Emanuel Swedenborg, latin language

1. SCRIPTURA SACRA
SEU
VERBUM DOMINI
EX L1NGUA ORIGINAL! IN LAT1NAII
DUCE EMMANUELE SWEDENBORGIO
TRANSLATA.
Accedunt
SENSUS SPIRITUALIS EXPLICATIONES
IX EJUSDEH OPBRJBUS THEOLOGJCIS COLLECT&.
Recensuerunt, suppleverunt, Notas adjecerunt
l-F.-STEPHANUS LB BOYS DES GUAIS &; J.·B.·AUGUSTUS HAnLÉ
PARS QUARTA
LIDRI P~OPHE~ICI
(Apud Hebneos, Prophetœ Posteriores dieU)
TOMUS I. TOTIUS OPERIS VOLUMEN VII
ESAIAS
cc Ume lunl 'l'orbi, qallloqaulus lam ad 'l'al,
"uom adhue oSiom vobl.cum, quod oporlorol
implori omnla qUIl loripla lunl in 'ego MOIis,
01 Propbeûl, el Psellllis, do 110••
PARIS
A III LibrllÎl'io de la SOCIÉTÉ :;WÉDE'NBOltGlE~~E
12, RUR TaouIN, Vo ARU' (l'À'N'!'litU:N'.
- 1004 -
LUNUlNI
SWEDENBORG SOCIETY, 36 Dloomsbury Street, OxrOl'd StrCbt.
IN NOVA-YORK
NEW CHURCH BOOK-ROOM, 346, Broadway,
1862

4. SCRIPTURA SACRA
SEU
VERBUM DOMINI
EX LINGUA ORIGINALI IN LATINAM
DUCE EMMANUELE SWEDENBORGIO
TRANSLATA.
Aeeedunt
SENSUS SPIRITUALIS EXPLICATIONES
EX EJUSDE~[ OPERIBUS THEOLOGICIS COLLECTJE.
Rccensucrunt, suppleverunt, Notas adjceerunt
l-F.-STEPIlANUS LE BOYS D~S GUAYS & J.-B.-AUGUSTUS HUILÉ
PARS QUARTA
LIER! PROPHETIeI .
(Apud Hebr:cos, Prophetœ Postel'iores dieti)
TOMUS 1. TOT/VS OPERIS VOLUMEN VU
ESAIAS
« lIœc snnt vcrbél, quro loquuLus sum ad vos,
quum odhuc cs.cm vohiscum, quod Ol'orlcrct
implori omnia quœ scripto !iunt in Icgc Mosis,
ct l'ropbeüs, ct l'salmis, de Mc ••
PARIS
A la Libr>lirie Je la SOCIÉTÉ SWÉDENBOJWlli~NE
12, Ru!>: TaoUIN, VC ARI' (l'.HI'l'HtlJN
- 190/• -­
LUi'Wil'll
SWEDENBORG SOCIETY, 36 B100msbury Strect, Oxrord Strc(,t,
IN NOVA-YORK
NEW CHURCH BOOK-ROOM, 346, Broadway.
1862

6. PRiEFATIO
Libri hujus prophetici Versio, qure nunc edilur, cum adjunctls explicalionibus
ex Emmanuelis Sweden~ol'gii scriptis theologicis collecta, specimen exhibet Ope­
ris incepli, a mullis desidera'ti qui, in scriptis iIIis vel'sati et nova luce ex iis
elucente gaudentes, optal'ullt ut'possent unD intuilu citata ibi el explicata qure­
qua Scripturœ loca cognoscere, spar'sa ln illis Icgere secundum seriem in Verbo
juncta, et quam fidelissimam Divini Verbi interpl'etationem et explicationem in
eadem luce obtinere.
Swedenbol'gius certas tantum, arC<ïnissimas quidem, Sacrre SCl'iptul're partes,
duos scilicet primos Veteris Testamenti Iibl'os, GENESIN et ExoDc~r, et Novi Tes­
talOenti .ultimum, ApOCALYPSIN, in serie Integra interpretavit et explicavit; in
explicatione autem singulorum sensuum et vocum, lo~upIetissime omnes Divini
Verbi libl'os, imprimis propheticos, cilavit. Opportunissimum ideo visum est citata
et explicata jungere secundllm textus seriem; ad quid efficiendum instrumentum
fuit Opus prius edilum : Index généml des passages de la divine Parole cilés
dans les écl'Îls d'Emmanuel Swedenborg " in cujus Pl'œfatione nunlÏatum esl
nunc inceptum Opus adcundi propositum.
Initium factum est ab ESAïA: LlDRO, Pl'ophclicorum ordine primo, quia eum,
pl'reler Libl'os integl'e explicatos, plenius citavit noster Interpres.
Ordo Operis.
Paginre in binas columnas sunt parlitre, in quarum prima l'ex lus, in altera Ex­
plicationcs.
1. Textus, in sua columna, pro commodiol'e distribl1tione divisus est in versus.
Post quemvis vel'sum, litlel'is initialibus et nl1mcl'is indicatum est ex quo tex tus
haustus est Auctoris Opere et quo Opcris Arliculo; de quibus initialibus litteris,
videatur cata,logus, pag. XII, libro noslro prremissus. ,
Si plu ries cilalllS versus, in pluribus Auctoris QfJeribus aut Articulis, Opera
etiam illa et Articuli simili modo immediate infra indicantur, r sub siglo (1) si
tex tus vel'ba ibi inveniuntu'r, vel 2° absque siglo illo, si locus modo memoratllr.
• Ubi inlerpretationes variantes occurrunt insigniores, iIlal postea 'notantur, sub
numeris " " 3, ... lectorem ad verba in textu corresponc1entia rererenlibus.
Quoc1 Swedenborgii scripta diligentem lectorem, quum ad spiritualia, tum
etiam ad cl'itica studia invitent, jam alibi exemplis ostensum est" et ultro pIe­
nius ostendetur. Auctor enim, ut constat, pro rerum argumento, Scripturre Joca
srepe cUl'sim citavit, ut leguntllr in illa, nempe Schmidiana, quam ante oculos
habebal Versione; qllam vcrsionem pro siDccritate qllidem alHs sua tempore
exstanlibus anteposuït, srepius vero correxit et emendavit, quum pel' accura·
1 Sainl-Amand (Cher) el Paris, 1859.
t ln. La NOlwelle Jérusalem, Revue, vol. VI ('1843), pag. 6, ad Gen. XVII. 1'6, in A.C,206~i
el. in Opere sub prelo. nempe Indice in Km. Swedenborgii ARCA,j'iA CŒLESTIA.

7. VI PRlEFATIO.
tiorem analysin èl inlimiorem inluHum in sensum penetrans, loci jam alibi ci­
tali non modo inlerprelalionem, sed eliam aliquando leclionem resliluil, ad quam
confirmandam non ex unico texlus Masorethici fonte, sed eliam ex aliis Textu S
primilivi documenlis, nempe ex Versionibus anliquis, requirenda sunl lesli­
monia.
Ideo, in libro nostro, si varians interprelalîo autleclio cum Seb. Schmidii ver­
sione, ut sœpills, vel cum antiquiore aliqua alia convenit, ut pro exemplo, cum
Grœca Alexandrina, Septantem intel'pretum dicta, cum Syriaca, aut Vulgala
lalina, etc., notatur convenienlia siglis : c. Sch., LXX, Syl'., Vulg., elc.
Asleriscus *, voci in textu adjunclus, notat eam vocem ex alio Opere vel Arli­
culo hauslam, quia visa est anleponenda voci correspondenli in Arliculo unde
reliqua in contextu sunt collecla; vox non admissa adscribHm' infra inter inter­
pl'etaliones variantes; Asteriscus correspondens adscribHur numero Arliculi unde
hausla est inlerpretalio in texlu admissa.
Supplenda erant loca et verba a Swedenborgio haud citala; juxta ejns exem­
plum, basin prœbuH Schmidii versio, ad hebrœum fontem accurate recognila,
stylo <Id verbum pro verbo striclius redacto, et interpretatione, ut visu III esl,
requisitis e nostro Interprete documenlis, aul recentioris scienliœ adminiculis,
emendala. Loca et verha supplela dislinguunlur pel' uncos illa includenles.
Il. Explicalionum, in alLera columna, sunt tria genera.
1° Prœmilluntur, Iineis brevioribus conscriplre el lilLeris P. P. nolatre, explica­
liones ex Svvedenborgii Opusculo poslhumo transcriptœ, cui tHulus : Summel1'ia
cxposilio sensus interni Libl'Ot'Um Prophelicorum al; PsalnzoT'um; quœ expli­
caliones, plures vel singulos versus compleclentes, nexum inter se sistunt haud
interruptum, ex quo eHam apparet series rernm in sensu interno.
2° Sequuntur, Iineis plenis, explicaliones in specie ad locum in Svvedenborgii
cœteris Operibus datœ.
3" Explicaliones, non immediale ad locum, sed ad loca alia apud Noslrum
dalre, aut communem usum in Verbo spectantes, supplentur, lilteris minoribus
nO,tatœ et uncis inclusœ.
lb ulraque columna, NQtli! uncis inclusre ralionem dant aul inlerprelationis
autleclionis, referen tes 1° ad loca in Verbo unde l'es, loculio vel singulœ voces,
exemplis iIlustrantur; 2° ad Articulos in Swedenborgii scriplis ubi citantllr el
explicantur; 3° ad teslimonia vel documenta quibus confirmantur. ..:- COlTespon­
den lia cum Verbis in Textu indicalUl'.per liUeras minusclllas·, Il, c.... _ Signull1 +,
in Nolis, lectorem refel't ad explicationem in allera columna, ubi repetilur.
Lectiones ct interpl'elationes Va/'iantes.
Inter lectiones varianles, primo loco nolandre sunt rariores illre, qure non solum
quoad puncla vocalia Masorelhica, sed eliam quoad ipsam lilleram dilferunt aTextu
hebrœo recepto. Exemplum exhibet cap. LUI. 10, ubi sieut pluries alibi, ut supm
notatum, variat ipse Swedenborg. In lectione, ut pl'obatiore, ad texlum admillen­
da, regula fuil plenior data sensus explicatio; quœ, ad supra memoralum locum,
collatis apud Johaunem, X. 17, 18, Domini verbis, in ApOCALYl'SI EXPLICATA,
n. 900, invenitur. Ibi, pro (1 si posueris, Il - quod habent Textus receptus et

8. PR.€FATIO. vu
Schmidius, ul alibi cilalum (A. C. 3400. A. E. 768), - cum Vulgala legitllr,
pr<eeunUbus Lutheri et aliorum aliquol'um Versionibus, Il si posue1'it, " nempc
Il realum animam suam, )) ut eLiam plul'ies cilalum (A. C. 10249. A. R. 565, 829).
- VariaLio, in lingua originali, esl srepius occurrens inler binas lilleras pel'mu­
taUo 1 ; cxemplum insuper pr<ebuit cap. XXI. 16, ad quem locum alia videanlur
citala.
ln capile XXXII. 12, rursus occurril lecUo varians, in lingua origlnali, inter
liUeras quas, ob simililudinem, Schmidius suspicavil esse permutatas. Sweden­
borgius, in AnCANIS COOLESTIBUS, semel (n. 273) cum Texlu recepto legil Il ob
agros desidel'ii, )) bis poslea (n. 51:1.3, 6432) cnm Schmidio Il ob agros meri, li
absque pal'Liculari quidem vocis explicaUone; ideo, in noslra ediUone, servala
est in lextu recepla lecLio, Versionibus anliquis (LXX, Yulg.,) confirmala. In
cap, XXVII. 2, lamen, Gr<ecus irilel'pres, apud LXX, exhibel inversam varieta­
lem, legens li desidel'ii, li ubi Texlus receplus habel Il me1'i 2 li. Diligenter uUque
examinelur qu<e leclio melius conveniat paralIelismi vulgo dicU legibus, (de qui­
bus videalul', ad cap. XXXIV. 16, A. C. 6343).
lisdem anle oculos legib,us habilis, in loco, cap. LXIV. 4, ab interpretibus mul­
lum vexato, a Nostl'o quidem non cHato, quia aulem in Adve1'sariis (4 A. 154)
irlllical verba esse cum iis in versu sequenle jungenda, el in summa significal'6
Il quod in homine nihil nisi immundum el injuslu m, li non dubilavimus qui n, ut
genuinam, admilleremus lecLionem, ex 'J.XX : Il et peccavimus••• et prœval'icati
sumus, )) pro Il el peccavimus... et salvamur, li vel Il salvabimur, li quod habe)
Texlus receplus 3. ,
Ha sœpe, apud Noslrum, lux ad liller<e inlelIeclum elucet e simplici exposiUone,
absque liller'ali cilatione, imo aliquando invilis verbis cilalis, quando verba Hia
fuerunl mem transcriplio ex Iibro edilo anle Aucloris oculos posilo. Videalur
exemplum, cap. VII. 11, ubi val'ielas, in lingua originali, non ad lilleram sCI'ip.:
tam, sed ad ejus intelleclum et inde efTereudi ralionem, Ha ad pllncla vocalia at­
Linel. In Al'OCALYPSI EXPLICATA, n. 706, ex SChmidio cilala legunlur verba:
Il Pele Ubi signum a Jehovah, in pr'orundum dirige, aul exlolle sursum. Il Expli­
calio ferl quod Achaso II dala fuit opUo, ut vel ex cœlo vel ex inferno vellel ha­
II bere, quod significalur pel' in profundum dirige, vel lolle sursum, nam l'ex erat
Il malus. 1 I - Versus, apud Schmidium in primo membro esllruncus (verbisll Deo
tuo, Il posl Il Jehovah, Il oll1issis), in secundo non ad plenum reddHus; ibi, seclIn­
dum puncla Masorelhica, legendum essel Il in profundum dil'ige, pete; Il e<edem
aulem lillerœ', ex quibus sensus a petendo deducilur, uno mutalo vocalium puncto
significanl : Il in infel'num; ~ quem sensum, anle Masorelhar'um tempora ab anti­
quis jolerprelibus, Symmacho, Theodoliooe, Hieronymo in Vulgala, inleIJeclum,
1 Ii el , : • posueris, C'llIIi; » - • posueril. C'llI'; » - quarum leclionum Schimidius
primam in lexlu admisit, alteram in parcnlhe~i iudical'it,
, Il Desiderium, ,on; D ' - . merum, ,on. D
~ Il ~llI'J, 5.1Ivamus, »pro. :lIW!lJ, pr:evaricati sumus; »menda ex erasione in manuscriplo
facile orla. - Doclus Ewaldus, apud Gcrmanos ingeniossimus Hebraicarum lillerarum inlcr­
pres, ex LXX ad eumdem locum voluit legcre • ~IiJ, erravimus; li sed conferalur, apud LXX,
'ITÀallet.a@ca, pro ~1lI!l. - Es. XLVI. 8,- et relalionem verborum peccare, prœvaricari,­
C.1p, LVIII. 1. LIX, 12, - de qua vide A. C. 9156.
~ ijC,NllI, - cf, Ezech. XXXl. 15. A. E. 372,c. Matth, XI. 23,

9. VIII pntEFAT[O~
flOD dubitam'us utgenuinUm admittere; lia eHam vox a sursum Il habel sunm Op·
posilum correspondens. Quod si quis mil'etur infernum hic esse proprie nomina­
tmn, non aulem cOllnm, respondel explicaLio supra: Il nam l'ex eral malus. Il
Prrelermittimus alin locol'um exempta qure, neglecla Masora, Nosler inlerprela.
vit, quul1l ilIa leclor in nosll'a edilioDe inveniel Dolala, Lieeal unum alferre, quod,
nihil in scriplis mulalo, nolabilem exhibet grammalicalis anomaliœ solnliol1em.
Ad cap. LXV. 9, in ApOCALYPSI REVELATA, n. 336, legilul' : Il Producam ex Ja­
• cobo semen, et ex Jehudah hreredem monliul11 meOI'Ulll, ul possideanl eos elecli
Il mei, et servi mei hahilent ibi. Il - Bic, mirum, pro phll'ali Il eos, Il Tex~us ori­
ginalis habet pronol!1en singulare femininum, quod pl'ius Nosler, in ARCANIS COI':­
LESTIBUS, n. 795, i025, ael verbulll reddidit : Il illam; 1) seu, cnm Vulgata, (( eumJ Il
n. 2567, 27i2; dein, GUm Sehmidio, (( eUnl J Il n. 3305, 3654, A. E. H9, 405,409,
4a3; etlandem, in loco supl'a cïLalo, a eos, Il ul, secundum nolum usum arabi­
cum, in sensu neutro collectï.vo·1 capiendum, ct ad Il montes Il referendun'1; qui
seDSUS clarissimus haud dubie esl!oci vexati reela interprelalio•
. Sufficianl hœc in exempla incl'ementi qnod l'ci criLiell) el Iillerle inlelleelui
arrerl nos leI' Inlerpres.
Sensus internus.
Sensns inlemi seu spiritualis leges el'plena demonslralio in Iibro noslro dari
non poluèl'unl; in ipsins Aucloris Operibus sllnl quœrendœ, ex iisque ediseen­
dœ. Ad introductionem lecloris qni eas non novil, liceal modo, ex ARCA'NIS COE­
LESTIBUS, prremitlere quœ sequunlur:
(( Quod omnia el singula (in Verbo), imo singl1larissima, usque ad minimam
II jotham, significent el involva111 spirilualia el cOlestia, "dhuc Orbis Chrislianus
'11 alte ignoral, quarc eLiam Velus Teslamenlum p"rum curai. Ex unico hoc l1sque
Il seire possunl, quod Verbum, quia Domini, el a Domino, nusquam dari possil,
it nisi inlerius conlinéal lalia, quœ sunl COlIi, quœ Eccesiœ, quœ Fidei, alioquin
II non vocari polesl Verbum Domini, nec dici quod vila aliqua illi insil; nam unde
·11 vila, nisi ex illis quœ sunl vitœ, hoc est, nisi inde ut omnia el singula se refer­
Il l'ant ad Dominum, Qui est ipsissimn Vila. 1) n. Il.
Il Vel'hum, quia est Reyelalio a Divino, est DiviDum in omnibus el singulis;
·11 nam quod a Divino esl, non polesl aliler esse. Il n. 1032t.
Il Quod a Divino esl, id descelidil pel' COllos usque ad hominem; quapropler in
Il Cœlis ar.commodatum csl sapienliœ Angelorl1m qui ibi, el in l'err'is .aeeommo­
1) :dall1m esl captui hominum qui ibi : quare in Verbo esl sensus inlernus, qui
1) spirilualis, pro Angelis, el sensus exlernus, qui naluralis, pro hominibus : inde
1) esl, quod conjunclio COlIi cum hornine sil pel' Verbulll. - Li1Jri Verhi sunl om­
1) nes ilIi qui sensulll inlernum habenl; qui aulem non habenl, non sunl Verbum.ll
n. 10322, 10325.
Inler edocla ineodem Opere nolenlur sequenlia, ad Hisloriea el Propllelieain
Verbo inlelligendum maxime necessaria : - i Quod in hac lellure successive, a
0
1 Quod hoc pronomen in lingua originati exprimere possil colleclivum indefinitutn, iIIustralur
eliam ex Swedenborgii scriplis; formalur enirn'ex sola tillera iï (H), qme, • quia est solum
aspiralio, involvit infinilalem, »A, R. 38 (el inde « Di~inum', in nomine Jehovah. Il A. C. !OlO.)

10. PR..EFATIO. IX
prima creatione usque ad Domini advenlum, suscilalœ fuerunl plures Ecclesiœ :
PrilDa, Antiquissima, Adam seu Homo dicla; secunda, Antiqua, Noach 'ocaLa;
quœ ambœ in Lerm Canaane fuerllnl, in quam eliam adducli sunt Ab,'ahami
el Jacobi posleri, propler Ecclesiœ rcprœsenlaLivulll suscilaLlIm posLqualll in ido­
latria perierat Ecclesia Anliqua, n. [178, 567, 3686, 4835,5136.-2° Quod Ecclesia
Antiqua, pel' Noachum el ejus filios significala, non inlra paucos fuit, sed ex­
tensa in piura regna circum lenam Canaanem, ul conslal a genlibus, in Gen. X,
nominaLis, nempe pel' Assyriam, Mesopolamiam, Syriam, lElhiopiam, A1'abiam,
Lybiam, .iEgyplum, PhilisLœam usque ad Tyrum el Sidonem, n. HM, 1238. Pel'
nomina ibi significanlul' in sensu lillerre seu hislorico populi i11i, qui Anliquam
Ecclesiam consLiluerunl; in sensu aulem interno docLrinalia iIlorllm, n. H113,
ila aliquid Ecclesiœ.
Aqeramus exempla :
Am1n seU Syria, quia ibi fuerunl cogniliones, S. S. 2:1, reprIDsenLavil iIIas, pri­
mum genuinas,- Ezech. XXVII. 16,- lum lierversas,- Es. VII. 4,5,6. IX. if,
- in fine a Domino l'estaul'andas, - Es. XVII. 3, - A. C. :1232.
Mizraïm seu lEgyplus, quia ibi vigebanl scientim, ex quibus fit prima instruc­
tio hominis Ecclesiœ, quœ inslrtlCLio esL reprœsenlala pel' migralionem ibi Israë­
lis, ut el Domini, - Hosch. XI, 1. Mallh. II. 15, - significavil scicnlificum, olim
in ordine, dein pervel'sum, - Es. XIX. :11, 13, - quum scn'ire fecil Israëlem,
- Exod. I. 13,14 ;-in fine subol'dinandum el spirituali inscrvilurum,-Es. XIX.
23, 25, - A. C. il162.
Ascltll1' seu AssYl'ia; quop l'eprœsenLaveriL ralionale, in prillcipio excellens,
- Ezech. XXXI. 3, 4, - dein penersuOl, - Es, X. 5, 7, 13, - in fine resLauran­
dum, apparel ex eo quod, in ol'dine reslaurando, locus medius ei Iribuelur inler
lEgyplum el Israèlem, hoc esL, inler scienlificum el spiriluale, qui eliam esl ordo
quo succedunL apud Ecclesirespirilualis hominem inLellcclualia, - Es. XIX. 23­
25, - A. C. H9, 1186.
Babal,- Cen. Xr. 9,- significalionem Il'axi! ex cullu qui ibi, nempe culin sui,
aul in quo inlerius amor sui el am or dominandi in Cœlum el Ecclesiam, - Dan.
III. :1,5,6. VI. 7, - quœ dominalio in fine perilul'a, - Es. XIII. 19-22. XIV. 4,
13, :15. XXI. 9, - A. C. 1326, -..:.. Apoc. XIV. 8.
De Stylis in Val"bo, at de PI'o]JlIatis.
Sequenlia legunlur in AnCANIS CœLESTIBUS ;
De stYlis in Val'bo.- II Sunl in genere, in Verbo Veleris Testamenli, quatuor
Il ditferenles slyli ; Pl'imus, qui fuit Ecclesiœ Anliquissimœ; modus iIIorum ex­
1) pl'imendi el'at talis, ul qllum nominarenl lenesll'ia el mundana, qllod cogjla­
Il l'enl ùe spil'itualibus el cœleslibus, quœ reprœsenLabanl; quare non solum pel'
)1 repl'œsenlaliva exprimebanl, sed eliam in seriem quandam quasi histol'icam re~
Il digebanl, ul magis viverenl, quod iis delecLabiie qllammaxime eraL. Hic slylus
Il esl intellectus, quum pl'ophelavil Channa dicens : le Loquimini altum, allwn;
Il exeal antiquurn ab ore vesll'o. 11- 1Sam, II. 3,- Uepl'rescnlaliva illa vocanLur
il apud Davidem,le JEnigmata (lV antiquitata. 11- Ps. LXXVIII. 2-4.- Ex Anli­
Il (juissimœ Ecclesiœ posleris habuil Moses [qum scripsilJ ùe Creatione, ùe Borlo
Il Edenis, tlsque ad Abrami lem pus. - Secundus slylus esl Hisloricus, qui in Li­
Il bris Mosis ab Abrami tempore, elullerius, inquc Josurei JudicUlll, Samuelis et

11. x PR,E'FATIO.
li Regum, in quibus Hislorica taliaprorsus sunt, qualia in sensu lillerm compa·
li renl, sed usque omnia el singula continent prol'SUS alia in sensu interno. ­
Il Tertius est Propheticus, ,qui nalus a stylo Antiquissimm Ecclesire, quem adora­
I) banl; sed non est continuus, el sicut historicus, qualis antiquissimus, sed est
» sparsus, vix usquam intelligibilis nisi in sensu interno, ubi arcanissima, qure
li concinno ordinc sequunlur connexa, el speclant Hominem Exlernum, el 1nier­
li num, Ecclesire plures slatus, Ipsum Cœlum, ac in intimis Dominum.-Qual'tus
li est Psalmorum Davidis, qui esl medius inler Propheticum el Communem 10­
li quenlium; ibi sul> Davidis, ul Regis, persona, in sensu inlerno, agilur de Do­
li mino. li A. C. 66.
De P/'opltelis.- Il Prophela in Verbo mulloties legilur, el in sensu Iillerre sig­
li nifical illos quibus revelalio, lum abslracte ipsam revelalionem, sed in sensu
li inlerno significal docenlem, tum abslracte ipsam doclrinam; el quia DOlllinus
li esl, ut diclum, ipsa doclrina, se,u Verbum (juod docel, l1le Prophela nomina­
Il luI', sicul apud Mosen, 11- Dent XVlIl. :15, :18. Joh. VI. :14.-A. C. 2534. Il Ubi
J) aliquis prophela nomine suo in Verbo nominalur, non esl is propheta qui in­
Il lelligitur, secl ipsum VCl'bum Pl'ophelicum, A. C. 3652; - nomina enim signi­
Il fJeanl l'es, A. C. :1888; - verum pel' unum prophelam non simile significalur
Il quod pel' alium. li A. C. 3652.
Haud mirum igilur si intel' nomen significalivum prophetm el l'es de quibus
agillll', invenialul' convenientia, ut appal'el in hoc Liero, cui inscriplulll nomen
Esaïas, vel polius Jeschaiah, significans Il salvat Jehovah seu Salus Jeltovx; li
quod nomen fuit prophelre, qui, regiblls Ussia, Jolhamo, Achaso el Hiskia reg­
nanlibus, f1oruil, - cap. 1. :l. VI. :1 se(j. VII. :1 seq. XX. :1 seq. XXII. :15 serf.
XXXVI-XXXIX. - Salus a Jehovah enim est, de qua in Libro agilur, ul ex
nunc sequenlibus Contentis patebil.
Lib?'Ï Contenta.
Liber in principio exhibel slatllm corruplum Israëlis, hoc est, Ecclesire.
Duo sunl, ad (jum omnia Ecclesire se referunl, amor el fides, A. C. :10577, (jure
conjuncta eam efficiunl integl'am; quibus aulem separalis illa corrumpilur. Fi­
des enim, ab amore separala, ex spiriluali fil naluralis; homo qui in illa, lune ex
propria intelligenlia de veris raliocinalur, qure p'rimum obscuranlur, lum in falsa
verlllniur. Pœ na inde seqllilur : Ecclesia quoad fidem separalam el corruplam,
Samaria, captiva fit sub rege Ascltul'is, Iloc esl, sub falso regnanle ex ralionali
perverso, - cap. VII. :17. XXXVI. :19; - cui lamen non datum prmvalere con Ira
filiam Sionis, hoc esl, con Ira Ecclesiam quoad amorem, - cap. XXXVII. 22, 36­
38. - Amor au lem separalus a luce veri, quod est fidei, et naluralis faclus, facile
se seduci patilur, - cap. XXXIX. :1, 2. - Pœna est caplivitas sub dominio illo­
rum qui in cullu profana sui et in amore usurpandi potestalem in Cœlum el Ec­
clesiam, nempe caplivilas sub rege Babelis; pœnu illa nunlialur Jehudre regi,­
cap. XXXIX. 6, 7 1. '
Sed ad (juodque malorum iIlorum provisum et pl'omissum est remedium a Do­
mino. Nascet, qui erit lmmanuel (Nobiscum Deus;) qUi sibi cogniliones boni
el veri approprjubit, el accipienlibus communicabil, - cap. VII. :14-16, 22. ­
1 Dc Aschure ct Babele, vitlealur supra pag, IX.

12. PRIEFATIO. Xl
Orielur post lenebras lux, - cap. VIII. 23. IX. i. - Super pueri nali humera
erit principalus; l( vocabilqr Nomen Ipsius Mirabilis, Consiliarius, Deus, [Jeros,
Paler reternilalis, Princeps pacis, l l - cap. IX. 5.- E regia slirpe exibil surculus,
et quiescel super Eospirilus Jehovœ, - cap. XI. i-5. - ln die Hlo reclucel Do­
minus reliquias populi sui, qui reliclus ab Aschure, et aliis exleris regionibus,
inter iIlas, a SChinear (valle in qua Babel, Gen.X J. 2); expulsos collige t, rece­
det remulalio Ephraïmi cum Jehuda, - cap. XI. U-iG. -- Ad qure junge ca
qure supra jam citala, de Babelis promisso interilu, - cap. XIIi. i9. XIX. li,
13, 15; - tum de rulura .iEgypli el Aschuris subordinatione, - cap. XIX.
23-25; - unde palebil prophelica de Domini advenlu ibi mixla esse hisloricis,
quœ ex conjunctione in lexlu fiunl reprœsenlativa spirilualium, nelllpe Ecclesire
in ordine au Ipso reslaurandre.
Post supra lIIemoralam aclmonilionem de imminente caplivitate,-cap. XXXIX.
6, 7, - conlinual reprœsentalivum, quod immec1iale ll'ansil ad solalium post
longam el dllram caplivilalem : «( Consolamini, consolamini popuillm meulII... ! Il
- cap. XL. 1. ~ « Vox clamanlis in deserto : Parale viam Jehovœ; complanate ,
)) in soliludine semitam Deo 110stro! Il-vers. 3.- lu sensu historieo, verba spec­
lant ad reditulII populi in Canaanem suu auspicio Jehovœ; in prophelico, ad (jun­
lium de Domini in mundum advenlu, - Mallh. III. 2; - in genere, ad omnem
adve.nlus Ipsius annunlialionem, ul apud regencralos, A. C. 220,
Nunc describitu~' Scrvus ille Jehovre, - cap. XLII. 1-7. XLIX. 1-9. L. 4-10.
LII. 13-15. Liii. t-12, - qui vocatus !s1'aidl, - cap. XLIV. 21. XLIX. 3. (cf.
XLI. 8,9,) - qui, etsi in sensu historico notare videalur Israëlelll ul hominem
Ecclesiœ in tentalionibus fidelcm, lamen, - cap. XLIX. 5, 6,"';" ab Israèle ut po­
pulo distinguilur, ellulll significat IlIum qui in sensu alliori esllsRAEL, - Hosch.
XI. 1. Malth. II. i5,- hoc est, Dominus in Bumano suo in Illundo, A. C. 2159; ila,
in statu humiliationis et lentalionum, qui slalus plenius agnoscetur descriptlls in
cap. LIlI. In Humano aulem glorificato, seu Divino Bumano, Dominus reprœsen­
lalur pel' Cftorescftll1n seu Cyrum, Persarum regem,- Dan. X. 1,-notnm ex his­
toria genlium domilorem, qui Assyriœ et Babyloniœ, inler alia, dominus faclus,
decrevil Judœorum in patriam l'edilum, ( dicendo Hierosolymœ : .iEdifical'e; et
Il Templo : Funclare; ,)- cap. XLIV. 28 ;-qui dicilul' (( Jehovœ Paslor et Unclus,1l
ut populi, urbis et Templi, hoc esl, Ecclesiœ, reprœsen'tative, Ileslaurùlor. Il
- ibid. et cap. XLV. 1-5. - Quod Dominus sit solus Deus, hoc est, quod Ipse
Jehovah, pel' Humanum in mundo assumplum, salvaveril homines, significalur
pel' : « Tantummodo in le Deus, el non pl'reterea alius Deus; profeclo Tu Deus
Il occullus, Deus ISl'aëlis, Salvatol'. Il - cap. XLV. 1li 1, 15, cf. 21,22. XLIII. H.
XLIX. 26. LX. 16.
Quod Redemplio prœdicatur de ·liberalione ab hostibus aul oppressoJ'ibus,
conslal ibi ex hisloricis, in quibus agitur de libel'atione a caplivitale. Quod in sel1~
su inlerno intelligatur liberalio ab inferno, .et quod facla sil a Domino pel' lenla­
lion es in Bumano suo admissas, ila pel' pugnas conll'a infernos et pel' victorias,
conslare potesl ex pugnarum descriptione, el applicalione voeis Justilia ad iIIas,
- CDp. XLI. 2,10. XLVI. 13. LI. 5. LXIII. 1-6.- A. C. 9715; ad quam applica­
1 loi, ncglecla Masora, pron. lt le., " inlerpretat Noster ul masculinum, ad Eumdcm refe­
rendum, qui lt Deus occullus " l'ocatur.

13. XII PRJEFATIO.
tionem eonferalur ejusdem voeis originalis 1 nsus in lingua arabica, in qua dicilur
de 7'obOl'e aut sl7'enuitale bcllica, etlunc intelligelurexplicalio a Noslro inlerpr.elc
data: u Juslitia Domini in Verbo signifient quod propl'ia potenlîa salvaveril genus
humanum, quod factum est pel' quod redegeril Olunia in Cœlis et Infemis in ordi­
nem. Il A. E. 422,- cap. XLI. 2.- Quod Justilia ma diC<îlur esse Jehovœ, patet,
-cap. XLI. 10. LI. 5.-Ha confil'lnatur quod nedemptio fueril opus ümnipoten­
liœ Jehovœ pel' Humanum in mundo assumptum, -- cap. VII. i1l. IX. 15. XLIlI.
1li. XLIV. 2,26. XLVII). 17. XLIX. 7,26. LIV. 5,8. LX. 16. LXIII. 1, IL, 9,16;
- nempe, ut docet Noster : Il Pel' continuas pugnas eum infernis Dominus glo­
rificavit Humanum suum, hoc est, Divinum fecil; nam sieut homo pel' pugnas,
quœ sunt lenlaliones, regenCl'atUl', Ha Dominus pel' pugnas, quœ eranl lenlali­
ones, glorificatus esl; inde Glorificalio Humani Domini ex propl'ia potentia eliam
csl l1erilum el Juslilia, nam pel' id saivalus est homo, pel' id enim omnia subju­
gata in œtemum a Domino lcnenlur. Il A. C. 9715.
Pax, Iiberationcm seculura, ])luribusLibri locis, ut cl gaudium in Hicrosolyma,
hoc' est, in Ecclesia reslaurala, in ultimis capitibus dcscribitur. - cap; LXV. 17­
25. LXVI. 10-16, 18-23.
ln summa, historiea in hoc Libro pertinent ad sœcula diu abhinc elapsa; sane
cogilantibus autem constabil, quod spirilllalia, qum involvitlillera, lemporibus
noslris etiam sint applicabiliil. Nunc quoque in Ecclesia inveniunlur mala, quœ
amoris et fidei separationem sequuntur, et [alsa regnantia, au,l ex fide cœca, aut
ex raliohali perverso, ~t late extensa captivitas sub dominio hominum qui sancla
profanant pel' amorem el cultnm sui.
Sed ecce auxilium promissum; ecce nova lux e Verho, quoad sensum inlernum
aperto, quœ Swedenborgio duce si qUaJratur, invenielur : II Lux lunœ sicut
Il lux salis, et lux salis SeptulJla, sieut lux s.::ptem dienlml )) - cap. XXX. 26.
A. C. 9228. A. n. 53; - ad quam inveniendam pt'ecamur DominUlll ut, ex Divina
Ipsius Misericordia, inservial hic nos leI' labor.
1 P':ï, Sedech.-Ex nomiuibus Melchi-Scùceh,- Gen. XIV. 18, _. cl Aùoni-Sr.ùech,­
Jos. X. 1, 3, - apparel Sedech fuisse nom en divinum apud populos in Canaane nolum. Aplld
lEgyplios cliam iuvenitul' ut prœdieatum ùei Settaï, quoù cf. eum. hclJr. Schaddaï, de quo vi­
dealllr Gen. XVII. 1. XXXV. 11. Exud. VI. 2, 3. Jos. XXIV. 2. A. C. 1992. - Sedech
At:gyplius eliam dcscribilut' ut ùeus pugnans.

14. NOTARUM EXPLICATIO
abstr ••• , abstractum. sonanles ad marginem adscriptre
~ct. •• . •• activum. legunLur, apposita sunt, quum
add • • ••• additum, additio. .. punctaLores Iectionem Chethib
adj ...... adjectivum. reprobarent, nec tamen delere
ndv ••••. abverbium. vellent. - Vide Keri.
roth .••.• :ethiopice, œthiopica lingua, he· cod. codd. codex aut codices manuscripti.
braïc:e allinis. collat. ... collalo, collatis (vocibus quibus­
aIT ....•• aflinis. dam, vel Scriptural Sncrre locis).
aIT •.•••• allixum (pronamen hebr~ïcum). collecl .•• collectivum, collecLive (intellec­
aliq ••••. aliqui,:e, a; aliquot. tmn).
anliq .••. antiqure (Versiones). csLr. . • .• construcLus status nominis sub­
aor ..•••• aorislus (hebraïci verbi tempus). stan Livi hebraïci, quurp aliud
Aqu.. ••. Aquila, Jud:eus, grrocre antiqure nomen sequitur, genitivi sensu
Versionisauctor, cujus fragmen. adjunctum.
ta exstanL in Origenis Hexaplis. diff..•.•. differens, differL.
arab ..•.• arabiee, arabica lingua, hebraïc:e dual. •.•• duale, dualis numerus.
aflnis. ed ..•••• editio, liber editus.
aram •• " aramaïce, aramaïca lingua, et illa ex .•. '" exemplum.
hebraïcœ allinis, duabus dialec· expl. .• " explicatum, explicatio.
tis, chaldaïca et syriaC3, dis­ fem ..• :. femininum (genus).
tincta. gener. ••. generalis, generale.
arch ..... archaïcus, a, um. genil. . " geuiÜvus (casus).
art. ••.•• articulum. gent. ..•• gentilitium (nomen).
e ..••••• cum. gr .•••.• grœcum, grrece.
cap ••..• caput,pars inTextu sacrodistincLa. h. e••••• hoc est.
cf.. . • • .. confer (vocem aut locum in Serip­ hebr .• " hebraïcum, hebraice, texLus he­
tura sacra). braïcus.
chald. ••• ehaldaïce, chaldaïca dialecLus ara­ Ilia . ... Hieronymus, laLinœ Vel'sionis, Vui·
maïcœ lingure, cujus specimina gala dicL[{J, ~ucLor vel cmenda­
exhibenL piura apud Danielem Lor, qui l'ixit exeunLe IVo ct in­
prophetam fragmenLa, et Ver­ eunle Vo post Domini adventum
siones Tal'{jumim, seu Para· sœculb.
phrases dirlœ, proximis circa ibid ibidem.
Domini advcntum lemporibus id idem.
1
scriplœ. i. e id est.
Chald . .. Chaldrous interpres, in Versione imper...• imperativum (in l'erbi~).
Tal'gum dicta. impers ... impersonale.
Chet". .. Chethib (:l'I"l:J) seu « scripLulll, " impr . • •. imprimis.
i. e. lectio in TexLu reeepLo Ii~ inLerj ..•. inLerjecLio.
leris consonanLibus exhibita, inf•••.•. infiniLivus (in verbis).
quibus puncta liOn propria, sed i. fi ..... idem quod.
alius lectionis (Keri), cujus con· Kemlic .. Keunicot, Anglus, lectionum va·

15. x/v NOTARU~/ EXPL/CAl'/O.
riantium ex magna Codicum he· paraI .. " pal'allelus, a, um.
braJorum copia haustarum col· parL. ..•. parLicipium.
leelor el editor. pass. . . •. passim.
/(eri .... ("P) • Icclum n seu «legendum,lI pass..• " passivum (in verbis).
i. e. Ieclio margini adscripla, ad pers .•••• persona, personalc:
quam ref~renda sunt punela lec· plur. •• .• plurale, plUl'<llis numerus.
tioni Chethib supposita.- Vide pr ••.... proprium; proprie, in sensu pnr
Chethib. l'rio.
loe . locus (Scriplurre). pron • . .. pronomen.
Lutil ...• Lutherlls, germanicœ Versionis q..••.•• qui, qu:e, quod, ele.
auclor, XVIo post Domini ad· rad. . . .. radix (in verbis); in Iingua he·
venlum sreeulo edilœ. braïea esl proprie persona 3­
LXX •.. , Septantem inlerprelum (ita dicta) sing. mase. temporis perfeeti,
Versio grœca alexandrina, in· pro qua Lumen in Notis pr:esenli
eunte Illoanle Domilli advenlnm Iibro adjunctis, secundum re­
s3lCulo scripta. Lamb. Bos edi· cenliorum Iinguarum usum, la·
tioni suœ criLicre inlerpretaLio· Line expressum esl sensus infi·
nes varianles ex Aquilre Sym· nilivi.
mar.hi el Theodolionis versioni· Ross. . .. De Hossi, Halus, post Kennico­
.
bus adjunxit•
majcst. .. majeslatis (Ha dictum) plurale in
Lium, lecLionum variantium ex
hebrrois Codicibus, colla lis Ver·
nominibus, cui plerumque ver· sioilibus anliquis, diligcns col·
bum in singulari adjungilur. leclol' el edilor.
mase . llIasculinum (genus). s •.....• seu.
Masor . Masora (i1,'00). lraditio, »seu Saae/' •.• Saadias Phiiumensis, qui Esaïœ li·
dilclrina erudilorum hebrœo­ brum arabice interpretavil.
rum, l'tlasorethœ diclorum, qui sc, ..•.. scilicet.
inde a IVo ad VIII'" usque s:ecu­ Sch . .•.• Seb. Schmidl, sua :etale in Argen·
lum post Domini advenlum in torolensium Universilate Pro·
PalesLina degenles, ex divina fessor senior, lalime Vel'sionis
J;Jomini ProvidenLia summam auclor, quam sœpius seculus
r.uram pro conservanda Texlus esl Swedenborg, cl cujus edilio
hebrmï archetypi integritale ad· princeps, opus posthumum auc·
hibuerunl, vocalium signa cl lori~ paulo anle, anno :claLis
inlel'puncLionem apposuel'llnl, oclogesimo defuncli, cura Pro·
unde pel' illasormn hodie impri· fessorum ejusdem Universilalis
mis inlelill'itur Tex lus rccep­ prodiiL ArgenloraLi, anno 1696.
lus, qualis ab ilis doctoribus sec..... , secundum.
recensilus legilur in Hbris COll' sign. • • .• significat, significanl.
suelis, cl manuscriplis el lypis sing. •. .. singulare, singularis numerus.
ediLis. sq ..•.•. seq, seqtlens, sequenlia.
Il .. nom .• nomen. subaud ... subaudilum.
nn .•.•.. Ilomina. subj .••.• subjunclivus (modus in verbis).
n. 1'1' •••• neulrum, Ileutrale, nculralis sen· subsl •... subslanlivum (nomen).
sus, fJuod hebraïce nUli forma suIT sllfthum (pronomen hebraïcum).
propria sed plerumquc pel' fe· S!Jm Symmachus, gr:ccœ Versionis auc·
mininum exprimitur. tOI', cujus in Origenis Hexaplis
001 •.•••• omissum. exslanl fragmenla.- Vide Aqu.
omn ..... omnes. ct Theod.
opp •.•.• oppositus, a, um. syl'. .. : .. ~yriace, syriaca dialeelus, in lin·

16. NOTARU~t EXPLICATIO. xv
gua aramaïca. - Vide aram. et firmant, apud Swedenborgium
chald. exhibitum.
Syr . .... Syrus interpres, in Versione syria­ Theod . .. Theodotio, et ille grrecre Versionis
ca, Peschito seu simplici dicta, auclor, in Origenis Hexaplis
circa finem IIi post DOlTlinum in partim servatœ. - Cf. ad Agu.
mundo natum sfficuli scripta. ct Sym.
t .••..•. tex lus. v.• verb .. verbum.
Texl. l'cc. Textus receplus hebraïcus, qualis, v. n.••.• verhum neutrum.
a Masorelhis recognitus, in li­ vers ..... versus in lextu distincti.
bris consuetis legilur, ad exem­ Verss .••• Versiones antiqure, ut documenla
plar Hooghtianœ recensionis ho­ aut lectionisa nt inlerprelalionis
diè plerumque formatis, cujus cilatre. Pro lectionunj varietale
editionem Swedenborg, ut no­ el antiquitalis auclorilale im­
tum, in usu habuil, sub titulo : primis 1I0tandœ sunl LXX, Syr.
«lliblia hebraïca, secundum Vltlg.
editionem belgicam Everhardi vor. •.... vocem nok1t ill casibus obliquis.
van der Hooght, collatis aliis VIIlg . • ,. Vttlgata !Jure dicitur Versio talina,
bome nolœ codicibus, una cmu exeunle IVo posl Dominum iu
Versione lutina Seb. Schmidii, mundo nalum sreculo, posl pri­
Lipsiœ, 1740; • quem teltum ores plu l'cS, imprimis ex illa qure
srepius secutus, tamen ab illo !tala dicta fuit profecta, iuler­
nonnullis discessit locis, ut no­ prele vel emcndalore doclo Hie­
tum fieldiligenli leclori. Ex No­ ronymo. Editioues pler:nquc
tis apparebit qui lestes antiqui sunt ad exemplar Sixtinre (an.
leclionem el inde sensum con- 1590) recoguilœ.
Omissum et Supplendum.
Citalionis signum supplendum esl ad verba : cap. Il. 3 : u Ile in semilis Ipsius; » - cap.
III. 7 : u Non principcm populi .• - cap. V. 19 : u [Festiucl) ul cognoscalllus.• - cap. VI.
:; : «Val mihi, oeuli mei. » - cap. VII. H : u Pele tibi ... snrSUIll. » - ibid. 12 : u Non .
lenlabo Jehovam.• - cap. VU. Hl : u Quœrite ..... gemenles : • - cap. XX. 6 : • EGce ..
quomodo liberabimur nos? - cap. XXII. 13 : «Comedendum .... cras enilll moriemur! • ­
cap. XXXVIII. 3: [. Quœso, ... recordare ... quod bonum in oculis luis fecerim .• ) - cap.
XLIX. 9: «Exite; .... u Revelamini; •
ERRATA.
Pag. 98. col. 1. lin. 16. Albi, lege : Abi.
172. - 2. - U. alternum, lege : alterum.
183. - 1. - 10. {ilia virgo, lege : viryo fi/ia.
222. - 1. - 28. Deum, lege : deum.
240. - 1. - 4. sedeo, lege : sedebo.
Alia videanlur, pag. 334-336, inler Addenda cl Corriyenda:

17. XVI
LITTERiE INITIALES
QUIIlUS SWEDENBORG Il OPERA NOTANTU,R.
A: C. Arcana Cœleslia.
A. E. Apocalypsis Explieala.
A. R.
Apocalypsis Revelala.
App ••••
Appendix ad veram chrislianam Ieligionem.
A. S•• Sapicnlia Angeliea de Divino Amore el Divina Sapienli(l.
C. A. C••• De Commercio Animœ el Corp0l'is.
C. I. ..•• Dc crolo el Inferno.
C. S •• "•• De Amore Conjugiali, el de AOlOl'e Scorlalorio.
C. U. J••• Coolioualio de UILimo Judicio.
D•••••• Doclrina Novœ Hierosolymœ, de Domino.
Dcc . . . . Doclrina Yitœ ex Prœceplis Decalogi.
p. S:P.•• De Divioa Sapienlia (Poslh.)
Diar.App.• Diarium; Appendix.
Diel. P.•. Dicla Probanlia Vcleris el Novi Teslamenli.
.E;. A•••• De Equo Albo, in Apocalypsi.
E.A. ,App.• Dc Equo Albo; Appcndix.
F••• Doëlrina'Novœ Hierosolymœ, de Fide.
1. n..... 1ndex Biblicus.
Iliv••••• Invilatio ad Novam Ecclesiam.
N. II•• De Nova Hierosolyma el ejus Doclrina Cœlesli.
P.••• Sapienlia Angelica dc Divina Providcnlia.
P. P.• Summaria Exposilio seOSllS inlcrni Libl'ol'um Prophelicorulll ne
Psalmorum.
n. C•••• Vera ChrisLiana Religio.
S. A ••.• De Alhanasii Symbolo.
S. E •••• Summaria Exposilio Doclrinœ NOVal Ecclesiœ.
s. S •••• Doclrina Novœ Hierosolymœ, de Seriplura sacra.
'fe •.•.• De 'felluribus io Univcrso.
U. J ••• De Ulimo Judicio, cl de Babylonia deslrucla.
1 A••••• Adversaria, series prima.
2 A••••• Adversaria, series secunda.
3 A.. Adversaria, series lerlîa.
hA.•••• Advcfsaria in Esaiam.

18. SCRIPTURA SACRA
SEU
VERBUM DOMINI.
"WETITS '1'ESTAJJIENTtfIYl.
LlERl PlWPHETlCL
ESAIAS,
CANJJ' pRIMUM.
TEXTUS, ·EX PLICA'I'ION'ES
EX E~i • .sWF.DtNIlORGlI llcr.lpns.
1. [Visio Jescl1ajro, filii Amozi Vers. :1 ad 8. Quod Ecclesia
quam vidit· super Jehudah et Hie- vast·ata sil per mallm vitre.
rosolyma, in diebus Ussija), Jotha- . P. P.
. h' h' k" 0' • 1. [Visio, cum de prop!letis, .sign. revela­
ml, Ac aSI, Je.c ~S IJœ, .re"um Je- .tionem quœ speclal doctrinam, Ewell. XIII. 6
hudœ. ] el seq. A..C. 92~8. - lehudah cl Ilie7'oso­
a [i1m: li. cap. II. 1. X I 1 J . q l y m a . cf. ad cap.;III. 1.]
2. [AuditeJ Creli, et ausculta ter- 2. Filil sunl HUi Ecclesial, pl'oinde
ra, [nam Jehovah loquitur: ] Filios Ecclesia. 4 A. 1. - Vers. 2 ad iO; de
[educavi et exaltavi·;] itÙ vel;o cOIT~ptiqne vetllris. EC?lesire ; i? ~ensll
. t' t ~I.A A prOXlmo, ,de JudœlS; ln l'em~lOn, de
pr:evanca 1 sup contra!J. e.- l~. Chl'istiauis. 4 A. 1. .
1, 4. [Cœli til t~rra : c.r. ad Gen. ,II. J .]
• [Adolescerefeci : cap. XXIH.4.]
3.[Novitbos possessol'em suum r., 3. [BQS sign. affccljollcm uoni llilluraJis;
et asinus prœsepe domini sui Il; Is­ a,sinus, .all'eclionel!l.'cri nail!ralis; Exod. XX.
U. A.,C. 8912. - P,nEsepe si~lI ..inslwdio­
rael non novit; populus meus iJQl1 nom spiriluaJc(ll pro inlelleclu. .il.. iL 255. ­
intelligit, J Possessol' el dominu:s,pl'o JlOmine interno;
• [Hehr. = Gen. XIV. 19.] Gcn. XIV. 19. Exod. XXI. '28. A. C. 1733,
b [Hcbr. = Exod. XXI. '28 & seq.] 90l9.-/srael: c.cn. XXXII. ~8. A. C. 4'28&.
4, Vœ genti peccatrici, populo 4. Gens peccall'i;:r; sign. qui in malis
gravi iniquitate, semini malefacien- sunl, et popalllS amvis iniquilale, qui
J. 1.

19. '2 ESAlAS, - CAPUT 1.
(jum *1, filiis corrnptis **2, dereli­ in falsis inde; SC11l1?1I nUllonlm, falsum
. ([uerunt ~ JellO'f'~lln, prOYOC:lnmt iIIorlllll qni in nHtlis, el {lUi C01TuptO­
l'es, falsa illorul11 qui in falsis ex malo
Sanctul1l IS1'3Clis, a],;11ienaYCl'unl iIIo; dl!1'clinqucl'l1 Jc/wvam, el 7Jl'0­
SC rcLI'orsu1l1!- A. E. 768. vocw'e Sanetmn IS1'aelis, sign. quod
(1) lI.. C, 25!J, 622*, 10249. D./IO. S. S. rcjeecrinl Divinnm 13onu111 cl Di'inum
86. A. n. 483, 456, 838 **. R. C. 93, Vern 111 ; aualicmal'c SI? l'Cll'Ol'SUm, sig.
251,329,459. App. 59. qUOlI ex Hiis prol'Slls recesserinl, et ad
A. C. 3305,7091,9229,9680. A. n. infernale lIIaum el falsulll ahiverint.
173, 565. 4 A. 1. , A, E. 768. - Gcns el scmen malc(a­
cientillllt, pro malis qnœ sllnl volulllalis
l llalorum, c. SC/l. A. E. 768.
! Corruplorihns, c. Scll. lI.. E. 768. ­
sen enpidilalulll; 7JOpulus el {llii cor­
ruplOl'cs, pro falsis quœ sunt in leIlee­
Pcrdiloribns. A. C. 254.
3 Derelillqnnni. A. C. 522.
tus sen persuasionum. lI.. C. 622.­
Semen, in sensu orp. sign. qui in malo
el inde falsis, inque sensu abslr., màla
el falsa. A, C. 102/19. - Sc:men malo­
J'lan, quia hic agÏlur de Eeclesia, est in­
fidelilas. A. C. 254.
5. Quare [pel'cuticmini amplins?J! 5. Per mOl'bll1n, vulnus, cicalri­
addctis l'ccessioncm? totum caput CIlm, ele. (vers. 5, 6), inlelligulllur
in ll1orbu1l1 1 et toLum COI' lano'ui- peeca~a. lI.. C. 8364.,...,.... TOlum caplll
~. b mOl'bldu11l, hoc esl, lnlelleelus; el COl'
dU1l1. - A. C. 8364. languidu1Jl, hoc esl, voluntas. 4 1. 1.
(l) 4 A. 1. l'
l ~lorbidl1lll. 4 lI.. 1.
,
(i. A vola 1 pedis lIsque ad ca-I. 6. '~,vol(llJ~dis usquc (1(/ ca1Jut non
put non in eo intc"Titas YlllnllS et mlcgnlas, slgn. quod lam naluralJa
'r l' 2 . i "" ~ c' ',. ',_ ljualll spirilllalia, qnm inleriora hominis
II 0 et l·la,:>;) leC,,:s, 110U ex l'lejusvolunlalis,deperdilasinl.Vulnus
pressa wnt, et non oblJgata, et non el cimlrix ct plaga l'eCl?lIS sign. mala
emollita oleo.- A, C. 'i52i. volulllalis, cl inde falsa cogilalionis,
(I)A. C. 431,8364,9056. P. 278; A. n. conlinue pll1ra;lIon obligala,noncmol­
456,657,678. lI.. E. 962. -"pp. 59. lita olco sign. non pel' resipiscenliam
s. A. 30. Diel. P. 13. 4 A. 1, 15. emendala, ac pel' bonulll temperala.
lI.. E. 962.- Vulnus sig. mata in exlremis
: P!anl~, lI.. C. 43L oriunda ex malis inlerioribus, quœ sunt
- Clcall'lx, c. Sch. A. C. 8364. coneupiseenlim. A. n. 678. - Vulnus
"3 [Villon· elli'or .•~i~:l-' '~;s'" -- Cen . IV', prœdicall1r de deslruelo bono, el plaga
" . . Il - ;.; -
- .] de deslruelo verO. lI.. C. 9056. - Soli­
tudo Hierosolymœ deseribilur diris ter
­
minis, qnod ad volam pecUs non inle­
_ " . 1 gritas (,('rs. 6 ad 9). Did. P. 13.
1. l CITa rcstr;}, sohtlldo; urhes 7. '}.' pro "1"
, . . elTa ....cc eSJa,smn'['1 el' 1
1 mmus;
vestrœ, c.xlisL;e Igne; hml1u1l1 yeS-1 w'ucs pro voris J~ec[esim, quœ doclri
­
trulli, cOI'am volJi" aiielli come- Halia vOl:aHllll', ([ml' '(',T:listœignc dieun­

20. ESAlAS, - CAP(!T l. a
dent"; et (eril) Il solituclo sicul evcl'- luI', cum ex I!lalis amOl'llm sui ellllundi
siG alienol'um. - A. C. '1 02Hi, consllmln.t1lieni cOII!c([cnl hlll1wm sig.
(L) A. E. 962. App. 59. lI,II0d mala el falsa l1la~i cOl1lcdcnl Eeee-
Diel. P. 13. 4 A. 1, 15. siam. 1. C. :l.0287.-Tcrra vcstm, so-
Lillldo; ul'bcs vcstr;c, c,xllslœ igne, sig.
n [Hebr. comedcntes.J quod Ecclesia del'aslala sil fJuoad omne
1
b [(Erit) add.J 1 verulll, el qllod doclrinalia {'jlls pCl' vi-
t l'am seeundum eupidilalcs ex amol'e
. •' . .. malo ol'iundas desll'uela sint. A. E. 962.
8. R.ehcta est h!Ia ZlOIllS slCul 1 8. Filia Zionis sign. afTcelionelll spi-
tentorium n in Vinea; [siCUl ttwu- ,)
rilualcm Divini Veri; afTcclio spil'ilualis
.rium h in cucumel'ario C;] sieut urbs DiviniYcri est am.ol' l'cri pl'oplcr veru.m,
obscssa.- Arp. 59. :c d~S,l<jCJ'lUI~,l adcdlud pl'oplcr USllS vllœ
A. fi. 612. A. E. 850, 919. 4 A. 1. ",ICI nie. 1. E. 8;)0.
" [Hchr,=Gen. XXXIII.n.]
1> [Hehr, = cnp. XXIV, 20.] Vel's. tl. Ul parllnl l'csidlli sil.
c [A cucumere : Num. XI. 5.] P. r.
9. [Nisi .Iehovah Zchaoth reli- 9. Iloe z'csùltWI1I nisi snslenlarelur
U
quisset nobis] J'esidnum sicut pa- redissent; hoc pl.l1'U'In efTccil qllod us-
l'lIm, [sicut Sodoma faeti essemus, que l'evocal'enlul' qllandoqlle. 4 A. 1.•
[Jehovah Zebaoth diGitur de potentin divi-
Gomorrkc 1> similes redditi esse- na b:Jni sen ol11nipolcnlin. A. C. 2921.J
mlls].- 4 A. t.
A. E. 573.
fi [Seu exerciluum, = enp. Ill. L IX. 6, 1 :
A. C, 2921. Ap, Prophelus pass.~ cf. 1 Sam.
XVll. 4.5, Ps. LIX. G, LX.XX. 5, 15.J Vcrs. 10 ad Hi. Qllod callus
1> [Apud LXX=Amorah: A.C.12·J2, 1581.] cxlernus nihili sil. P. P.
. iD. AuditeVerJmm .Jehov~c,prill­ 10. PCI' Vel'bllln JchoviJ' inielligilllr
cires" Sodom:.c; auscultale 1 legem Divinurn Bonulll, cl pel' Legcm Dei nos-
tri Divinum 'el'um; el quia Divinum
Dei nostl'i, popule *1> Gomorl'ha~.­ Donllm illis qui in amol'c sui esl Illa-
A. E. 653. lurn, dieilur audite Verbzdn Je/lOvœ,
(1) Dec. 30*. 7Jl'Ïllcipes Sodomœ; cl quia Divinum
A. n. 502. 4 A. 2. Vel'um illis qui in mulo alllol'is sui est
1 Alldilc. Dcc. 30. falslllll, dicitUl' aliscuLtedc Legem Dei
, q'l>p=~np. 111. a, 1.] nosll'i, 7JOpuli G01IWZ'Z'/w:. J. E. 653.
Il [l'opuli, c. Vul(1. A, E. 653.) -Sodoma el Cornon'lia sign. amOl'cm
dominandi ex amore sui cl amol' l'e-
gnandi ex faslu pl'opl'iœ inlclligenlim)
ae l11ala i1lol'um amOl'lItll. A. Il. 502.
i '1. Quid mihi mnltitlldo sacl'ifi- 11. IIie (Vers. 11 ad 19) inlcliigillll'
ciol'UJ11 veSll'orum? [inqllitJehovah: cullus exlernlls s~pal'alus ab illlcl'llo.
Salll' :,illm holocaustis :Il'ictlllll, cl. A. E. 1061. -l'Cl' sacrificia clc. inlcl-

21. 4 ESAIAS. - CAP UT I.
adipe pinguium; et sanguine ju­ ligunlur omnia cullus. A. E. 939. ­
'encorum,et agnorum, et hircol'um Quorl cullus el oralio sint vaniliis, nisi
purificenl se a malis, el quaIes sunt
non delector.J- Dec. 30. quando pl1l'ificali, (Vers. 11 ad· 20).
(1) A. R. 939. A. E. 412, 939, 1061. Die!. P. 81.
Dicl. P. 13, 81. 4 A. 82.
12. Quando venitis ad videndum 12. Facies Je1lov;c sign. inlerÎora
facies meas ; [quis qu:esivit hoc a Ecclesiro, verbi et cullUs. A. E. 412. ­
manu vestra, calcal'eJ atria mca. All'ia sig. ullima cœli, lum exlerna Ec­
c1esiro, Verbi el cullus. A. E. 630.
-Dec.30.
(1) A. R. 939. A. E. 412.
A. n. 487. A. E. 630, 803,.
13. Ne addite adducel'e mincham 13. Hroc in summa sunl, (Vcrs. 10 ad
vanitatis; suffitus abominatio mihi 18), quod Ilisi homo fugil mala, omnia
est; noviluniul11 et sabbatlHlm, cullus ejus non bona dieÎlur : Nolt pos­
uia ejus opera, nam
sinl, simili ICI' Olll­
[proclamare convocationem,J non SUin ferre ùtiquitalem, ele. Dec. 30.
possum ferre iniquitatem a [et cohi­
bitionem b.J-;Dec. 30.
(L) A. E. :1.061.
A. E. 803.
a [pl'! = C.1p. XLI. 29. Jercm.IV. H.]
b [ïï'YY: cf. Dcul. XVI. 8. Ps. CVII, 39.J
11. Novilunia vestra, et fcsta 1 !!J. Pel' noviLll1lia el lesla elc. inlel­
stata 'estra, odit anima mea; [facta . ligunlul' OIunia cullus. A. E. 939.
sunt mihi onel'i, defatigatus sum
ferendo. J- Dec. 30.
(1) A. E. 939, 1061­
A. n. 935.
15. Unde quando expanditis ma­ 15. Pel' omlÎonellt cIe. inlelligunlur
nus vestras, occulto oculos meos a onmia culus. A. E. 939. - Sanguilles
sig. Divinulll Verum Verbi falsificalum
vobis; etiam si multiplicatis oratio­ aut adulleratum. A. n. 379.
nem, non Ego audiens; manus
vestl':e sanguinibus plenœ sunt. ­
Vers. i6 ad 19. Horlalio ut a
Dec.30. malo vilro resipiscanl, ct
(1) A. n. 379,838. R. C. 329,459. A. quod sil illis bonulll. P. r.
E. 329,939, 1061. 4 A. 2.
16. Lavate vos pllrificate vos 1 1 16. Quod quro prrocedunlprorsus ma­
rel110vet 1 ~ , . t" la sinl, imo abominabilia, nisi inlerius
e ma Ulll opel 1111 es 10-1 purificalum sil a malis, inlelligilur pel'
1 PUI'OS reddile vos. A. C. 10296. - Lava~~ vo~, Vll1'i/icale ~os, l'e7l1OVele
Mundalc 'os. A. R. 378. maLllUtIn o/Jel'um. A. E. 939. - I.a­
2 Maliliam, c. Sch. A. E. 939. 1 vw'c se sig. purifiearc se. A. C. 31[17. ­

22. ëSAIAS. - CAPU! 1. 5
l'Hm a cOl'am oeulis meis; cessate Lavari sig. mundari a malîs et l'alsis, et
malum faeere. - A. C. 31.47. sic rcl'ormari el regeneral'i. A. n. 378.
(I)A. C. 10296. Dcc. 30, U3. P.278. - Ooc'3l Dominus quod primum amo­
1 A. n. 378,379,838. n. c. 329, lI3S, lI59, venda sint maIn, anlequnm bona, quœ
lI83, 536, 671. A. E. lI75, 939, 1061. homo l'acit, fient bonn COl'nm Deo. R. C.
4A.2. 329, l135.
i 7. Diseite bonnm faeere, [qmc­ 17. Esaias dicil quod primum sit de­
rite judieium,] restituite oppres­ sistere a ma lis, el quod lu ne discel 60­
num faccrc; prius non scit quid ct
SUIn, jlldicate pllpillmn, eausam
qUale bonum; malum nescit quid bo­
agite vidllx.- A. R. 838. 4 A. 2. num, sed bonum videbit malum. D. C.
(1) P. 278. n. C. 329, MS, !l59, lI83, P. H. Vide li A. 2.
536. D. C. P. 11. [Pupil/us, seu orphanus, el vidua, cr. ad
Exod. XXll. 21.]
i8. He, agite, disceptabimlls, 18. Dibapltum ct coccineum sig. l'alsa
dixit Jehovah: Si fllerint peeeata el mala veris el bonis conlraria. A. C.
vestra sicut dibapha l, sieut nix al­ 9l168.- Coccinwn, in opp. sensu, sign.
malum quod opposilum esl bono cœlesti.
beseent; si rubra fuel'int sieut coc­ A. C. lI922. - Rubrutll, in opp. scnsu,
cimn1l 2 , sieutlanaerunt.-4A. 2. sig. malum quod est amoris. A. C. 3300;
A. C. 9468. - bonum deperditum. A. E. 36l1;­
(1) A. C.3300,4922,9333,9l170. Dec. prœdicalur de, amore mali: A. R. 305.
30, H3. P. 278. A. n. lI7, 305, 838. - Lana sig. bonuln in ultimis; nix, ve­
R. C. 329, lI3S, lI59~ 536. A. E. 67, rum in ultimis. A. Il. lI7. A. E. 67.
364, 939, 1M2.
1 Coccinea, Co Sclt. A. C. 3300.
[i::l'~U1 cf. Gcn: XXXVIlI. 28 : A.C.4922.]
• Purpura, c. Sclt. A. C. 3300.
[Cr. ,~V rwSm coccincum dibaphuril:
Exod. XXV. 4.]
Hl. Si volueritis et auseultave­ 19. Pel' b01!um col/tcdcl'c significalUl'
ritis, bonuIn tert':.c comedetis.­ bODum spirituale, quare dicilur si vo­
luerilis cl auscuitave1"Ïlü, hoc est, si
A. E. 6ii. ·4 A. 2. l'ecerilis. A. E. 617. - Bonu1lt lerl'œ
cOl1U!denl, hoc esl, cœlllm habebunt.
li A. 2.
Vers. 20 ad 23. Quod l'alsin­
cenl Vcrbum. P. l'.
20. Sin l'enueritis et l'ebellavel'i­
tis, gladio comedemini, [os namqne 1 2.0' ~lad. io comedi sign. J'also Illalî
Jehovx IOQUUtU111 est.]- P. 278. pertre.!. 278.
21. Qnomodo evasit in meretl'i-' 21. Mcrell'ix sig. falsificalum ycrum,
cem ul'bs· fi rle lis ?plena judieio j llS­ el w'bs doclrinam ; inde evasît in mcrc­
, ll"Îccm urbs fidcUs, sign. qllod L1oclri­
• [:ï'ip=civil~" ver,. ~6, (l,. XLVIII. 3.] un, quro prÎlIs l"lIcr;ll doclriu<I gCBlIinÎ

23. (j ESAIAS. ­ CAI'UT 1.
lilia pel'noclabaL [in eaJ; nunc tlll­ veri, facla sil doclrina falsificali veri.
l'Lena judieio, justifia pemoetabat,
lelll hOUlicid~.~ A, E. 887.
sign. ubi verum docll'inœ el bonunJ
(1) S. S. 85. !! A. 3.
amoris in copia fuil. Nunc aulem 110­
A. H. 668. H. C. 51.
rnicidœ, sign. quod ralsificalio exslin­
xel'il inlclleclum 'cri cl perceplioncm
boni. A. E. 887.
22. Argentum tunm evasit in sco­ 22. IIrgentuT/! evasit in seo/'ias, sig.
l'ias a, mCI'lUll i ' tUUlll mixtuIl1 aquis. qnod gcnuinulll vCI'um conversulll silin
-A. E. 887. J'alsnlll; l1U?TUT/! luunt mixtu7n aquis
sig. "el'um vile faclulll el deperdilull1 pCl'
(1) !! A. 3.
falsilicalionern ejus. 1. E. 887. - Vide
A. n. 316.
!! A. 3.
• [Cf. vers. 25 & Ezech. XXII. 18.]
lJ ['N.::liJ prop. potu~ (inelJri8ns), a potando
(ad clJrietalem); Es. LVI. 13, cf. N~h. I. 10.]
23. [Principes tui refractarii, et 23. /lmc corresponden l prorsus eis
socii l'umm; Cl uisque amans dOllum, qum, Vel'su17, dicla, nam sunl opposila
eorlllll. !! A. 3.
et persequells retl'ibuliones; pupil­ [Principes: cf. ad Gcn. XII. '15.]
lum non judican t, et lis viclu::e non
venit ad eos.] Vers. 24 ad 27. Quod Dominus
!! A. 3. vcnluru~ d~slruel illos, el
.' . '" apud alios mslaurabil Ec­
24; [PropteI ca, dlCtum DOmllll ] clesiam. P. P.
Jehov~ Zebaoth, l'ortis Israelis: . .. .
Q1ell! consolahor Me] ex inimicis 1 . .2[,.' .Agllllr de lll~nlllon~ eorllm qUI
' [ . d" ] 1 1III III ICI el !losles Ipsllls facll sunt.!! A. 3.
11Cts, et VIl1 lctam sumam ab
hostibllS Meis.-i A. 3.
A. E. 573.
"q"~i1 c. art (; K0pwç = eap. Ill. 1­
Exod. XXIII. Il. dit'. infl'. eap. III. '15, 18.]
2ts. [Traducam enirn manum 25. Heslauratio omnium pel' l'cdemp­
meam super te, et jJlIrgabo sicut lionem, el lune salvalio l1delium et con­
demnalio inl1deliulU descl'ibilur (Vers.
smegma "] scorias tuas, [et remo­ 25 ad 31). Oicl. P. 13. - Scoriœ sunt
veho omnia] plumbatlla.-4A. 3. falsilales, ct pL1l'Inbct sunl mala, quœ
Dicl. l'. 13. SiCllt onel'a ùeol'sum ferllnt hominem,
n [,J masc.=fflill. I"i'1J MaL III. 2, fJ. qllibllS nisi ablalis, SUl'sum non aufer­
vide.] lnl'. !! A. 3.
26. [Restituam autem] juclices 26. Judiees hic sllnt judieiulIJ, ut
tllOS [sicut prius,] et consiliarios pl'ius; consiliarii, quœ ad judicillm per­
tuos sicllt ab initio; [postea dahi­ tinent. !! A. 3.
tur 1101llCn lihi:J Urbs justitüe, cέ
,,[las lidclis. - 1- A. ;-3.

24. ESAIAS. ­ CA PUT I. i
2ï. Zion in justiLia ['e(limetlll', et 27. Pcr Sioneln inLelligiLur Cœlnm et
reLIures ejus in judicio.- S. S. 85. Ecdesia, in quibus Dominus pcr Divi­
num Vel'um l'egnal. 1. E. 850. - Jtt­
(l)A. n. 668. R. C. 51,95.1. E. 850.
dicillm sig. Divillum Verùm, el jllstitia
A. n. 612. li A. 3.
Divinulll J3onUlD. A. n. 668. - Judi­
ciuln dicilur de l'cris, el justilia de
bono. S. S. 85.
Vers. 28 ad 31. Dominlls 'eo­
28. [Sed confractio pl':Dvarica­ lurus adjudicillm,culU llihi!
tOl'es ct peccatores simul,] et de­ Ecclesiœ apud i1los super­
sertores .lehov::c consumelltur. ­ esl. P. P.
A. C. 4~H)2. 28. l1ic io genere, quod consulUen~
li A. 3. luI'. uA. 3.
29. Quia pudefient a f[uercubus, 29. QUcrCllS, in opp. sensu sig. falsa
([uas desideravistis, [et erubesce­ el main. A. C; {jfi52. - Quel'cus sunt
superbiœ et eJnliones animi, el /torti ea
tis] ab hortis [quos elegistis.] ­ quœ concllpivel'unl in terrenis et cor­
A. C. 4552. ·4 A. 3. pol'eis. UA. U.
30. Et eritis sicut quel'cus deji­ 30. l'el' querculn significalul' nalul'a­
lis homo, pel' (olia scienlifica et cogila­
ciens folia sua, et sicut hortus, cui
liones veri ibi, pel' Itortwn ralionnlis
a(ln~c non.- A. C. 4552.
homo; inde significalur quod amplillS
(1) A. E. SOU.
non scienlificum verum, nec ralionale
4 A. 4.
'erum. A. E. 50u.
3-1. Et erit rohustns in stnppam, 31. Pro qui in amore sui, seu quod
et opus ejns in favillam l ., et suc­ idem, in oelio contra proximum, Cjllod
cendentur 2 ambo pariter 3, et ne­ Ha ex cupidilalibus suis succcndentur.
A. C. 1861. -·l'er l'obusluln et rjus
mo extinguens. -- A. C. -18(H. opus signiOr.nllll' id ({uod ex propria in­
(1) A. E. SOU.
lelligenlin excludilur; pel' com/mri si­
4 A. 4.
gnificaLl1r perire ex fnlsis mali. A. E.
1 Scinlillam, c. SC/!. A. E. sou.
SOli.
tut comburanlur, c. Scfl. A. E. SOU.
3 Simul, c. SCI!. A. E. 50{j.

25. ~
CAPUT Ir.
1. Verbum [quod vidit" Jescha­ Vel's. 1 ad 5. Apel'lc de advcnlu
jah, filius Amozi,] super Jehudam Domini, el de novo Coolo cl
. nova Eeclesia lune. P. P.
et Hiel'osolymam.- A. E. 433.
" [Cf. cap. I. 1. XIlI. 1.] 2. Mons Je/lOvx, qui lûne stabilis el
in caput 1Il0ntium, esl Sion, el sign.
·2. Et fiet 1 in postel'itate die­ Eeclesiam eooleslem, cl amorem in Do­
mm·, stabilis el'it mons domus Je­ rninum, qui esl iIIis qui ab ea Eeclesia;
hov::c in caput montium, et elatus crit in caput montiullt et e/allls p,';e
co/libus, sign. qnod hoc Eeclesire pri­
pr::c collilms; et confluent ad ellm
marium sit, ercscel el vires sumel;
omnes gentes.- A. E. 433. confluent ad emIL 1lI0nlem OUlnes gen­
(I)A. C. 795,6435,10438. D.4. 1. E. tes, sign. quod illi qui in bonD sunl
1105. Diel. P. 13. 4 A. 4. agniluri sinl IJominum cl aceessuri ad
t Eril. A. C. 795. Eeelesialll. A. E. 433. - Gentes sign.
" [Cf. Gen. XLIX. 1. J illos qui in bono eœlesli sunl, cl po­
[Vcrs. 2, 3, 4: cf. Mich. IV.1, 2, 3.J puli (Vers. 3) illos qui in bono spi ri­
luall sunl. A. E. !J33.- Poste1'Ïtas die­
1'!lIn voealur lcmpus ar1venlus Domini.
4 A,4.
3. Et ibunt populi Illulti, et di­ 3. 1 bllllt 7JOpuli multi, et dicent :
cent: !te et ascendamus 1. ad mou­ Ile et ascenrlamus ad montem Je/I0­
tem Jehov::c, ad dOl11um Dei Jacobi, vœ, sign. eonvoealionem ad Eeelesiam
•
qui docebit nos de viis suis, ut ea­ uhi amor in Uominulll et, eullulll ex Hlo
altiOre, et' sic ad Dominum; mons Je­
mus in semitis Ipsius; nam ex Sione hovx el do III liS Dei Jacobi, sign. hane
exibit Lex, et Yedmm Jehov::c ex Eeclcsiam; docebit nos de viis suis, III
Hierosolyma. - A. E. 734. eamus in semilis Ipsius, sign. quod
(t) D. 3n. A. E. M5,433. Diel. P. 13. doeendi sinl in vcris pcr qure dueenlllr;
4 A. 4. viœ sunl vera, cl se1llitœ sunl prœeepla
A. C. 3305. vitre; ex Sione exibit Lex, et fel'bum
ex I-liel'osolyma, sign. quod pel' doe­
1 Aseendemus, .e. Sc/(. A. E. 433.
ll'inalll boni amoris el pel' doell'inam
vcri ex iIIo 1J0no, qure pl'O Eeclesia ex
Cœlo a Domino; l.ex esl doelrina 1J0ni
amol'is, cl VerJmm esl verulll ex iIIo
4. Ut judicet intel' gentes, et COI'­ bono. A. E. 734.
ripiat populos [multos,] qui con­ 4. Judieabit inter gentes, et C07Ti­
piet ~lOrU/OS, sign. quol! lune dissipa­
tundent gladios suos in ligones", et lJunlul' mala vitre cl falsa doelrinœ; con­
a [Cf. 1Sam. XIII. 20.1 tundcnt gladios suos in LigonC's, et

26. ESAlAS. - CAPUT II. 9
hastas suas in cultros putatorios t; /lastas suas in cult,·os putatorios, sig.
non toUet gens contra gentem gla­ quod lune ex omnium consensu cessa­
lurœ siol pugnœ; gladius elltasta sunl
dium, et non discent amplius bel­ Calsa ex malo pllgnantia contra vera ex
lum. - A. E. 734. bono, ae viciseim; ligones sunt bona
(1) A. C. i66tJ. 6 A. 6. Ecclesiœ quœ per vera excollllllur, et
A. R. 500. eultri putatorii vera doctrinœ; non tol­
let gens con/l'a galltem gtàdium, et
1 ln Calees. A. C. 1664.
[Faix (vinitoria): Es. xvm. 5. cf. Joel, IV. non discent amplius bellum, sign. si­
10.] milia; b.cllum sigJ;l. pugoas in omni
complexu. A. E. 734.
5. Domus Jacobi, ite, et ibimus 5. Ite, ct ibimus in luce Jelwvœ,
sign. quod vitam saplentiœ aeluri sint;
in luce Jehov:E.- A. E. 734.
lux Je/lovœ esl DiviRum Verum, et i"e
6 A. 6. i'll illa esl vivere secuodllm iIIud, ila in
vUa sapientiœ, - A. E. 734.
lers. 6 ad 9. Quia ln priol'i
6. Deseruisti poplilum tuum, Ecdesia mer.e Calsum et ma­
domum .Jacobi, quia repMisllnt 11lIn Calsi. P. P.
Euro t. et divinatores sicut· P4ilis­ 6. ~Ul'US pro cupiditatibus. A. C.
t:Ei; et filiis alienigeRarum [abun­ 521.5. - A.b oden/e; ln sensu opp.
dant.]- A. C. 52f5,. Q"iens sign. amorem sui opposilllm
A. E. 622. 4 A. 4­ amori in Do,minum,. 4.. E. {I22. - Vide
1 Ab oriente, c. 8ch. A. F.,. 422.­ 6 A,. 4.
• [Sunt. A.. C. 5215, erratum.]
7. [Et impleta est terra] ejus 7. P.er a1'gentum et auV'um hic inlel­
argento et aUl'O; [nec finis] the­ I.iguntur idola ex argenlo el auro, ul
Vers. 20. Fiducia in tltesaw'is, equis
sauris ejus ; [et impleta est terra] el curribu8, hic describilur, proinde in
ejus equis; [nec finis] curribus ejus. argooto el auro. 4 A. 5.
-4A.5.
8. [Et impleta est terra ejus ido­ 8. Wc idololalria. {j A. 5.
lis; operi manuum suarum incur­ (Cr. ad v.ers. ~{).]
van tse, ei quod fecerin t digiti ejus. ]
4 A. 5.
9. Et depl'imit se QlOlllO,] ct hu­ 9. COl'am quillus se-depTiml;lJlt el hu­
luiliant. 4 A. 5.
miliat se' [vir;] neergo diInittas
iIlis.- 4 A. 5. Vers. iO ad 18. Apertede ad­
• [Humilis = vilis fit: t.,:w verb. neut. q. venlu Demini, qllod des­
cf. vers. 1.1, n. c. adj. Il Sam. VI. 22.] truclurus ,sil OtnlreS :qlli in
amore sui e.t in Caslu pro­
priœ inteHigenlire. P. P.
f O. lntra in petram, et absconde W. Jnll'al'c in petram est in falsum;
J. 2.

27. 10 ESA.IAS.- CAPUT II.
te in pulvere, propter pavorem Je­ abscondere ·se in pulvere est in malo;
hovœ, et pl'œ gloria magnificentiœ agilur ibi de ullimo judicio, quando Hli
qui in falsis mali el in malis falsi sunl,
Ipsius.- A. E..410. se conjiciunl in inferna, qure sunl in
(1) A. E. id:l. 4 A. 5. pelris cl sub lerris in mundo spit'iluali.
A. C. 8265. Inv. 35. A. E. 411.
11. Oculi superbiro hominis hu­ H. (Vers. H ad 21). De ultimo judi­
miliabitur, et deprimetur altitudo cio. Dicl. P. 68. - Exaltabitur Jel!o­
virorum, et exaltabitur Jehovah val! solus in die illo, sign. ad ven Imn
Domini, novum Cœlum, novam Eccle­
solus Ipse in die illo.-A. C. 1306. siam. Dicl. P. lA.
(l) A. C. 1691,4599. D. 4. A. H. 704.
Dh;:t. P. 14,68.
12. Nam dies Jehovre Zebaoth 12. Dies Jehovœ esl ulLimum judi­
cium; omnis magni(icus et a/tus sunl
(veniet) • super omnem superbum t qui in am ore sui et mnndi; omnis ela­
et altull1, et super omnem elatum, tus ct I!umilis sunt qui in amore pro­
et humiliabitllr 2. - A. C. 1306. priœ inlelligenliœ. A. E. 410. - Pel'
(1) A. C. 16()1, 4552, 4599. D. li. diem Je/wvœ inlelligilur ulLimum judi­
A. E. 405, 410, 514. cium qnando mali e monlibus et eolli­
A. E. 573. bus, quos in mundo spiriLuali occupa­
t Magnificum, c. Sel!. A. E. 405,410. verunt, dejecti sunl. A. E. 405, 514.­
t Humilem, c. Scl!. A. C. 4552. A. E. Recenselur hic (Vers. 12 ad i7)super
410. quos inll'a Ecclesiam jl1dicium faclum
[cr. l'ers. 9,11,17, c. Versionibus anli~. est. A. E. 514.
omn. -dif. sec. Masoram adj. humilis : Ezech.
XVII. ~.j.. R. C. 468.J
13. Pel' cedl'os Libani el pel' quer­
• [(Velliel)add. A.. E. 405.] cus Baschanis significalur faslus ex
i 3. Et super omnes cedros Li­ propria inlelligenlia; faslt~s inlerior pel'
ced,'os Libani, el exleriol' pel' qllerClls
bani al tas et elatas, et super omnes Bascltanis. A. E. 410. - Pel' cedros
quercus naschanis.~ A. C. 4599. Libani altas et elatas signiflcanlur qui
(1) A. C. 1306, !l552. A. E. 410, 5H. ex propda inlelligentia se jaclant, el
pel' quel'clls Baschanis qui ex scienlia.
A. E. 514.
H. Et super omnes montes al­ 14. Montes el colles sign. amol'es sui
et mundi, et inde scalurienlia mala et
tos, et super oùmes colles elatos. falsa. A. 1::. 41 0; - montes, mala amo­
-A. C. 4599. ris sui; el colles, mala amoris llIun<li.
(1) A. C. 1306, 4552. A. R. 336. A. E.
A. E. 405. - Pel' montes altos el colles
405,410, 514. elalos significan luI' qui in amore sui el
in amol'e mUI1(li slmt. A. E. 514.
'15. Et supel' omuelll turrim ex­ lrinœ conftrmala.riturus 410.- Pel' tùrl­
15. TUl'1'is cl
A. E.
sign. falsa doc­
celsam, et super OlIll1em murum rint e.xcelsam et murum l/Iunitum si­
munitum.- A. C. 4599. gnificanlul' pl'incipia falsi conftrmala, ita
(I)A. c. 1306, 1691. A. E. 410;'514. quoque illi qui in iis sunl. A. E. 514.

28. ESAIAS.- CAPUT II. H
16. Et supet' omnes naves Thal's­ 16. Naves, 'in opp. sensu sig. falsa ex
chisch 0, et super omnes imagines maio. A. C. 6385.-NavC's Thm'sehiseh
et imagines dcsidel'ii sign. eogilaliones
desiderii. - A. E. 4'10. et perceplioncs falsi ex malo. A. E. HO;
(1) 4,. E. 514. -sign. doell'inalia falsa l'aven lia jueul1­
A. C. 6385. A. R. 601. A. E. 827. dis amorum lerresll'ium. A. E. 514.
4 A. 6.
o [Cr. cap. XXIIJ.1.LX. 9. c. 1Reg. X. 22.]
17. Ut destruatttr superbia homi­
i 7. Ut depl'imatur ' superbia nis, et humilietu7' altitudo virorum,
hominis, et humilietur altitudo vi­ sig. dcslruelionem faslus ex propl'ia in·
rOl'um, et exaltetUl' Jehovah solus lelligentia; ct exaltelur Jehovah solus
in die illo, sig. quod OIllnis inlelligen­
in die iHo.- A. E. 410. lia el scientia sil a Domino. A. E. 514.
(1) A. E. 51~. Diel. P. 14.
4 A. 5.
1 Destrualur. A. E. 514.
[Hebr. = vers. 9. 10,]
18. Idola p,'oprie sign. l'alsa eullus ex
18. Etidolâin fumum abibunto. propria inlelligenlia. A. n. 459.
-A. E. 410.
(1) A, R. 459. A. E. 587.
Vers. 10, 19, 20, 21. Aperle
• [Co Soh. - seu : totum t..,'~:J peribit.] de ullimo judieio, el de de­
jeelione malol'um in infer­
num. P" P.
19. Et intrabunt in speluncas t 19. Judicium supel' illos dcseribilur
petramm, et in .fissuras pulvel'is, pel' quod intrabunt in speluneas pe­
pl'opter pavorem Jehov~, et pra~ trarum, ct in fissul'as 1Julvcris; in­
glor'ia magnificenti<.e Ipsius, quando t7'are in illas sign. damnationcm ilIo­
surget ad telTendum terram. ­ rum qui in malis el falsis ex amoriblls
sui el mundi, cl ex faslu propl'im intel­
A.E.410. ligenliœ; petTœ sigll. fulsa fidci et doe­
(1) A. R. 338. H. C. 12!j. Die!. P. 68. Irime, ae pulvis sign, damnalum,­
A. Co 2463. lnv. 35. 4 A. 5. A. E. 410. -Spelunea sign. mala apud
1 Cavernas, c. Seh. R. Co 124. illos, et {iSSlwœ falsa mali. A. n. 338. ­
Quando sUl'get ad tel'7'endum ten'am
sign. ullimum judieium. Diel. P. 68.
20. Idola sigo. falsa eultus ex propria
inlelligenlia. A. R. 459. - Idola ar­
genti ct mwi, sunt omnla falsa et inde
mala cullus, quœ l'cddunlur similia vero
el bonD pel' sinislras cxpliealionlls e,t
20. ln die illo projiciet homo inlerpl'erliones Ver,bi, el simul pel' ra­
idola argen1.i sui, et idola aurÏ sui, lioeinia,J:'x propl'ia inlelligenlia. A. G.
qure fecel'unt sibi ad incurv.andum 8932. - Idola al'genti pro l'ulsis dOG­
.

29. i~ ESAIAS.- CAPUT Il.
se talpis et vespertilionibus 1. ­ lrinm, el ido/a auri pro malis doetrinœ.
A. C. 8932. A. C. 9424. - Ido/a quœ {ecel'unt sibi
(1) A. C. 9624,10582. 0.4. A. R. 659.
ad incurvandum se ta/pis et .vesper­
A. E. 610, 587. DieL P. 68. 6.A. 5. tilionibus, sign. mala et falsa doctrinœ
ex quibus cullus. A. E. M.O. -IlIcur­
1 Vespis, [erratum]. A. C. 9426. vare se ta/pis et vespl?1·tilionibus est
[,Iroy, cf. inter aves immundas : Lev. XI. colere talia quœ in caligioe el in umbra
'19. Deul. XIV. 18.] morLis, quod est exlerna absque inter­
no. A. C. 10582. - Ta/pœ et vespel·ti­
2i. Ad intrandum in scissuras t /iones pro iIIis qui in tenebris, hoc est,
petrarum et in fissuras rupium, in falsis et inde malis. A. C. 8932.
21. Intrare in scissuras petrarum
propter pavorem Jehovre; et prre et in fissuras rupium 1!st in fidei ob­
gloria.magnificentire Ipsius, quando seura et caliginosa, i1a in falsa. A. C.
surget ad tertendum terram. ~ 10582. - In {iSSUrtlS petrarum et "u­
A. E. 410. pium, pro culLu ex 'Calsis et malis fidei.
(1) A.C. 893~,9426,10582. niel.P.58. A. C, 9426. - Petrœ el rupes sign.
falsa fidel et doctrlnœ. A. E. Ho. ­
1 ln fissuras. A. C. 8932. Judiclum super ilIos deseribilur pel'
quod intrabunt in, elc. A. E. 410;­
22. DesistiteO vobis ab homine, ae pel' quando 8urget ad tel'rendum
ill cujus naso b spiritus c; quanti terram. Diet. P. 68.
namque restimattIs ille ?-A.C.4i7. Vers. 22. separatlo bonorum
(1) A. c. 8286. 6 A. 5. ab Hiis, parum. P. P.
1 [t.,m= cessare: Exod. XIV. 12. XXIII.
22. Homo pro homine Ecclesiœ. A. C.
5. (a qurercndo) : 1 Sam. IX. 5.] 477. - Vide 6 A. 5.
b [iN = nads : Geu. II. 7. VII. 22.] [Spiritus seu spiraculum in naso : vila (spi­
C [iiOUlJ = spiraculum : Gen. II. 1; Ill!­ ritnalis) a Domino: Gen. II. 1. A. C. 91.]
lus, VII. 22.] .
CAPOT ilL
i. Ecce Dominus· Jehovah t Ze­ Vers. 1 ad 7. Quod defeelus
baoth removens ex Hierosolyma et cog'nitionum boni et veri fu­
lurus. P. P.
ex Jehudah baculum b et scipionem c,
1. lIemovere ornnem bacu/um panis
1 Jehovih (erl'atUm); A. E. 433. [Dif. et omnem bacu/um aquœ, sign. auferre
vel·s. 15.] omne bonum el verum Ecclesiœ. A. E.
1 Ll''iNn c. arl.=Cap. 1. 2ot. Exod. XXIII.
727 j - sign. omne bonum amoris et
17. - dif. infra vers. 15.] verum fidei, a quibus vila spiritualis;
b [Hebr. = suslinens, seu suslenlacululIJ : panis est bonum amoris, et aqua est
A. C. ot8i6, a ,YlU cap. X. j!O.1I Sam. 1. 6.] verum fidei, ae bacu/us et scipio sunt
• [Hebr. rem. prrecedenlis.] potenliœ, et inde omnia vilre spirilualis.

30. ESAIAS. - CAPUT III. 13
omnem baculum d panis, et omnem A. E. 433. - Removere baculum et
baculum 2" aqme. - A. C. 4876. sciplonem, pro potentiam et vires vitre
ex vero et bono; baculum panis, pro
(1) A. C. 2576, 2702, 9028, 9323.
poten tiam ex bono; baculum aquœ, pro
A. R. 462,485. A. E. 433,727. 4 A. 5.
polentiam ex vero. A. C. 9028, 9323,
A~C. 2165,3881.. S.s. 5i. A.E. 573,
4876. A. R. 485. - IIierosolyma, pro
590.
Ecclesia spirituali; J ehurlalt, pro Eccle­
t Scipionem. A. E. 433. sia cœlesti. A. C. 2576. A. R. 485. ­
d [Hebr. = suslenlaculum.] Vide 4 A. 5•
• [Hebr. = d: nom. unUDJ ab eodem verbo, 2. Removere {ortem et virum belli,
bis repelilum.] sign. omnem resislentiam contra mala
2. Fortem et virum belli, judi­ et falsa; removere judicem et prophe­
tam, sign. orone bonum et verum doc­
cem et prophetam, et divinatorem trinre; removere divinatorem et senem,
et senem.- A. E. 433. sign. omnem intelligenliam et sapien­
(1) A. R. 462. A. E. 727. 4 A. 6. lïam. A. E. 433. - Pel' {ortem et vi­
S. S. 51. A. R. 485. A. E. 590. 7'um belli significalur verum pugnans
contra malum et falsum; el pel' judicem
et prophetam, doctrina boni et veri.
3. Principem super quinquagin­ A. E. 727.- Vide 4 A. 6.
ta, [et honorabilem faciebus;] et 3. Incantatia sign. rejectionem falsi
consiliarium, et doctum mussita­ pel' vera, qure eliam fiehat tacite cogi­
tionis·, et peritum incantationis b. tando et mussilando ex zeJo veri contra
falsum. A. R. 462. -lncantaliones in
-A. R. 462. 4 A 6. bono sensu eliam nominantur in Verbo,
A. E. 590. A. E. 590.- Vide 4 A. 6.
• [Co Sch.-seu incantationum: t:::l''I!l'ln.]
b [Seu mussitationis : 'lVriS = cap. XXVI.
16. Ps. LVIII. 6. A. R. .t62. - cf. Il Sam.
XII. 19. et inrra vers. 20.]
4. [Dabo autem] pueros, [prin­ 4. Pueri ct ludi{lCatores sign. cos
cipes eorum,] et ludificatores· do­ qui insipientes sunt et in~ani. 4 A. 6.
minabuntur illis.- 4 A. 6.
a [Co Sch.- t:::l,S,'nrn : ludificationes (ob­
jecta ludibrii) : cap. LXVI. .t. cr. ad vers. 12.]
5. [Et exigetur· populus, vir a 5. De statu Ecclesire perverso agit ur
viro, et vir a socio suo;] efferent (Vers. 5 ad 7), quando Don amplius
se, puer contl'a senem, et vilis 1 agnoscitur verum pro vero, nec scitur
quid bonum. A. C. 3703. - Senex pro
contra honoratum.- A. C. 3703. Hiis qure sunl sapienlire. A. C. 6524.­
(1) A. C. 6524.
Vide 4 A. 6.
4A.6.
[Exigi: ad serviendum adiSi, cr. cxaclor :
1 Contemtus, c. 8cft. A. C. 6424. Exod. III. 7. A. C. 6852.]
a [woU cr. cap. IX. 3.- Exactionem susti­
nebit: LIlI. 7. cr. cxaGlor: inrra, vcn.12.]

31. 14 ESAlAS. - CAPUT III.
6. Tunc t apprehendet vil' rra­ 6. App,'e/umdet vir ("atrem SUl/m
trem suum domus 2 patris sui: in domo patris sui, pro agnoscere pro
Vestis tibi, princeps eris nobis, [et bonD quodcumque; vestis, pro vero;
princeps, pro primal"io ductrina inde.
offendiculum· hoc sub manu tua.] A. C. 3703. - Vestis quœ pl'ineipi,
- A'. C. 2576. pro veris quœ sunt doctl'inœ. A. C.
(1) A. C. 3703.
2576. - Qllod aliquam doctrinam arri­
4 A. 6.
pient, quœ eos ducel, sed fallacem,
1 Quia. A. C. 3703.
quandoque inde bauritur aliquod veri,
1 In domo. A. C. 3703. [Genilivum,
sed in cœcilate ruunt. 4 A. 6.
[Domus patris, in sensu opp. cC. Gen. XII.
c. hebr. pro e domo. J
1. Ps. XLV. Il. - Domus : voluntarium,
1 [Hebr. aL,W:J impingere, q. cf. verS. 8.) A. C. 71 O. - Pater: propriuriJ : Gen. Il, 24.
Malth. XIX.~, 5. C. S,19~.)
7. Excipiet in die isto, dicendo : 7. In domo non panis, non vestis,
Non ero alligans·, et in domo mea pro quod non bonum nec verum ; panis
non panis, et non vestis; ne pona­ sign. bonnm, et vestis verum. A. C.
3703. - Panis sign. Cœleslia quœ sunt
tis me principem populi. - A. C. amoris. A. C. 2165. - Dubita!io sui
2576. exponilur, num adhœrebit. 4 A. 6.
(1) A. c. 3703.
A. C. 2165. 4 A. 6.
1 [(Vulnus aut fracturant) cf. cap. I. 6. XXX.
!6.) Vers. 8 ad 12. Quia in malis el
in falsificalis. P. P.
8. Nam impegit· Hierosolyma et 8. Lingua eorum ct opera eOl'um
Jehudah cecidit, quia lingua eorum eontl'a J-ehovam ad rebe/landum oell­
et opera eorum contra Jehovarn ad lis glorite Ipsius, sign. quod omne doc­
lrinœ eorum el vitœ eorum sil prorsus
rebellandum oculis. glorire Ipsius. contra Divinum Verum j lingua esl doc­
-A. E. 433. trina, opera sunl vila, oeuli glOI'iéE Je­
(1) A. C. 388t. A. E. 412,653. 4 A. 6. hovéE sunl Divinum Verum, rebellal'c
S.S. Si. est contra illud esse. A. E. 433. ­
a [Cf. vers. G: olfendiculuOl.) Lingua et opera sunt cogilatio el alTec·
!io; hœc eontm Je/lOvam sunt el re­
bellant, quando conlra Divinum Bonum
el conlra Divinum Verum sunl; Jeho­
o vah est Dominus quoad Divinum Bonum
procedens ex Divino Amore lpsius, el
gloria lpsius esl Divinum Verum; con·
tra hoc esse significalur pel' "ebel/are
o oel/lis glonéE Ipsius. A. E. 412. ­
Vide 4 A. 6.
1); Obfb'malio facierulII eorum 9. Ob(r.l'1TUltio (acicrum q.Uœ l'CSP{)/t­

32. ESAlAS. - CAPUT III. 15
respondet *1 contra eos, et pecca- det contra cos, sign. renuentiam ac
tum eorum sicut Sodomre; [indi- non admissionem Divini Veri cl Divini
Boni in cogÏlationes et alfectiones, quœ
cant, non celant ft; vre animre eorum, sunt intel'iol'a eorum. A. E.a12.-Pcc-
quia retribuent ipsis malum!] - catum Sodomœ est adulLerium, quod
), E. 653. . idololalria pessima dicilur, Dam sancla
(1) A. R. 350. A. E. a12*. a A. G. profanis miscent. aA. 6.
D. 6a. A. R. 502, 50a, 880. s. E. 100. [Sodoma: amne malum amoris sui : Gen.
R. C. 782. XVill. 16. A. C. 2220. - Cf. supra cap. 1.
10.]
1 Correspondel. A. E. 653.
• [Cf. Jas. VII. 19.] 10. Fructum operum comcde/'e sig.
10. Dicite justo quod bonum, bonum cœlesle quod homo pel' vitam
quia fructum operum suorum co- secundum Divina Vèra a Domino reci-
medent.- A. E. 617. pit, et quasi suo labore el studio sibi
aA. 6. acquirit. A. E. 617.
11. Vre impio [malum! quia re- 11. Vm in Verbo sign. lamentationem
tributio manuum ejus fiet illi.]- super variis accidenlibus, imprimis su-
A. E. 531, per malis quœ devastant Ecclesiam.
A. E. 531.
aA. G.
12. Quoad populum meum, exac- 12. Pel' exacto/'es, infantes ct mu-
tores ejus, infantes a et mulieres do. Lieres signiflcantul' i11i qui vera violant,
minantur il1i; popule mi, ductores ignol'ant et pe1'",el'lunt; pel' exact01'es,
qui vera violant, pel' infantes, qui ilil
tui, seducentes; et viam semitarum ignorant, et pel' mulie/'es, ~upidilates
tuarum deleverunt. - A. E. 555. quœ pervertunt; ductores tui seducen-
aA. 6. tes sign. i1los qui docent; viam semi-
a [t..,Cmn::l : ludens, pueriliter agens, cf. ta1'Um delere sign. ul non sciatur ve-
lIom. vers. 4, ab eadem verbo.] rum ducens. A. E. 555.- Vide A. 6. a
13. Stiti( se ad litigandum Jeho- Vers. 13, la. Quod Dominus ad
vah, et stans ad judicandum popu- judicium ventu rus sit. P. P.
los.- A. E. 851, 13. Dicitur de Domino ,quod stetent
(1) A. E. Ma, 639. adjudicandum, quia dicitur (le Divino
a A. 6. procedente a Domino, quod vocalur
14. Jehovah in judicium veniet 1 Divinum Verùm, quia ex ilIo judicium.
cum senioribus populi sui, et prin- ~. E. 639.-Stare sign. esse. A. E.aia.
cipibus ejus; vos enim sllccendis- la. SCnio/'espopuli et principes ejus J
tis 2 vineam; [rapina pauperis in sign. omnes qui ab Ecclesia in l'cris el
domibus vestrisJ.-A. C. 914i. bonis, et in sensu abslracto vera el bona
(1) A. C. 9139. l. R. 233, 650. A. E. Ecclesiœ in omni complexu. A. E. 851.
851. a
A. 6. - Vinea sign. Ecclesiam ubi Verl)um
est, el pel' id Dominus DOtUS. A. Il.
A. C. 9857•. A. E. 919.
650. A. E. 919.
t Venil. A. C. 9139.
1 Succenditis. A. C. 9139.