Dihet fakti se në mes të tri shteteve si Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia, nuk ekzistojnë dallime drastike sa i përket fesë dhe gjuhës, përveq që në Maqedoni flitet gjuha maqedonase dhe popullsia maqedonase i përket më shumë fesë ortodokse. Dallimet që mund t’i hasim në bërjen biznes në këto shtete janë te pakta. Këto shtete janë shtete jo shumë të zhvilluara, të mos themi se gati të pazhvilluara, gjë që ndikon në përshtatjen e domosdoshme të marketingut në rajon, me qëllimin që të zhvillohen pak a shumë kompanitë e ndryshme dhe të marrin hapa zhvillimor në kuadër të ekonomisë vendore dhe asaj rajonale.

1. Gjuha dhe
besimi fetar
në marketingun
rajonal

2. PËRMBAJTJA
1. HYRJE
2. GJUHA
2.1. Gjuha në Rep. e Kosovës
2.2. Gjuha në Rep. e Shqipëris dhe Rep. Maqedone
3. BESIMI FETAR
3.1 Popullsia sipas religjionit në vendet në rajon
3.2 Influenca e fejës në produkte dhe në marketing
4. STATISTIKAT EKONOMIKE NË RAJON
5. PËRFUNDIMI

3. HYRJE
Para se një kompani të vendos të bëhet rajonale, ajo duhet të marrë
parasysh një numër të faktorëve të veqantë në mjedis ndërkombëtar
të marketingut. Këta faktorë janë shoqërorë, kultororë, politikë,
ligjor,ekonomik, teknologjik, të gjuhës dhe përkatësisë fetare.
Mjedisi social-kultoror përbehet nga normat, zakonet, qëndrimet e
sjelljet,kuptimet dhe pritjet, stilet e jetës, traditat e ndryshme të cilat
paraqiten si kufizim apo përparësi për ndërmarrjen .
Menaxherët duhet ta njohin rajonin, të mbledhin informata për rajonin
me qëllim që të aftësohen me dukuritë që e rrethojnë rajonin. Për të
realizuar këtë duhet, ata duhet të kenë sisteme informative të forta,
të cilat vazhdimisht do t’i ndjekin ndryshimet në rajon dhe në bazë të
këtyre informacioneve ata do të sjellin vendime për sjelljen e
ndërmarrjeve në rajon.

4. HYRJE

5. GJUHA
Gjuha gjendet kudo në komunikim ndërnjerëzor. Pasi që gjuha është
tipar themelor I njeriut dhe në radhë të parë shërben në komunikim,
atëherë njeriu është qenie komunikimi.
Gjuhët janë 1) trashëgimi kulturore, me prejardhje shoqërore; 2) janë
produkte të veprimtarisë se komunikimit, në të cilën kanë marrë
pjesë brezat e mëparshëm. Pra, gjuhët varen nga historia dhe
ligjërimi, nga biologjia.3) Gjuha është abstraktim, një teori kolektive
që e ka realitetin tek individët pjesëtarë të kolektivit. 4) Gjuha është
botëvështrimi mënyrë se si një bashkësi folësish e strukturojnë
përvojën njerëzore.

6. GJUHA
• Qfarë ndikimi ka njohja e gjuhës në biznesin
rajonal :
1.Gjuha ndihmon në mbledhjen dhe vlerësimin e
informacionit ;
2. Gjuha mundëson lidhje me shoqërinë vendase;
3. Aftësitë gjuhësore sa vijn e bëhen më të
rëndësishme në komunikimin e kompanisë, si
brenda saj, ashtu edhe me bashkëpunëtorët ;
4. Gjuha të jep më tepër se sa mundësi për të
komunikuar .

7. Gjuha në Republikën e Kosovës
• Grupet Etnike:
- Shqiptarë 92 %
- Serb 5.3 %
- Grupet tjera etnike 2.7 %
• Gjuhë zyrtare në Republikën e Kosovës janë Gjuha
Shqipe dhe Gjuha Serbe.
• Gjuha Turke, Boshnjake dhe ajo Rome kanë statusin e
gjuhëve zyrtare në nivel komune ose do të jenë në
përdorim zyrtar në cilindo nivel në pajtim me ligj.

8. Gjuha në Republikën e Shqipërisë
dhe në Republikën Maqedone
• Në Republikën e Shqipëris 98% e popullsis janë të
deklaruar se gjuhë të nënës e kanë – gjuhën shqipe (si
gjuhë primare që flitet në familje).
• Pakica tjera kombëtare në Rep. e Shqipërisë janë
grekët, romët, vllehët, malazezët e maqedonasit.
•
Në Maqedoni, 64% e popullsis janë maqedonë, 25%
shqiptarë, kurse 11% e përfshijn popujt turqit, romët,
serbët, bosnjakët etj.
• Gjithashtu edhe në gjuhë statistikat janë të njejta, ku
66% flasin gjuhën maqedone, ndërsa 25% gjuhën
shqipe.

9. BESIMI FETAR
Feja ka një ndikim të madh në marketingun rajonal, si dhe
biznesin në përgjithësi, që pasqyrohet te qëndrimi dhe
sjellja e një kulture kundrejt sipërmarrjes, konsumimit
dhe organizimit social. Ky ndikim ndryshon në varësi të
doktrinave fetare dominuese në një vend.
Menaxherët ndërkombëtar duhet të kenë njohuri jo vetëm
rreth besimeve të ndryshme, por edhe mbi ndryshimet
midis besimeve.

10. Popullsia sipas religjionit në
vendet në rajon
• Në Kosovë 90% e banorëve i përketasin fesë
islame, 6% fesë ortodokse dhe pjesa e mbetur
fesë katolike.
• Në Shqipëri 56,70 % e banorëve janë
myslimanë, 10,03 % katolikë dhe 6.75 %
ortodoksë.
• Kurse në Republikën Maqedone, Feja
Ortodokse, është religjioni më i përhapur me
64%, kurse me një përqindje prej 0.3% është
krishterizëmi. Feja myslimane është 33.3% e
përhapur, ku shumica prej tyre janë shqiptarë,
turqi dhe boshnjakë

11. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING
• Shumë lloje të produkteve dhe shërbimeve, si në botë
edhe këtu në rajon cilësohen si produkte kontraverse
kur shfaqet reklamimi i tyre.
• Përfshir këtu : cigaret, alkoholi, kontraceptivët,
veshjet e brendshm, etj.
• Në fejën islame përpos këtyre produkteve hyn edhe
produktet me përmbajtje të mishit të derrit, këta të
fundit e cilësojn shumë ofenduese reklamimin e tyre, si
dhe rreptësisht të ndaluar konsumimin.

12. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING
Tek sherbimet janë :
• abortimi,
• sterilizimi,
• sëmundjet veneriane (sëmundjet seksualisht të
transmetueshme),
• sëmundjet mentale,
• fekondimi artificial, etj.

13. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING
Në vazhdim do paraqesim një tabel ku i kemi diferencue
produktet dhe shërbimet në katër grupe:
• I. Produktet e lidhura me gjinin: prezervativët,
kontraceptivët femrorë, produktet e higjienës për
femërat, veshjet e brendshme për mashkuj/femëra. etj.
• II. Grupet sociale/politike : partit politike, grupet
ekstremiste racore, armët dhe armatimet, konfesionet
(lutjet e ndryshme) fetare, shërbimet funerale etj.

14. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING
• III. Produktet adiktive : alkoholi, cigaret, bixhozi, etj.
• IV. Produktet për shëndet dhe kujdes : programet për
humbje peshe, sëmundjet sexuale, etj).

15. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING
Produktet e
lidhura me gjinin
Grupet sociale/politike Produktet adiktive Produktet për
shëndet dhe kujdes
Intensiteti i ulët i
besimit
Muslimanët 1.5 3.0 2.8 2.1
Katolikët 2.0 3.2 2.7 2.0
Intensiteti i lartë i
besimit
Muslimanët 2.7 3.7 3.6 2.4
Katolikët 2.2 3.2 2.8 2.1
Sqarim: vlerat që janë në numëra paraqesin : 1 = nuk është ofendues, 5= ekstremisht
ofendues. Në kët rast janë dy intensitete të ndryshme të fejëse, i ulët dhe i lartë.

16. INFLUENCA E FEJËS NË PRODUKTE DHE NË MARKETING

17. STATISTIKAT EKONOMIKE DHE DEMOGRAFIKE
St. Ekonomike GDP (PPP) Papunësia Papunësia
(15-24vjet)
Inflacioni Paga
mesatare
Rep. e
Kosovës
$13.59miliard
(2012)
45.3% (2011) 73% (2011) 8.3% (2011) 272euro
Rep. e
Shqipëris
$26.54miliard
(2012)
13.3% (2012) 27.2 % (2012) 2% 380euro
Rep.
Maqedone
$22.22miliard
(2012)
31.3% (2012) 55.3% (2012) 3.1% 340euro

18. STATISTIKAT EKONOMIKE DHE DEMOGRAFIKE
St. Demografike Popullsia Mosha mesatare Popullsia në
kryeqytet
Rritja e
popullsis
Rep. e Kosovës 1,8milion banorë
(2013)
27.4 vjet (2013) 198.000 (2013) - -
Rep. e Shqipëris 3 milion banorë
(2013)
31.2 vjet (2013) 419.000 (2013) 0.29% (2013)
Rep. Maqedone 2 milion banorë
(2013)
36.5 vjet (2013) 480.000 (2009) 0.22% (2013)

19. PËRFUNDIMI
• Një biznes për të vepruar në rajon e bën të rëndësishëm,
zgjedhja e duhur e llojit të biznesit, krijimi i një
strategjie korrekte, projektimi dhe zhvillimi i
infrastruktures korrekte dhe përdorimi i burimeve
korrekte.
• Ndërmarrja, e cila vendos të veprojë në ndonjërin treg të
rajonit duhet të mendojë se si do ti pranojnë ato shtete
produktet dhe shërbimet e tyre. Forcat që e
përcaktojnë dallimet në nevojat e konsumatorëve mund
të jenë : ndikimet demografike, ndikimi i stilit të jetës
dhe sjellja e produktit.

20. PËRFUNDIMI
• Dihet fakti se në mes të tri shteteve si Kosova, Shqipëria
dhe Maqedonia, nuk ekzistojnë dallime drastike sa i
përket fesë dhe gjuhës, përveq që në Maqedoni flitet
gjuha maqedonase dhe popullsia maqedonase i përket
më shumë fesë ortodokse.
• Dallimet që mund t’i hasim në bërjen biznes në këto
shtete janë te pakta. Këto shtete janë shtete jo shumë të
zhvilluara, të mos themi se gati të pazhvilluara, gjë që
ndikon në përshtatjen e domosdoshme të marketingut në
rajon, me qëllimin që të zhvillohen pak a shumë
kompanitë e ndryshme dhe të marrin hapa zhvillimor në
kuadër të ekonomisë vendore dhe asaj rajonale.

21. LITERATURA
• Agjencia e Statistikave të Kosovës, esk.rks-gov.net
• INSTAT, instituti i statistikave në Shqipëri, http://www.instat.gov.al.
• State Statistical Office of the Republic of Macedonia. CIA – The
World Factbook,
https://www.cia.gov/library/publications/the-ëorld-factbook/geos/mk.html
• Internet, http://www.indexmundi.com/factbook/countries
• The Terpstra and Sarathy Cultural Framework (2000),
http://www.marketingteacher.com/lesson-store/lesson-international-
marketing-culture.html.
• M.R.Czinkota, I.A.Ronkainen, M.H.Moffet, “ Biznesi
Ndërkombëtar”
• Doc. Dr. Izet Zeqiri, “Menaxhmenti”, Tringa design, Tetovë.

22. Punuan:
Ndriçim Smërqaku
Xhejlane Vokshi
Shota Ramadani