2. Panimula
•Oktubre, 1887 – Nagsimulang magsulat sa
Calamba habang nagsasanay ng medisina.
•1888 – Gumawa ng ilang pagbabago sa
banghay (plot) sa London.
3. •Sumulat pa ng ilang kabanata sa Paris at Madrid.
•29 ng Marso, 1891 – Natapos ang manuskrito sa
Biarritz.
•3 na taon.
4. KASALATAN SA GHENT
•5 ng Hulyo, 1891 – Mula Brussels patungo
sa Ghent.
•Ghent – isang kilalang siyudad-unibersidad
sa Belhika.
5.
6.
7. Dahilan ng Paglipat sa Ghent
•Ang pamumuhay ay ‘di hamak na mas mababa
•Ang halaga ng pagpapalimbag ay mas mababa
kaysa Brussels
•Upang makaiwas sa panghahalina ni Petite Suzzane
8. •Sa Ghent – natagpuan niya sina
EDILBERTO EVANGELSITA
JOSE ALEJANRO
9. Ang dalawang ito ay kapwa mag-aaral ng
inhenyeria sa kilalang Universidad de Ghent.
10. •Dahil sa limitadong salapi, nanirahan ni Rizal na
may mababang paupa, naging kasama niya sa
bahay si Jose Alejandro.
•Masinop sa pamumuhay.
•Mga pangunahing pangangailangan lamang na
natutugunan.
•Sila na mismo ang naghahanda ng agahan.
11. Ang pamumuhay nila ayon kay Alejandro;
•Sapat lamang ang kwarto para sa panuluyan at
agahan.
•Si Rizal ang nakaisip na sila nalamang ang
maghahanda ng kanilang agahan.
12. •Si Rizal din ang bumili ng tsaa, asukal, alkohol, at
isang latang biskwit.
•Ang biskwit ay sapat lamang para sa tatlumpung
araw – at ito ay kanila pang hinati-hati.
13. •Sa unang dalawang araw naging sapat ang rasyon
ni Alejandro.
•Nang maging kapos ito sa ikatlong araw, pinahiram
siya ni Rizal sa kanyang rasyon.
17. •Paunang pondo - 200 mula kay Basa mula kay
Rodriguez Arias.
•Mula sa mga sipi ng SUCESOS ni Morga na
ibinenta sa Maynila.
•Paubos na at kailangan ng mas malaking halaga.
18. •Hulyo, 1891 – Sumulat si Rizal kay Basa
•Nilalaman ng sulat ang kalagayan ni Rizal at kung
gaano nito labis na kailangan ang salapi.
•6 ng Agosto - Inihinto ang paglilimbag.
20. •Naging kalbaryo muli ni Rizal ang sinapit niya
sa pagpapalimbag ng Noli.
•Kamuntikang ipalamon sa apoy ang
manuskrito ng El Fili.
21. •Nalaman ni Valentin Ventura ang suliranin
ni Rizal.
•Mula sa pondo ito, nagpatuloy ang
paglilimbag sa El Fili.
22. Nailabas na rin sa Imprenta ang El Fili
•18 ng Setyembre, 1891
•2 kopya ang ipinadala sa Hongkong para kina
Basa at Lopez.
•Ang orihinal na manuskrito ay ibinigay kay V.
Ventura na may kasama pang lagda niya.
24. •Pinapurihan ng mga Filipinong makabayan.
•La Publicidad – isang pahayagan sa Barcelona.
•Ang estilong orihinal ng nobela ay
“maihahalintulad lamang kay Alexander Dumas” at
maaring maging “modelo at mahalagang yaman
sa mga kasalukuyang dekadenteng panitikan ng
Espanya.”
25. •El Nuevo Regimen- nagserye ang nobela sa mga
isyu nito noong Oktubre, 1891.
•Nilulan sa malalaking kahon na gawa sa kahoy
upang dalhin sa Hongkong.
•Nakumpiska at nawala ang lahat ng aklat.
•Iilan ang natira sa Ghent – 400 pesetas bawat
kopya.
27. •Salamin na hindi parin nalilimutan ni Rizal ang
kabayanihan ng tatlong paring martyr.
•Gom-Bur-Za – Ginarote sa Bagumbayan noong 17
ng Peb, 1872.
28. A LA MEMORIA
de los Presbiteros, don Mariano GOMEZ (85 anos),
don Jose BURGOS (30 anos)
y don Jacinto ZAMORA (35 anos).
EJECUTADOS EL PATIBULO DE BAGUMBAYAN
EL 28 de Febrero de 1872.
29. •Liban kay Rizal, wala pang bayani ang
nakapagsulat ng ganito kadakilang pagkilala
sa kapwa bayani.
30. PAGTUTUWID SA KASAYSAYAN
•Ayon kay Rizal
•28 ng Pebrero
•Gomez – 85 anyos
•Burgoz – 30 anyos
•Zamora – 35 anyos
•Kawastuhan
•17 ng Pebrero
•73 anyos
•35 anyos
•37 anyos
32. •Sulat kamay ni Rizal.
•Filipiniana Division ng Bureau of Public Libraries sa
Maynila.
•Binili ng Pamahalaang Filipino kay Valentin Ventura.
•SRP. 10, 000, 00.
•Binubuo ng 279 na pahina ng mahabang pirasong
papel.
33. •Pagwawasto ng may akda sa kabuuan ng
manuskrito.
•Iilang pahina lamang ang binago.
•PAUNANG SALITA at ang BABALA – hindi isinama
upang makabawas sa halaga ng pagpapalimbag.
34. PAUNANG SALITA
• Lagi na lamang tayong natatakot sa multo ng
pilibusterismo na dahil lamang sa pagsasalaysay ng
isang tagapag-alaga ay naging positibo at totoong
nilalang, na sa ngalan pa lamang (sa pagkakait nito ng
ating katahimikan) ay gumagawa na tayo ng
napakalaking kathang kuwento nang sa gayon ay hindi
makatagpo ang kinatatakutan...
Europa, 1891
Ang May -akda
35. BABALA
•Sasayangin nila ang kanilang panahon
sa pagtuligsa sa aklat na ito sa
pamamagitan ng paghawak sa mga
walang kuwentang bagay, o silang may
ibang kadahilanan, ay magsisikap na
tuklasin dito ang humigit- kumulang na
hayag ng katauhan...
36. Inskripsyon sa Pahina ng Pamagat
•Ang pahina ng pamagat ng El Fili ay nagtataglay
ng inskripsyon.
•Inskripsyon – nakaukit
•Ferdinand Blumentrit
•Hindi matatagpuan sa ibang edisyong salin sa
Ingles.
37. Sinasaad ng Inskripsyon
•Madaling ipalagay na ang isang rebelde (pilibustero) ay
lihim na umaakit sa liga ng mga panatiko ng mga prayle
at mga paurong nang sa gayon, wala man sa loob na
sumunod sa mga panunulsol, ay dapat nilang panigan at
paigtingin ang patakarang sumunod lamang sa iisang
layunin; ang maipalaganap ang mga kaisipan ng rebelyon
sa kabuuang haba at lawak ng lupain, at mahikayat ang
bawat Filipino sa paniniwalang walang katubusan liban sa
separasyon mula sa Inang Bayan.
38. Buod ng El Filibusterismo
•Kadugsong ng Noli Me Tangere
•Kaunti ang katatawanan
•‘di-gaanong kakikitaan ng ideyalismo
•Lalong ‘di masyadong romantiko gaya ng N.M.T
•Mas rebolusyunaryo
•Mas kalunos-lunos kaysa N.M.T
40. Simoun
Ang mapagpanggap na mag-aalahas na
nakasalaming may kulay
Isagani
Ang makatang kasintahan ni Paulita
Basilio
Ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni
Juli
41. Kabesang Tales
Ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay- ari
ng lupang sinasaka na inaangkin ng mga prayle
Tandang Selo
Ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang
sariling apo
Ginoong Pasta
Ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning
legal
42. Ben-zayb
Ang mamamahayag sa pahayagan
Placido Penitente
Ang mag-aaral na nawalan ng ganang mag-
aral sanhi ng suliraning pampaaralan
Padre Camorra
Ang mukhang artilyerong pari
43. Padre Fernandez
Ang paring Dominikong may malayang
paninindigan
Padre Florentino
Ang amain ni Isagani
Don Custodio
Ang kilala sa tawag na Buena Tinta
44. Padre Irene
Ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng
Akademya ng Wikang Kastila
Juanito Pelaez
Ang mag-aaral na kinagigiliwan ng mga
propesor; nabibilang sa kilalang angkang may
dugong Kastila
Makaraig
Ang mayamang mag-aaral na masigasig na
nakikipaglaban para sa pagtatatag ng Akademya
ng Wikang Kastila ngunit biglang nawala sa oras
ng kagipitan.
45. Sandoval
Ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig
sa ipinaglalaban ng mga mag-aaral
Donya Victorina
Ang mapagpanggap na isang Europea ngunit
isa namang Pilipina; tiyahin ni Paulita
Paulita Gomez
Kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay
Juanito Pelaez
46. Quiroga
Isang mangangalakal na Intsik na nais
magkaroon ng konsulado sa Pilipinas
Juli
Anak ni Kabesang Tales at katipan naman
ni Basilio
Hermana Bali
Naghimok kay Juli upang humingi ng
tulong kay Padre Camorra
47. Hermana Penchang
Ang mayaman at madasaling babae na
pinaglilingkuran ni Juli
Ginoong Leeds
Ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal
sa perya
Imuthis
Ang mahiwagang ulo sa palabas ni G. Leeds
49. NOLI ME TANGERE
•Romansa
•Akda na nanggagaling sa puso
•Aklat na mayroong pakiramdam
•Mayroong kasariwaan.
•May kulay, katatawanan, kagaangan, liwanag,
at talas ng isip.
•64 kabanata
51. Di-Natapos na Ikatlong Nobela
• 22 ng Setyembre, 1891 – Sumulat kay Blumentrit na
sinasabing nais niyang magsulat ng nobela.
• Hindi magiging politikal kundi etika ang magiging
pangunahing diwa.
• 18 ng Oktubre, 1891 – sakay ng barkong MELBOURNE
mula Mersailles patungong Hong Kong.
52. •Sa paglalakbay ay sinimulan niya ang
pagsulat sa ikatlong nobela.
•Layon nito ang mga mambabasang
tagalog.
•Pinagpatuloy sa Hong Kong – ngunit hindi
natapos.
53. •Tagalog – Hindi angkop para sa
panitikan.
•Walang pamagat ang ikatlong nobela.
•44 na pahinang sulat kamay.
54. •33 sentrimento x 21 sentrimentro
•Nananatili ang manuskrito sa Bureau of Public
Libraries
•Kamandag – bida ng nobela
•Mula sa lahi ni Lakan-Dula – huling hari ng Tondo
55. •Ninais na muling maibalik ang nawalang
kalayaan ng kanyang mga ninuno.
•Swerte at hindi natapos – iskandalo at
paghihiganti ng mga Espanyol
56. Iba pang ‘di-natapos na Nobela
•Makamisa
•Isang nobelang tagalog
•Isinulat gamit ang istilong mapanundyo
•Hindi kumpleto at mayroong 2 kabanata
•20 pahina
57. Dapitan
•Nakasulat sa istilong ironiya at wikang Espanyol
•Sinulat nang siya ay nasa Dapitan upang
maipakita ang pamumuhay at kagawiaan ng
bayang ito
•8 pahina
58. Nobela tungkol sa buhay sa Pili
•Isang bayan sa Laguna
•147 pahina
•Walang pamagat.
59. Nobela tungkol kay Cristobal
•Isang estudyanteng Filipinong kababalik lamang mula
Europa.
•34 na pahina
•Nagsisimula sa dalwang kwaderno
•Unang kwaderno – 31 pahina
•Ikalawang kwaderno – 12 pahina
•Nakasulat din sa wikang espanyol
•Mayroong istilong ironiya
60. Sanggunian
• Zaide, Gregorio F at Zaide, Sonia M. Jose Rizal, Buhay, mga
ginawa, at mga sinulat ng isang henyo, manunulat, siyentipiko,
at pambansang bayani. 2015. Zaide house, 24 Pittsburgh st.,
Silangan Cubao, Quezon City Philippines.
• http.slideshare.com