SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 19
Downloaden Sie, um offline zu lesen
La intervención educativa con el
             alumnado con TDAH:



                        Una visión desde la
                        práctica II




                                CREE PINTOR MARTIN SAEZ




  Una visión desde la práctica


¿Por   qué tratar el tema de conducta?
“Estrategias de base” para afrontar la
conducta
Técnicas utilizadas
 Bibliografía
Correlatos más frecuentes:

  - Trastorno de conducta oposicionista
  - Trastornos afectivos
  - Ansiedad
  - Problemas de lenguaje
  -Dificultades de aprendizaje.
                                              Miranda, Roselló, Soriano 1998




                                                                 CREE PINTOR MARTIN SAEZ




 Correlatos más frecuentes:

-Trastorno oposicionista-desafiante           (44%, según Roselló, Amado
y Bo,2000)

- La concurrencia del TC o del TOD se ha estimado entre
el 15 [4] y el 60% [5] en niños con TDAH. (E. Rigau-Ratera,C.
García-Nonell, J. Artigas-Pallarés, en Rev. Neurol2006)




                                                                 CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Ayudas para potenciar : atención,
   aprendizaje, seguimiento de las normas




            Alumno 1                                                      Alumno 2
            Tienen en común: edad, nivel, diagnóstico, medicación,
            centro, implicación de la familia
            No tienen en común: tutora, historia familiar




                                                                       CREE PINTOR MARTIN SAEZ




    Ayudas para potenciar : atención,
    aprendizaje, seguimiento de las normas

Estrategias de su tutora                                              Estrategias de su tutora
Expresión oral ni delante del alumno, ni de compañeros ni de          “Mira otra vez se porta mal, ha
profesores                                                            hecho tal trastada…”(da igual
Habla con él, deja que explique la situación conflictiva e intenta    quien está delante).
razonar.                                                              Lo riñe
Actividades adaptadas (apoyo visual en actividades, textos cortos a   Lo sitúa el último para que no
leer en alto…)                                                        mire para atrás todo el rato.
Le situa cerca de su mesa                                             Las actividades son las mismas
Ha colgado mochila de su mesa para que ésta no se mueva               que las de sus compañeros, solo
constantemente dada su inquietud motora                               que el hace la mitad (nunca las
Agenda (con el tiempo se ha hecho responsable de su cuidado)          acaba)
Material escolar lo controla la tutora (nunca está encima de la       Refuerzo positivo: “ya era hora
mesa).                                                                de que lo hicieras bien, menos
                                                                      mal que…”
Ignora algunas conductas “menores”(silbar)
                                                                      Llamadas de atención en público
Aumenta su motivación preguntándole en clase sobre temas que su       “¿has acabado?”
tutora sabe que el alumno conoce (PE animales)
Refuerzo positivo
Nunca llamadas de atención en publico.
Tensión física :lo manda a recados de los que él es el responsable
Algunas veces lo deja levantarse
Ayudas para potenciar : atención,
aprendizaje, seguimiento de las normas


Programas puestos en marcha         Programas puestos en marcha
Programa de economía de fichas      Expulsarle de clase.
(objetivos a conseguir, materias,   Tiempo fuera: a ver al director
días de la semana.)
“La mesa de la concentración”
Percepción de su tutora             Percepción de su tutora
Al alumno padece un trastorno.      El alumno se porta mal, es insufrible,
Vamos a tratar de ayudarlo          es malo
                                    Es un problema sin solución




¿En qué caso hay un problema de conducta?

                                               CREE PINTOR MARTIN SAEZ




 Importantes estrategias para la
           conducta


                                      Empatía
                                       Empatía




  Motivación
  Motivación

                                               Tolerancia
                                               Tolerancia




                                               CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Recomendamos, seguimos … bibliografía




                                                                  CREE PINTOR MARTIN SAEZ




Empatía

Identifique la dificultad del estudiante, descubra qué está sucediendo, busque intensidad y frecuencia en
su conducta

Reconozca el sentimiento; muchas veces detrás de la apatía y la resistencia hay temor, frustración;
comparta y valore el sentimiento con el estudiante

Observe su actitud; la actitud es un reflejo de lo que el estudiante piensa y lo que siente sobre usted

Muestre interés por conocer lo que siente y lo que piensa; esta actitud promueve una relación de
confianza

Tenga una comunicación asertiva; exprese lo que usted cree, piensa y espera de manera positiva, con una
actitud abierta a escucharle sin criticarlo ni juzgarlo.

No etiquete; que el criterio sobre él sea fundamentado en la realidad y no en prejuicios

No varíe su objetivo, pero modifique la estrategia; busque alternativas en conjunto con el estudiante de
manera que se sienta apoyado.

Comprometa al estudiante en el proceso, déjele ver su posición también promoviendo en él o ella una
actitud empática hacia usted.
                                                                  CREE PINTOR MARTIN SAEZ
MOTIVACIÓN

El ciclo de la motivación se mantiene cuando existe la posibilidad de
   satisfacción.
   Falta de habilidad, no de capacidad para alcanzar la meta.
   Dificultades para focalizar
   Dificultades en la planificación …
   Por su inmadurez muchos de ellos carecen de motivación interna y buscan
   satisfacciones inmediatas.


 Para los alumnos/as con dificultades de conducta es más satisfactorio, motivador,
                       desafiar la autoridad que cumplir con la tarea.



                                                              CREE PINTOR MARTIN SAEZ




Tolerancia
    Identifique las diferencias y preocúpese por entenderlas

    Esfuércese por entender la forma de pensar del estudiante

    Ignore las conductas que no sean importantes

    Trate de identificar lo bueno dentro de lo que no está tan bien

    Busque alternativas; ser tolerante no significa aceptar la conducta, significa

    comprenderla y buscar una posible alternativa de solución.

    No trate de convencer, lo importante es tratar de entender la conducta y tomar las

    medidas pertinentes




                                                              CREE PINTOR MARTIN SAEZ
PARA ENFRENTAR LA CONDUCTA
DESAFIANTE…

Lo que no debemos hacer ante una conducta desafiante
   NO entre en una lucha de poderes en busca de ganar o decir la última
   palabra, haciéndole sentir al niño o al joven que usted es quién tiene el
   poder
   NO promueva la argumentación o la discusión ante una situación específica
   con el fin de convencerle de que usted tiene la razón
   NO critique ni utilice comunicación agresiva
   NO confronte ni presione conductas o acciones en momentos de crisis
   NO presione para corregir al estudiante en momentos en que esté alterado
   o en crisis
   NO establezca castigos en momentos de conflicto
                                                       CREE PINTOR MARTIN SAEZ
   NO pregunte ¿por qué?




CONDUCTA

Algunas posibles causas que provocan dificultades de conducta son:
   Frustración
   Aburrimiento
   Dominio del tema
   Llamar la atención de sus compañeros en busca de aprobación
   Medir la autoridad
   Falta de control y regulación
   Dificultad de iniciar la tarea asignada
   Desmotivación
   Ambiente desorganizado
   No existen consecuencias establecidas
                                                       CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Técnicas a utilizar




GEITDAH
Grupo de Especial Interés en el Trastorno por
Déficit de Atención/Hiperactividad (TDAH).


Debe elaborarse un plan terapéutico individualizado e interdisciplinar.
El tratamiento ha de incluir un programa completo para el paciente y
su entorno que incluya al menos colegio y padres. Este plan ha de
abordar las dificultades psicológicas y educativas/ocupacionales.
La terapia que se aplique ha de estar basada en pruebas. En el
momento actual, la terapia conductual o la cognitivo-conductual es la
que ha mostrado mayor grado de apoyo.


                 Montañés-Rada F, Gastaminza Pérez X, Catalá MA, Ruiz-Sanz F, Ruiz-Lázaro
                 PM, Herreros-Rodríguez O, et al; Consenso del GEITDAH sobre el trastorno
                 por déficit de atención /hiperactividad. Rev Neurol 2010; 51 (10): 633-637
                 www.neurologia.com


                                                             CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Recomendaciones GEITDAH

 B       7.2.2.1   Los niños y adolescentes con TDAH precisan de un programa de intervención
                   individualizado en la escuela que incluya aspectos académicos, sociales y
                   conductuales (adaptada de SIGN 4.1.2)1

         7.2.2.2   Los programas en la escuela para el TDAH deben implicar a la mayor parte del
                   cuadro docente para facilitar su eficacia


         7.2.2.3   Los programas en las escuelas para el TDAH pueden incluir: adaptaciones en
                   el aula, entrenamiento para docentes, técnicas de modificación de conducta y
                   otras estrategias de manejo del TDAH en el aula (aplicación de normas y
                   límites, presentación de las tareas, sistemas de evaluación del alumno con
                   TDAH, etc.).




                   GPC SOBRE EL TRASTORNO POR DÉFICIT DE ATENCIÓN CON HIPERACTIVIDAD (TDAH) EN NIÑOS Y ADOLESCENTES p.95

                    http://www.gencat.cat/salut/depsan/units/aatrm/pdf/gpc_tdah_hiperactividad_aiaqs2010_compl.pdf


                                                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ




     Técnicas para…

-Incrementar la conducta deseada
-Disminuir la conducta inadecuada
-Técnicas combinadas


         Incrementar                      Disminuir                      Combinados
     . Refuerzo positivo          . Extinción                      . Economía de fichas
     . Ley de la abuela           . Costo de respuesta             . Contrato de
                                  . Tiempo fuera                   contingencias


                                                                Miranda, Amado, Jarque 2001


                                                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Refuerzos positivos

Dirigimos nuestra atención sólo hacia el comportamiento adecuado. Los premios
tangibles deben darse sólo inmediatamente después de la emisión de la conducta
deseadas
- Utilizarlos de forma consistente
- Equilibrarlos con la importancia y la dificultad de la conducta que se desea
incrementar
- Alabanzas, sonreír, contacto físico… No es simple:
    → Las alabanzas han de ser descriptivas
    → Sinceras: si sólo se ha cumplido una parte del objetivo reforzar por ello
    y añadir lo que falta por venir. Evitar comentarios como si… pero… (lo has
    hecho muy bien pero recuerda lo que pasó ayer, no quiero que vuelva a
    pasar porque si no…)
    →Reconocer, reforzar y recompensar la buena conducta
                                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ




 Ley de la abuela

Hacer algo que no le gusta como condición indispensable para conseguir
algo que le gusta, que desea y que había planificado hacer.

“Tus compañeros están en el patio. Tú puedes salir en cuanto recojas
tus cosas”

                 Hacer esto primero                 Para que tú obtengas esto …




    El niño hiperactivo (TDA-H) Intervención en el aula. Un programa de formación para profesores.

                                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Disminuir la conducta inadecuada


  …Este repertorio de técnicas, cuando se usan con coherencia y
  serenidad no perjudican la autoestima ni la seguridad de los niños,
  siempre que la persona que castiga sea también productora de
  consecuencias satisfactorias y placenteras…   (En Miranda Casas y Soriano
  Ferrer)




                                                CREE PINTOR MARTIN SAEZ




Retirada de atención

•Siempre hay una causa para una conducta
•Si retiramos la atención podemos aumentar la conducta inadecuada
•No prestaremos atención a determinadas conductas inadecuadas y
lo combinaremos con elogios.
•Nunca la debemos usar para eliminar comportamientos agresivos o
de destrucción de objetos
•No la utilizaremos para eliminar comportamientos que tienen un beneficio
inmediato para el alumno/a (no hacer los deberes…)


                                                CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Costo de respuesta

Implica la pérdida de un beneficio o privilegio como consecuencia a algún
comportamiento inadecuado
• Se retiran inmediatamente después de la emisión de la conducta inadecuada
• Deben aplicarse en combinación con otras técnicas positivas contingentes a la
emisión de conductas deseadas
• El castigo debe ser razonable
• Retirar los privilegios durante periodos de tiempo breves
• No retirar privilegios entre discusiones
•Cuando ha recibido el castigo no recordarle continuamente lo que hizo
anteriormente recordemos que queremos mantener una buena relación con él


                                                        CREE PINTOR MARTIN SAEZ




   Técnicas

   - Incrementar          la conducta deseada
   - Disminuir la conducta inadecuada
   - Combinadas




                                                        CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Los contratos
Objetivo: crear nuevos hábitos de comportamiento positivo.
Basado en: refuerzo de comportamientos positivos, graduando las conductas
esperadas hasta aproximarnos a nuestro objetivo.

Es importante engancharles en este proceso, por lo que hay que asegurar el
éxito en los primeros momentos.
• Premios consensuados entre todos y de gran interés.
• Definir la conducta en positivo y de forma clara y concreta. No puede ser
ambigua.
• Conductas de una en una y graduando la dificultad.
• Refuerzo inmediato o a corto plazo
• Recordar las normas de forma regular y reforzar las buenas conductas.
                                                        CREE PINTOR MARTIN SAEZ




Economía de puntos

 -Selección del comportamiento a modificar
 - Toma de decisiones sobre el tipo de fichas que se van a otorgar por
 la emisión del comportamiento deseado
 -Confección del listado de privilegios por los que pueden cambiarse las
 fichas que se hayan conseguido
 -Concretar el valor de las fichas y el de las conducta meta
 -Intercambio de las fichas por privilegios o premios establecidos
 (diario, al menos al principio)
 -Evaluación continua de la eficacia del programa
 -Retirada progresiva de las fichas para facilitar la generalización de
 los resultados


                                                        CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Técnicas combinadas:
 CONTRATO Y ECONOMÍA DE FICHAS




                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ




          AUTOEVALUACIÓN CON REFUERZO
             AUTOEVALUACIÓN DEL COMPORTAMIENTO
                             Y
               SISTEMA DE ECONOMÍA DE FICHAS




-Motiva y facilita el cumplimiento de las reglas básicas de
comportamiento en el aula

- Mejora las interacciones sociales en el aula ya que se
refuerzan comportamiento socialmente positivos

-Ajusta la autoevaluación de comportamiento y de la
ejecución de los estudiante de conducta a los estándares
normativos


                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ
FASES

 Diálogo con los estudiantes sobre las
 normas y establecimiento de las mismas
 Entrenamiento    en     habilidades                            de
 autoevaluación.
 Sistema de economía de puntos
 Evaluación




Perspectiva cognitivo-conductual



Pone su énfasis en el desarrollo del auto-control:


        •Autoinstrucciones
        •Autoevaluación
        •Control de la ira
        •Solución de problemas

                          ¿Cuándo hacerlo?



                                              CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Control de la ira




                                 Termómetro de las emociones. Equipo Deletrea
                                   http://www.deletrea.es/termoemociones.htm




                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ




 Entrenamiento en habilidades de solución
              de problemas


1. Reconocimiento de un problema
2. Análisis del problema
3. Formular soluciones alternativas y valorar sus consecuencias
4. Pensamientos medios-fines. Se entrena a ignorar, a expresar
   sentimientos adecuadamente, a ser asertivos, a cooperar, a
   escuchar, a obedecer las demandas del adulto




                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Habilidades cognitivas y sociales




 Entrenamiento de la mediación verbal en
 problemas sociales y cognitivos 6-8 años


                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ




Habilidades cognitivas y sociales




                                            CREE PINTOR MARTIN SAEZ
ENFOQUE SOCIO-CONSTRUCTIVISTA


•Aprendizaje cooperativo
  Elementos                        Implica al alumno/a con TDAH

  -   Tareas comunes adecuadas a   -   Aprender a autoorganizarse
  los distintos grupos de          -   A escuchar entre sí
  trabajo                          -   A distribuir el trabajo
  -   Aprendizaje en pequeños      -   A resolver conflictos
  grupos
                                   -   Distribuirse
  -   Interdependencia             responsabilidades
  -   Responsabilidad individual   -   Coordinar las tareas
  -   Conducta cooperativa

                                                       CREE PINTOR MARTIN SAEZ




                         CONCLUSIONES




 • Un plan educativo de múltiples componentes que mejore el
 repertorio conductual

 • Implementación de los programas en los contextos en los que
 deben ejecutarse los comportamientos

 • Combinación de técnicas con validez empírica




                                                       CREE PINTOR MARTIN SAEZ
Bibliografía

ADANA Fundación El alumno con TDAH. Guía práctica para educadores. Ediciones Mayo. Barcelona. 2007 www.f-adana.org
Camp y Bash. Piensa en voz alta. Promolibro Valencia. 1998

García Pérez M y Magaz Lago A Hiperactividad. Guía para profesores. Grupo Albor-Cohs. Baracaldo 2003.
Miranda A.,Presentación M.J., Gargallo B., Soriano M., Gil M.D., Jarque S.. El niño hiperactivo. Intervención en el aula.
Un programa de formación para profesores. Universitat Jaime I. Castellón de la Plana 1999.
Miranda A.,Amado L., Jarque Fernández S. Trastorno por déficit de atención con hiperactividad. Una guía práctica.
 Aljibe. Málaga 2001
García Pérez M. SOS en el aula. Ayudas para Profesores de Niños Hiperactivos e Inatentos. Grupo Albor-Cohs. Baracaldo 2006


Monjas Casares I. Programa de Enseñanza de Habilidades de Interacción Social. CEPE. Madrid 2002

Orjales I. Déficit de Atención con Hiperactividad. Manual para padres y educadores. CEPE. 2000.
Orjales I., Polaino A. Programas de intervención cognitivo-conductual para niños con Déficit de Atención con Hiperactividad.
 CEPE 2002.
Peña M. Así aprendo… Guía para educadores. Fundación DA San José, Costa Rica 2000
Peña M. Manual para educadores. Qué hacer y cómo hacerlo. Centro para la Educación y la Familia. San José Costa Rica. Marzo 2008
Rigau-Ratera,e. García-Nonell, C.Artigas-Pallarés J. Tratamiento del trastorno de oposición desafiante. En REV NEUROL 2006; 42
(Supl2):S83-S88 S83
Segura M. Ser persona y relacionarse. Materiales 12-16 para Educación Secundaria.
                                                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ




                                GRACIAS




                                 cree.pintor.martin.saez@educantabria.es

                                                                                     CREE PINTOR MARTIN SAEZ

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano
Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano
Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano Equipo Orientación Ccv Valladolid
 
Taller para padres con hijos con déficit atencional
Taller para padres con hijos con déficit atencionalTaller para padres con hijos con déficit atencional
Taller para padres con hijos con déficit atencionalCabapmpa
 
Proyecto de intervención para un niño con tdah
Proyecto de intervención para un niño con tdahProyecto de intervención para un niño con tdah
Proyecto de intervención para un niño con tdahZaira Lizeth Barba Moreno
 
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORES
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORESTENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORES
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORESFundación CADAH TDAH
 
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aula
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aulaTDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aula
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aulaFundación CADAH TDAH
 
Tdah pautas orientativas
Tdah pautas orientativasTdah pautas orientativas
Tdah pautas orientativasMarta Montoro
 
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHD
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHDEstrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHD
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHDJ.R. Román, PhD(c), MS/MHC
 
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdf
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdfDr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdf
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdfFundación CADAH TDAH
 
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel Orjales
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel OrjalesENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel Orjales
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel OrjalesJulieta Ceron
 
Aci alumno tdah
Aci alumno tdahAci alumno tdah
Aci alumno tdahMEG66
 
TDAH y familia la importancia del aprendizaje de los padres
TDAH y familia  la importancia del aprendizaje de los padresTDAH y familia  la importancia del aprendizaje de los padres
TDAH y familia la importancia del aprendizaje de los padresvhdr76
 
El Mundo fragil en el Autismo
El Mundo fragil en el AutismoEl Mundo fragil en el Autismo
El Mundo fragil en el AutismoJuanma Cano
 
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividad
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividadEnsayo sobre deficit atencional e hiperactividad
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividadMauricio Pérez Gutiérrez
 
Información profesores asperger y el autismo de alto funcionamiento
Información profesores  asperger y el autismo de alto funcionamientoInformación profesores  asperger y el autismo de alto funcionamiento
Información profesores asperger y el autismo de alto funcionamientoidoialariz
 
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHA
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHAEstrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHA
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHAzuleco
 

Was ist angesagt? (20)

Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano
Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano
Charla profesores infantil y primaria Centro Cultural Vallisoletano
 
Taller para padres con hijos con déficit atencional
Taller para padres con hijos con déficit atencionalTaller para padres con hijos con déficit atencional
Taller para padres con hijos con déficit atencional
 
Proyecto de intervención para un niño con tdah
Proyecto de intervención para un niño con tdahProyecto de intervención para un niño con tdah
Proyecto de intervención para un niño con tdah
 
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORES
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORESTENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORES
TENGO UN NIÑO HIPERACTIVO EN CLASE: GUÍA DEL TDAH PARA PROFESORES
 
Comportamiento tdah
Comportamiento tdahComportamiento tdah
Comportamiento tdah
 
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aula
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aulaTDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aula
TDAH: Estrategias a desarrollar con el alumno con TDAH dentro del aula
 
Tdah pautas orientativas
Tdah pautas orientativasTdah pautas orientativas
Tdah pautas orientativas
 
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHD
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHDEstrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHD
Estrategias de intervención con Niños con el Trastorno ADHD
 
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdf
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdfDr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdf
Dr. Barkley II Congreso nacional sobre tdah pdf
 
La hiperactividad en el aula
La hiperactividad en el aulaLa hiperactividad en el aula
La hiperactividad en el aula
 
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel Orjales
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel OrjalesENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel Orjales
ENTREVISTA: Cómo afecta el TDAH Isabel Orjales
 
Aci alumno tdah
Aci alumno tdahAci alumno tdah
Aci alumno tdah
 
TDAH y familia la importancia del aprendizaje de los padres
TDAH y familia  la importancia del aprendizaje de los padresTDAH y familia  la importancia del aprendizaje de los padres
TDAH y familia la importancia del aprendizaje de los padres
 
Tdah slideshare
Tdah slideshareTdah slideshare
Tdah slideshare
 
TDAH .NEE
TDAH .NEETDAH .NEE
TDAH .NEE
 
El Mundo fragil en el Autismo
El Mundo fragil en el AutismoEl Mundo fragil en el Autismo
El Mundo fragil en el Autismo
 
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividad
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividadEnsayo sobre deficit atencional e hiperactividad
Ensayo sobre deficit atencional e hiperactividad
 
Información profesores asperger y el autismo de alto funcionamiento
Información profesores  asperger y el autismo de alto funcionamientoInformación profesores  asperger y el autismo de alto funcionamiento
Información profesores asperger y el autismo de alto funcionamiento
 
TDAH
TDAHTDAH
TDAH
 
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHA
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHAEstrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHA
Estrategias para la atención educativa de niños con TDA - TDHA
 

Andere mochten auch

60 recomendaciones tdah
60 recomendaciones tdah60 recomendaciones tdah
60 recomendaciones tdahidoialariz
 
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusia
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune NagusiaRESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusia
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusiaidoialariz
 
Tdah guía práctica para padres
Tdah guía práctica para padresTdah guía práctica para padres
Tdah guía práctica para padresidoialariz
 
Aginduak idatzi
Aginduak idatziAginduak idatzi
Aginduak idatziidoialariz
 
9gaia aginduak ariketak
9gaia aginduak ariketak9gaia aginduak ariketak
9gaia aginduak ariketakidoialariz
 
Kenketak 10 arte irudiekin
Kenketak 10 arte irudiekinKenketak 10 arte irudiekin
Kenketak 10 arte irudiekinidoialariz
 
9 gaia aginduak txartela
9 gaia  aginduak  txartela 9 gaia  aginduak  txartela
9 gaia aginduak txartela idoialariz
 
Lexikoa esapideak ariketak
Lexikoa esapideak   ariketakLexikoa esapideak   ariketak
Lexikoa esapideak ariketakidoialariz
 
Kexa egitura eskema
Kexa egitura eskemaKexa egitura eskema
Kexa egitura eskemaidoialariz
 
Guía de atención temprana.El niño/a de 0 a 3 años
Guía de atención temprana.El niño/a  de 0 a 3 añosGuía de atención temprana.El niño/a  de 0 a 3 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 0 a 3 añosidoialariz
 
Gabonetako kontuak
Gabonetako kontuakGabonetako kontuak
Gabonetako kontuakidoialariz
 
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 añosGuía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 añosidoialariz
 
Mate azterketa denbora
Mate azterketa denboraMate azterketa denbora
Mate azterketa denboraidoialariz
 
Kg bat g bat zenbat ,,,
Kg bat   g bat  zenbat ,,,Kg bat   g bat  zenbat ,,,
Kg bat g bat zenbat ,,,idoialariz
 
Kexa ekin idazteari
Kexa  ekin idazteariKexa  ekin idazteari
Kexa ekin idazteariidoialariz
 
Irakurtzeko txokoa 4- liburutegiko arauak
Irakurtzeko txokoa  4- liburutegiko arauakIrakurtzeko txokoa  4- liburutegiko arauak
Irakurtzeko txokoa 4- liburutegiko arauakidoialariz
 
Irakurtzeko txokoa 8- partxisa
Irakurtzeko txokoa  8- partxisaIrakurtzeko txokoa  8- partxisa
Irakurtzeko txokoa 8- partxisaidoialariz
 
Irakurtzeko txokoa 6- sagar gorri olerkia
Irakurtzeko txokoa  6- sagar gorri olerkiaIrakurtzeko txokoa  6- sagar gorri olerkia
Irakurtzeko txokoa 6- sagar gorri olerkiaidoialariz
 
Irakurtzeko txokoa 5- maskarada
Irakurtzeko txokoa  5- maskaradaIrakurtzeko txokoa  5- maskarada
Irakurtzeko txokoa 5- maskaradaidoialariz
 
Irakurtzeko txokoa 2- zazpi olerkia
Irakurtzeko txokoa  2- zazpi olerkiaIrakurtzeko txokoa  2- zazpi olerkia
Irakurtzeko txokoa 2- zazpi olerkiaidoialariz
 

Andere mochten auch (20)

60 recomendaciones tdah
60 recomendaciones tdah60 recomendaciones tdah
60 recomendaciones tdah
 
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusia
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune NagusiaRESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusia
RESPUESTA EDUCATIVA NEE Berritzegune Nagusia
 
Tdah guía práctica para padres
Tdah guía práctica para padresTdah guía práctica para padres
Tdah guía práctica para padres
 
Aginduak idatzi
Aginduak idatziAginduak idatzi
Aginduak idatzi
 
9gaia aginduak ariketak
9gaia aginduak ariketak9gaia aginduak ariketak
9gaia aginduak ariketak
 
Kenketak 10 arte irudiekin
Kenketak 10 arte irudiekinKenketak 10 arte irudiekin
Kenketak 10 arte irudiekin
 
9 gaia aginduak txartela
9 gaia  aginduak  txartela 9 gaia  aginduak  txartela
9 gaia aginduak txartela
 
Lexikoa esapideak ariketak
Lexikoa esapideak   ariketakLexikoa esapideak   ariketak
Lexikoa esapideak ariketak
 
Kexa egitura eskema
Kexa egitura eskemaKexa egitura eskema
Kexa egitura eskema
 
Guía de atención temprana.El niño/a de 0 a 3 años
Guía de atención temprana.El niño/a  de 0 a 3 añosGuía de atención temprana.El niño/a  de 0 a 3 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 0 a 3 años
 
Gabonetako kontuak
Gabonetako kontuakGabonetako kontuak
Gabonetako kontuak
 
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 añosGuía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 años
Guía de atención temprana.El niño/a de 3 a 6 años
 
Mate azterketa denbora
Mate azterketa denboraMate azterketa denbora
Mate azterketa denbora
 
Kg bat g bat zenbat ,,,
Kg bat   g bat  zenbat ,,,Kg bat   g bat  zenbat ,,,
Kg bat g bat zenbat ,,,
 
Kexa ekin idazteari
Kexa  ekin idazteariKexa  ekin idazteari
Kexa ekin idazteari
 
Irakurtzeko txokoa 4- liburutegiko arauak
Irakurtzeko txokoa  4- liburutegiko arauakIrakurtzeko txokoa  4- liburutegiko arauak
Irakurtzeko txokoa 4- liburutegiko arauak
 
Irakurtzeko txokoa 8- partxisa
Irakurtzeko txokoa  8- partxisaIrakurtzeko txokoa  8- partxisa
Irakurtzeko txokoa 8- partxisa
 
Irakurtzeko txokoa 6- sagar gorri olerkia
Irakurtzeko txokoa  6- sagar gorri olerkiaIrakurtzeko txokoa  6- sagar gorri olerkia
Irakurtzeko txokoa 6- sagar gorri olerkia
 
Irakurtzeko txokoa 5- maskarada
Irakurtzeko txokoa  5- maskaradaIrakurtzeko txokoa  5- maskarada
Irakurtzeko txokoa 5- maskarada
 
Irakurtzeko txokoa 2- zazpi olerkia
Irakurtzeko txokoa  2- zazpi olerkiaIrakurtzeko txokoa  2- zazpi olerkia
Irakurtzeko txokoa 2- zazpi olerkia
 

Ähnlich wie Conducta desafiante

Guia profesores con niños TDAH
Guia profesores con niños TDAHGuia profesores con niños TDAH
Guia profesores con niños TDAHsebasnet73
 
Entregable 1 viridiana fuentes
Entregable 1 viridiana fuentesEntregable 1 viridiana fuentes
Entregable 1 viridiana fuentesdiana256
 
Propuesta de apoyo a alumnos con tdah
Propuesta de apoyo a alumnos con tdahPropuesta de apoyo a alumnos con tdah
Propuesta de apoyo a alumnos con tdahMariagraziaHuamaniLl
 
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAH
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAHPropuesta de apoyo a alumnos con TDAH
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAHMary Cielo Monteverde
 
Prueba déficit atencional
Prueba déficit atencionalPrueba déficit atencional
Prueba déficit atencionalClaudia Oliva
 
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptx
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptxTAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptx
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptxRoselysDeLaCruzG
 
Ponencia dr. humberto benavides
Ponencia dr. humberto benavidesPonencia dr. humberto benavides
Ponencia dr. humberto benavidesRicardo Garcia
 
Recopilación tecnicas manejo conductual
Recopilación tecnicas manejo conductualRecopilación tecnicas manejo conductual
Recopilación tecnicas manejo conductualandrea9188
 
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdah
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdahIsabel orjales intervención psicoeducativa tdah
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdahfranson78
 
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado en
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado enSESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado en
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado enSHIRLEYINGRIDMONTESI
 
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptx
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptxConsejos a profesores de pacientes con tdah.pptx
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptxLuis Fernando
 
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptx
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptxPROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptx
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptxlinney3
 

Ähnlich wie Conducta desafiante (20)

Indicadores de éxito tdah
Indicadores de éxito tdahIndicadores de éxito tdah
Indicadores de éxito tdah
 
Guia profesores con niños TDAH
Guia profesores con niños TDAHGuia profesores con niños TDAH
Guia profesores con niños TDAH
 
Entregable 1 viridiana fuentes
Entregable 1 viridiana fuentesEntregable 1 viridiana fuentes
Entregable 1 viridiana fuentes
 
Propuesta de apoyo a alumnos con tdah
Propuesta de apoyo a alumnos con tdahPropuesta de apoyo a alumnos con tdah
Propuesta de apoyo a alumnos con tdah
 
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAH
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAHPropuesta de apoyo a alumnos con TDAH
Propuesta de apoyo a alumnos con TDAH
 
Prueba déficit atencional
Prueba déficit atencionalPrueba déficit atencional
Prueba déficit atencional
 
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptx
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptxTAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptx
TAREA 4 D, PRACTICA D, INTERVENCION PSICOPEDAGOGICA II.pptx
 
TDAH: GUÍA BREVE PARA PROFESORES
TDAH: GUÍA BREVE PARA PROFESORESTDAH: GUÍA BREVE PARA PROFESORES
TDAH: GUÍA BREVE PARA PROFESORES
 
Ponencia dr. humberto benavides
Ponencia dr. humberto benavidesPonencia dr. humberto benavides
Ponencia dr. humberto benavides
 
Tratamiento de la Hipertactividad
Tratamiento de la HipertactividadTratamiento de la Hipertactividad
Tratamiento de la Hipertactividad
 
Power point tdah
Power point tdahPower point tdah
Power point tdah
 
TDAH - ADECUACIÓN CURRICULAR
TDAH - ADECUACIÓN CURRICULARTDAH - ADECUACIÓN CURRICULAR
TDAH - ADECUACIÓN CURRICULAR
 
TDHA
TDHATDHA
TDHA
 
Ponencia concha llorca
Ponencia concha llorcaPonencia concha llorca
Ponencia concha llorca
 
Recopilación tecnicas manejo conductual
Recopilación tecnicas manejo conductualRecopilación tecnicas manejo conductual
Recopilación tecnicas manejo conductual
 
TDAH
TDAHTDAH
TDAH
 
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdah
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdahIsabel orjales intervención psicoeducativa tdah
Isabel orjales intervención psicoeducativa tdah
 
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado en
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado enSESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado en
SESION 9 - Tagged.pdf trabajo realizado en
 
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptx
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptxConsejos a profesores de pacientes con tdah.pptx
Consejos a profesores de pacientes con tdah.pptx
 
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptx
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptxPROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptx
PROBLEMAS DE CONDUCTAS EN NIÑOS DE PRIMERA INFANCIA.pptx
 

Mehr von idoialariz

abestia pikto HATOR HATOR.pdf
abestia pikto HATOR HATOR.pdfabestia pikto HATOR HATOR.pdf
abestia pikto HATOR HATOR.pdfidoialariz
 
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdf
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdfNOLA EGIN futbolin bat etxean.pdf
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdfidoialariz
 
NOLA EGIN malabare pilotak.pdf
NOLA EGIN malabare pilotak.pdfNOLA EGIN malabare pilotak.pdf
NOLA EGIN malabare pilotak.pdfidoialariz
 
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdf
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdfNOLA EGIN Koko-moko bat.pdf
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdfidoialariz
 
4 maila BURUKETAK 2.pdf
4 maila BURUKETAK 2.pdf4 maila BURUKETAK 2.pdf
4 maila BURUKETAK 2.pdfidoialariz
 
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdf
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdfNOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdf
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdfidoialariz
 
Hitzak banatu II
Hitzak banatu IIHitzak banatu II
Hitzak banatu IIidoialariz
 
Hitzak banatu I
Hitzak banatu  IHitzak banatu  I
Hitzak banatu Iidoialariz
 
4 maila buruketak 1
4 maila buruketak 1 4 maila buruketak 1
4 maila buruketak 1 idoialariz
 
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatu
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatuGrafomotrizitatea esaldiak kopiatu
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatuidoialariz
 
Zenbaki segidak batu kendu
Zenbaki segidak batu kenduZenbaki segidak batu kendu
Zenbaki segidak batu kenduidoialariz
 
Silabak lotu hitzak osatu
Silabak lotu hitzak osatuSilabak lotu hitzak osatu
Silabak lotu hitzak osatuidoialariz
 
Aurreko hurrengo zenbakia
Aurreko  hurrengo zenbakiaAurreko  hurrengo zenbakia
Aurreko hurrengo zenbakiaidoialariz
 
Neurriak biderik luzeena
Neurriak biderik luzeenaNeurriak biderik luzeena
Neurriak biderik luzeenaidoialariz
 
Hitzak ordenatu esaldia osatzeko
Hitzak ordenatu esaldia osatzekoHitzak ordenatu esaldia osatzeko
Hitzak ordenatu esaldia osatzekoidoialariz
 
Zatiketa ez zehatzak 3 zifra zifra 1
Zatiketa ez zehatzak   3 zifra zifra 1Zatiketa ez zehatzak   3 zifra zifra 1
Zatiketa ez zehatzak 3 zifra zifra 1idoialariz
 
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1idoialariz
 
Zatiketak osoak 3 zifra zifra 1
Zatiketak osoak  3 zifra zifra 1Zatiketak osoak  3 zifra zifra 1
Zatiketak osoak 3 zifra zifra 1idoialariz
 
Zatiketa osoak 2 zifra zifra 1
Zatiketa osoak  2 zifra zifra 1Zatiketa osoak  2 zifra zifra 1
Zatiketa osoak 2 zifra zifra 1idoialariz
 
Zenbat kg marraztu
Zenbat kg marraztuZenbat kg marraztu
Zenbat kg marraztuidoialariz
 

Mehr von idoialariz (20)

abestia pikto HATOR HATOR.pdf
abestia pikto HATOR HATOR.pdfabestia pikto HATOR HATOR.pdf
abestia pikto HATOR HATOR.pdf
 
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdf
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdfNOLA EGIN futbolin bat etxean.pdf
NOLA EGIN futbolin bat etxean.pdf
 
NOLA EGIN malabare pilotak.pdf
NOLA EGIN malabare pilotak.pdfNOLA EGIN malabare pilotak.pdf
NOLA EGIN malabare pilotak.pdf
 
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdf
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdfNOLA EGIN Koko-moko bat.pdf
NOLA EGIN Koko-moko bat.pdf
 
4 maila BURUKETAK 2.pdf
4 maila BURUKETAK 2.pdf4 maila BURUKETAK 2.pdf
4 maila BURUKETAK 2.pdf
 
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdf
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdfNOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdf
NOLA EGIN Txitoa eta bere oskola.pdf
 
Hitzak banatu II
Hitzak banatu IIHitzak banatu II
Hitzak banatu II
 
Hitzak banatu I
Hitzak banatu  IHitzak banatu  I
Hitzak banatu I
 
4 maila buruketak 1
4 maila buruketak 1 4 maila buruketak 1
4 maila buruketak 1
 
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatu
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatuGrafomotrizitatea esaldiak kopiatu
Grafomotrizitatea esaldiak kopiatu
 
Zenbaki segidak batu kendu
Zenbaki segidak batu kenduZenbaki segidak batu kendu
Zenbaki segidak batu kendu
 
Silabak lotu hitzak osatu
Silabak lotu hitzak osatuSilabak lotu hitzak osatu
Silabak lotu hitzak osatu
 
Aurreko hurrengo zenbakia
Aurreko  hurrengo zenbakiaAurreko  hurrengo zenbakia
Aurreko hurrengo zenbakia
 
Neurriak biderik luzeena
Neurriak biderik luzeenaNeurriak biderik luzeena
Neurriak biderik luzeena
 
Hitzak ordenatu esaldia osatzeko
Hitzak ordenatu esaldia osatzekoHitzak ordenatu esaldia osatzeko
Hitzak ordenatu esaldia osatzeko
 
Zatiketa ez zehatzak 3 zifra zifra 1
Zatiketa ez zehatzak   3 zifra zifra 1Zatiketa ez zehatzak   3 zifra zifra 1
Zatiketa ez zehatzak 3 zifra zifra 1
 
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1
Zatiketak ez zehatzak 2 zifra zifra 1
 
Zatiketak osoak 3 zifra zifra 1
Zatiketak osoak  3 zifra zifra 1Zatiketak osoak  3 zifra zifra 1
Zatiketak osoak 3 zifra zifra 1
 
Zatiketa osoak 2 zifra zifra 1
Zatiketa osoak  2 zifra zifra 1Zatiketa osoak  2 zifra zifra 1
Zatiketa osoak 2 zifra zifra 1
 
Zenbat kg marraztu
Zenbat kg marraztuZenbat kg marraztu
Zenbat kg marraztu
 

Kürzlich hochgeladen

SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VS
SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VSSEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VS
SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VSYadi Campos
 
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesLos avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesMarisolMartinez707897
 
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).pptPINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).pptAlberto Rubio
 
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfFeliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfMercedes Gonzalez
 
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxCONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxroberthirigoinvasque
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfpatriciaines1993
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docxiemerc2024
 
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptFUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptNancyMoreiraMora1
 
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdf
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdfRevista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdf
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdfapunteshistoriamarmo
 
Diapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaDiapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaAlejandraFelizDidier
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.docRodneyFrankCUADROSMI
 
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdfAbril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdfValeriaCorrea29
 
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfBiografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfGruberACaraballo
 
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptx
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptxConcepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptx
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptxFernando Solis
 
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfInfografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfAlfaresbilingual
 
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docxEliaHernndez7
 
origen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioorigen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioELIASAURELIOCHAVEZCA1
 

Kürzlich hochgeladen (20)

SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VS
SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VSSEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VS
SEPTIMO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO VS
 
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtualesLos avatares para el juego dramático en entornos virtuales
Los avatares para el juego dramático en entornos virtuales
 
Interpretación de cortes geológicos 2024
Interpretación de cortes geológicos 2024Interpretación de cortes geológicos 2024
Interpretación de cortes geológicos 2024
 
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).pptPINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
PINTURA DEL RENACIMIENTO EN ESPAÑA (SIGLO XVI).ppt
 
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdfFeliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
Feliz Día de la Madre - 5 de Mayo, 2024.pdf
 
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptxCONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
CONCURSO NACIONAL JOSE MARIA ARGUEDAS.pptx
 
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdfProyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
Proyecto de aprendizaje dia de la madre MINT.pdf
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR MERC 2024-2.docx
 
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.pptFUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
FUERZA Y MOVIMIENTO ciencias cuarto basico.ppt
 
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdf
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdfRevista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdf
Revista Apuntes de Historia. Mayo 2024.pdf
 
Diapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundariaDiapositivas de animales reptiles secundaria
Diapositivas de animales reptiles secundaria
 
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.docSESION DE PERSONAL SOCIAL.  La convivencia en familia 22-04-24  -.doc
SESION DE PERSONAL SOCIAL. La convivencia en familia 22-04-24 -.doc
 
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdfAbril 2024 -  Maestra Jardinera Ediba.pdf
Abril 2024 - Maestra Jardinera Ediba.pdf
 
Supuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docxSupuestos_prácticos_funciones.docx
Supuestos_prácticos_funciones.docx
 
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronósticoSesión de clase: Fe contra todo pronóstico
Sesión de clase: Fe contra todo pronóstico
 
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdfBiografía de Charles Coulomb física .pdf
Biografía de Charles Coulomb física .pdf
 
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptx
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptxConcepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptx
Concepto y definición de tipos de Datos Abstractos en c++.pptx
 
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdfInfografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
Infografía EE con pie del 2023 (3)-1.pdf
 
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
🦄💫4° SEM32 WORD PLANEACIÓN PROYECTOS DARUKEL 23-24.docx
 
origen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioorigen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literario
 

Conducta desafiante

  • 1. La intervención educativa con el alumnado con TDAH: Una visión desde la práctica II CREE PINTOR MARTIN SAEZ Una visión desde la práctica ¿Por qué tratar el tema de conducta? “Estrategias de base” para afrontar la conducta Técnicas utilizadas Bibliografía
  • 2. Correlatos más frecuentes: - Trastorno de conducta oposicionista - Trastornos afectivos - Ansiedad - Problemas de lenguaje -Dificultades de aprendizaje. Miranda, Roselló, Soriano 1998 CREE PINTOR MARTIN SAEZ Correlatos más frecuentes: -Trastorno oposicionista-desafiante (44%, según Roselló, Amado y Bo,2000) - La concurrencia del TC o del TOD se ha estimado entre el 15 [4] y el 60% [5] en niños con TDAH. (E. Rigau-Ratera,C. García-Nonell, J. Artigas-Pallarés, en Rev. Neurol2006) CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 3. Ayudas para potenciar : atención, aprendizaje, seguimiento de las normas Alumno 1 Alumno 2 Tienen en común: edad, nivel, diagnóstico, medicación, centro, implicación de la familia No tienen en común: tutora, historia familiar CREE PINTOR MARTIN SAEZ Ayudas para potenciar : atención, aprendizaje, seguimiento de las normas Estrategias de su tutora Estrategias de su tutora Expresión oral ni delante del alumno, ni de compañeros ni de “Mira otra vez se porta mal, ha profesores hecho tal trastada…”(da igual Habla con él, deja que explique la situación conflictiva e intenta quien está delante). razonar. Lo riñe Actividades adaptadas (apoyo visual en actividades, textos cortos a Lo sitúa el último para que no leer en alto…) mire para atrás todo el rato. Le situa cerca de su mesa Las actividades son las mismas Ha colgado mochila de su mesa para que ésta no se mueva que las de sus compañeros, solo constantemente dada su inquietud motora que el hace la mitad (nunca las Agenda (con el tiempo se ha hecho responsable de su cuidado) acaba) Material escolar lo controla la tutora (nunca está encima de la Refuerzo positivo: “ya era hora mesa). de que lo hicieras bien, menos mal que…” Ignora algunas conductas “menores”(silbar) Llamadas de atención en público Aumenta su motivación preguntándole en clase sobre temas que su “¿has acabado?” tutora sabe que el alumno conoce (PE animales) Refuerzo positivo Nunca llamadas de atención en publico. Tensión física :lo manda a recados de los que él es el responsable Algunas veces lo deja levantarse
  • 4. Ayudas para potenciar : atención, aprendizaje, seguimiento de las normas Programas puestos en marcha Programas puestos en marcha Programa de economía de fichas Expulsarle de clase. (objetivos a conseguir, materias, Tiempo fuera: a ver al director días de la semana.) “La mesa de la concentración” Percepción de su tutora Percepción de su tutora Al alumno padece un trastorno. El alumno se porta mal, es insufrible, Vamos a tratar de ayudarlo es malo Es un problema sin solución ¿En qué caso hay un problema de conducta? CREE PINTOR MARTIN SAEZ Importantes estrategias para la conducta Empatía Empatía Motivación Motivación Tolerancia Tolerancia CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 5. Recomendamos, seguimos … bibliografía CREE PINTOR MARTIN SAEZ Empatía Identifique la dificultad del estudiante, descubra qué está sucediendo, busque intensidad y frecuencia en su conducta Reconozca el sentimiento; muchas veces detrás de la apatía y la resistencia hay temor, frustración; comparta y valore el sentimiento con el estudiante Observe su actitud; la actitud es un reflejo de lo que el estudiante piensa y lo que siente sobre usted Muestre interés por conocer lo que siente y lo que piensa; esta actitud promueve una relación de confianza Tenga una comunicación asertiva; exprese lo que usted cree, piensa y espera de manera positiva, con una actitud abierta a escucharle sin criticarlo ni juzgarlo. No etiquete; que el criterio sobre él sea fundamentado en la realidad y no en prejuicios No varíe su objetivo, pero modifique la estrategia; busque alternativas en conjunto con el estudiante de manera que se sienta apoyado. Comprometa al estudiante en el proceso, déjele ver su posición también promoviendo en él o ella una actitud empática hacia usted. CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 6. MOTIVACIÓN El ciclo de la motivación se mantiene cuando existe la posibilidad de satisfacción. Falta de habilidad, no de capacidad para alcanzar la meta. Dificultades para focalizar Dificultades en la planificación … Por su inmadurez muchos de ellos carecen de motivación interna y buscan satisfacciones inmediatas. Para los alumnos/as con dificultades de conducta es más satisfactorio, motivador, desafiar la autoridad que cumplir con la tarea. CREE PINTOR MARTIN SAEZ Tolerancia Identifique las diferencias y preocúpese por entenderlas Esfuércese por entender la forma de pensar del estudiante Ignore las conductas que no sean importantes Trate de identificar lo bueno dentro de lo que no está tan bien Busque alternativas; ser tolerante no significa aceptar la conducta, significa comprenderla y buscar una posible alternativa de solución. No trate de convencer, lo importante es tratar de entender la conducta y tomar las medidas pertinentes CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 7. PARA ENFRENTAR LA CONDUCTA DESAFIANTE… Lo que no debemos hacer ante una conducta desafiante NO entre en una lucha de poderes en busca de ganar o decir la última palabra, haciéndole sentir al niño o al joven que usted es quién tiene el poder NO promueva la argumentación o la discusión ante una situación específica con el fin de convencerle de que usted tiene la razón NO critique ni utilice comunicación agresiva NO confronte ni presione conductas o acciones en momentos de crisis NO presione para corregir al estudiante en momentos en que esté alterado o en crisis NO establezca castigos en momentos de conflicto CREE PINTOR MARTIN SAEZ NO pregunte ¿por qué? CONDUCTA Algunas posibles causas que provocan dificultades de conducta son: Frustración Aburrimiento Dominio del tema Llamar la atención de sus compañeros en busca de aprobación Medir la autoridad Falta de control y regulación Dificultad de iniciar la tarea asignada Desmotivación Ambiente desorganizado No existen consecuencias establecidas CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 8. Técnicas a utilizar GEITDAH Grupo de Especial Interés en el Trastorno por Déficit de Atención/Hiperactividad (TDAH). Debe elaborarse un plan terapéutico individualizado e interdisciplinar. El tratamiento ha de incluir un programa completo para el paciente y su entorno que incluya al menos colegio y padres. Este plan ha de abordar las dificultades psicológicas y educativas/ocupacionales. La terapia que se aplique ha de estar basada en pruebas. En el momento actual, la terapia conductual o la cognitivo-conductual es la que ha mostrado mayor grado de apoyo. Montañés-Rada F, Gastaminza Pérez X, Catalá MA, Ruiz-Sanz F, Ruiz-Lázaro PM, Herreros-Rodríguez O, et al; Consenso del GEITDAH sobre el trastorno por déficit de atención /hiperactividad. Rev Neurol 2010; 51 (10): 633-637 www.neurologia.com CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 9. Recomendaciones GEITDAH B 7.2.2.1 Los niños y adolescentes con TDAH precisan de un programa de intervención individualizado en la escuela que incluya aspectos académicos, sociales y conductuales (adaptada de SIGN 4.1.2)1 7.2.2.2 Los programas en la escuela para el TDAH deben implicar a la mayor parte del cuadro docente para facilitar su eficacia 7.2.2.3 Los programas en las escuelas para el TDAH pueden incluir: adaptaciones en el aula, entrenamiento para docentes, técnicas de modificación de conducta y otras estrategias de manejo del TDAH en el aula (aplicación de normas y límites, presentación de las tareas, sistemas de evaluación del alumno con TDAH, etc.). GPC SOBRE EL TRASTORNO POR DÉFICIT DE ATENCIÓN CON HIPERACTIVIDAD (TDAH) EN NIÑOS Y ADOLESCENTES p.95 http://www.gencat.cat/salut/depsan/units/aatrm/pdf/gpc_tdah_hiperactividad_aiaqs2010_compl.pdf CREE PINTOR MARTIN SAEZ Técnicas para… -Incrementar la conducta deseada -Disminuir la conducta inadecuada -Técnicas combinadas Incrementar Disminuir Combinados . Refuerzo positivo . Extinción . Economía de fichas . Ley de la abuela . Costo de respuesta . Contrato de . Tiempo fuera contingencias Miranda, Amado, Jarque 2001 CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 10. Refuerzos positivos Dirigimos nuestra atención sólo hacia el comportamiento adecuado. Los premios tangibles deben darse sólo inmediatamente después de la emisión de la conducta deseadas - Utilizarlos de forma consistente - Equilibrarlos con la importancia y la dificultad de la conducta que se desea incrementar - Alabanzas, sonreír, contacto físico… No es simple: → Las alabanzas han de ser descriptivas → Sinceras: si sólo se ha cumplido una parte del objetivo reforzar por ello y añadir lo que falta por venir. Evitar comentarios como si… pero… (lo has hecho muy bien pero recuerda lo que pasó ayer, no quiero que vuelva a pasar porque si no…) →Reconocer, reforzar y recompensar la buena conducta CREE PINTOR MARTIN SAEZ Ley de la abuela Hacer algo que no le gusta como condición indispensable para conseguir algo que le gusta, que desea y que había planificado hacer. “Tus compañeros están en el patio. Tú puedes salir en cuanto recojas tus cosas” Hacer esto primero Para que tú obtengas esto … El niño hiperactivo (TDA-H) Intervención en el aula. Un programa de formación para profesores. CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 11. Disminuir la conducta inadecuada …Este repertorio de técnicas, cuando se usan con coherencia y serenidad no perjudican la autoestima ni la seguridad de los niños, siempre que la persona que castiga sea también productora de consecuencias satisfactorias y placenteras… (En Miranda Casas y Soriano Ferrer) CREE PINTOR MARTIN SAEZ Retirada de atención •Siempre hay una causa para una conducta •Si retiramos la atención podemos aumentar la conducta inadecuada •No prestaremos atención a determinadas conductas inadecuadas y lo combinaremos con elogios. •Nunca la debemos usar para eliminar comportamientos agresivos o de destrucción de objetos •No la utilizaremos para eliminar comportamientos que tienen un beneficio inmediato para el alumno/a (no hacer los deberes…) CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 12. Costo de respuesta Implica la pérdida de un beneficio o privilegio como consecuencia a algún comportamiento inadecuado • Se retiran inmediatamente después de la emisión de la conducta inadecuada • Deben aplicarse en combinación con otras técnicas positivas contingentes a la emisión de conductas deseadas • El castigo debe ser razonable • Retirar los privilegios durante periodos de tiempo breves • No retirar privilegios entre discusiones •Cuando ha recibido el castigo no recordarle continuamente lo que hizo anteriormente recordemos que queremos mantener una buena relación con él CREE PINTOR MARTIN SAEZ Técnicas - Incrementar la conducta deseada - Disminuir la conducta inadecuada - Combinadas CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 13. Los contratos Objetivo: crear nuevos hábitos de comportamiento positivo. Basado en: refuerzo de comportamientos positivos, graduando las conductas esperadas hasta aproximarnos a nuestro objetivo. Es importante engancharles en este proceso, por lo que hay que asegurar el éxito en los primeros momentos. • Premios consensuados entre todos y de gran interés. • Definir la conducta en positivo y de forma clara y concreta. No puede ser ambigua. • Conductas de una en una y graduando la dificultad. • Refuerzo inmediato o a corto plazo • Recordar las normas de forma regular y reforzar las buenas conductas. CREE PINTOR MARTIN SAEZ Economía de puntos -Selección del comportamiento a modificar - Toma de decisiones sobre el tipo de fichas que se van a otorgar por la emisión del comportamiento deseado -Confección del listado de privilegios por los que pueden cambiarse las fichas que se hayan conseguido -Concretar el valor de las fichas y el de las conducta meta -Intercambio de las fichas por privilegios o premios establecidos (diario, al menos al principio) -Evaluación continua de la eficacia del programa -Retirada progresiva de las fichas para facilitar la generalización de los resultados CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 14. Técnicas combinadas: CONTRATO Y ECONOMÍA DE FICHAS CREE PINTOR MARTIN SAEZ AUTOEVALUACIÓN CON REFUERZO AUTOEVALUACIÓN DEL COMPORTAMIENTO Y SISTEMA DE ECONOMÍA DE FICHAS -Motiva y facilita el cumplimiento de las reglas básicas de comportamiento en el aula - Mejora las interacciones sociales en el aula ya que se refuerzan comportamiento socialmente positivos -Ajusta la autoevaluación de comportamiento y de la ejecución de los estudiante de conducta a los estándares normativos CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 15. FASES Diálogo con los estudiantes sobre las normas y establecimiento de las mismas Entrenamiento en habilidades de autoevaluación. Sistema de economía de puntos Evaluación Perspectiva cognitivo-conductual Pone su énfasis en el desarrollo del auto-control: •Autoinstrucciones •Autoevaluación •Control de la ira •Solución de problemas ¿Cuándo hacerlo? CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 16. Control de la ira Termómetro de las emociones. Equipo Deletrea http://www.deletrea.es/termoemociones.htm CREE PINTOR MARTIN SAEZ Entrenamiento en habilidades de solución de problemas 1. Reconocimiento de un problema 2. Análisis del problema 3. Formular soluciones alternativas y valorar sus consecuencias 4. Pensamientos medios-fines. Se entrena a ignorar, a expresar sentimientos adecuadamente, a ser asertivos, a cooperar, a escuchar, a obedecer las demandas del adulto CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 17. Habilidades cognitivas y sociales Entrenamiento de la mediación verbal en problemas sociales y cognitivos 6-8 años CREE PINTOR MARTIN SAEZ Habilidades cognitivas y sociales CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 18. ENFOQUE SOCIO-CONSTRUCTIVISTA •Aprendizaje cooperativo Elementos Implica al alumno/a con TDAH - Tareas comunes adecuadas a - Aprender a autoorganizarse los distintos grupos de - A escuchar entre sí trabajo - A distribuir el trabajo - Aprendizaje en pequeños - A resolver conflictos grupos - Distribuirse - Interdependencia responsabilidades - Responsabilidad individual - Coordinar las tareas - Conducta cooperativa CREE PINTOR MARTIN SAEZ CONCLUSIONES • Un plan educativo de múltiples componentes que mejore el repertorio conductual • Implementación de los programas en los contextos en los que deben ejecutarse los comportamientos • Combinación de técnicas con validez empírica CREE PINTOR MARTIN SAEZ
  • 19. Bibliografía ADANA Fundación El alumno con TDAH. Guía práctica para educadores. Ediciones Mayo. Barcelona. 2007 www.f-adana.org Camp y Bash. Piensa en voz alta. Promolibro Valencia. 1998 García Pérez M y Magaz Lago A Hiperactividad. Guía para profesores. Grupo Albor-Cohs. Baracaldo 2003. Miranda A.,Presentación M.J., Gargallo B., Soriano M., Gil M.D., Jarque S.. El niño hiperactivo. Intervención en el aula. Un programa de formación para profesores. Universitat Jaime I. Castellón de la Plana 1999. Miranda A.,Amado L., Jarque Fernández S. Trastorno por déficit de atención con hiperactividad. Una guía práctica. Aljibe. Málaga 2001 García Pérez M. SOS en el aula. Ayudas para Profesores de Niños Hiperactivos e Inatentos. Grupo Albor-Cohs. Baracaldo 2006 Monjas Casares I. Programa de Enseñanza de Habilidades de Interacción Social. CEPE. Madrid 2002 Orjales I. Déficit de Atención con Hiperactividad. Manual para padres y educadores. CEPE. 2000. Orjales I., Polaino A. Programas de intervención cognitivo-conductual para niños con Déficit de Atención con Hiperactividad. CEPE 2002. Peña M. Así aprendo… Guía para educadores. Fundación DA San José, Costa Rica 2000 Peña M. Manual para educadores. Qué hacer y cómo hacerlo. Centro para la Educación y la Familia. San José Costa Rica. Marzo 2008 Rigau-Ratera,e. García-Nonell, C.Artigas-Pallarés J. Tratamiento del trastorno de oposición desafiante. En REV NEUROL 2006; 42 (Supl2):S83-S88 S83 Segura M. Ser persona y relacionarse. Materiales 12-16 para Educación Secundaria. CREE PINTOR MARTIN SAEZ GRACIAS cree.pintor.martin.saez@educantabria.es CREE PINTOR MARTIN SAEZ