2. ◦ Bazuar ne rrethinen ekonomike, rajonale dhe
nderkombetare sistemi I ri ekonomik ne Kosove
duhet te mbeshtetet ne:
Privatizim dhe ndermarresi
Liberalizim ekonomik
Rregullim ekonomik sipas konceptit te ekonomise se
hapur dhe te tregut
Parimeve te shtetit ligjor
Drejtesi sociale dhe
Ne trendet e globalizimit te ekonomise

3.  Kosova duhet te orientohet ne:
 Ndertimin e ekonomise se hapur ndaj tregut europian dhe boteror
 Politike te matur rregullative dhe
 liberalizim ekonomik
 Strategjite funksionale:
 Nevojitet strategji e transformimit te prones shoqerore ne ate private
 Zhvillimi I ndermarresise si filozofi zhvillimore
 Krijimi I ambientit per integrimin e ekonomise ne rajon
 Stimulimin e bashkepunimit ekonomik dhe
 Nxitjen e investimeve te perbashketa me partneret e jashtem
 Ndertimi I tregut integral
 Tregu I mallrave dhe sherbimeve, tregu I punes dhe financiar

4. ◦ Duhet te perqendrohet ne:
Rregullimin bashkekohor makroekonomik, permes politikave
zhvillimore
Stabilizimi I valutes nacionale
Kursi devizor
Rregullimi I marrdhenieve ekonomike me boten e
jashtme
Politika regjionale
Agrare
Ekologjike dhe financat publike
Funksionin e sociale
 Pra, kemi te bejme me ndryshim ne sistemin politik,
ekonomik dhe ate arsimor

5. ◦ Kushtet ne te cilat zhvillohet tranzicioni ne Kosove ka te
beje me:
1. Situaten politike: pushteti i instaluar okupues dhe lëvizja e
degëzuar dhe e masovizuar për liri
2. Strukturën ekonomike të pavolitshme,
 me ndërmarrje shtetërore të okupuara,
 ruinim dhe prapambetje teknologjike, dhe
 dëmtim të infrastrukturës ekonomike që përmblidhen me
një veprim tipik kolonial;
3. Nivelin e zhvillimit dhe problemet e theksuara sociale
 Iniciativën private relativisht të zhvilluar, por që, nën
presion të rrethinës në të cilën vepron, përjeton krizë
konceptore dhe stagnim në zhvillimin e saj
4. Diasporën mjaft të madhe dhe me peshë ekonomike e
socio-demografike;
5. Nevojën e theksuar për asistencë teknike

6. Me levizjen per liri dhe demokraci
Me iniciativen relativisht te zhvilluar private
Me disa transformime ne procesin e arsimit
Me ndryshime ne media
Me aktivizimin e nje numri organizmash qeveritar
dhe jo qeveritar

7. ◦ Struktura e pavolitshme ekonomike
 Shprehet me pjesemarrje te vogel te NVM
 Prapambetja teknologjike si pasoje e nderprerjes se ciklit te
investimeve
 Amortizimi tejkalon investimet ne fondet fikse te sektorit
shoqeror qe nga viti 1990 e ketej
◦ Niveli I zhvillimit dhe problemet sociale
 Shprehen me aktivizim te vogel ekonomik te popullsise
 Nje pjese e fuqise punetore qe do goditej nga nje teprice
teknologjike tashme eshte e papune
 Ne vend te punetoreve te larguar per shkak te perkatesise
nacionale jane punesuar te tjere pa kritere ekonomike
 Se kendejmi procesi I ristrukturimit percillet me nevojen per
asistence sociale dhe hapjen e vendeve te punes
 Sidomos ne sektorin privat (NVM)

8. ◦ Ne Kosove eshte formuar komuniteti I biznesit
privat per mbeshtetje te tranzicionit
◦ Ky organizem eshte fokusuar ne
 Promocionin e NVM-ve
 Fondet garantuese dhe investive –lokale dhe qendrore
 Rrjetet e institucioneve te edukimit per biznes
◦ Qeshtje tjeter eshte se
 Se paku 20% e popullsise se Kosoves gjendet ne
Europe dhe SHBA
 Kapitali I kesaj pjese mund te angazhohet ne forma te
ndryshme duke krijuar ura nderlidhese bashkepunimi

9. ◦ Permbajne
 Aktivitetet
 Kohen/etapat dhe
 Resurset e nevojshme
◦ Qeverisja bene te mundur arritjen e qellimeve te
projekteve
◦ Harmonizon kohen e zhvillimit te projekteve
◦ Ekonomizimin e shpenzimeve te tranzicionit
 Implementues duhet te jete Qeveria dhe institucione
tjera ligjitime
 Hartues duhet te jene eksperte te jashtem dhe te
brendshem me involvimin e asistentces teknike

10. ◦ Perfshijne:
 Projektin e sistemit te ri ekonomik
 Projektin e rimekembjes ekonomike
 Projektin e privatizimit dhe transformimit pronesor
 Projektin e inkuadrimit ne integrimet rajonale dhe me
gjere
 Projektin e inxhineringut social
 Projektin e asistences

11. ◦ Jape zgjdhjet institucionale per sistemin e pavarur
ekonomik
◦ Krijon mekanizmat per rregullimin makroekonomik
ne kushtet e tregut integral
◦ Sigurimi I prones dhe mbrojtja e saj
◦ Tregu dhe konkurrenca e tregut te brendshem dhe
te jashtem
◦ Si nensisteme mund te llogarisim:
 Tregu integral
 Sistemi monetaro – kreditor dhe I bankave
 Sistemi buxhetor , fiskal dhe sistemi I liberalizuar I
marrdhenieve ekonomike me boten e jastme

12. ◦ Privatizimi fillon nga fakti se
 Te ardhurat e shtetit jane me te medha nga tatimet qe paguajne
ndermarrjet private
 Se sa profiti qe realizon nga ndermarrjet shteterore
 Zhvillimi I privatizimit duhet te jete transparent me te cilat
evitohen :
 Keqeperdorimet
 Shitja e pasurise nen cmimmin e tregut dhe korrupcioni
 Vleresimi ex post I efekteve- duke nxjerre pervoja per proces te
metutjeshem
 Duke bere shitje publike dhe provokimin e sa me shume
bleresve (zgjedhja e ofruesit me te mire)
◦ Projekti I privatizimit perfshine gjithashtu:
 Etapat e privatizimit
 Strategjine e privatizimit te sektoreve te caktuar
 Metodat dhe modelet e vleresimit dhe
 Metoden e vleresimit te pasurise

13. ◦ Ka per qellim te siguroje mbeshtetjen materiale dhe
institucionale te reformes
◦ Krijimin e tregut te punes
◦ Reformen e sistemit te sigurimeve sociale dhe
shendetesore
◦ Sistemin e sigurimit personal
◦ Asistence sociale per te rrezikuarit

14. ◦ Perfshine sainimin e demeve nga gjendja e
shkaktuar pas vitit 1990
◦ Ristrukturimi I aktiviteteve te ekonomise ekzistuese
◦ Zhvillimi I iniciatives private (NVM)
◦ Politika makroekonomike – duke pershtatur
strukturat ekonomike sistemit dhe kerkesat e tregut
te jashtem
 Kjo politike stimulon aktivitetin e sektoreve qe
perballojne konkurrencen e jashtme
 Ky si kusht per rritjen e eksportit per tejkalimin e
problemeve te bilancit te tregut

15. ◦ Nenkupton modelin e ekonomise se hapur
◦ Krijon mundesi per zhvillimin e marrdhenieve me
boten e jshtme
◦ Inkuadrimin ne asociacione te ndryshme te
integrimeve rajonale, europiane dhe me gjere
◦ Ky integrim eshte kusht per perballimin e
problemeve te periudhes se tranzicionit

16. ◦ Bene identifikimin e nevojave dhe dhe sektoret ku mund
te perfshihet asistenca
 Ajo mund te jete:
 tekniko- financiare dhe organizative
 Per institucione dhe prjekte te fondacioneve nderkombetare
 Prioritetet e asistences ne fazen e tranzicionit jane:
 Aftësimi i një fondi kuadrash të cilët do të punojnë në
institucionet e sistemit ekonomik;
 Asistenca për konceptimin, zhvillimin dhe implementimin e
Projekteve të tranzicionit;
 Asistenca për zhvillimin e rrjetës mbështetëse të NVM;
 Asistenca për bashkëpunimin me institucionet financiare
ndërkombëtare;
 Asistenca për ristrukturimin dhe zhvillimin e sistemit të
edukimit;
 Asistenca në krijimin e kuadrit ligjor të domosdoshëm për
sistemin e ri ekonomik;

17. Rimëkëmbja e aktivitetit ekonomik dhe eliminimi i vatrave të
recesionit
Konsolidimi dhe ekuilibri ekonomik në kushtet e tranzicionit
Krijimi dhe stabilizimi i barazpeshës ekonomike në mes të
efikasitetit dhe zhvillimit social
Stabiliteti monetar, buxhetor, fiskal
Konsolidimi dhe ekuilibri i bilancit tregtar, të pagesave dhe
servisimi i borxheve
Krijimi i ekuilibrit zhvillimor dhe ekologjik.

18. ◦ Konkurrenca e tregut te jashtme dhe te brendshem
bene presion ne ristrukturimin e ekonomise
 Konkurrenca ne tregun e brendshme nxitet permes
rregullimit te:
 Monopoleve natyrore
 Prones publike
 Fenomienit te bankrotit
 Kufizimeve buxhetore dhe financiare
 Konkurrenxa e jashtme sigurohet permes:
 Liberalizimit te sistemit dhe politikes se marrdhenieve me
boten e jashtme

19. ◦ Liberalizimi I brendshem
 Krijon kornizat e detyrimit ekonomik
 Duke ngritur poziten konkurruese te subjekteve
permes faktoreve te tregut
 Krijimi I konkurrences nxitet edhe me aplikimin e
mekanizmave
 Monetar, fiskal, buxhetor, financiar dhe doganor
 Ne kete faze duhet te sigurohet mbeshtetje e
shoqerise
 Sidomos reduktimin e pakenqesive te punetoreve

20. ◦ Përbën boshtin kryesor për krijimin e stabilitetit
makroekonomik
◦ Nëpërmjet agregatëve monetar dhe mekanizmave tjerë
 ruhet stabiliteti valutor dhe sigurohet zbatimi i një politike të
zhvillimit ofensiv në Kosovës
◦ Kjo politikë mbeshtetet dhe zbatohet në kushtet:
 e konsolidimit të bilancit të tregtar
 të bilancit të pagesave dhe
 të servisimit të borxheve të jashtme
◦ Banka Qendrore ushtron ndikim rigoroz sidomos në
segmentin e e sasisë së parasë në qarkullim
 duhet të ruhet ekuilibri në tregun e parasë
◦ Disiplina financiare rigoroze dhe konkurrenca nga jashtë
sigurojnë një stabilitet monetar
 Ky sistem duhet të jetë kompatibil me sistemin fiskal
 Zbatimi i politikes së kursit real dhe rezervës devizore, duhet të
shprehet me ruajtjen e konvertibilitetit valutor

21. ◦ Politika buxhetore dhe fiskale paraqesin
mekanizma të rëndesishëm
◦ Përcaktohet piramida e përgjegjësive dhe e
kompetencave në qeverisjen e rrjedhave financiare
në ekonomi
◦ Gjatë zbatimit të menaxhmentit buxhetor kujdes të
veçantë duhet kushtuar eleminimit të ndikimeve
inflatore siç janë:
 financimi deficitar dhe
 problemi i deficiteve buxhetore
◦ Politika buxhetore duhet të harmonizohet me
politikën fiskale

22. ◦ duhet të jetë shprehje e një shkalle të konsideruar e
sistemit të liberalizimeve
 Ekonomia duhet ta sanksionojë orientimin e përhershëm për
hapje ndaj ndikimeve të tregut botëror
 Vetëm në hapje ndaj ndikimeve teknologjike dhe shkencore
◦ sistemi i ri ekonomik, institucionet dhe politika
makroekonomike
◦ zhvillimin e ardhshëm duhet ta mbeshtesin ne vendosjen
e një partneriteti me strukturë integruese në rajon dhe
në botë
◦ Me infrastrukturë të re ligjore mund të nxiten transferet
teknologjike dhe kapitale në forma të ndryshme në
ekonomi

23. ◦ Ka rëndësi në vendosjen e ekuilibrit ekonomik në kushtet e
zbatimit të reformave të tranzicionit
 Në fazën e parë duhet të eliminohet roli arbitrar i shtetit në rregullimin e
çmimeve dhe
 të eliminohen disparitetet ekzistuese
 Shkalla e liberalizimit të çmimeve duhet të trajtohet në kontekst të
liberalizimit të:
 pagesave me botën e jashtme,
 të këmbimit me botën e jashtme dhe
 të kursit devizor
 Në parim duhet të funksionojë formimi i lirë i çmimeve përveç te
monopolet natyrore dhe te veprimtaritë publike
 Duhet të shoqërohen edhe me mekanizma te subvencioneve sidomos
në:
 bujqësi,
 me fortësimin e funksioneve të rezervave të mallrave,
 regresimin e produkteve strategjike
 Duhet të bëhet pengimi i konkurrencës jolojale dhe spekulimeve në
treg.

24. ◦ Gjatë zbatimit të fazës iniciale të tranzicionit, duhet të
përfshihet:
 mbrojtja e tërë popullsisë, e sidomos e asaj pjese e cila do të
mbetet jashtë vendeve të punës
 Për zbatimin e kësaj politike është e nevojshme që të
ndërmirren këto aktivitete:
 Hartimi i programit social në nivel Kombëtar,
 Politika sociale të ketë karakter aktiv, të sigurojë
parakushte për punësim të ri,
 Sigurimi i mjeteve për rikualifikimin e të papunëve,
 Bartja e politikës dhe funksioneve sociale nga ndërmarrjet
në kompetencat e shtetit,
 Shteti të krijojë kërkesën e re për punësim në ndërmarrjet
e vogla dhe në punët publike,
 Krijimi i parakushteve për fillimin e biznesit të vogël.

25. Faza I Faza II
Mëkëmbja eko-
Politika Efikasiteti, stabilizimi
nomike, stabilizimi,
makroekonomik afatgjatë, rritja e
ekuilibri monetar,
e pandër-prerë
buxhetor dhe social
Konsolidimi dhe sta-
Pavarësia e Bankës
bilizimi i agregatëve,
Politika Qendrore, kontrolli i
partneriteti me
monetaro agregatëve në të
instucionet financiare
kreditore gjitha nivelet,
ndërkombëtare,
kamata reale
konvertibiliteti i valutës.

26. Menaxhimi efikas i ekuilibrit,
Eliminimi i deficiteve,
përshtatje me politikën
Politika buxhetore kontrolli i konsmit,
fiskale, likuiditeti i
ndikimi antiinflator
brendshëm.
Reforma fiskale,
Kufizime rigoroze në
efikasiteti në realizimin
financimin e shpenzimeve,
Politika fiskale e të hyrave publike,
harmonizimin me strukturën
zgjerimi i bazës fiskale,
fiskale të OECD, TVSH
ulja e normave

27. Ulja e kufizimeve
Kuantitative, Liberalizimi, kalimi nga
servisimi i borxheve, subvencionet monetare në
Politika e nxitjes
nxitja e eksportit me nxitës zhvillimor, ekuilibri
së eksportit
stimuj monetar, i bilancit tregtar dhe i
fiskal, format e larta pagesave.
të bashkëpunimit.
Krijimin e Përballimi i
Politika
konkurrencës, ristru- konkurrurencës së
investuese dhe
kturimi qeverisës, jashtme, ndërprerja e
ristrukturimet
financiar, prodhues. subvencioneve.

28. Redukuktimin e
dispariteteve, Harmonizimi i
Politika e liberalizimi, liberalizimit të
çmimeve përveç në çmimeve të importit,
monopol natyror, të kursit devizor.
shërbime publike.
Transformimi i
emergjencës në
Programet e
Politika sociale programe për
emergjencës
punësim të ri,
rikualifikimet.