ανθρωποι και τοποι στην κατοχη και την αντισταση

1. ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΟΙ
ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Η Αθήνα στη διάρκεια των χρόνων 1941-1944
2ο
ΓΕΛ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1. Ποια ήταν η καθημερινότητα των Αθηναίων στην
Κατοχή, 1941-1944;
2. Πώς αναπτύχθηκε η Αντίσταση ενάντια στους
Γερμανούς; Οργανώσεις, δραστηριότητες,
πρόσωπα, σημαντικά γεγονότα
3. Πώς οι ναζιστές αντιμετώπισαν τον άμαχο
πληθυσμό και τις αντιστασιακές πράξεις;
4. Ποια ήταν η τύχη των Αθηναίων Εβραίων στην
Κατοχή;

3. ΜΕΘΟΔΟΣ- ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Συγκέντρωση- μελέτη πηγών: εφημερίδες,
ιστοριογραφία, μαρτυρίες, διαδίκτυο, τηλεοπτικές
εκπομπές
Ερωτηματολόγια
Επιτόπια παρουσία- βιωματική προσέγγιση
Ανταλλαγή απόψεων στη σχολική τάξη
Ομάδες εργασίας
Εξ αποστάσεως επικοινωνία και ανταλλαγή
απόψεων: wiki
Συνεργασία με Λύκειο Καλαβρύτων

4. ΘΑ
ΣΑΛΤΑΡΩ
 Σαλταδόροι: μικροκατεργαραίοι
που έκαναν «σάλτο-ρεσάλτο» σε
καμιόνια, αποθήκες και άλλες
γερμανικές εγκαταστάσεις και
έπαιρναν ό,τι μπορούσαν και
ιδιαίτερα μπιτόνια με συνθετική
βενζίνη, ρεζέρβες αυτοκινήτων
και άλλα υλικά.
Πολλοί απ' αυτούς έχασαν τη ζωή
τους κατά τις παράτολμες
«επιχειρήσεις» τους.
στίχοι- μουσική: Μιχάλη
Γενίτσαρη
τραγουδά: Μιχάλης
Κατσαρός

5. ΠΡΩΤΗ ΟΜΑΔΑ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
 Βαγγέλης Παναγιωτακόπουλος: Ο λιμός στην κατοχική
Αθήνα
 Γιώργος Παράσχος: Μαύρη αγορά και σαλταδόροι
 Αριστείδης Κίγκος-Μιχάλης Κύρου: Η καθημερινή ζωή
στην Κατοχή
 Κώστας Ντελής: Το κατοχικό δάνειο

6. ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ
ΑΘΗΝΑ 1624 μέρες κατοχής
27 Απριλίου 1941 – 12 Οκτωβρίου 1944

7. «…Σε όλα τα κατεχόμενα εδάφη βλέπω τους ανθρώπους να
ζουν εκεί μπουκωμένοι στο φαΐ, ενώ ο δικός μας λαός
πεινάει. Για τ’ όνομα του Θεού, δεν σας στείλαμε εκεί για να
δουλέψετε για την ευημερία των λαών που σας
εμπιστευτήκαμε, αλλά για να πάρετε όσο περισσότερα
μπορείτε ώστε να μπορέσει να ζήσει ο γερμανικός λαός. .
Αφήστε τους να πεθαίνουν, εφόσον έτσι δεν λιμοκτονεί
κανένας Γερμανός..».
Ο ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΡΜΟΣΤΕΣ ΤΟΥ ΡΑΙΧ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ ΔΙΟΙΚΗΤΕΣ ΤΩΝ
ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ, 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1942.

8. ερωτήματα
1) τρόποι επιβίωσης των ανθρώπων κατά την διάρκεια
του λιμού
2) λιμός και αγοραστική-χρηματική κρίση
3) το καθημερινό μαρτύριο των ανθρώπων

9. Πώς μπορεί κανείς να επιβιώσει χωρίς ούτε ίχνος
φαγώσιμου?
Πώς είναι δυνατόν για έναν άνθρωπο να ζήσει χωρίς
ζεστασιά και χωρίς τα απολύτως απαραίτητα ?

10. ΣΥΝΤΑΓΕΣ…ΜΑΓΕΙΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ
Οι πολίτες της Αθήνας, πραγματικά ήταν στο έλεος του λιμού .Oι εφημερίδες αποφάσισαν να
βοηθήσουν με τον δικό τους τρόπο τους Αθηναίους. Σκέφτηκαν τις λεγόμενες συμβουλές
μαγειρικής της κατοχής, οι οποίες δεν ήταν τίποτα άλλο παρά συνταγές για φαγητό χωρίς
ουσιαστικά να πρόκειται για κάποιο γεύμα. Ακολουθούν μερικές από αυτές:
- Να μαζεύετε τα ψίχουλα από το τραπέζι και να τα βάζετε σε ένα ποτήρι. Μπορεί να φαίνονται
λίγα, άλλα μετά από μια βδομάδα θα έχετε ένα ποτήρι γεμάτο ψίχουλα.
- Άμα τύχει και φάτε φασολάκια, όταν τα καθαρίζετε μην πετάτε τα κοτσανάκια, τις κλωστές κι ό,τι
άλλο, παρά κρατήστε τα και την επόμενη μέρα βράστε τα κάνοντας μια χορτόσουπα που θα σας
χορτάσει.
Όλα αυτά δείχνουν την απελπισία των ανθρώπων στην κατοχή αφού ήταν δύσκολο να βρούνε
ακόμα και λίγα ψίχουλα να φάνε.....

11. ΛΙΜΟΣ: ΘΥΜΑΤΑ 30.000-40.000
 Έλλειψη τροφίμων και αγαθών εξαιτίας της δέσμευσης των οικονομικών πόρων
της χώρας από τους κατακτητές και της επίταξης των μεταφορικών μέσων.
 Από τον Μάιο 1941 μοιράζονταν με δελτίο το ψωμί, το ρύζι, το λάδι και η
ζάχαρη.
 Οι κάτοικοι των Αθηνών προσπαθούσαν να φτιάξουν λαχανόκηπους και κοτέτσια
στους μικρούς κήπους και τις αυλές των σπιτιών τους .
 Καθώς προχωρούσε η Κατοχή, η εξεύρεση τροφής έγινε μια δύσκολη υπόθεση,
ειδικά στις πόλεις, και κόστισε τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους.

13.  1) Για να καταφέρουν να επιβιώσουν οι κοινότητες των Αθηναίων δεν
χρησιμοποιούσαν πλέον χρήματα για τις συναλλαγές τους, αλλά αντί αυτού
αντάλλασσαν προϊόντα για να καταφέρουν να εξασφαλίσουν τα απολύτως
απαραίτητα.
 2) Ο λιμός χειροτέρεψε όταν οι Γερμανοί στρατιώτες αναγκάστηκαν να ζούνε
από τους πόρους του ελληνικού κράτους, δεν υπήρχαν συσσίτια για τα
γερμανικά στρατεύματα, ούτε υπήρχε κάποιος τρόπος επιβίωσης, και έτσι
ζούσαν από τους πόρους των ιδιωτών και του κράτους.

14. Οικονομική κατάρρευση
 Από τις πρώτες μέρες της Κατοχής οι κατακτητές
προχώρησαν σε οργανωμένες και συστηματικές κατασχέσεις
όλων των αποθεμάτων (δημόσιων και ιδιωτικών) προϊόντων
που χρειάζονταν για να συντηρηθούν τα στρατεύματα τους
και να προωθηθούν στα μέτωπα. Γερμανοί, Ιταλοί και
Βούλγαροι συναγωνίζονταν στο πλιάτσικο, στις λεηλασίες
και στις αρπαγές. Τρόφιμα, δημητριακά, εργαλεία, φάρμακα,
είδη ένδυσης.

15. H νομισματική κατάρρευση και ο πληθωρισμός εκμηδένισε την αξία του χρήματος
και έκανε πολύ δύσκολη κάθε οικονομική συναλλαγή. Μετά τη λεηλασία και το
πλιάτσικο οι Γερμανοί απαίτησαν από την Ελλάδα να πληρώνει στις δυνάμεις του
Άξονα τις «δαπάνες Κατοχής» που αυξάνονταν συνεχώς.
Χρήματα όμως δεν υπήρχαν. Τα κρατικά ταμεία ήταν εντελώς άδεια. Η τριπλή
κατοχή είχε μηδενίσει κάθε οικονομική δραστηριότητα, ο θαλάσσιος αποκλεισμός
απαγόρευε το εξωτερικό εμπόριο, τα δημόσια έσοδα από δασμούς και φόρους
ήταν ασήμαντα. Η Κυβέρνηση για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των Γερμανών
σε συνεννόηση με την Τράπεζα της Ελλάδας άρχισε να τυπώνει χρήμα. Η αύξηση
της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορούσε σήμαινε αυτόματα
πληθωριστικές πιέσεις και ταχεία υποτίμηση της αξίας του χρήματος.

16. Μαύρη αγορά
Κατά τη διάρκεια του πολέμου υπήρχαν ελλείψεις
προϊόντων. Ο κόσμος χρειαζόταν είδη πρώτης ανάγκης
(αλεύρι, ζάχαρη, λάδι, σαπούνι κλπ) αλλά αυτά δεν
υπήρχαν στην αγορά ή κι όταν υπήρχαν οι τιμές τους
ήταν απλησίαστες. Το χρήμα κάθε μέρα που περνούσε
έχανε την αξία του όλο και περισσότερο. Πολλοί
εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους και έμειναν χωρίς
πόρους. Η «Κυβέρνηση» ήταν ανίκανη να εξασφαλίσει
στο λαό ακόμα κι αυτό το φαγητό του.

17. Μαύρη αγορά
 Τότε ξεκίνησε να λειτουργεί η Μαύρη Αγορά. Ένα σύστημα
διακίνησης προϊόντων και αγαθών, μη ελεγχόμενο από το Κράτος,
στηριγμένο στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, που
εξασφάλιζε όμως τη λειτουργία του με υπόγειες, σκοτεινές
διαδρομές και μεθόδους και γίνονταν όχι με το επίσημο νόμισμα,
αλλά με ανταλλαγές ειδών. Τα μαγαζιά λιανεμπορίου, με άδεια τα
ράφια, άρχισαν να κλείνουν μαζικά. Τα προϊόντα διακινούνταν
χέρι με χέρι, «κρυφά», σε καφενεία, κουρεία, φαρμακεία,
δικηγορικά γραφεία, συμβολαιογραφεία ή σε διάφορα σημεία
των μεγάλων πόλεων.

18. ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
 Από τις 30 Aπριλίου 1941 τα τραμ ξαναβγαίνουν στους δρόμους
 η κυκλοφορία τους άρχιζε από τις 5:15 το πρωί και τελείωνε στις 10 το βράδυ
 Oι επιβάτες έφταναν ως τα τέρματα και από κει περπατούσαν αρκετή ώρα για
να πάνε στα σπίτια τους, λόγω έλλειψης άλλων μέσων
Πολλοί επιβάτες κρέμονταν έξω απ΄ τις πόρτες και τα παράθυρα του τραμ σαν
σταφύλια, γαντζωμένοι από οποιοδήποτε στήριγμα ή καβαλώντας πάνω
στους προφυλακτήρες και τα σκαλάκια - «σκαλομαρία».

19. ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
 Παρά τη λογοκρισία, οι εφημερίδες της εποχής καταγράφουν έναν
σπουδαίο πνευματικό αγώνα
 Φιλολογικά και λογοτεχνικά κείμενα συμπεριλαμβάνονται στις σελίδες
τους.
 Αξιομνημόνευτα είναι τα πρωτοσέλιδα χρονογραφήματα που
υπέγραφαν στο Ελεύθερο Βήμα ο Π. Παλαιολόγος και ο Δ. Ψαθάς, στην
Πρωία ο Κ. Βάρναλης

20. ΒΙΒΛΙΑ
 Παρά τις τραγικές συνθήκες τους 1942 η αναγνωστική
βουλιμία του ανθρώπου οξύνεται
 Οι μικρές αγγελίες των εφημερίδων κατακλύζονται από
προσφορές για αγορές και πωλήσεις βιβλίων
 Τα βιβλία πωλούνταν σε κεντρικά βιβλιοπωλεία αλλά
και σε υπαίθρια καροτσάκια.

21. ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ
ΚΑΤΟΧΗ
o Οι Γερμανοί επίταξαν 8.345
σχολεία,τα σχολεία που
έμειναν ήταν 719.
o Το σχολικό έτος 1940-41
διήρκεσε τρείς μήνες και το
σχολικό έτος 1941-42
διήρκεσε είκοσι ημέρες.
o Από το 1943 το ΕΑΜ
προσπαθεί να
επαναλειτουργήσει τα
σχολεία με ανάμικτα
αποτελέσματα

22. ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ
 1) Τι ήταν το κατοχικό δάνειο;
 2) Ποιες οι επιπτώσεις του στην ελληνική κοινωνία της
κατοχής;
 3)Συνδέεται το κατοχικό δάνειο με την σημερινή
ελληνική οικονομική κρίση;

23. ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ
 Το ελληνικό κράτος αναγκάστηκε να υπογράψει το κατοχικό δάνειο με τις
Δυνάμεις κατοχής, δηλαδή την Γερμανία και την Ιταλία. Κατοχικό δάνειο
ονομάζεται το δάνειο που συνήφθη στις 14.3.1942 και η Ελλάδα υποχρεώθηκε
να καταβάλλει 1,5 δισ. δραχμές κάθε χρόνο στις δυνάμεις κατοχής ως έξοδο
Κατοχής. Το συνολικό ύψος του δανείου υπολογίζεται σε σε 215 εκατ. δολάρια.
Το κατοχικό δάνειο είχε τρομερές συνέπειες για την ελληνική οικονομία, καθώς
το ελληνικό δημόσιο αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος χρεώθηκαν με υπέρογκα
ποσά.

24. ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ
 Ο νομικός χαρακτήρας του δανείου είχε αναγνωριστεί ακόμη και από τον ίδιο
τον Χίτλερ, ο οποίος είχε δώσει εντολή για την έναρξη της εξόφλησης του
δανείου. Από τον Απρίλιο του 1943 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1944 η
Γερμανία κατέβαλε κάποιες εξοφλητικές δόσεις. Επιπλέον, το 1964 ο Γερμανός
καγκελάριος Έρχαρτ δεσμεύτηκε για την εξόφληση του δανείου. Το
Ομοσπονδιακό Κράτος της Γερμανίας παρόλα αυτά, δεν έχει καταβάλει ακόμη
τα έξοδα του κατοχικού δανείου. Επομένως, το κατοχικό δάνειο συσχετίζεται
άμεσα με την σημερινή κρίση, αφού η Γερμανία δεν έχει επιστρέψει ούτε τα
κατοχικά έσοδα, ούτε έχει καταβάλλει κάποιους τόκους λόγω της αδυναμίας
αποπληρωμής του, που με βάση τη Συμφωνία του Λονδίνου το 1943 έπρεπε να
είχε καταβάλει..

25. 23/10/2014, επισκεφθήκαμε το κτίριο όπου
στεγαζόταν η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΟΜΑΝΤΑΤΟΥΡ

26. ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ
ΚΟΜΑΝΤΑΤΟΥΡ
 Τα κρατητήρια ήταν κυρίως κέντρα μεταγωγών. Οι
κρατούμενοι μεταφέρονταν συνήθως στις φυλακές
Αβέρωφ, στα γερμανικά στρατοδικεία, σε στρατόπεδα
συγκέντρωσης, σε καταναγκαστικά έργα ή σε τόπους
εκτελέσεων. Στους χώρους αυτούς κρατήθηκαν πολλοί
Έλληνες πατριώτες αλλά και κάποιοι Γερμανοί και Ιταλοί
αντιφασίστες, ενώ "πέρασαν" πολλοί Έλληνες πολίτες
κάθε ηλικίας, μέχρι και παιδιά 14 ετών, για ασήμαντα
παραπτώματα.

27. “
”
ΠΑΨΕ ΝΑ ΚΛΑΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΜΙΑΣ ΝΥΧΤΑΣ
ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ, 21/7/44
ΝΕΡΟ ΘΕΛΩ
ΚΑΤΙΝΑ ΚΑΙ ΦΙΛΙΩ ΑΔΙΚΟΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΕΣ
ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΤΗΣ
ΚΟΜΑΝΤΑΤΟΥΡ
Το κτήριο τη διετία 1943-1944 χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο της Κομαντατούρ
και τα δύο υπόγεια του κτηρίου, τα οποία εμείς επισκεφθήκαμε,
χρησιμοποιήθηκαν ως κρατητήρια. τα συνθήματα και τα μηνύματα που υπήρχαν
στους τοίχους, τα οποία γράφτηκαν από τους έγκλειστους στην διάρκεια της
Κατοχής προκάλεσαν τον θαυμασμό όλων.

28. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
 Η καθημερινότητα των Αθηναίων άλλαξε καθοριστικά: η πείνα, ο φόβος, οι
συλλήψεις, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, η μαύρη αγορά μπήκαν στην
ημερήσια διάταξη
 Ο λιμός ήταν καταστροφικότερος από τον ίδιο τον πόλεμο.
 Στην Κατοχή, οι κατακτητές επέβαλαν ακραία οικονομικά μέτρα.

29. ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΕΑΜ
Στίχοι: Βασίλης Ρώτας
Μουσική: Matvey Blanter
Τραγουδά: Μαρία Δημητριάδη

30. ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΜΑΔΑ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ιωάννης Κοντογιώργης : Η αρχή της αντίστασης.
Ευστάθιος Μιτσιώνης : Αντιστασιακές οργανώσεις.
Μάριος Ιωάννου: Ηγέτες αντιστασιακών οργανώσεων.
Αποστόλης Μπαζιάκας: Σημαντικά γεγονότα της αντίστασης.
Διονύσης Μιλέτης: Η κατάληξη της αντίστασης.

31. ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
η αντίσταση που πρόβαλλαν
οι 'Ελληνες κατά τη διάρκεια
της κατοχής εναντίον των κατακτητών
καθώς και των Ελλήνων συνεργατών τους,
μέσω των αντάρτικων οργανώσεων είτε
στα βουνά, είτε στις πόλεις για την
απελευθέρωση της χώρας (1941-1945)

32. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΩΘΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ
ΝΑ ΣΥΣΠΕΙΡΩΘΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ:
Ο ελληνικός λαός ανέκαθεν έχει έμφυτο το αίσθημα του αγώνα όπως επίσης
και της αντίδρασης όταν καταπατώνται οι αξίες όπως η ελευθερία του,
υπάρχουν αρκετά παραδείγματα από την ιστορία (περσικοί πόλεμοι ,
επανάσταση του 21 κ.τ.λ.). Όταν ήρθε ο Γερμανός κατακτητής έφερε μαζί
του την απόλυτη εξαθλίωση του λαού με αποτέλεσμα να ξεσπάσει λιμός ,
αναρίθμητοι θάνατοι αν λάβουμε υπόψη μας και την άθλια και αυθαίρετη
συμπεριφορά που είχαν οι κατακτητές και οι Έλληνες συνεργάτες τους
απέναντι στον υπόδουλο λαό (εκτελέσεις, άδικες φυλακίσεις ,ταπείνωση,
αρπαγή του λιγοστού φαγητού).
Όλα αυτά εξαγρίωσαν τον ελληνικό λαό, συνεπώς ως αντίδραση
δημιουργήθηκαν αρκετές ομάδες ανθρώπων που αντιστάθηκαν.

33. ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
 Κάποιες ενέργειες που διέπρατταν οι αντιστασιακοί ήταν η ¨κλοπή¨
φαγητού και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης, ο αφοπλισμός γερμανών
στρατιωτών ,η ανατίναξη οικοδομημάτων με σκοπό την παρεμπόδιση
του γερμανικού στρατού στη μετακίνησή του, η εκτέλεση δοσιλόγων ή
και γερμανών αξιωματικών.
 Η πρώτη επιβεβαιωμένη πράξη αντίστασης στην Ελλάδα έγινε το
βράδυ της 30ης Μαΐου 1941, μια ημέρα πριν από το τέλος της Μάχης
της Κρήτης. Δύο νεαροί φοιτητές, ο Απόστολος Σάντας, φοιτητής της
νομικής και ο Μανώλης Γλέζος, φοιτητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο
Αθηνών, ανέβηκαν στην βορειοδυτική πλαγιά της Ακρόπολης και
κατέβασαν τη γερμανική σημαία που είχαν τοποθετήσει εκεί οι αρχές
κατοχής.

34. ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ
 23-9-1941 Ίδρυση του ΕΔΕΣ. Ο ΕΔΕΣ, με Αρχηγό το Στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα στην
περιοχή Ηπείρου έδρασε εναντίον των κατακτητών, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του
Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής και τις οδηγίες τής εξό-ριστης
Ελληνικής Κυβερνήσεως. Με τη δράση του αυτή κατά των κατακτητών ο ΕΔΕΣ
διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στην αποτίναξη του γερμανοϊταλικού ζυγού.
 27-9-1941 Ίδρυση του ΕΑΜ. Με πρωτοβουλία του Κομμουνι-στικού Κόμματος της Ελλάδας,
ιδρύ-θηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ). Το ΕΑΜ εξε-λίχθηκε στη μεγαλύτερη
αντιστασιακή οργάνωση, κατά την περίοδο της Κατοχής. Ο ρόλος της ήταν πρωταγωνιστικός στις
πολιτικοστρατιωτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Ελλάδας και στα γεγονότα της Μ. Ανατολής,
καθώς και στα γεγονότα που συνδυάστηκαν με την απε-λευθέρωση.
 16-2-1942 Ίδρυση του ΕΛΑΣ. Κυκλοφορεί η Ιδρυτική Προ-κήρυξη του Ελληνικού
Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ). Ο ΕΛΑΣ αποτέλεσε την ένοπλη έκφραση
του ΕΑΜ. Συγκροτήθηκε σε κανονικό Στρατό, με πλήρη ιεραρχική οργάνωση, στην
οποία εντάχθηκε και σημαντικός αριθμός μόνιμων στελε-χών του Στρατεύματος με
επικεφαλής το Στρατηγό Στέφανο Σαράφη που έγινε και ο αρχηγός του ΕΛΑΣ.

35. ΗΓΕΤΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΩΝ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ
Άρης Βελουχιώτης Ναπολέων Ζέρβας

36. ΑΡΗΣ
ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ
 Γεννήθηκε το 1905 στη Λαμία και πέθανε στη
Μεσούντα της Άρτας τον Ιούνιο του 1945
 Υπηρέτησε στην έναρξη του ελληνοϊταλικού
πολέμου
 Μετά από πολλές προσπάθειες, κατόρθωσε
να πάρει από το ΚΚΕ την άδεια να
συγκροτήσει αντάρτικη ομάδα στη Ρούμελη
 Στα τέλη Μαΐου του 1942 συγκρότησε στη
Σπερχειάδα την πρώτη ένοπλη ομάδα του
ΕΛΑΣ από 15 άνδρες και άρχισε τον αγώνα
κατά των κατακτητών. Παίρνει το όνομα
Άρης από το θεό του πολέμου και
Βελουχιώτης από το θρυλικό βουνό της
Ευρυτανίας. Ο Άρης κάλεσε κάθε πατριώτη
ανεξαρτήτως φιλοσοφίας να αγωνιστεί
 Έτσι μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού
κατάφερε να αυξήσει κατά πολύ την δύναμη
του Ε.Λ.Α.Σ.

37. Ο Άρης Βελουχιώτης έχει συνδέσει το όνομα του με σημαντικά
γεγονότα όπως: την μάχη στην χαράδρα της Ρεκάς στην Γκιώνα, τη μάχη
στο Κρίκελο Ευρυτανίας, την ανατίναξη της γέφυρας του
Γοργοπόταμου, την σύγκρουση με ιταλικό σύνταγμα σε χωριό της
Ευρυτανίας.
Την άνοιξη του 1944 με εντολή του Κ.Κ.Ε κατέβηκε στην Πελοπόννησο
σκοπό να οργανώσει τον Ε.Λ.Α.Σ που δρούσε εκεί.
Η παρουσία του εκεί βοήθησε απίστευτα στην οργάνωση των
μονάδων του Ε.Λ.Α.Σ που έδρασαν κατά των Γερμανών.

38. ΝΑΠΟΛΕΩΝ
ΖΕΡΒΑΣ
Ο Ναπολέων Ζέρβας γεννήθηκε το 1891 στην Άρτα και
πέθανε στην Αθήνα το 1947.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής αφυπνίζεται
από τους πρώτους και μαζί με άλλους δημοκράτες
αξιωματικούς και πολιτικούς ιδρύουν τον ΕΔΕΣ, που
σκοπό είχε την αντίσταση ενάντια στους κατακτητές
και την εγκαθίδρυση μιας αβασίλευτης σοσιαλιστικής
δημοκρατίας μεταπολεμικά. Συμμετείχε ως
στρατιωτικός διοικητής, με τμήματα του ΕΔΕΣ,
τμήματα του ΕΛΑΣ με τον Άρη Βελουχιώτη και
Άγγλους σαμποτέρ, σε ένα από τα μεγαλύτερα
σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη, την
ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του
Γοργοπόταμου.

39.  Οι Άγγλοι βλέποντας στο πρόσωπο του το μοναδικό αντίπαλο δέος
στην ολοένα αυξανόμενη επιρροή του Άρη Βελουχιώτη και του ΕΛΑΣ,
τον ενίσχυσαν υλικά και ηθικά.
 Δυστυχώς, παρόλη την ευστροφία και την εμπειρία του, δεν
μπόρεσε να καταλάβει τον ρόλο τον άγγλων στην ελληνική πολιτική
σκηνή.
 Το αποτέλεσμα ήταν να υποπέσει σε σοβαρά σφάλματα και να
θεωρήσει το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ ως σημαντικότερο αντίπαλο και όχι
τους κατακτητές και τους Άγγλους. Αυτό οδήγησε στην διάλυση του
ΕΔΕΣ..

40. Αυθόρμητη πράξη αντίστασης από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών «λίγες ώρες
πριν μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα: "ο αγώνας συνεχίζεται", "κρατήστε το πνεύμα
του μετώπου"».
30-31 Μαΐου 1941
Ο Μανώλης Γλέζος την νύχτα της 30ής προς 31ής Μαΐου κατέβασε την Γερμανική
ναζιστική σημαία από τον βράχο της Ακρόπολης μαζί με τον Απόστολο Σάντα
25η Μαρτίου 1942:
Η εθνική επέτειος γιορτάζεται με διαδηλώσεις φοιτητών, μαθητών, λαού στο κέντρο
της Αθήνας
ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

41. 12 Απριλίου 1942: οι δημόσιοι υπάλληλοι κήρυξαν απεργία ζητώντας μέτρα
ανακούφισης από τον λιμό. Η κυβέρνηση Τσολάκογλου αποφάσισε να απολύσει τους
απεργούς. Εν τέλει εκάμφθη από την ανυποχώρητη στάση των υπαλλήλων.
20 Σεπτεμβρίου 1942: μια ομάδα της Πανελλήνιας Ενώσεως Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ)
στη γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος έβαλε βόμβα στο κτίριο της Εθνικής Σοσιαλιστικής
Πατριωτικής Οργάνωσης (ΕΣΠΟ), οργάνωση που κυνηγούσε να στρατολογήσει μέλη για
να πολεμήσουν με τη γερμανική Βέρμαχτ. Από τα συντρίμμια ανασύρθηκαν νεκροί 29
μέλη της ΕΣΠΟ και 48 γερμανοί αξιωματικοί καθώς στο ίδιο κτίριο στεγάζονταν και
υπηρεσίες των κατακτητών.
22 Δεκεμβρίου 1942:απέργησαν φοιτητές, μαθητές και εργαζόμενοι διαφόρων κλάδων,
πραγματοποιώντας παράλληλα μαζική διαδήλωση (εκτιμώνται σε 30.000 - 40.000 οι
διαδηλωτές) στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας.

42.  Στις 24 Φεβρουαρίου 1943 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση των
κατοίκων της πρωτεύουσας ενάντια στο μέτρο της πολιτικής επιστράτευσης. Οι αρχές
Κατοχής επέβαλαν σε κατοίκους ηλικίας από 16 ως 45 ετών να αναλάβουν εργασία και
εκτός του τόπου κατοικίας τους, συγκροτημένοι σε συμβιωτικές ομάδες εργασίας εντός
στρατοπέδων. Ο κίνδυνος της μαζικής αποστολής Ελλήνων στα εργοστάσια της Γερμανίας
ήταν πλέον ορατός. Οι διαδηλωτές νίκησαν - μια πολύ σημαντική νίκη. Ελλείψει
καταγεγραμμένων στοιχείων, ελάχιστοι έφυγαν στη Γερμανία. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε
να αποσύρει το μέτρο.


43. 27 Φεβρουαρίου 1943- Κηδεία του Κωστή Παλαμά: αφορμή για ένα τεράστιο
αντιστασιακό συλλαλλητήριο.
22 Ιουλίου 1943: οι πολίτες διαμαρτύρονται για τις ωμότητες της βουλγαρικής
κατοχής, η οικονομία και η παραγωγή παραλύουν. Περισσότεροι από 100.000
διαδηλωτές βρέθηκαν αντιμέτωποι στους κεντρικούς δρόμους της πόλης με πάνοπλους
Γερμανούς στρατιώτες και άνδρες της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων. Όταν
η κεφαλή της διαδήλωσης έφτασε έξω από την Τράπεζα της Ελλάδος επί της οδού
Πανεπιστημίου, γερμανικά άρματα άνοιξαν πυρ κατά των διαδηλωτών. Η κινητοποίηση
βάφτηκε στο αίμα: 59 οι νεκροί και τραυματίες. Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν από
γερμανικά πυρά στην οδό Ομήρου και στους δρόμους γύρω από το Οφθαλμιατρείο,
ενώ ενεργή ήταν και η συμμετοχή ανδρών της Χωροφυλακής που καταδίωκαν τους
διαδηλωτές στα γύρω στενά.

44.  Στις 12 Οκτωβρίου τα γερμανικά στρατεύματα ξεκινούν την
αποχώρησή τους από την Αθήνα.
 Ο ελληνικός λαός βγήκε στους δρόμους πανηγυρίζοντας για το τέλος της
τετράχρονης τυραννίας αποδίδοντας φόρο τιμής σε όλους όσους
αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την πολυπόθητη ελευθερία.
 Στις 18 Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Παπανδρέου ύψωσε την ελληνική
σημαία στον ιστό της Ακρόπολης που για χρόνια κυμάτιζε η σβάστικα. Ο
Έλληνας πρωθυπουργός μίλησε για την αυτοθυσία των Ελλήνων αλλά
και για την ανάγκη να υπάρξει εθνική ομοψυχία αφού τα μηνύματα για
την επερχόμενη καταστροφή είχαν ήδη φανεί από το συνέδριο του
Λιβάνου. Κανείς βέβαια δεν ήταν άμοιρος ευθυνών.
 Όλοι οι συντελεστές της συμμαχικής νίκης και όχι μόνο είχαν μιλήσει με
τα καλύτερα λόγια για την αντίσταση των Ελλήνων. Η χώρα είχε
καταστραφεί οικονομικά, δημογραφικά και οι υποδομές της βρίσκονταν
σε άθλια κατάσταση.
 Η απελευθέρωση έδωσε έναν αέρα αισιοδοξίας για την επόμενη μέρα.
Όμως , αν και ο καταστροφικός αυτός πόλεμος έφτασε στο τέλος του ,
για τους Έλληνες τίποτα δεν είχε τελειώσει αφού αμέσως μετά άρχισε ο
σπαρακτικός εμφύλιος πόλεμος.
«Η πιο όμορφη, η πιο
ελαφριά μέρα του
κόσμου».
Έγραψε ο Γιώργος Σεφέρης για την 12η
Οκτωβρίου 1944

45. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
 Ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε στη γερμανική
κατοχή και στους Έλληνες συνεργάτες των
Γερμανών
 Στην Αντίσταση πήραν μέρος άνδρες, γυναίκες,
παιδιά και άνθρωποι με διαφορετικές ιδεολογικές
πεποιθήσεις. Θλιβερή εξαίρεση αποτέλεσαν οι
δοσίλογοι και οι κυβερνήσεις συνεργασίας με τους
Γερμανούς
 Η αντίστασή του είχε σημαντικά αποτελέσματα και
δυσκόλεψε τους κατακτητές
 Μέσα από την Αντίσταση αναδείχθηκαν σπουδαίες
ηγετικές φυσιογνωμίες και ηρωικές μορφές
ανώνυμων αγωνιστών

46. ΧΑϊΔΑΡΙ
στίχοι –μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης
τραγουδά: Γιώργος Νταλάρας

47. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
α) Τί είναι ολοκαύτωμα; ( Ορισμός )
β) Ποια τα σημαντικότερα ολοκαυτώματα που έλαβαν χώρα στην
Ελλάδα;
γ) Σκοπευτήριο Καισαριανής ( Σακαρέλλος Ευθύμης )
δ) Μπλόκο Κοκκινιάς ( Καλογήρου Κωνσταντίνος )
ε) Ολοκαύτωμα Καλαβρύτων ( Τυλιπάκης Αλκαίος και Αλεξάκης
Κων/νος )
στ) Σφαγή Βιάννου ( Βαγιάκος Γιάννης )

48. ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑΚΑΝΔΑΝΟΣ ΧΑΝΙΩΝ,
2 Ιουνίου 1941,
εκτελούνται 300
κάτοικοι
ΔΟΞΑΤΟ ΔΡΑΜΑΣ
6 Οκτωβρίου 1941,
εξοντώνονται από τους
Βουλγάρους φασίστες,
5016 κάτοικοι της
Δράμας, του Δοξάτου
και των γύρω χωριών
ΚΟΜΜΕΝΟ ΑΡΤΑΣ
16 Αυγούστου 1943,
εκτελούνται 317
κάτοικοι από τους
Ιταλούς
ΒΙΑΝΝΟΣ
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, 13-16
Σεπτεμβρίου 1943,
εκτελούνται από
τους Γερμανούς 451
κάτοικοι
ΔΙΣΤΟΜΟ ΒΟΙΩΤΙΑΣ,
10 Ιουνίου 1944, εκτελούνται
από τους Γερμανούς 296
γυναικόπαιδα
ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΜΑΡΙΟΥ- ΡΕΘΥΜΝΟ,
22 Αυγούστου 1944,
εκτελούνται 323 κάτοικοι των
χωριών της επαρχίας Αμαρίου
στο Ρέθυμνο

49. Μια θλιβερή σελίδα της σύγχρονης
ελληνικής ιστορίας

Την 1η Μαΐου του 1944, 200 Έλληνες αγωνιστές (200
της Καισαριανής) εκτελέστηκαν από τα στρατεύματα
κατοχής, ως εκδίκηση για το θάνατο ενός Γερμανού
στρατηγού, που έχασε τη ζωή του σε μάχη με τους
αντάρτες, στους Μολάους Λακωνίας. Στο σημείο έχει
ανεγερθεί μνημείο.

50. ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΟΥ 1944
ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ
Ξυλογραφία αναπαράστασης
Η γερμανική διαταγή

51. 15 Ιανουαρίου 2015: επισκεφθήκαμε το
Σκοπευτήριο στην Καισαριανή

52. Το «Θυσιαστήριο της Λευτεριάς»
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου ο χώρος πήρε ιστορική διάσταση
καθώς επιλέχθηκε από τους Ναζί ως τόπος
εκτελέσεων. Κατά τα έτη 1942- 1944 έπεσαν
θύματα της Ναζιστικής θηριωδίας
εκατοντάδες Έλληνες πατριώτες (σύμφωνα
με διάφορες πηγές ο αριθμός των νεκρών
αγγίζει τους 694), ανάμεσά τους και 200
κομμουνιστές, οι οποίοι παραδόθηκαν στα
κατοχικά στρατεύματα από τη μεταξική
δικτατορία και εκτελέστηκαν την
Πρωτομαγιά του 1944

53. ΜΠΛΟΚΟ ΤΗΣ ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ
17 Αυγούστου 1944,στην Κοκκινιά και τις γύρω περιοχές.
Περίκυκλωση από τα γερμανικά στρατεύματα(2000) και
Έλληνες ταγματασφαλίτες της περιοχής που είχε
προϊστορία στην αντιστασιακή δράση.
Συγκέντρωση αντρών στην κεντρική πλατεία(20.000 άτομα)
για "έλεγχο".
Εκτελέσεις: Εκτελέστηκαν εκείνη την ήμερα όσοι δεν πήγαν
στην πλατεία και όσοι καταδόθηκαν ως κομμουνιστές από
τους Έλληνες ταγματασφαλίτες, με αποτέλεσμα οι νεκροί
να ανέρχονται γύρω στους 150.
Παράλληλα με τις δολοφονίες καήκαν και λεηλατήθηκαν τα
σπίτια της περιοχής.
Τέλος περίπου 8.000 από τους συγκεντρωμένους
οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του ΧαΪδαρίου.

54. 13 Νοεμβρίου 2014, ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΧΑΙΔΑΡΙ, στο περίφημο
Μπλογκ 15, την απομόνωση των γερμανικών φυλακών

55. Δεν με εξέπληξε ιδιαίτερα κάποια ιστορία αλλά το πώς
μπορεί ένας άνθρωπος να αποκτηνωθεί και να κάνει τόσο
μεγάλο κακό στον άλλον. (Κώστας)
 Εκεί είδαμε ένα κτίριο ξεχασμένο και γεμάτο με την οδύνη και τον τρόμο των
ανθρώπων που πέρασαν από εκεί. (Αλκαίος)
 Στην αρχή ένιωσα ότι θα ήταν άσχημο μέρος, το οποίο δεν άλλαξε μετά την
περιήγησή μου (Γιάννης)
 Είχα ξανακούσει για το γερμανικό στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και ήξερα
περίπου πώς ήταν και πως οι δήμιοι ήταν σκληροί. Αλλά σε καμιά περίπτωση
δεν περίμενα να ήταν τόσο σκληροί και απάνθρωποι όπως ο Πάουλ Ραντόμσκι,
που δεν έδειξε έλεος σε κανέναν. (Νίκος )
 …Όμως η ουσία αυτού του κτιρίου δεν ήταν τα τούβλα και ο σοβάς ούτε οι
πόρτες και τα κάγκελα. Ήταν το ότι υπήρχε στη γη η κόλαση η οποία
αναδεικνύεται με τραγικές και φρικιαστικές ιστορίες. (Ευθύμης)

56. Μέσα από την περιήγηση στην απομόνωση, μάθαμε πως το πιο σημαντικό
στην ζωή είναι να είσαι ελεύθερος και όχι υποδουλωμένος. (Γιώργος)
 Η ιστορία που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν εκείνη που ένας κύριος μετά
από 40 ημέρες εγκλεισμού παρατήρησε τον εαυτό του στο παράθυρο του κελιού
και συνειδητοποίησε ότι είχε γεράσει. (Κώστας )
 Φαντάζομαι τους φυλακισμένους γεμάτους θλίψη αλλά και μια σπίθα λευτεριάς
μέσα τους. Όσο για τους δήμιους, αν κρίνω από τον συνταγματάρχη Ραντόμσκι, τον
οποίο πραγματικά σιχάθηκα, τους φαντάζομαι διεστραμμένους, εντελώς
άκαρδους, αναίσθητους και ασυνείδητους. (Μιχάλης )
 Δυο από τις ιστορίες με συγκίνησαν: αυτή του Ανδρέα Λυκουρίνου, ο οποίος είχε
το θάρρος και την ψυχή να πάρει όπλα από τους ταγματασφαλίτες χωρίς οι ίδιοι να
τον καταλάβουν. Η δεύτερη εκείνης της γυναίκας που βασανίστηκε πάνω σε
αναμμένη κουζίνα. (Ευθύμης )
 Αντιληφθήκαμε πόσο μεγάλη ψυχική δύναμη είχαν εκείνοι οι άνθρωποι. (Γιάννης)

57. Αυτό είναι ο πόλεμος

58. ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
 Το Ολοκαύτωμα ή αλλιώς Σφαγή των Καλαβρύτων αναφέρεται στην θανάτωση
ολόκληρου του ανδρικού πληθυσμού και την καταστροφή του χωριού των
Καλαβρύτων.
 Έγινε σαν αντίποινα για τον θάνατο 77 Γερμανών αιχμαλώτων, από αντάρτες
της επιχείρησης με κωδικό όνομα <<Καλάβρυτα>>.
 Η αναλυτική ιστορία από την αρχή της Καλαβρυτινής τραγωδίας περιγράφει
πως οι Γερμανοί ναζιστές κλείδωσαν τα γυναικόπαιδα στο σχολείο, το οποίο
πυρπόλησαν, ενώ κάλεσαν όλον τον ανδρικό πληθυσμό με τις
προαναφερθέντες ηλικίες έξω από το χωριό, όπου με συνεχείς ριπές
πολυβόλων εκτελέστηκαν σύμφωνα με τις νεότερες εκτιμήσεις, 500 περίπου
άτομα.

59. ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
 Ένας ακόμα λόγος που το γερμανικό σώμα εξαπέλυσε μια τέτοια βίαιη
επίθεση στα Καλάβρυτα, ήταν να σταματήσει η τροφοδότηση των ανταρτών
και να διακόψει την παροχή χειμωνιάτικου καταλύματος, αφού το χωριό
εκείνο ήταν ένα από τα ασφαλέστερα και κοντινότερα στον
Χελμό(βουνό),όπου χτυπούσε η καρδιά της αντίστασης.
 Η διαταγή υπογράφηκε από το διοικητή της 117 Μεραρχίας Ορεινών
καταδρομών υποστράτηγο Καρλ Φον Λε Σουιρ.
 Έτσι ο Δεκέμβρης του ΄43 στιγμάτισε για πάντα την ιστορία του τόπου
εκείνου.

60. 12 Δεκεμβρίου 2014: επισκεφθήκαμε τα Καλάβρυτα.
Ανεβήκαμε στον λόφο του Καπή όπου έγινε η εκτέλεση.
Επισκεφθήκαμε και το Δημοτικό Μουσείο Ολοκαυτώματος.

61. ΠΩΣ ΝΑ ΕΝΙΩΘΑΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ;
ΣΚΕΨΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
 Δεν πιστεύω ότι μπορώ να καταλάβω πώς ένιωθαν…Κανείς δεν μπορεί αν δεν
το ζήσει ο ίδιος (Στεφανία)
 Τι θα γίνει τώρα; Πού θα πάμε; Πού είναι ο μπαμπάς; Οι Γερμανοί το κάναν
αυτό, φοβάμαι πολύ. Πώς θα ζήσω χωρίς τον μπαμπά; (Βαγγέλης)
 Επιτέλους τελείωσε το μαρτύριο και βγήκαμε ζωντανοί. Ή μήπως τώρα
ξεκινάνε όλα; Φοβάμαι, τουλάχιστον έχω τη μάνα. Τώρα πάμε στο λόφο να
φροντίσουμε τους νεκρούς. Το μόνο που βλέπω είναι αίμα Βλέπω τους
νεκρούς έναν έναν και τους γνωρίζω όλους. Δεν γίνεται να το ζούμε εμείς
αυτό... Μας έχουν στερήσει την ελευθερία. Τώρα μας στερούν και την παιδική
ηλικία, τους γνωστούς μας, την οικογένειά μας…(Μάριος)

62. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, όπως ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος,
όλοι όσοι είναι αντίθετοι στην κυρίαρχη πολιτική διώκονται, κάθε
διαφορετική άποψη πατάσσεται, ο εχθρός είναι και τα παιδιά και οι
γέροντες, ακόμα και οι ομοεθνείς.
2. Οι ωμότητες επιβεβαιώνουν ότι σε έναν τέτοιο πόλεμο απαξιώνεται η
ανθρώπινη ζωή και αποθηριώνονται οι θύτες.
3. Τα «μοντέρνα όπλα» έδωσαν εκατόμβες νεκρών.
4. Το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής φάνηκε στην ανδρεία, το κουράγιο, την
αγωνιστικότητα και τη μαχητικότητα, την υπομονή, ακόμα και τη
δημιουργικότητα αυτών από τον ελληνικό που αντιστάθηκαν με όποιο
τρόπο.

63. Άσμα Ασμάτων από το
Μαουτχάουζεν
ΤΩΝ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ ΚΑΙ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ.
ΤΡΑΓΟΥΔΑ Η ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ

64. ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Νίκος Λόης: Καθημερινότητα τον Εβραίων
Κώστας Βασιλικός: Χαρακτηριστικά γεγονότα
Ιωσήφ Καρατζίδης- Ιωάννης Λαγάτορας: Πρόσωπα και
βιογραφίες Εβραίων
Αλέξανδρος Κουφόπουλος: Κλασικά έργα τέχνης και
βιβλιογραφίες
-
-

65. ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

66. Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ
Συνολικά, το 81% (περίπου 60.000) του συνόλου του προ πολέμου εβραϊκού
πληθυσμού στην Ελλάδα έχασε τη ζωή του, με το ποσοστό που κυμαίνεται
από 91% στη Θεσσαλονίκη, σε 50% στην Αθήνα, ή ακόμα και λιγότερο σε άλλες
επαρχιακές περιοχές. Στη βουλγαρική ζώνη, το ποσοστό θανάτου ξεπέρασε
το 90%. Στην αξιοσημείωτη περίπτωση της Ζακύνθου και οι 275 Εβραίοι που
βρίσκονταν εκεί επέζησαν, καθώς κρύφτηκαν στο εσωτερικό του νησιού.
Στις 11 Ιουλίου 1942 οι Γερμανοί, καθοδηγούμενοι από τον Αλόις
Μπρούνερ περικύκλωσαν τους Εβραίους τής Θεσσαλονίκης με σκοπό να τους
εκτοπίσουν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η κοινότητα πλήρωσε το ποσόν
των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών για την ελευθερία της, αλλά το μόνο που
κατάφερε ήταν να καθυστερήσει η εκτόπιση ως τον επόμενο Μάρτιο.
Το 96% των μελών της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης,
δηλαδή 46.091 άνθρωποι, εστάλησαν στο Άουσβιτς. Μόνο 1950 επέστρεψαν .

68. ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Τον Σεπτέμβριο του 1943, οι Γερμανοί έστρεψαν την προσοχή τους στους Εβραίους της Αθήνας
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός διέταξε τους ιερείς του να καλέσουν συναθροίσεις για
να βοηθήσουν τους Εβραίους και έστειλε μια ηχηρή επιστολή διαμαρτυρίας προς τους
Γερμανούς και τις συνεργαζόμενες με αυτούς αρχές.
Πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί διακινδύνευσαν τη ζωή τους κρύβοντας Εβραίους στα
διαμερίσματα και τα σπίτια τους, παρά την απειλή της φυλάκισης. Ακόμη και η ελληνική
αστυνομία αγνόησε τις οδηγίες για να παραδίδει τους Εβραίους στους Γερμανούς.
ο Μεγάλος ραβίνος της Αθήνας, εκείνος κατέστρεψε τα αρχεία της κοινότητας, σώζοντας έτσι
τη ζωή χιλιάδων Εβραίων της Αθήνας. Συμβούλεψε τους Εβραίους της Αθήνας να φύγουν ή να
κρυφτούν.
Λίγες μέρες αργότερα, ο Ραβίνος εμπνευσμένος από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ εντάχθηκε στην
αντίσταση. Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ βοήθησαν εκατοντάδες Εβραίους να δραπετεύσουν και να
επιζήσουν, πολλοί από τους οποίους έμειναν τελικά στην ελληνική αντίσταση ως μαχητές ή
διερμηνείς

69. ΜΑΡΣΕΛ ΓΙΟΕΛ
Γεννήθηκε το 1931 και μεγάλωσε στην Αθήνα, στο Ψυχικό. Τον
πρώτο καιρό της κατοχής, με τους Ιταλούς δεν ήταν τόσο άσχημα
για τον Μαρσέλ και την οικογένεια του. Μάλιστα πηγαίνανε στους
Ιταλούς και τους ζητούσαν γραμματόσημα. Εκτός από
γραμματόσημα τους έδιναν και καμία σοκολάτα.
Η περιπέτειά τους ήταν μεγάλη: από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη,
από εκεί στη Σόφια, ύστερα στην Κωνσταντινούπολη, μετά στη
Σμύρνη, τέλος στην Παλαιστίνη και επιστροφή ξανά στην Αθήνα

70. ΣΑΜ ΝΕΧΑΜΑ
Ο Σαμ Νεχαμά γεννήθηκε στην Αθήνα. Μετά τον ερχομό τον Γερμανών απέκτησε ψεύτικη
ταυτότητα και το όνομα Αριστοτέλης Καραβοκύρης. Με τη βοήθεια της Εκκλησίας, κρύφτηκαν
σε διάφορα σπίτια αλλά τελικά συνελήφθησαν από προδοσία τον Ιούνη του 1944. Μέρλιν
(αρχηγείο Γκεστάπο), Χαϊδάρι, Ρουφ, Μπιρκενάου(στρατόπεδο συγκέντρωσης)
 Εκεί χωρίστηκε από τη μητέρα του και τον εννεάχρονο αδελφό του. Στο στρατόπεδο παιδιών ,
λόγω πυρετού εστάλη στο νοσοκομείο και έτσι γλύτωσε δύο selektion. Όταν βγήκε από το
νοσοκομείο άρχισε τη δουλεία στο στρατόπεδο , γλύτωσε άλλες τρείς selektion.
Μετά από δύο βδομάδες ζητήθηκαν τέσσερα άτομα για το budi. Ο Σαμ ήταν ένας από αυτούς.
Περπάτησαν 25 χιλιόμετρα με δύο Γερμανούς φρουρούς.
Αφού οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να χάνουν το πόλεμο τα πράγματα είχαν αρχίσει να
μαλακώνουν και τους άφησαν να κόψουν έλατο, να παίξουνε μουσική και να χορέψουν για τα
Χριστούγεννα.
Έτσι άρχισε η πορεία θανάτου προς το Μπούχενβαλντ. Τελικά ο Σαμ έφθασε στο στρατόπεδο
όπου και απελευθερώθηκε από τους Αμερικάνους και πήγε στην Αθήνα για να ξαναρχίσει τη ζωή
του.

71. MAUTHAUSEN , Ιάκωβος Καμπανέλλης
Μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου
συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν από τους
Αμερικάνους , λίγους μήνες πριν την
επιστροφή των φυλακισμένων στις πατρίδες
τους , η ιστορία του Ιάκωβου Καμπανέλλη μας
αφηγείται μια απίστευτη σχέση αγάπης
μεταξύ δύο πρώην φυλακισμένων. Το
αίσθημα της ευφορίας μετά την
απελευθέρωση , άνοιξε την ευκαιρία για την
δημιουργία αγάπης. Στην ιστορία
περιγράφεται αυτή η σχέση ενώ επικαλούνται
τα φρικιαστικά γεγονότα στη διάρκεια του
πολέμου.

72. Πρώτη φορά, λοιπόν, άκουσα την ιστορία από τη
γιαγιά μου·. ..Η γιαγιά μου ήταν η καλύτερη, η πιο
όμορφη, αυτή που μου έκανε όλα τα χατίρια, που
μπορούσε να με κάνει καλά όταν αρρώσταινα, που
ήξερε να κάνει τα πάντα για χάρη μου: να μου
φτιάξει ένα ολόκληρο περίπτερο μέσα σε ένα κουτί
από παπούτσια, να με πείσει να πάω στο σχολείο
που μισούσα. Εκείνη, όμως, τη βραδιά μού έδινε
το υλικό να ’χω να υφαίνω εφιάλτες για μια ζωή.
Δεν θυμάμαι λεπτομέρειες, μονάχα ότι "ήταν
πόλεμος", ότι "τους πήραν", "με τρένο" -ακόμη και
τα παιδιά σαν κι εμένα-, ότι "υπέφεραν πολλά", ότι
πεινούσαν κι αρρώστησαν βαριά, ότι "όταν
γύρισαν δεν βρήκαν τίποτα, κανέναν"...
επίμετρο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

73. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
αναφορικά με τους Έλληνες Εβραίους στον Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο
Κατά τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου , ο πληθυσμός των Εβραίων σε όλη την
Ευρώπη υπέστη σοβαρό πλήγμα. Ο Αδόλφος Χίτλερ εξαπέλυσε κύμα διωγμών έναντί τους ,
επιχειρώντας να τους εξαλείψει. Στη διάρκεια του πολέμου υπήρξαν δημεύσεις περιουσιών ,
ομαδικές εκτελέσεις και άλλων ειδών βασανιστήρια που πραγματοποιούνταν κατά κύριο λόγο
σε στρατόπεδα συγκέντρωσης , όπως το Άουσβιτς.
Εξαίρεση δεν αποτέλεσαν οι Εβραίοι της Ελλάδας. Στα χρόνια της κατοχής , οι συνθήκες
διαβίωσης ήταν ακραίες , τόσο που μάλιστα , οι νεκροί έφτασαν να είναι περισσότεροι από την
πείνα και από ασθένειες παρά από τα όπλα των Γερμανών. Είναι προφανές λοιπόν ότι οι Εβραίοι
αντιμετώπισαν τρομερές δυσκολίες.
Ωστόσο , σε ορισμένες περιπτώσεις όπως και αλλού άλλωστε , οι ντόπιοι κάτοικοι περιοχών
προσέφεραν βοήθεια ή ακόμα και τους προστάτευσαν.

74. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στις 21 Νοεμβρίου 2003 η ελληνική Κυβέρνηση, διά του
Υφυπουργού Εσωτερικών, ανακήρυξε την 27η Ιανουαρίου
«Ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του
Ολοκαυτώματος» στη χώρα και εξέφρασε την αφοσίωσή της στη
συνεργασία όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως καταγωγής, για την
καταπολέμηση του αντισημιτισμού στην Ελλάδα.

75. Κι έχει σα στάμπα τη ζωή
μου σημαδέψει
δε θα περάσει ο φασισμός

76.  Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, διεύθυνση Βασίλης Παναγιωτόπουλος, τόμος 8ος
, Η εμπόλεμη
Ελλάδα, Αθήνα2003, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
 Ιστορία της Ελλάδας του 20ου
αιώνα, τόμος Γ2, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2007
 Κατοχή και Αντίσταση, περιοδικό Ιστορικά Ελευθεροτυπίας, Οκτώβριος 2003
 εκπομπές από τη Μηχανή του Χρόνου, ΕΤ1
 εκδόσεις Μουσείου Καλαβρύτων
 αφιερώματα της διαδικτυακής εφημερίδας tvxs.gr
 Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, Νέοι στη δίνη της κατοχικής Ελλάδας, έκδοση της Γενικής
Γραμματείας Νέας Γενιάς, Αθήνα 2008
 Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας, κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής, έκθεση 2003-2005
 λήμματα από την wikipedia
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ