκάκη (1827).
Mήκος 0,84 μ.
Συμμετείχε στις μάχες του
Λεβιδίου (15 Aπριλίου 1821)
και της
Tριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου
1821),
στο πλευρό του Θεόδωρου
Kολοκοτρώνη,
33. Πάλα (σπάθα) του στρατηγού Ανδρέα Λόντου
(1784-1846)
33
Πάλα (σπάθα) του στρατηγού
Ανδρέα Λόντου (1784-1846), με
ασημένια επίχρυση λαβή και χρυσή
διακόσμηση με φύλλα και κλαδιά.
Στη μία όψη φέρει, μέσα σε
αστερόσχημο διάχωρο, τουρκική
επιγραφή.
Ο αγωνιστής και προύχοντας της
Βοστίτσας -το σημερινό Αίγιο-,
Ανδρέας Λόντος, συμμετείχε στην
πολιορκία της Πάτρας, στις 24
Μαρτίου 1821.
Μήκος 0,75 μ.
34. Σπάθη με πριονωτή λάμα περσικού τύπου του
Νικήτα Σταματελόπουλου (Νικηταρά)
34
Σπάθη με πριονωτή
λάμα περσικού τύπου του
Νικήτα Σταματελόπουλου
(Νικηταρά), ανιψιού του
Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
και πρωτεργάτη της
πρώτης μεγάλης νίκης
του ελληνικού αγώνα
ανεξαρτησίας στη μάχη
του Βαλτετσίου.
Εκεί, με δύναμη 200
ανδρών απέκρουσε
επίθεση 6.000,
υποστηριζόμενων από
πυροβολικό, Οθωμανών.
