Presentatie voor Gecoro Diepenbeek ivm samenhuizen.

1. Wonen met meer-waarde

2. Studiedag nieuwe woonvormen
Roland Kums
Samenhuizen vzw – Diepenbeek
12 december 2013

3. Samenhuizen vzw
Historiek :
2000
2010
2011
2013
Opichting vzw als vrijwilligersvereniging
Steun van de Koning Boudewijnsticting (Luchtkasteelfonds)
Subsidie als sociaal-culturele beweging (tot 2015, wellicht 2020)
ESF project Zelfontwikkeling gemeenschappelijk wonen (1 jaar)
Missie :
- platform en forum voor gemeenschappelijk wonen in ons land
- bijdragen aan de verscheidenheid aan woonopties
- de realisatie van projecten gemeenschappelijk wonen bevorderen
- verzamelen en ter beschikking stellen van kennis
- bijdragen aan een hiervoor ondersteunend en stimulerend beleid

4. Activiteiten
 Website en oproepjes
 Kennis verzamelen (infotheek)
en informatie verstrekken
 Media-aandacht verhogen
 Bezoeken en studiedagen
 Open Dag Samenhuizen
(3e zaterdag van mei)
 Onderzoek
stimuleren
 Publicatie « Knelpuntennota »
 Publicatie « Startgids voor Samenhuizers »
 Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België »
(met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)
 Politieke interesse opwekken
 Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent)
 Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure)
 Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)

5. Uitdagingen wonen & welzijn
* Bevolkingstoename → 330.000 bijkomende gezinnen
2030
* Gezinsverdunning en vergrijzing
•
Andere woningtypes nodig
* Bestaand aanbod
•
•
Woningen
Bouwgronden
Samenhuizen 12-2012
* Vlaanderen dichtbevolkt en versnipperd

6. Gevolgen voor het leefmilieu
en de woonkwaliteit
* Natuur en bos
•
speelruimte
* Waterbeheer
•
Aanleg en onderhoud rioleringen = 60% milieubudget!
* Waterkwaliteit
* Mobiliteit
•
•
Luchtkwaliteit
Verkeersonveiligheid
* Lawaai
* Klimaatverandering
energieverbruik

7. Inhoud
1. Wat is samenhuizen ?
2. Voorbeelden
3. Meerwaarde
4. Knelpunten
5. Bestaand beleid / wetgeving
6. Stimuleren van collectief wonen

8. Wat is samenhuizen?
samenhuizen, woongemeenschap, gemeenschappelijk wonen,
gemeenschapswonen, …
gemeenschapshuis, woongroep, friends-wonen,
groepswonen, centraal wonen, cohousing,
leefgemeenschap, …
ecovillage, woonerf, woonpark, gated community, compoundwonen,
quattrowonen, gedeeld wonen, solidair wonen, commune,
boerderijwonen woonwerkgemeenschap, begijnhof, …
serviceflat, begeleid wonen, woon- en zorghotel,
pensionwonen, opvangwonen, kangoeroewonen,
duplexwonen,
intergenerationeel wonen,
tandemwonen,
aanleunwonen, …
Samenhuizen = koepelterm alle vormen GW

9. Een waaier aan
mogelijkheden
insteek
achtergrond
visie
locatie
grootte van de
groep
karakter
eigenheid
combinatie met
zorg, kunst, cultuur,
(stads)landbouw,
workshops, natuur,
buurthuis, co-working,
autodelen
Saenhuizen 9-2013
mate van
gemeenschappelijkheid
leeftijden

10. Definitie gemeenschappelijk wonen
<<
Een woongemeenschap omvat personen,
verschillende gezinnen
uit
die
vrijwillig
in
met
bewust
betrokken
minder of meer
ruimtes delen
en
en
samen wonen
eigen beheer
sociale meerwaarde
bedoeling
>>
als

11. Types samenhuizen : twee basisvormen
traditioneel
wonen
centraal wonen en cohousing
woningdelen :
gemeenschapshuis
en woongroep

12. Types : A. Aparte huishoudens
APARTE HUISHOUDENS
autonome woonsten &gedeelde ruimtes
beperkte
gemeenschappelijke
ruimtes
uitgebreide
gemeenschappelijke
ruimtes
Centraal
Wonen
Cohousing
vanaf 3
units
vanaf
12 units
Beeld : hechte wijk
Beeld : mini-dorp

13. Types : B. huishouden samen
HUISHOUDEN SAMEN
privé kamers in een gemeenschap
huishouden
gedeeltelijk
samen
huishouden
volledig
samen
Woongroep
Leefgemeen schap
Beeld : post-studentenhuis
Beeld : klooster

14. Potentieel voor gemeenschappelijk wonen :
van niche naar mainstream
Peiling Universiteit Roskilde (DK, 2010):
interesse voor cohousing bij 32% van de alleenstaande ouders
Peiling Harris Interactive voor Gecina (F, 2011):
interesse voor gemeenschappelijk wonen bij 32% van de bevolking
(bij18-24jaar is dit 44%)
Peiling OIVO-CRIOC (B, 2010):
interesse voor huisdelen bij 23,6% van de bevolking
Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA, 2004):
interesse voor een cohousing-like setting bij 34% van de 50-65jarigen
Peiling ILIV Thuis-Trendrapport (B, 2013):
interesse om met meerdere gezinnen samen te wonen en ruimtes te delen
bij 32% van de totale bevolking
Stel interesse bij slechts 5% van de Vlaamse bevolking
= 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten
= 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen)

15. 2. voorbeelden
gemeenschapshuis en woongroep
Keimblatt
(Oostenrijk)
Laken (B)
Peninsula (USA)
Haniahof
(NL)

16. woongroep
Utopia - Haaltert
5 woonsten
tontine
volwassenen

17. woongroep
K73 (St-Agatha-Berchem)
4 bewoners
Samenhuren
jongvolwassenen
Andromeda (Woluwe)
5 bewoners - huur - senioren

18. Woongroep senioren : Abbeyfield (55+)
Entre Voisins
(Etterbeek, B)
Martin-Pêcheur
(Watermaal-Bosvoorde, B)
8 woonsten
8 woonsten

19. Woongroep / leefgemeenschap
Luchtkasteel, Doornik
12 bewoners

20. centraal wonen
De Haringrokerij
(Antwerpen)
11 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden

21. centraal wonen
De 3 Torekens
(Antwerpen)
8 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
Samenhuizen 19-9-2012

22. centraal wonen
Huiself (Lebbeke)
5 woonsten
centraal wonen

23. centraal wonen
La Placette, Wezembeek-Oppem
11 woonsten
centraal wonen

24. centraal wonen
Drie Huizen, Merksplas
3 woonsten
MINI-centraal wonen

25. centraal wonen
Biplan, Haren/Brussel
6 woonsten
centraal wonen
mede-eigendom

26. centraal wonen
CotéKanaL
(Brussel)
17 woonsten
centraal wonen
mede-eigendom
gemengde leeftijden

27. centraal wonen
De Molen van Rotselaar
12 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden

28. centraal wonen
Meerhem (Gent)
8 woonsten
mede-eigendom
verbouwde school
Samenhuizen 19-9-2012

29. cohousing
Trudeslund
(Denemarken)
33 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
Samenhuizen 19-9-2012

30. cohousing
Ecovillage Ithaca
Ithaca NY (USA)
2 x 30 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
3e fase
in aanbouw

31. cohousing
La Grande Cense (Clabecq, B)
22 woonsten
gemengde leeftijden
juridisch : mede-eigendom

32. cohousing
Vinderhoute (B)
17 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden

33. Retrofit cohousing
N-Street, Davis, CA
Wijk jaren '50, 3 slpk, 2 bdk

34. Retrofit cohousing
N-Street
1986 : eerste 2 woningen gekoppeld
1999 : erkenning 'planned
development'
2005 : nieuw common house
2013 : 19 woningen
50 volwassenen en 10 kinderen

35. Cohousing in combinatie met Beschut
Wonen
Wilde Rosen (Ahrensburg, D)
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
- 2 Cohousings (Wilde Rosen) :
25-tal units Noord en 25-tal Zuid
- 2 x Beschut Wonen (Die Robben) :
6 units geestelijke gehandicapten
6 units meervoudig gehandicapten
- Werk : tuinbouw, ateliers, horeca, …

36. 1
Dit is géén gemeenschappelijk wonen
Externe aanbieder
bvb. studentenhuis, opvangtehuis,
beschut wonen, rusthuis, service flats, …
Enkel gedeelde publieke ruimte
Enkel aankoop en/of bouwproces
collectief
Slechts 1 aspect, zonder
gemeenschappelijkheid
Woonerf
Peda
Serviceflats
Sociale woningbouw

37. 3. Meerwaarde van samenhuizen
voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu
praktisch
sociaal
ecologisch
maatschappelijk

38. Praktische meerwaarde
voor de bewoners
• delen van ruimte en middelen
(wasmachine, grasmaaier, atelier, …)
• tijdswinst (onderhoud, maaltijden, …)
• opvang kinderen (bijzonder voor
één-oudergezinnen)
• leren van elkaar (rolmodellen, kennis
en vaardigheden delen)

39. Sociale meerwaarde voor de bewoners
• samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen
verzuring,vereenzaming)
• steun, opvang, hulp
• gezamenlijke activiteiten
• grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle

40. Maatschappelijke meerwaarde
•
•
•
•
•
•
samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling
verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)
integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden
zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren
bewust burgerschap, democratie van onderaf
reconversie van bestaande gebouwen

41. Ecologische meerwaarde
• ecologisch verantwoord gebruik
van de ruimte, compact bouwen
Klassieke verkaveling vs. cohousing
beide 34 woonsten
(Cohousing Windsong, CA)
ruimtegebruik
verharding
rioleringen

42. Ecologische meerwaarde
• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie
• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik
• autodelen, Local Exchange and Trading System, …

43. 4. Knelpunten
Ben je moeilijkheden tegengekomen in de loop
van je project?
Centraal wonen
en cohousing : 90%
Gemeenschapshuizen
en woongroepen : 61%

44. Knelpunten
- Bekendheid, imago, …
- Site vinden en verwerven
grond / gebouw
- Ruimtelijke Ordening regelgeving
- Juridische structuren
- Financiering
ontwikkeling / bewoning
voor de startfase
voor het betrekken van lagere inkomens
- Groepsvorming en groepsproces
- Rol van de overheid : o.a. * federaal voor sociaal statuut
* vlaams voor financiële ondersteuning
* lokaal voor faciliteren van projecten
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
- Statuut medebewoner : (studie Solidair Wonen 2012)
indien samenwonend  vermindering van uitkering
voor leefloon, werkloosheidsuitkering, ziekte en invaliditeit

45. 5 Huidig beleid / wetgeving
– decreet zorgwonen
– decreet kamerwoningen / gemeenschapshuizen voor studenten
(nu geïntegreerd in Vlaamse wooncode)
– resolutie Vlaams Parlement 2009
– Pilootprojecten Wonen

46. Samenhuizen in het (lokaal) beleid - kader
Vijf krachtlijnen
1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen
en lokale inspraak
2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen
3. Informeer over gemeenschappelijk wonen
4. Organiseer samenwerking en overleg rond
gemeenschappelijk wonen
om concrete maatregelen uit te werken
5. Lanceer een pilootproject in je gemeente
met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten

47. 3
Bouwstenen lokaal beleid
1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap,
samenwerking, delen en lokale inspraak
buurtfeest
vb : - bevorder buurtfeesten, speelstraten, …
- creëer woonerven
- promoot het tuindelen
- onderteken het Samenhuizen Charter
leefstraat
wijkrestaurant
woonerf
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
speelstraat

48. Bouwstenen lokaal beleid
3
Tuindelen
tuindelen - 8 units
premie stad hasselt
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
Het Samenhuizen
Charter

49. 3
Bouwstenen lokaal beleid
2. Gemeenschappelijk wonen in gemeentelijk beleid en organisatie
vb : - opnemen in de Beleids- en BeheersCyclus (BBC)
- vorming ambtenaren (presentaties, studiereis, …)
- aanduiden 1 ambtenaar als aanspreekpunt
Beleid ::afstemming R.O.,
Beleid afstemming R.O.,
Huisvesting, Welzijn, Mobiliteit,
Huisvesting, Welzijn, Mobiliteit,
…
…
presentaties
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
studiereis (NL, D, DK, …)  DK 29/5 - 2/6/2014

50. Bouwstenen lokaal beleid
3
3. Promoot gemeenschappelijk wonen bij de bevolking
vb : - infomomenten voor de bevolking.
- goed geïnformeerd centraal loket (bvb via woonkantoor)
- info via gemeenteblad, website en woonloketten
- Open Dag Samenhuizen (17 mei 2014)
Samenhuizen 9 - 12 - 2013

51. Bouwstenen lokaal beleid
3
4. Werk samen en overleg
rond gemeenschappelijk wonen
vb : - duidelijke richtlijnen over opsplitsen van woningen
- overleg rond sociaal statuut samenwonenden (OCMW, …)
- opmaak of herziening van verordening, RUP
19-11-2013 ~ In Gent zijn de regels van het
OCMW geactualiseerd. Er is nu een duidelijke
afbakening tussen ‘kamerwonen’ en ‘kostendelend
samenwonen’, dat voortaan samenhuizen heet.
Kamerwonen kan voortaan ook in een traditionele
éénsgezinswoning. Het is goed dat hiervoor
concretere criteria aangereikt worden, dit biedt zowel
maatschappelijk assistent als cliënten meer houvast.
(OCMW Gent, nov 2013)
In het hospita-systeem zou het worden toegelaten dat een
eigenaar-bewoner een kamer verhuurt aan een persoon
(studenten, kwetsbare groepen),
losgekoppeld van de min. opp.ervlakte 250 m² voor een
niet-opdeelbare woning volgens het bouwreglement, en
losgekoppeld van het Kamerdecreet.
(Suggestienota Lokaal Sociaal Beleid Gent, 2009).
Art. 4. § 1.
25° Solidaire woning : woning die berust op een solidair
levensproject (…) dat is opgenomen in een schriftelijke
verbintenis (…) waarin verscheidene gezinnen verblijven
(waarvan minstens één voldoet aan (…)
inkomensvoorwaarden (…), die er elk beschikken over een
of meerdere exclusief door hen gebruikte privéruimten en
minstens één gemeenschappelijke levensruimte. (…)
26° Intergenerationele woning : gebouw met minstens
twee woningen, waarvan er één wordt betrokken door een
persoon ouder dan vijfenzestig jaar en waarbij de
gezinnen wederzijdse diensten verlenen die zijn
opgenomen in een schriftelijke verbintenis (…)
(Brusselse Huisvestingsordonnantie, juli 2013)
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
Het vermeerderen van wooneenheden werkt
kernversterkend (…) Woningopsplitsing kan leiden tot
een grotere leefbaarheid. (…) Rekening houdend
met het plaatsgebrek in de rusthuissector, kan het
een alternatief vormen. (…) Het opsplitsen van grote
woningen naar kleinere woonentiteiten zorgt dat het
aanbod voor alleenstaanden, kleine en jonge
gezinnen toeneemt. (…) woningopsplitsing biedt ook
oplossingen voor de herbestemming van erfgoed en
leegstaande hoeves. (…)
In Vlaanderen zijn er al een aantal gemeenten die
met een verordening rond woningopsplitsing werken.
(Woningopsplitsing, Stebo Provincie Limburg 2011)

52. 3
RUP,
verordening
Landen (RUP)
Hoeilaart RUP
‘Opsplitsen grote woningen buiten de
kern’ (openbaar onderzoek dec’13)
<< minstens 1000 m³ (…) het pand
kent een waardevol karakter >>
<< Hoofdbestemming :
Meergezins-woningen.
Nevenbestemmingen : Maximaal één
kantoor- en/of praktijk-ruimte (…) ;
Kleinschalige verblijfs-accommodatie
met een maximum van 6 kamers (…).
Het waardevol karakter (…) dient
bewaard te blijven >>
Zemst, RUP Molenveld
<< Concreet deelt het RUP de
gemeente op in zones waarin
meergezinswoningen in de
toekomst nog kunnen worden
gerealiseerd, en zones waar
dat niet mogelijk zal zijn.
In zones waar dat niet
mogelijk zal zijn, kan een
uitzondering verkregen
worden voor een aantal
panden die opgenomen zijn in
de inventaris van bouwkundig
erfgoed en die in aanmerking
komen voor opdeling voor
zorgwonen en cohousing
en voor andere
ontwikkelingen via een
gebiedsgericht RUP. >>
Londerzeel,
RUP het Klemen Dorp
<< Dichtheid en gabariet (i.p.v.
één of meergezinswoningen) >>
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
<< meergezinswoningen zijn niet
toegela-ten, tenzij in het kader van een
duurzaam woonproject (bv. cohousing,
…). >>
Boechout RUP
RUP Zonevreemde woningen Landen:
oplossing voor vierkantshoeves.
De stad heeft zelf een inventaris opgemaakt
van alle zonevreemde gebouwen.
Bij de afweging wordt er een onderscheid
gemaakt naar gelang de kwetsbaarheid van
een gebied, de eigenheid van een gebied of
de interactie met bestaande woongebieden.
Voor de waardevolle gebouwen behoort
een herbestemming tot meergezinswoning
tot
de mogelijkheden.
(uit : Woningdelen, Prov.VL-Brabant, 2009)

53. Bouwstenen lokaal beleid
3
5.a. Ondersteun startende projecten
vb : - ondersteuning vanuit gemeentelijk loket :
opstellen van bouwdossiers, expertise, adviezen, …
- ondersteuning aan een groep of regio-kern : promotie,
vergaderlokaal, logistiek, studie, …
- ‘retrofit cohousing’ initiatieven ondersteunen
ruimtelijke ordening, huisvesting
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
Regio-Kern Brugge, infosessie 11-2013

54. cohousing zones
Vauban
(Freiburg, D)

55. cohousing zones
Trekroner (Roskilde DK) heden 10 projecten
Samenhuizen 17-8-2012

56. Pilootproject Tolhuislaan Gent
Samenhuizen 17-8-2012

57. Projectoproep door een stad :
Tolhuislaan
Gent
6 woonsten - nieuwbouw
centraal wonen – open naar wijk
AGSOB Gent
Autonoom Gemeentelijk
Stadsontwikkelingsbedrijf Gent,
Samenhuizen vzw
Gemeenschappelijk wonen
Vlaanderen
Bond Beter Leefmilieu & Samenhuizen
Start Studienamiddag
28-1-2014
= begeleiding van 5 steden en gemeenten
bij het lanceren van een projectoproep voor
gemeenschappelijk eco-wonen
door uitwisseling van kennis en ervaring
door het aanbieden van relevante informatie,
en door trajectbegeleiding en -advisering.
Samenhuizen 9 - 12 - 2013
Gemeenschappelijk Eco-wonen

58. Bedankt voor de aandacht
www.samenhuizen.be