Kriterijumi i indikatori održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori, SNV, 2011

Crna Gora
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja

Kriterijumi i indikatori
održivog gazdovanja šumama
u Crnoj Gori

Podgorica, Septembar 2011. godine

Odgovorni urednik: dr Milosav Anđelić
Stručni i tehnički urednik: mr Franc Ferlin
Fotografije: mr Franc Ferlin (24), dr Milosav Anđelić (9), internetski izvori (4)
Izdavač: Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, 250 izvoda

CIP – Katalogizacija u publikaciji
Centralna narodna biblioteka Crne Gore, Cetinje

ISBN 978-86-85799-12-9
COBISS CG-ID-18774032

2

PREGLED SADRŽAJA

1. PREGLED SKRAĆENICA............................................................................. 4
2. PREDGOVOR................................................................................................... 5
3. PRAVNI OSNOV I DEFINICIJE................................................................. 6
4. KONCEPCIJA IZRADE KRITERIJUMA I INDIKATORA................ 7
5. SADRŽAJ KRITERIJUMA I INDIKATORA.......................................... 9
5.1 OPŠTI STANDARDI I MJERILA ZA ODRŽIVO GAZDOVANJE.................. 9
5.2 OPŠTI USLOVI ZA ODRŽIVO GAZDOVANJE ................................................. 56
6. IMPLEMENTACIJA KRITERIJUMA I INDIKATORA.................... 58

3

1. PREGLED SKRAĆENICA

AZŽS – Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore
CDM (Clean Development Mehanism) – Mehanizam čistog razvoja u okviru Kyoto
klimatskog protokola
EI – Ekološka inspekcija
EU – Evropska Unija
GJ – gazdinska jedinica
ICP (International Cooperative Programme) monitoring – Međunarodni program
saradnje kod monitoringa (zdravstvenog stanja šuma)
IUCN – Međunarodni savez za očuvanje prirode
MCPFE – Ministarske konferencije o zaštiti šuma u Evropi
MONSTAT – Zavod za statistiku Crne Gore
MPRR – Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja
MTOR – Ministarstvo turizma i održivog razvoja
NATURA 2000 – Evropska mreža posebnih područja zaštite i očuvanja prirode
NDPUŠ – nedrvne proizvodne usluge šuma
NDŠP – nedrvni šumski proizvodi
NP – Nacionalni parkovi
ŠI – Šumarska inspekcija
ŠP – šumsko područje
UŠ – Uprava za šume Crne Gore
UVPŠ – Udruženje vlasnika privatnih šuma

4

2. PREDGOVOR

Održivo gazdovanje šumama se smatra jednim od najvažnijih doprinosa koje šumarstvo
kao djelatnost može da učini u pravcu ostvarenja definisanih ciljeva održivog razvoja
bilo koje države.

Ova publikacija ima za cilj da stručnoj i široj javnosti ukaže na način kojim ćemo
zajedničkim snagama u budućnosti moći da pratimo stanje razvoja naših šumskih
ekosistema i vršimo razmjenu informacija, podataka i iskustava o gazdovanju šumama, u
skladu sa međunarodnim usmjerenjima za održivo gazdovanje šumama, koja su
proistekla od strane Komisije Ujedinjenih nacija o životnoj sredini i razvoju (UNCED).

Konferencija UNCED, koja je održana u Rio de Janeiru 1992. godine, postavila je osnovna
načela za održivo upravljanje šumama u smislu doprinosa održivom razvoju. "Načela
šuma" i Poglavlje 11 Agende 21, usvojena tokom te konferencije, uključila su obavezu da
se "održivo upravljanje i korišćenje šuma sprovodi u skladu s nacionalnim razvojnim
politikama i prioritetima, kao i na osnovu ekološki definisanih nacionalnih smjernica, u
kojima se uzima u obzir, po potrebi i ako je to primjenjivo, relevantne međunarodno
dogovorene metodologije i kriterijume„ (Načelo 8 d).

Možemo konstatovati da je ovaj događaj, odnosno dokumenti koji su usvojeni na njemu,
suštinski uticao na početak brojnih međunarodnih i nacionalnih inicijativa za razvoj
kriterijuma i indikatora održivog gazdovanja šumama. Međunarodna organizacija
tropskog drveta (ITTO) među prvima je razvila kriterijume i indikatore za održivo
upravljanje prirodnim tropskim šumama. Nakon toga za tehničku podršku u razvoju i
implementaciji kriterijuma i indikatora za održivo gazdovanje šumama su se značajno
uključili Centar za međunarodna istraživanja u šumarstvu (CIFOR), Program Ujedinjenih
naroda za životnu sredinu (UNEP) i Međunarodni savez za očuvanje prirode (IUCN). Za
razvoj kriterijuma i indikatora održivog gazdovanja šumama u Evropi, u skladu sa
pomenutim UNCED načelima, posebno ističemo značaj Ministarskih konferencija o
zaštiti šuma u Evropi (MCPFE), odnosno njenih rezolucija, koje moralno i politički
obavezuju i Crnu Goru. U tom kontekstu najvažnija je Lisabonska resolucija L2 (1998),
nazvana “Pan-Evropski kriterijumi, indikatori i operativne smjernice za održivo
gazdovanje šumama“, koja daje obaveze i okvire i za izradu nacionalnih kriterijuma i
indikatora.

Po prvi put u našem zakonodavstvu, u skladu sa pomenutim Pan-Evropakim
usmjerenjima, na primjenu kriterijuma i indikatora održivog gazdovanja šumama
upućuje Zakon o šumama (Sl. list CG 74/10). Članom 6 predmetnog zakona definisano je
da se „šumom i šumskim zemljištem, kao ekosistemom, upravlja i gazduje na održiv i
multifunkcionalan način u skladu sa kriterijumima i indikatorima koje utvrđuje
Ministarstvo”. Iz toga dakle proizilazi obaveza za izradu i donošenje kriterijuma i
indikatora kao opštih standarda održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori.

Proces izrade dokumenta kriterijuma i indikatora je započeo u decembru 2010. godine,
sa pripremom projektnog zadatka od strane međunarodnog konsultanta (Franc Ferlin),
koji je uključivao i listu potencijalnih kriterijuma i indikatora za Crnu Goru. Na ovom
osnovu formirana je radna grupa domaćih stručnjaka (Alija Bralić, Zehra Demić, Blažo
Jokanović, Dragan Marković, Kenan Pepić, Dragan Terzić, Joveta Terzić, Žarko Vučinić),
5

koji su nakon upoznavanja sa predmetnim međunarodnim iskustvima i prema
dogovorenoj metodologiji, sa stručnom podrškom međunarodnog konsultanta, izradili
stručne osnove za pojedine oblasti kriterijuma i indikatora. Nakon izrade i
harmonizovanja stručnih osnova za pojedine oblasti, međunarodni konsultant je
(krajem marta ove godine) objedinio sadržaj pred-nacrta dokumenta, nazvanog
»Operativni kriterijumi i indikatori održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori«. Usljedilo
je razmatranje i usklađivanje pred-nacrta u okviru Ministarstva poljoprivrede i ruralnog
razvoja (MPRR), koje je na osnovu toga pripremilo nacrt dokumenta za javnu raspravu,
stavilo ga na vebsajt Nacionalnog šumarskog programa Crne Gore (http://www.nsp-
cg.com/?jezik=m&meniId=12&opsirN=106) i poslao na razmatranje ostalim
institucijama, vezanim za tu problematiku. Nakon toga (početkom jula, Žabljak) je
organizovana jednodnevna javna rasprava o nacrtu dokumenta. Na osnovu rezultata
javne rasprave i mišljenja stručnog tima, izrađen je u okviru MPRR, sa podrškom
međunarodng konsultanta, konačni predlog ovog dokumenta i isti pripremljen za
publikovanje u ovoj formi.

Sve aktivnosti na razvoju i publikovanju ovog dokumenta je tehnički i materijalno
podržala i koordinisala Holandska razvojna organizacija SNV (preko Mensure
Nuhodžić). Štampanjem ove publikacije MPRR ispunjava svoju međunarodnu i domaću
obavezu.

3. PRAVNI OSNOV I DEFINICIJE

Kriterijume i indikatore održivog gazdovanja šumama u skladu sa Zakonom o šumama
(član 6 stav 5) za potrebe gazdovanja, praćenja i procjenjivanja održivosti, donosi
Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja (MPRR). Na osnovu ovih kriterijuma i
indikatora određuje se, između ostalog i srazmjernost uzgojnih radova (u odnosu na
obim sječa), koje su vlasnici i korisnici šuma dužni da izvrše (član 50 stav 3).

Kriterijumi u ovom dokumentu predstavljaju opšta usmjerenja, norme i načine
djelovanja, rada i ponašanja (šumarske struke, vlasnika i korisnika šuma i trećih lica
koa korisnika funkcija šuma) u šumi i prema šumi i odnose se na sve aspekte održivosti
upravljanja i gazdovanja šumama. Ovi kriterijumi zbog toga predstavljaju opšte
standarde održivog upravljanja i gazdovanja šumama i mogu se dalje vezati i na
posebne (detaljnije) tehničke standarde za pojedine oblasti.

Indikatori u ovom dokumentu predstavljaju kvantitativne i kvalitativne parametre,
koji ukazuju na napredak odnosno promjene u pogledu ostvarivanja pojedinih
kriterijuma.

Kriterijumi, a posebno indikatori služe i kao sveukupna mjerila za praćenje i procjenu
stanja šuma, kao i kvalitata i održivosti gazdovanja šumama.

Izvori verifikacije su dokumenti (analize, uvidi, izvještaji, zapisnici i sl.), u kojima se
nalaze procjene odnosno vrednovanja određenih indikatora u odnosu na pripadajuće
kriterijume. Uz ova dokumenta, glavni izvor verifikacije će biti Izvještaj o održivosti
upravljanja i gazdovanja šumama, koji će se raditi u skladu sa pripadajućim godišnjim
programom monitoringa, koji donosi MPRR (član 47 stav 1 Zakona o šumama).
6

4. KONCEPCIJA IZRADE KRITERIJUMA I INDIKATORA
Sadržaj kriterijuma i indikatora (poglavlje br. 6 ovog dokumenta) izrađen je u
tabelarnom obliku i podijeljen u dva dijela: (a) opšti standardi i mjerila i (b) opšti
uslovi za održivo gazdovanje šumama.

Kriterijumi koji se odnose na opšte standarde i mjerila za održivo gazdovanje šumama
(ukupno 6, na osnovu usvojenih Pan-Evropskih kriterijuma), dijele se na pod-
kriterijume (ukupno 23, u skladu sa usvojenim Pan-Evropskim kriterijumima,
operativnim smjernicama i nacionalnim specifičnostima) i na pod-pod-kriterijume
(ukupno 90, u skladu sa nacionalnim specifičnostima). Indikatori (ukupno 255) i izvori
verifikacije (preko 90) su u tom slučaju izrađeni na nivou pod-pod-kriterijuma.

Kriterijum koji se odnosi na opšte (institucionalne i ekonomske) uslove za održivo
gazdovanje šumama je jedan i sadrži samo pod-kriterijume (ukupno 6). Indikatori
(ukupno 11) i izvori verifikacije (ukupno 7) su u tom slučaju isto tako izrađeni samo na
nivou pod-kriterijuma.

U suštinskom smislu, kriterijumi i indikatori za održivogazdovanje šumama u Crnoj Gori
predstavljaju okvir za buduću Strategiju razvoja šuma i šumarstva. Pomenuta
strategija bi se zapravo trebala izraditi i prije njih, kako bi ovi kriterijumi i indikatori
mogli poslužiti i kao mjerila za praćenje i procjenjivanje sprovođenja ove Strategije.
Obzirom da imamo sada obrnuti slučaj, izrada ove Strategije - na osnovu ovih
kriterijuma i indikatora, koji obuhvataju sve potrebne aspekte održivosti upravljanja i
gazdovanja šumama - biće značajno olakšana.

7

5. SADRŽAJ KRITERIJUMA I INDIKATORA

5.1 OPŠTI STANDARDI I MJERILA ZA ODRŽIVO GAZDOVANJE ŠUMAMA

Kriterijum 1: Održavanje i odgovarajuće unaprjeđenje šumskih resursa i njihovog doprinosa globalnom
kruženju ugljenika

Pod-kriterijum 1.1: Održavanje i odgovarajuće unaprjeđenje površina pod šumama i
šumskim zemljištem i jačanje njihovih proizvodnih, ekoloških i socijalnih funkcija –
uzimajući u obzir vlasništvo, vrste drveća, otvorenost i namjenu šuma i šumskog zemljišta -
primjenom prirodi bliskog načina gazdovanja šumama u skladu sa propisima, planovima i
programima i posebnim tehničkim standardima
Pod-pod-kriterijum Indikator Izvor verifikacije
1.1.1. Održavanje i gdje je moguće, povećavanje 1.1.1.1. Površina šuma i šumskog zemljišta i njene Prostorni plan Crne Gore
ukupne površine šuma i šumskog zemljišta na račun promjene u odnosu na prethodni uređajni period, na
Regionalni planovi
goleti, naročito planskim korišćenjem i nivou ŠP/GJ, prikazana po:
usmjeravanjem prirodnih procesa širenja šuma, a) vlasništvu; Nacionalna inventura šuma
kao i vještačkim podizanjem novih šuma na način b) tipovima šumskog pokrivača (šuma, šumsko Plan razvoja šuma i programi
koji je prilagođen prirodnim uslovima i zahtjevima zemljište, goleti / drveće van šume); gazdovanja šumama
ekoloških, socijalnih i ostalih funkcija šuma c) namjeni;
d) porijeklu šuma; Plan pošumljavanja neobraslog
e) otvorenosti. zemljišta u Crnoj Gori za period
2005 – 2014
1.1.1.2. Obim i promjene površine šuma i šumskog
zemljišta (bez goleti) u odnosu na (a) ukupnu kopnenu Projekti pošumljavanja
površinu i (b) prethodni uređajni period, na nivou Izvještaji o realizaciji planskih
ŠP/GJ (za državnu i privatnu svojinu) dokumenata
1.1.1.3. Obim i promjene površine šuma u odnosu na
(a) ukupnu površinu šuma i šumskog zemljišta i (b)

prethodni uređajni period, na nivou ŠP/GJ (za državne
i privatne šume)
1.1.1.4. Površina novih šuma, nastalih prirodnim
sukcesijama, na nivou ŠP/GJ
1.1.1.5. Broj i površina novih šumskih kultura u
odnosu na (a) sve površine pogodne za pošumljavanje
i (b) na prethodni planski period, na nivou ŠP/GJ

1.1.2. Povećanje površine visokih šuma 1.1.2.1. Promjene površine pod visokim šumama u Nacionalna inventura šuma
prevođenjem niskih, izdanačkih šuma i šikara u viši odnosu na (a) ukupnu površinu šuma, (b) ukupnu
Plan razvoja šuma i programi
uzgojni oblik na način koji je prilagođen prirodnim površinu šuma i šumskog zemljišta (bez goleti) i (c)
gazdovanja šumama
uslovima, na površinama gdje je to moguće, kako bi prethodni uređajni period, na nivou ŠP/GJ (za državne
se povećala njihova ekonomska, ekološka ili i privatne šume) Projekti pošumljavanja
socijalna vrijednost Izvještaji o realizaciji planskih
1.1.2.2. Broj i površina novih šumskih kultura i novih
sastojina sjemenskog porijekla, podignutih u dokumenata
izdanačkim / niskim šumama i (ostalom) šumskom
zemljištu, u odnosu na (a) svu površinu tih šuma /
zemljišta i (b) prethodni uređajni period, na nivou
ŠP/GJ (za državne i privatne šume)

1.1.3. Povećanje otvorenosti šuma i šumskih 1.1.3.1. Obim i promjene površine pod šumama i Nacionalna inventura šuma
zemljišta za održivo korišćenje, gdje je to moguće, šumskim zemljištem u odnosu na prethodni uređajni
izgradnjom šumskih puteva i vlaka na ekološki period, na nivou ŠP/GJ (za državne i privatne šume),
gazdovanja šumama
prihvatljiv način, sa ciljem povećanja ekonomske i prikazan po sljedećim kategorijama otvorenosti: (a)
socijalne vrijednosti tih prostora neotvorene (0 – 5 m/ha), (b) loše otvorene (5.1 - 10.0 Projekti izgradnje šumskih puteva
m/ha), (c) srednje otvorene (10.1- 15.0 m/ha), (d) Analize realizacije planskih
dobro otvorene (15.1 – 20.0 m/ha) i (e) vrlo dobro dokumenata i projekata
otvorene (iznad 20.0 m/ha)

1.1.4. Unaprjeđenje multifunkcionalnog pristupa u 1.1.4.1. Obim izrađenih karata na nivou ŠP/GJ u Metodologije planiranja u
šumarstvu sprovođenjem integralnog planiranja odnosu na funkcije i namjenu šuma, predstavljen po šumarstvu, uključujući
razvoja i gazdovanja šumama, koje obuhvata sve godinama metodologiju šumsko-razvojnih
šume, šumsko zemljište i goleti, bez obzira na tipova
1.1.4.2. Površina šuma po funkcijama, prikazana za
vlasništvo, na savremenim suštinskim i
10

informacionim osnovama i evropski naglašene funkcije, na nivou ŠP/GJ
Karte funkcija šuma
harmonizovanim tipovima šuma, uvođenjem
1.1.4.3. Površina šuma po namjeni i njene promjene u
monitoringa i intenzivnim sprovođenjem kartiranja Karte namjena šuma
odnosu na prethodni uređajni period, (za državne i
i racionalne valorizacije funkcija šuma kao i Program izrade planskih
privatne šume), na nivou ŠP/GJ
proglašavanjem šuma prema namjeni dokumenata
1.1.4.4. Pokrivenost šuma i šumskog zemljišta sa
planskom dokumentacijom: Program uspostavljanja i
a) planom razvoja šuma; nadogradnje elektronskih baza
b) programima gazdovanja šuma; podataka (informacionog sistema
c) elektronskim bazama podataka; za šume)
d) digitalnim kartama (po vrstama) i Programi rada UŠ i NP
promjene u pokrivenosti u odnosu na prethodni
planski period, na nivou ŠP/GJ sa Izvještaji o realizaciji programa
1.1.4.5. Površina šuma prikazana po šumsko-razvojnim
tipovima, na nivou ŠP/GJ

1.1.5. Ograničavanje promjene namjene šuma i 1.1.5.1. Obim promjene namjene šuma, prikazan po Izvještaji UŠ i ŠI
šumskog zemljišta u ostale oblike korišćenja (u godinama, na nivou GJ
uslovima gdje su ekološke, proizvodne ili socijalne
1.1.5.2. Obim izvršenog razgraničenja parcela,
funkcije šuma posebno naglašene), razgraničenje
prikazan po godinama, na nivou GJ
šumskih parcela u odnosu na vlasništvo i
sprovođenje odnosno ograničavanje ostalih 1.1.5.3. Obim otuđivanja / zamjene državnih šuma,
aktivnosti vezanih za koriščenje šumskog zemljišta prikazan po godinama, na nivou GJ
1.1.5.4. Obim ostalih nevedenih aktivnosti, prikazan po
godinama, na nivou GJ

1.1.6. Povećanje kvantiteta i kvaliteta realizacije 1.1.6.1. Stepen realizacije planiranih aktivnosti / mjera Izvještaji o realizaciji 10-godišnjih i
planiranih aktivnosti, mjera i radova na (u fizičkom i finansijskom smislu), u odnosu na godišnjih programa gazdovanja
unaprjeđenju prostornih aspekata šuma i šumskih planirani obim, prikazan po godinama, na nivou ŠP/GJ šumama
zemljišta i njihovih funkcija (za državne i privatne šume)

11

Pod-kriterijum 1.2: Održavanje i unaprjeđenje višenamjenskog proizvodnog potencijala
šuma po zapremini, strukturi i vrijednosti - uzimajući u obzir vlasništvo, funkcije, namjenu,
otvorenost, vrstu i uzgojni oblik šuma - primjenom prirodi bliskog načina gazdovanja
šumama u skladu sa propisima, planovima, programima i posebnim tehničkim standardima

1.2.1. Povećanje drvne zapremine i zapreminskog 1.2.1.1. Drvna zapremina i zapreminski prirast u
prirasta do optimalnog stanja, naročito u otvorenim odnosu na (a) optimalno stanje i (b) prethodni planski
(privrednim) šumama period, na nivou GJ, prikazani po:
a) tipovima šumskog pokrivača (šuma, šumsko
zemljište, goleti / drveće van šume);
b) otvorenosti šumskog područja;
c) namjeni šuma i šumskog zemljišta;
d) porijeklo šuma;
e) glavnim šumsko-razvojnim tipovima i
uzgojnim oblicima sastojine;
f) glavnim vrstama drveća. Nacionalna inventura šuma
1.2.2. Poboljšanje strukture svih šuma, a naročito 1.2.2.1 Struktura drvne zapremine po debljinskim Sastojinske inventure šuma
kod raznodobnih, stablimično i grupimično razredima u odnosu na prethodni planski period, na Programi gazdovanja šumama
prebirnih sastojina, sa ciljem stvaranja optimalne nivou GJ (za državne i privatne šume), prikazana po:
debljinske i zapreminske strukture na malim a) otvorenosti šumskog područja;
površinama b) namjeni šuma i šumskog zemljišta;
c) porijeklu šuma;
d) glavnim šumsko-razvojnim tipovima;
e) grupama vrsta drveća.
1.2.2.2. Struktura broja stabala po debljinskim
stepenima u raznodobnim i prebirnim sastojinama u
odnosu na (a) normalno stanje i (b) prethodni planski
period, na nivou GJ (za državne i privatne šume),
prikazana po:
a) otvorenosti šuma;
12

b) namjeni šuma;
c) glavnim šumsko-razvojnim tipovima;
d) grupama vrsta drveća.

1.2.3. Povećanje obima i kvaliteta visokih 1.2.3.1. Obim predmetnih uzgojnih oblika sastojina u Nacionalna inventura šuma
raznodobnih (na račun jednodobnih), stablimično otvorenim privrednim šumama u odnosu na (a) sve
Sastojinske inventure šuma
prebirnih (na račun raznodobnih) i grupimično visoke privredne šume i (b) prethodni planski period,
prebirnih (na račun raznodobnih i stablimično na nivou GJ (za državne i privatne šume) Programi gazdovanja šumama
prebirnih) sastojina, primjenom unaprijeđenih Knjiga doznake
1.2.3.2. Obim primjene unaprjeđenih načina
načina gazdovanja, kao što su grupimično
gazdovanja šumama u praksi (kod doznake stabala), u Zapisnici komisija o pregledu
postepeni, prebirni i grupimično prebirni, odnosno
odnosu na prethodni planski period, na nivou GJ (za doznake
njihova kombinacija
državne i privatne šume)
Zapisnici o prijemu sječišta

1.2.4. Povećanje obima i kvaliteta prelaznih 1.2.4.1. Procenat prelaznih uzgojnih oblika sastojina
uzgojnih oblika sastojina koje se prevode iz nižeg u (po površini) iz niskog u viši oblik, od toga onih na
viši uzgojni oblik, indirektnom konverzijom manjim površinama, u odnosu na (a) sve izdanačke
izdanačkih šuma, naročito na manjim površinama privredne šume i (b) prethodni uređajni period, na Nacionalna inventura šuma
nivou GJ (za državne i privatne šume) Sastojinske inventure šuma
1.2.4.2. Obim i procenat izvršene indirektne konverzije Programi gazdovanja šumama
šuma u odnosu na ukupni obim konverzije, prikazan
po godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume) Izvođački projekti
Projekti konverzije šuma
1.2.5. Povećanje obima i kvaliteta prelaznih 1.2.5.1. Procenat prelaznih uzgojnih oblika sastojina
uzgojnih oblika visokih šuma, koje se prevode iz (po površini) iz jednodobnog u raznodobni oblik u Knjiga doznake
jednodobnih u raznodobne, primjenom strukturnih odnosu na (a) visoke privredne šume i (b) prethodni Zapisnici komisija o pregledu
proreda niskog intenziteta, u cilju akumulacije uređajni period, na nivou GJ (za državne i privatne doznake
prirasta i podsticanja (vertikalnog i horizontalnog) šume)
strukturiranja sastojina Zapisnici o prijemu sječišta
1.2.5.2. Obim izvršenih strukturnih proreda u
jednodobnim sastojinama, prikazan po godinama, na
nivou GJ (za državne i privatne šume)

1.2.6. Obezbjeđivanje odgovarajućeg obima i 1.2.6.1. Obim izvršenih radova na pošumljavnju, Programi razvoja šuma
kvaliteta pošumljavanja i popunjavanja šumskih popunjavanju i njezi mladih kultura, prikazan po
13

kultura podignutih na goletima, izborom stanišnim godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume)
Projekti pošumljavanja
uslovima prilagođenih vrsta drveća, kvalitetnog
1.2.6.2. Obim novih kultura na nivou GJ (za državne i
reproduktivnog materijala i sprovođenjem Plan pošumljavanja neobraslog
privatne šume), u odnosu na prethodni uređajni
kvalitetne sadnje, kao i obezbjeđivanjem zemljišta u Crnoj Gori za period
period, prikazan po:
odgovarajućeg obima njege i zaštite mladih kultura, 2005-2014
a) vrstama drveća kojima se pošumljavalo;
u cilju osnivanja kvalitetnih, mješovitih i stabilnih Analize realizacije planskih
b) mješovitosti kultura (čiste, sa 2 -3, sa 4 -5
odraslih sastojina dokumenata i projekata
vrsta) i načinu miješanja (pojedinačno,
grupimično);
c) načinu (sadnja, sjetva) i tehnici pošumljavanja;
d) kvalitetu odnosno uspjehu pošumljavanja.

1.2.7. Obezbjeđivanje odgovarajućeg obima i 1.2.7.1. Obim izvršenih radova na pripremi zrelih Sastojinske inventure šuma
kvaliteta prirodnog podmlađivanja i popunjavanja sastojina za prirodnu obnovu i popunjavanje, posebno
Programi gazdovanja šumama
podmlatka u zrelim sastojinama visokog i za visoke i izdanačke šume, prikazan po godinama, na
izdanačkog porijekla, koje su određene za obnovu, nivou GJ (za državne i privatne šume) Izvođački projekti
primjenom prilagođenih načina i tehnika obnove, Zapisnici o prijemu radova
1.2.7.2. Obim podmladnih jezgara u sastojinama,
naročito na malim površinama, u cilju osnivanja što
posebno za visoke i izdanačke šume, u odnosu na cijelu
kvalitetnijih i stabilnijih novih, raznodobnih
planiranu površinu za obnovu, na nivou GJ (za državne
sastojina
i privatne šume)
1.2.7.3. Obim zrelih sastojina određenih za obnovu
(visoke i izdanačke šume), u odnosu na prethodni
uređajni period, na nivou GJ (za državne i privatne
šume)
1.2.7.4. Obim primjene pojedinih načina prirodne
obnove (čistom sječom, velikopovršinskom ili
malopovršinskom oplodnom sječom sa kraćim
razdobljem podmlađivanja, skupinasto / grupimično
postepenom sječom sa dužim razdobljem
podmlađivanja), posebno za visoke i izdanačke šume,
prikazan po godinama, na nivou GJ (za državne i
privatne šume)

1.2.8. Poboljšanje kvaliteta i stabilnosti mlađih 1.2.8.1. Procenat kvalitetno podignutih mladih Sastojinske inventure šuma

14

razvojnih stadijuma sastojina (mladika, guštika i razvojnih stadijuma sastojina, u odnosu na njihovu
Programi gazdovanja šumama
letvenjaka) visokog i izdanačkog porijekla, cjelokupnu površinu, posebno za visoke i izdanačke
sprovođenjem odgovarajućih mjera i tehnika njege šume, na nivou GJ (za državne i privatne šume) Izvođački projekti
šuma (negativnom i pozitivnom selekcijom) Zapisnici o prijemu radova
1.2.8.2. Obim izvršenih pojedinih mjera njege, posebno
za visoke i izdanačke šume, prikazan po godinama, na

1.2.9. Poboljšanje kvaliteta i stabilnosti 1.2.9.1. Udio kvalitetnih i stabilnih srednjedobnih
srednjedobnih sastojina visokog porijekla, u visokih sastojina u otvorenim privrednim šumama, u
sastojinama koje imaju odgovarajući uzgojni odnosu na cijelu površinu tog razvojnog stadijuma, na Nacionalna inventura šuma
potencijal, primjenom mjera visoke selektivne nivou GJ (za državne i privatne šume) Sastojinske inventure šuma
prorede odnosno principa pozitivne selekcije, kako
1.2.9.2. Obim izvršenih proreda u tim sastojinama, Programi gazdovanja šumama
bi se postiglo optimalniji ekološki i ekonomski
efekat Izvođački projekti
privatne šume)
Projekti konverzije šuma
1.2.10. Poboljšanje kvaliteta srednjedobnih 1.2.10.1. Udio kvalitetnih srednjedobnih izdanačkih
sastojina izdanačkog porijekla prevođenjem tih sastojina u otvorenim privrednim šumama, u odnosu Knjiga doznake
šuma u visoke, primjenom mjera selektivne na cijelu površinu tih sastojina, na nivou GJ (za državne Zapisnici komisija o pregledu
prorede koja kombinuje principe pozitivne i i privatne šume) doznake
negativne selekcije
1.2.10.2. Obim izvršenih proreda u tim sastojinama, Zapisnici o prijemu sječišta
privatne šume)

1.2.11. Poboljšanje mješovitosti jednoličnih šuma 1.2.11.1. Površinski udio pojedinih tipova mješovitosti Nacionalna inventura šuma
svih uzrasta, uzgojnih oblika i razvojnih stadijuma, sastojina (čiste, sa 2 - 3, sa 4 - 5, sa 6 -10 vrsta), u
kroz šumskouzgojne mjere i tehnike koje podstiću odnosu na prethodni planski period, prikazan za
gazdovanja šumama
razvoj plemenitih i ostalih rijetkih vrsta drveća, sa kategorije šuma po:
ciljem postizanja optimalne, staništu prilagođene a) namjeni; Analize realizacije planskih
mješovitosti b) porijeklu; dokumenata
d) razvojnim stadijumima sastojina.
1.2.11.2. Zapreminski udio pojedinih vrsta drveća (svih
mogućih, za koje postoje inventura), u odnosu na

15

prethodni planski period, prikazan za kategorije šuma
po:
a) namjeni;
b) porijeklu;
d) razvojnim stadijumima sastojina.

1.2.12. Smanjenje obima devastiranih / 1.2.12.1. Obim i promjene ukupne površine Nacionalna inventura šuma
degradiranih šuma visokog i izdanačkog porijekla devastiranih / degradiranih šuma po (a) porijeklu
zbog njihovog neplanskog korišćenja, naročito šuma i (b) vrsti degradacije, u odnosu na prethodni
primjenom prirodnog načina rekonstrukcije šuma uređajni period, na nivou GJ (za državne i privatne Plan razvoja šuma i programi
šume) gazdovanja šumama
1.2.12.2. Broj i obim sprovedenih projekata Projekti rekonstrukcije
rekonstrukcije tih šuma u odnosu na svu devastiranu / devastiranih / degradiranih šuma
degradiranu površinu, prikazan po godinama, na nivou Zapisnici o prijemu radova
GJ (za državne i privatne šume)
Analize realizacije planskih
1.2.12.3. Obim sprovedenih mjera rekonstrukcije šuma dokumenata
prikazan po (a) porijeklu šuma i (b) vrstama
rekonstrukcije (prirodna, vještačka) i po godinama, na

1.2.13. Očuvanje i unaprjeđenje potencijala 1.2.13.1. Obim i promjene (po površini i/ili zapremini) Inventure drveća van šuma
pojedinog drveća i grupa drveća van šume radi stanja drveća van šume, u odnosu na prethodni
Godišnji izvještaji UŠ o sječama (za
ispunjavanja njegovih ekoloških i socijalnih uređajni period, na nivou GJ (za državna i privatna
potrebe MONSTAT-a)
funkcija, naročito usmjeravanjem prirodnih zemljišta)
procesa i, ako je potrebno, dodatnim uzgojnim
1.2.13.2. Obim tih uzgojnih mjera po godinama, na
mjerama
nivou GJ (za državna i privatna zemljišta)

1.2.14. Povećanje stepena realizacije planiranih 1.2.14.1. Procenat realizacije planiranih radova na Izvještaji o realizaciji 10-godišnjih i
aktivnosti, mjera i radova na unaprjeđenju unaprjeđenju proizvodnog potencijala šuma (u godišnjih programa gazdovanja
proizvodnog potencijala šuma, uključujući obaveze fizičkom i finansijskom smislu), prikazan po godinama, šumama, izvođačkih projekata i
vlasnika i korisnika šuma za izvršenje radova na na nivou GJ (za državne i privatne šume) rješenja za sječu
uzgoju šuma (veza sa 1.1.2., 1.2.4., 1.2.6., 1.2.7.,
1.2.14.2. Procenat realizacije uzgojnih radova (u
1.2.8., 1.2.9. i 1.2.10.) u obimu koji je srazmjeran
16

obimu sječa, u zavisnosti od tipova šuma, vrsta i fizičkom smislu) koji je određen u srazmjernosti sa
razvojnih stadijuma sastojina, u skladu sa posebnim obimom sječa, prikazan po godinama, na nivou GJ (za
kriterijumima* državne i privatne šume)

*Posebni kriterijumi za srazmjernost radova na uzgoju šuma u odnosu na obim sječa, u zavisnosti od tipova šuma, odnosno vrsta i razvojnih
stadijuma sastojina, u skladu sa Zakonom o šumama, su sljedeći:
a) Vršenje sadnje i, ako je potrebno, popunjavanja zasada, kao i same njege zasada, u obimu od najmanje 75% (nepodmlađene) površine, nastale nakon
planske čiste sječe šume (zbog obnove, rekonstrukcije ili konverzije);
b) Vršenje njege prirodnog mladika ili guštika, „oslobođenog“ nakon završne sječe šume (zbog obnove, rekonstrukcije ili konverzije), u obimu od
najmanje 75% te (podmlađene) površine;
c) Vršenje njege prirodnog mladika i guštika, uključujući šumsku kulturu tog uzrasta, u okviru jednodobnih i velikopovršinsko raznodobnih sastojina,
odvojenih od zrelih sastojina u kojima se vrše sječe obnove, u obimu od najmanje 75% površine tih sječa;
d) Vršenje njege prirodnog mladika i guštika, uključujući šumsku kulturu tog uzrasta, koje su pomiješane sa odraslim i zrelim stadijima u okviru
grupimično raznodobnih i grupimično prebirnih sastojina, u kojima se vrše sječe, u obimu od najmanje 75% površine tih mladih razvojnih stadijuma
odnosno jezgara podmlađivanja;
e) Vršenje nekomercijalnih uzgojnih sječa u visokim šumama, u obimu od najmanje 25% površine komercijalnih sječa u tim šumama; ako površina
sastojina za sprovođenje nekomercijalne uzgojne sječe u visokim šumama nema, odnosno nema dovoljno, vršenje uzgojnih sječa odnosno njihovog
preostalog obima (do tih 25%) u izdanačkim šumama;
f) Vršenje nekomercijalnih uzgojnih sječa u izdanačkim šumama, ako su predmet gazdovanja samo te šume, u obimu od najmanje 25% drvne mase
komercijalnih sječa izdanačkih šuma kao i
g) Vršenje pošumljavanja goleti podesnih za tu svrhu, ako su predmet gazdovanja ta zemljišta, u obimu od najmanje 3% površine komercijalnih sječa.

17

Pod-kriterijum 1.3: Jačanje doprinosa šumskih resurasa globalnoj ravnoteži ugljenika i
ublažavanju klimatskih promjena, unaprjeđenjem proizvodnog potencijala šuma i
proizvodnje drvne mase / biomase za energetske svrhe

1.3.1. Povećanje količine uskladištenog ugljenika i 1.3.1.1. Ukupna količina uskladištenog ugljenika i Nacionalna inventura šuma
apsorpsijskog kapaciteta šuma u šumskim promjene u odnosu na prethodni uređajni period, na
područjima i sastojinama, kroz povećanje nivou ŠP/ GJ, prikazana po:
površinskog obima i poboljšanje kvaliteta šumskog a) Tipovima šumskog pokrivača (šume, šumsko Plan razvoja šuma i programi
pokrivača (veza sa 1.1.1. – 1.1.2.), a naročito kroz zemljište, goleti / drveće van šume); gazdovanja šumama
povećanje drvne zalihe i poboljšanje horizontalne i b) porijeklu šuma, Proračuni količine šumskog
vertikalne strukture šuma (veza sa 1.2.1. – 1.2.5.) c) glavnim šumsko-razvojnim tipovima; ugljenika na osnovu CDM
d) grupama vrsta drveća. metodologije
Izvještaji o ispunjavanju obaveza
prema Kyoto protokolu

1.3.2. Uspostavljanje planskih i informacionih 1.3.2.1. Procjenjenost raspoložjivosti potencijala i Posebne studije
uslova za intenziviranje proizvodnje drveta lošijeg ponude proizvoda od šumske biomase, na lokalnom
Izvođački projekti
kvaliteta i drvne biomase u šumama (veza sa 3.3.2. i nivou
3.3.3.), na račun povećanog obima uzgojnih sječa u Izvještaji komisija o prijemu
1.3.2.2. Uspostavljenost baze podataka za šumsku
visokim i izdanačkim šumama, rekonstrukcije sječišta
biomasu, na lokalnom nivou UŠ
degradiranih šuma i sanitarnih sječa (veza sa 1.1.2., Godišnji izvještaji UŠ i NP
1.2.9., 1.2.10. i 1.2.12.), kao i smanjenja drvnog 1.3.2.3. Obim proizvodnje i plasmana celuloznog i
ostatka u šumama (veza sa 3.3.2.), uz intenziviranje ogrevnog drveta i drvne biomase u šumama Godišnji statistički izvještaji
savjetodavnih aktivnosti i u tim oblastima za predstavljene po godinama, na nivou ŠP/GJ (državne i (MONSTAT-a)
vlasnike šuma i izvođače šumskih radova, kao i privatne šume)
prioritetno usmjeravanje budžetskih sredstava 1.3.2.4. Količina drvnog ostatka u šumama nakon sječe,
odnosno podsticaja za te namjene za četinare i lišćare, po godinama, na nivou GJ (državne
i privatne šume)
1.3.2.5. Vrste i obim sprovedenih savjetodavnih
18

aktivnosti, vezanih za navedene svrhe, po godinama,
na lokalnom nivou UŠ
1.3.2.6. Broj vlasnika šuma i izvođača radova koji su
edukovani u održivom korišćenju biomase, po
godinama, na lokalnom nivou UŠ
1.3.2.7. Obim i udio budžetskih odnosno podsticajnih
sredstava u odnosu na sva podsticajna sredstva
namjenjena šumama , usmjeren u navedene svrhe, po

1.3.3. Podsticanje razvoja prerede celuloznog i 1.3.3.1. Obim proizvodnje celuloznog i ostalog lošijeg Godišnji statistički izvještaji
ostalog (lošijeg, sitnijeg) drveta i drvne biomase iz drveta i drvne biomase, ćumura, sječke, briketa i (MONSTAT-a)
šuma, kao iz drvnog ostatka iz prerade oblovine, u peleta, po godinama, na lokalnom nivou
nove proizvode od biomase sa dodatnom
vrijednošću (ćumur, sječka, briketi i peleti), na
lokalnom nivou

1.3.4. Intenziviranje saradnje sa svim 1.3.4.1. Obim aktivnosti (lokalnih jedinica UŠ) sa Godišnji izvještaji UŠ i ostalih
zainteresovanim subjektima u lancu proizvodnje i zainteresovanim kupcima celuloznog drveta i drvne institucija koji su vezani za
korišćenja drvne mase / biomase u cilju promocije biomase i (potencijalnim) korisnicima proizvoda iz korišćenje biomase
korišćenja svih oblika drvne mase / biomase u drvne biomase u zemlji i inostranstvu
Programi i projekti korišćenja
energetske svrhe, zalaganje za uspostavljanje
1.3.4.2. Broj zainteresovanih preduzetnika za šumske biomase u energetske
tržišta proizvoda od biomase, kao i stvarno
izgradnju prerađivačkih kapaciteta za preradu svrhe
povećanje obima korišćenja drvne mase / biomase
celuloznog drveta i drvne biomase, kao i broj
u te svrhe Programi energetske efikasnosti
zainteresovanih korisnika proizvoda iz biomase,
prikazan po potencijalnom obimu biomase, na Ankete prerađivača i korisnika
lokalnom nivou UŠ (proizvoda iz) biomase
1.3.4.3. Broj institucija, programa i projekata u lancu Registar djelatnosti institucija i
prerade, tržišta i korišćenja drvne mase / biomase u preduzeća
energetske svrhe, na lokalnom nivou Godišnji statistički izvještaji
1.3.4.4. Obim trgovine proizvodima od biomase na (MONSTAT-a)
lokalnom nivou

19

1.3.4.5. Obim upotrebe drvne mase u energetske svrhe
po vrstama proizvoda (celulozno i ostalo nekvalitetno
drvo, ogrevno drvo, drvni ostatak iz šume, drvni
ostatak iz prerade, čumur, sječka, briketi i peleti), po
godinama, na lokalnom nivou
1.3.4.6. Udio energije koja je proizvedena iz drveta u
ukupnoj potrošnji energije, po godinama, na lokalnom
nivou

20

Kriterijum 2: Održavanje zdravja i vitalnosti šumskog ekosistema

Pod-kriterijum 2.1: Održavanje zdravlja, biološke stabilnosti, vitalnosti i otpornosti šuma
primjenom prirodi bliskog načina gazdovanja šumama, u kojem su integrisane kako mjere
uzgoja tako i mjere preventivne zaštite šuma

2.1.1. Uvažavanje principa prirodi bliskog 2.1.1.1. Udio šuma, u kojima se u praksi gazdovanja Sastojinske inventure
gazdovanja šumama (kao što su održavanje šumama uvažava prirodne mehanizme i procese, na
Knjige doznake, uključujući
prirodne strukture; korišćenje prirodnog nivou GJ (za državne i privatne šume)
sanitarne sječe
podmlađivanja i sukcesija, izbor staništu
2.1.1.2. Obim sanitarnih sječa u okviru redovnih
prilagođenih vrsta drveća; podsticanje prirodne Zapisnici komisija o pregledu
planskih sječa, prikazan po godinama, na nivou GJ (za
mješovitosti sastojina i šumskih kultura; korišćenje doznake
mehanizama prirodne selekcije i uzgojno - zaštitne Zapisnici komisija o prijemu radova
uloge pokrova starih stabala; uvažavanje vitalnosti / sječišta
stabala, naročito u konteksu klimatskih promjena i
zagađenja vazduha) u planiranju i praksi Godišnji programi i izvještaji UŠ, NP
gazdovanja šumama, uključujući sprovođenje i ŠI
određenih preventivnih mjera zaštite, integrisanih Ekspertska procjena uvažavanja
u sistem redovnog gazdovanja šumama principa prirodi bliskog gazdovanja

2.1.2. Praćenje zdravstvenog stanja i oštećenja 2.1.2.1. Realizovanost programa monitoringa na nivou Godišnji program monitoringa i
šuma, naročito zbog uticaja biljnih bolesti i ŠP/GJ (za državne i privatne šume) njegova realizacija
štetočina, klimatskih promjena, zagađenja vazduha,
2.1.2.2. Stanje i promjene šuma, u odnosu na prethodni Godišnji izvještaji UŠ, ŠI i NP
šumarskih djelatnosti i pašarenja, uključujući
planski period, na nivou ŠP/GJ (za državne i privatne
uspostavljanje decentralizovanih baza podataka, na Posebne inventure i izvještaji o
šume) sa aspekta:
lokalnom nivou, u skladu sa propisima. stanju šuma (ICP i sl.)
a) defolijacije kruna (zbog klimatskih promjena i
zagađenja vazduha); Tekući izvještaji o pojavama štetnih
b) mehaničkih oštećenja stabala (zbog uticaja
21

šumarskih djelatnosti); uticaja
c) oštećenja podmlatka i stabala (zbog uticaja
stoke i divljači).

2.1.3. Uspostavljanje propisnog šumskog reda i 2.1.3.1. Broj i površina sječišta (odsjeka / parcela) na Godišnji programi i izvještaji UŠ, ŠI i
kontrole sječišta, u skladu sa savremenijim kojima je propisno izvršen šumski red, prikazan po NP
shvatanjem šumskog reda i ekološke uloge drvnih godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume)
Zapisnici o tehničkom prijemu
ostataka odnosno mrtve dendromase u šumi (veza
2.1.3.2. Broj i površina sječišta (odsjeka / parcela) sa izvršenih radova nakon sječe
sa 4.1.4.)
neokoranim drvnim sortimentima poslije završene
sječe, prikazan po godinama, na nivou GJ (za državne i
privatne šume)
2.1.3.3. Broj i površina sječišta (odsjeka / parcela) sa
planski ostavljenim drvnim ostatkom (kvrgavih ili
trulih stabala), prikazan po godinama, na nivou GJ (za

2.1.4. Povećanje obima i kvaliteta realizacije svih 2.1.4.1. Procenat realizacije pojedinih aktivnosti / Izvještaji o realizaciji 10-godišnjih i
planiranih i potrebnih aktivnosti, mjera i radova na mjera i ukupno (prikazano u fizičkom i finansijskom godišnjih programa gazdovanja
svim vidovima zaštite, očuvanja i sanacije šuma pokazateljima), u odnosu na planirani / potrebni obim, šumama (planova zaštite, očuvanja
prikazan po godinama, na nivou ŠP/GJ (za državne i i sanacije)
privatne šume)

22

Pod-kriterijum 2.2: Održavanje zdravlja, biološke stabilnosti i otpornosti šuma primjenom
mjera preventivne zaštite, suzbijanja bolesti i štetočina kao i sanacije oštećenih šuma u
skladu sa propisima, planovima i posebnim tehničkim standardima

2.2.1. Sprovođenje preventivnih aktivnosti i 2.2.1.1. Obim konstatovanih potencijalnih žarišta pojave Godišnji izvještaji UŠ, ŠI i NP
mjera zaštite šuma od bolesti i štetočina, bolesti i šumskih štetočina po pojedinim vrstama,
Tekući izvještaji o pojavama štetnih
sprovođenje monitoringa, kao i primjena mjera prikazan po godinama, na nivou GJ (za državne i privatne
uticaja
neposredne zaštite od pojave bolesti i štetočina, šume)
uključujući njihovo suzbijanje Godišnji program monitoringa i
2.2.1.2. Obim izvršenih preventivnih (npr. postavljanja
njegova realizacija
lovnih stabala i/ili feromona za potkornjake) i
neposrednih mjera na suzbijanju bolesti i štetoćina (po
vrstama mjera), prikazan po godinama, na nivou GJ

2.2.2. Sprovođenje preventivnih aktivnosti i 2.2.2.1. Broj u ranoj fazi otkrivenih (od strane UŠ) i Karta ugroženosti šuma od požara
mjera zaštite šuma od požara (izrada karata suzbijenih šumskih požara, prikazan po godinama, na
Plan zaštite šuma od požara
stepena ugroženosti od požara po pojedinim nivou ŠP/GJ
staništima i donošenje plana zaštite šuma od Godišnji programi gazdovanja
2.2.2.2. Broj i obim šumskih požara prikazan po godinama,
požara, izrada i održavanje protivpožarnih šumama
na nivou ŠP/GJ
pruga i prosjeka, organizovanje službe Program rada UŠ i NP
osmatranja i javljanja u toku požarne sezone, 2.2.2.3. Obim izvršenih preventivnih aktivnosti (od strane
edukacija i unaprjeđivanje saradnje sa UŠ) i mjera na zaštiti od požara (po vrstama mjera), Godišnji program monitoringa
vlasnicima šuma, lokalnim stanovništvom i prikazan po godinama, na nivou ŠP/GJ Izvještaji UŠ, NP, ŠI i vatrogasnih
nadležnim institucijama, zabrana loženja 2.2.2.4. Broj zainteresovanih strana, medija i lica koja su u jedinica
otvorene vatre i dr.) i obezbjeđivanje podrške toku požarne sezone učestvovala u (a) prozivpožarnim
sprečavanju širenja odnosno suzbijanju nastalih kampanjama i (b) sprečavanju širenja požara, prikazan po
požara godinama, na lokalnom nivou
2.2.2.5. Vrste i obim izvršenih aktivnosti na edukaciji
vlasnika šuma i ostalog stanovništva u pogledu
protivpožarne zaštite, prikazan po godinama, na lokalnom
23

nivou

2.2.3. Sprovođenje preventivnih aktivnosti na 2.2.3.1. Obim (po površini i zapremini) bespravnih sječa u Nacionalna inventura šuma
sprječavanju bespravnih sječa i drugih šumama iskazan po vrstama sječa (čista sječa, sječa
Inventure bespravnih sječa
bespravnih aktivnosti u šumama (uključujući velikog obima, ostale bespravne sječe) u odnosu na
uspostavljanje i održavanje dežurnog zelenog planske sječe, prikazan po godinama, na nivou GJ (za Nacionalni Plan borbe protiv
telefona i saradnju sa nadležnim institucijama), državne i privatne šume) bespravnih aktivnosti u šumarstvu
vršenje kontinuiranog nadzora šuma, Karta ugroženosti šuma od
2.2.3.2. Broj i obim uzurpacija šuma i šumskog zemljišta,
sprječavanje, praćenje i vrednovanje bespravnih bespravnih sječa
prikazan po godinama, na nivou GJ.
aktivnosti, u skladu sa posebnim akcionim
planom 2.2.3.3. Broj zainteresovanih strana i lica koje su Program rada UŠ, NP i ŠI
učestvovale u prijavljivanju bespravnih sječa, prikazan Izvještaji UŠ, NP i ŠI

2.2.4. Sprovođenje sanitarnih sječa u oštećenim 2.2.4.1. Obim i intenzitet sanitarnih sječa (po uzrocima) Godišnji programi gazdovanja
sastojinama (zbog nepovoljnih uticaja koje nijesu integrisane u redovne sječe, prikazan u odnosu šumama
klimatskih promjena, zagađenja vazduha, na (a) drvnu zapreminu i (b) obim redovnih sječa, po
Godišnji izveštaji UŠ i NP
bolesti i štetočina, prirodnih nepogoda i dr.) u godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume)
intenzitetu koji je prilagođen negativnom Godišnji izvještaji o sušenju šuma
2.2.4.2. Udio doznačenih stabala za sanitarnu sječu zbog
stepenu uticaja kao i fiziološke otpornosti Knjiga doznake za sanitarne sječe
uticaja klimatskih promjena i zagađenja vazduha, prikazan
stabala; u slučaju oštećenosti stabala zbog
odvojeno za (a) potpuno suva i (b) oštećena stabala, po
negativnog uticaja klimatskih promjena i
godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume)
zagađenja vazduha, po pravilu samo
uklanjanjem stabala sa najvećim stepenom
oštećenja

2.2.5. Sprovođenje plana sanacije oštećenih 2.2.5.1. Obim plana i izvršenih mjera na sanaciji šuma, Plan sanacije šuma i njegova
sastojina uklanjanjem oštećenih stabala i prikazan po vrstama oštećenja i vrstama mjera, u odnosu realizacija
pripremom sastojine i zemljišta, izborom vrsta na ukupni obim oštećenih šuma, po godinama, na nivou GJ
Program rada UŠ i NP
drveća koje su prilagođene stanišnim uslovima i (za državne i privatne šume)
vršenjem prilagođenog načina obnove, Izvještaji ŠI
uzimajući u obzir preostale, neoštećene djelove
sastojina

24

Pod-kriterijum 2.3: Očuvanje životne sredine šuma minimizovanjem negativnih uticaja na
šume u skladu sa propisima, planovima i posebnim tehničkim standardima

2.3.1. Minimizovanje negativnog uticaja šumarskih 2.1.3.1. Obim i udio sastojina (odsjeka / parcela) sa Izvođački projekti
djelatnosti na šumski ekosistem (podmladak, jakim uticajem šumarskih djelatnosti, prikazan po
Projekti izgradnje šumske
zemljište, sastojinu, stanište, ostale biljne i vrstama djelatnosti i godinama, na nivou GJ (za
infrastrukture
životinjske vrste) upotrebom ekološki prihvatljivih državne i privatne šume)
tehnologija, tehničkih sredstava i prilagođenog Zapisnici o tehničkom prijemu
načina vršenja radova na korišćenju šuma i 2.1.3.2. Obim izgradnje šumskih infrastrukturnih šumskih radova i izgradnje šumske
izgradnji šumske infrastrukture, u prostoru i objekata koja je imala jak uticaj na šumski ekosistem, infrastrukture
vremenu, kako bi se ispoštovali zahtjevi i potrebe prikazan po godinama, na nivou GJ (za državne i Izvještaji UŠ, ŠI i EI
ostalih, naročito ugroženih biljnih i životinjskih privatne šume)
vrsta, sprovođenjem savjetodavnih aktivnosti i
nadzora, kao i sprječavanjem onih šumarskih
aktivnosti koje ugrožavaju šumski ekosistem

2.3.2. Minimizovanje negativnog uticaja pašarenja i 2.3.2.1. Obim izvršenih preventivnih mjera zaštite Plan razvoja šuma i programi
divljači na šumski ekosistem (podmladak, sastojinu šumskog podmladka i stabala, prikazan po godinama, gazdovanja šuma
i ostale biljne vrste) (veza sa 3.4.2.), primjenom na nivou ŠP/GJ (za državne i privatne šume)
Godišnji programi gazdovanja
odgovarajućih preventivnih mjera zaštite
2.3.2.2. Obim i udio površina šuma sa jakim uticajem šuma
(podmlatka i stabala), praćenjem oštećenosti
(a) pašarenja i (b) divljači, u odnosu na prethodni
podmlatka i stabala, nadzorom i sprječavanjem Izvještaji UŠ, NP, ŠI i EI
uređajni period, na nivou ŠP/GJ (za državne i privatne
vršenja pašarenja ako ugrožava šumski ekosistem
šume)

2.3.3. Obezbjeđivanje upotrebe ekološki 2.3.3.1. Vrsta, namjena i obim upotrijebljenih Programi gazdovanja šumama
prihvatljivih (međunarodnih konvencijama hemijskih sredstava u šumi, prikazan po godinama, na
Plan suzbijanja boljesti i štetočina
dozvoljenih) hemijskih sredstava u šumama za nivou ŠP/GJ
suzbijanje bolesti i štetočina, zaštitu izbojaka od Izvještaji UŠ, ŠI i EI
stoke i divljači i suzbijanje požara, praćenje tih

25

aktivnosti i sprječavanje upotrebe nedozvoljenih
sredstava

2.3.4. Inventarisanje bespravnih odlagališta otpada 2.3.4.1. Broj i obim nelegalnih odlagališta otpada u Kartografska evidencija formiranih
u šumama, praćenje i usmjeravanje uklanjanja šumama (odvojeno na krupni i sitni), na nivou ŠP/GJ odlagališta otpada u šumi
bespravno odloženog otpada (kao obaveze vlasnika
2.3.4.2. Obim uklonjenog otpada iz šume, prikazan po Program rada UŠ i NP
i korisnika šuma), uspostavljanje mjesta za
godinama, na nivou ŠP/GJ (za državne i privatne
propisno odlaganje sitnog otpada u šumama (za Izvještaji UŠ, NP, ŠI i EI
šume)
potrebe posjetioca) i sprječavanje daljeg
bespravnog odlaganja otpada u šumama 2.3.4.3. Broj obezbijeđenih propisnih odlagališta u
šumi namijenjenih za potrebe posjetioca, na nivou
ŠP/GJ (za državne i privatne šume)
2.3.4.4. Broj identifikovanih pokušaja nelegalnog
odlaganja otpada u šumi, prikazan po godinama, na
nivou GJ

26

Kriterijum 3: Održavanje i unaprjeđenje proizvodnih funkcija šuma (drvnih i nedrvnih)

Pod-kriterijum 3.1: Unaprjeđenje proizvodnih funkcija šuma poboljšanjem otvorenosti šuma
u skladu sa prirodnim, tehnološkim i ekonomskim mogućnostima, propisima, programima i
posebnim tehničkim standardima


3.1.1 Povećanje otvorenosti šuma izgradnjom 3.1.1.1. Otvorenost šuma šumskim putevima (m/ha), u
šumskih puteva za potrebe gazdovanja šuma i odnosu na prethodni planski period, na nivou GJ
određene javne svrhe, u što optimalnijem obimu i (državne i privatne šume)
kvalitetu (manji nagibi, veći radijusi krivina, Planovi razvoja šuma i programi
3.1.1.2. Dužina i promjene prosječne transportne
utvrđena podloga i propisna izgrađenost putnog gazdovanja šumama
distance i prosječnih troškova transporta drveta
tijela, uključujući odvodnjavanje i stabilizaciju Projekti izgradnje šumskih puteva i
šumskkim putevima (po m3), u odnosu na prethodni
padina), upotrebom tehnologija i tehničkih vlaka
planski period, na nivou GJ (državne i privatne šume)
sredstava u izgradnji, koja minimizuju uticaj na
šumski ekosistem, kako bi se obezbijedio što 3.1.1.3. Obim novoizgrađene šumske infrastrukture, Izvođački projekti
racionalniji pristup i transport proizvoda iz šuma prikazan po porijeklu šuma i godinama, na nivou GJ Izvještaji komisija o nadzoru /
(državne i privatne šume) prijemu izgradnje i održavanja
puteva i vlaka
3.1.2. Povećanje otvorenosti šuma izgradnjom 3.1.2.1. Otvorenost šuma postojećim vlakama (m/ha),
šumskih vlaka za potrebe gazdovanja šumama, u što u odnosu na prethodni planski period, na nivou GJ Godišnji izvještaji UŠ i NP
optimalnijem obimu i kvalitetu, upotrebom (državne i privatne šume) Analize realizacije planskih
tehnologija i tehničkih sredstava u izgradnji, koja dokumenata i projekata
3.1.2.2. Dužina i promjene prosječne distanca
minimizuju uticaj na šumski ekosistem, kako bi se
izvlačenja drvnih sortimenata i prosječnih troškova Godišnji izvještaji UŠ i NP
obezbijedio što racionalniji transport drvnih
izvlačenja (po m3), u odnosu na prethodni planski
sortimenata do kaminonskog puta
period, na nivou GJ (državne i privatne šume)
3.1.2.2. Obim izgradnje šumskih vlaka prikazan po po
porijeklu šuma i po godinama, na nivou GJ (državne i

27

privatne šume)

3.1.3. Postepeno uvođenje novih tehničkih sredstva 3.1.3.1. Obim izvlačenja ili iznošenja drvnih Posebne ankete / analize
za transport drvnih sortimenata, u skladu sa sortimenata (a) starijim i (b) novijim tehničkim
Godišnji izvještaji UŠ o gazdovanju
ekološkim zahtjevima i unaprijeđenim sredstvima na nivou GJ (državne i privatne šume)
šumama
mogućnostima savremeno izgrađenih šumskih
3.1.3.2. Obim prevoza drvnih sortimenata (a) starijim i
puteva i vlaka
(b) novijim tehničkim sredstvima, na nivou GJ

3.1.4. Povećanje obima i kvaliteta održavanja i 3.1.4.1. Obim održavanja i rekonstrukcije (a) šumskih Godišnji programi održavanja
rekonstrukcije šumske infrastrukture za potrebe puteva, u ovom okviru puteva od javnog značaja i (b) šumskih puteva u državnoj svojini
gazdovanja šumama i za određene javne svrhe, vlaka, prikazan po godinama, na nivou GJ (državne i
Godišnji izvještaji UŠ o izgradnji
posebno šumskih puteva na način da su takvi putevi privatne šume)
šumskih puteva
stalno u funkciji
3.1.4.2. Dužina šumskih puteva, koji su stalno u
funkciji, na nivou GJ (državni i privatni)

3.1.5. Promovisanje formiranja zajedničkog fonda 3.1.5.1. Uspostavljenost fonda i obim sakupljenih Posebni izvještaji
za izgradnju i održavanje šumskih puteva koji bi se sredstava za tu svrhu, na lokalanom nivou
osnovao od strane korisnika državnih šuma,
vlasnika privatnih šuma i lokalnih zajednica

28

Pod-kriterijum 3.2: Unaprjeđenje proizvodnih funkcija šuma povećanjem mogućeg obima
korišćenja drvnih proizvoda, uz unaprjeđenje metodologije planiranja gazdovanja šumama i
doznake stabala, u skladu sa proizvodnim potencijalom i uzgojnim potrebama šuma,
potrebama tržišta, propisima, programima i posebnim tehničkim standardima

3.2.1 Povećanje prinosa (etata) i diverzifikacije 3.2.1.1. Visina prinosa (etata) u odnosu na proizvodni Programi gazdovanja šumama
njegove strukture na račun šuma koje su planirane potencijal (bonitet) šuma i na prethodni planski (godišnji i 10-godišnji)
za otvaranje kao i intenzivnijih uzgojnih sječa u period, na nivou GJ (za državne i privatne šume),
srednjedobnim sastojinama visokih i izdanačkih prikazana po:
šuma a) tipovima šumskog pokrivača (šuma, šumsko
zemljište, goleti / drveće van šume);
b) otvorenosti šumskog područja;
c) namjeni šuma i šumskog zemljišta;
d) porijeklu šuma;
e) glavnim šumsko-razvojnim tipovima;
f) glavnim vrstama drveća.
3.2.1.2. Struktura prinosa (etata) po vrstama prinosa u
odnosu na prethodni planski period, na nivou GJ (za
državne i privatne šume), prikazana po:
a) otvorenosti šumskog područja;
b) namjeni šuma i šumskog zemljišta;
c) porijeklu šuma;
d) glavnim šumsko-razvojnim tipovima;
e) glavnim vrstama drveća.

3.2.2. Uvođenje fleksibilnosti u pogledu mogućeg 3.2.2.1. Udio sječišta (po površini i drvnoj masi), na Izvođački projekti
obima doznake stabala za sječu odnosno realizacije kojima se koristilo dozvoljena odstupanja u pogledu
Knjiga doznake
sječa na nivou odsjeka ili parcele, u odnosu na obima sječe, kao i obim tih (±) odstupanja, na nivou GJ
(programom gazdovanja šumama) planirani obim, u (za državne i privatne šume) Izvještaji komisije za pregled
cilju prilagođavanja visine sječe realnim potrebama doznake
i mogućnostima u konkretnim sastojinama, u

29

dozvoljenom odstupanju od ± 20% od planiranog
obima

3.2.3. Primjena unaprjeđenih sistema gazdovanja 3.2.3.1. Količina (bruto) doznačene drvne mase po Programi gazdovanja šumama
šumama (veza sa 1.2.3. – 1.2.10.) kod doznake godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume),
stabala za sječu na savremenim načelima njege prikazana po:
šuma, kojoj se daje poseban naglasak i kroz a) tipovima šumskog pokrivača (šuma, šumsko Knjiga doznake
osposobljavanje kadrova i koja - uz unaprijeđivanje zemljište, goleti / drveće van šume);
Izvještaji komisije za pregled
kvaliteta sastojina - omogućava i proizvodnju b) otvorenosti šumskog područja;
c) namjeni šuma i šumskog zemljišta; doznake
kvalitetnijih sortimenata
d) porijeklu šuma; Godišnji izvještaji UŠ i NP
e) glavnim šumsko-razvojnim tipovima;
f) glavnim vrstama drveća; Analiza realizacije planskih
g) vrstama sječa (glavne, proredne, dokumenata i projekata
rekonstrukcije i konverzije, sanitarne i
sanacijske, ostale).
3.2.3.2. Struktura (bruto) doznačene drvne mase po
debljinskim razredima i po godinama, na nivou GJ (za
državne i privatne šume), prikazana po:
a) otvorenosti šumskog područja;
b) namjeni šuma i šumskog zemljišta;
c) porijeklu šuma;
d) glavnim šumsko-razvojnim tipovima i
uzgojnim oblicima sastojina;
e) grupama vrsta drveća.
3.2.3.3. Udio sječišta (po površini i zapremini), na
kojima je doznaka izvršena na savremenim prinicpima
uzgoja/njege, prikazan po godinama, na nivou GJ (za
3.2.3.4. Udio doznačene drvne mase prikazan po
razlozima za sječu (uzgojni, sanitarni, ostali) na
određenom uzorku sječišta, po godinama, na nivou GJ
(za državne i privatne šume)

30

Pod-kriterijum 3.3: Unaprjeđenje proizvodnih funkcija šuma povećanjem realizovanog
obima korišćenja drvnih proizvoda, uz poboljšanje tehnologije, kvaliteta i efikasnosti
izvođenja šumskih operacija, kao i poboljšanjem projektovanja, racionalizovanjem
administrativnih procedura i uvođenjem automatskog praćenja porijekla drveta, u skladu sa
ekološkim zahtjevima, ekonomskim mogućnostima i potrebama tržišta, propisima,
programima i posebnim tehničkim standardima
3.3.1. Povećanje realizovanog obima sječa u okviru 3.3.1.1. Razmjer (bruto) realizacije sječa i prinosa Programi gazdovanja šumama
planiranog odnosno dozvoljenog obima, naročito na (etata), po godinama sječa i ukupno, na nivou GJ (za (godišnji i 10-godišnji)
račun uzgojnih sječa u novo otvorenim šumama kao državne i privatne šume), prikazan po:
Izvještaji o realizaciji planskih
i intenzivnijih uzgojnih sječa u srednjedobnim a) otvorenosti šumskog područja;
dokumenata
sastojinama visokih i izdanačkih šuma b) porijeklu šuma;
c) grupama vrsta drveća;
d) vrstama sječa.

3.3.2. Povećanje stepena iskorištenja posječenog 3.3.2.1. Razmjer doznačene (bruto) i posječene (neto) Izvještaji o prijemu sječišta
drveta u šumi, naročito na račun izrade drveta drvne mase, po godinama sječa i ukupno, na nivou GJ
Godišnji izvještaji UŠ i NP
lošijeg kvaliteta i sitnog drveta (za državne i privatne šume) prikazan po:
a) otvorenosti šumskog područja; Godišnji statistički izvještaji
b) porijeklu šuma; (MONSTAT-a)
c) grupama vrsta drveća;
d) vrstama sječa.

3.3.3. Poboljšanje kvalitetne strukture drvnih 3.3.3.1. Struktura drvnih sortimenata uključujući Izvještaji o prijemu sječišta
sortimenata, naročito vršenjem optimalnijeg načina biomasu, po godinama sječa i ukupno, na nivou GJ (za
krojenja, kome se daje poseban naglasak i kroz državne i privatne šume), prikazana po:
osposobljavanje kadrova a) otvorenosti šumskog područja; Godišnji statistički izvještaji
b) porijeklu šuma; (MONSTAT-a)
d) grupama vrsta drveća.
3.3.3.2. Udio sječišta (po površini i zapremini), na
kojima se izvršilo optimalno krojenje drvnih
31

sortimenata, po godinama sječa, na nivou GJ (za

3.3.4. Postepeno uvođenje savremenijih tehnologija 3.3.4.1. Broj i površinski udio sječišta, na kojima se Programi gazdovanja šumama
korišćenja šuma, kao što su mehanizovana sječa i primjenjuju (a) postojeće i (b) nove tehnologije
iznošenje drvnih sortimenata, žičano ili žičano- koriščenja šuma, prikazan po vrstama tehnologija i
užetno izvlačenje drvnih sortimenata, u uslovima godinama sječa, na nivou GJ (za državne i privatne Godišnji izvještaji UŠ
gdje je to tehnološki moguće, ekonomski izvodljivo i šume)
ekološki prihvatljivo, kao i unaprijeđeno korišćenje
postojećih tehnologija, uz očuvanje animalne
tehnologije u uslovima u kojima je ona još uvijek
najprihvatljivija, posebno u privatnim šumama

3.3.5. Izrađivanje kvalitetnijih, sastojinskim i 3.3.5.1. Broj i površinski udio informaciono Analize izvođačkih projekata
tehnološkim uslovima prilagođenih izvođačkih savremenih projekata u odnosu na sve izvođačke
Godišnji izvještaji o radu UŠ i NP
projekata, koji se zasnivaju na savremenim projekte, na nivou GJ (za državne i privatne šume)
informacionim osnovama, kao i normativima za
3.3.5.2. Broj i površinski udio sječišta, na kojima se
vršenje šumskih operacija, kako bi se obezbjedilo
primjenjuje normiranje proizvodnje drvnih
racionalno i efikasno korišćenje šuma
sortimenata, prikazan po godinama, na nivou GJ (za
3.3.5.3. Broj i udio sječišta, na kojima su faze
korišćenja izvršene efikasnije od normiranih, uz
očuvano stanje sastojine i zemljišta, prikazan po
godinama, na nivou GJ (za državne i privatne šume)

3.3.6. Obezbjeđivanje poštovanja izvršene doznake 3.3.6.1. Udio sječišta (po površini i zapremini) na Rješenja za sječu
stabala za sječu po količini, vrstama drveća i kojima se dosledno ispoštovalo doznaku, prikazan po
strukturi, kao i kvalitetne realizacije sječe i izrade godinama sječa, na nivou GJ (za državne i privatne
drvnih sortimenata, uz prethodno obilježavanje šume) Knjiga doznake
(prilikom doznake) pravaca obaranja i izvlačenja, Zapisnici o prijemu sječišta
3.3.6.2. Broj i površinski udio sječišta, na kojima se
odnosno kvalitetnu realizaciju izvođačkih projekata
vršilo obilježavanje pravaca obaranja / izvlačenja, Posebne analize (na određenom
prikazan po godinama sječa, na nivou GJ (za državne i uzorku sječišta)
privatne šume)
32

3.3.6.3. Udio sječišta (po površini i zapremini) sa
kvalitetnom / propisnom realizacijom navedenih
radova, prikazan po godinama sječa, na nivou GJ (za

3.3.7. Uspostavljanje elektronske baze podataka i 3.3.7.1. Obim doznačene drvne mase i izrađenih drvnih Godišnji izvještaji UŠ i NP
automatizovanog registrovanja (bar kod) i praćenja sortimenata (po vrstama), za koji su uspostavljene
porijekla drvnih sortimenata, polazeći od elektronske baze podataka i obim, koji se automatski
doznačenih stabala registruje i prati, na lokalnom nivou UŠ (za državne i
privatne šume)

3.3.8. Fleksibilnije i efikasnije sprovođenje 3.3.8.1. Prosječno vrijeme potrebno za odobravanje Godišnji izvještaji UŠ
administrativno-tehničkih postupaka kod doznake sječe vlasnicima privatnih šuma, nakon proslijeđenog
Upitnik za vlasnike i korisnike
stabala, prijema sječišta, obilježavanja i praćenja zahtjeva za sječu, kao i vrijeme potrebno za prijem
šuma
izvora drvnih sortimenata sječišta, po godinama, na lokalnom nivou UŠ
3.3.8.2. Broj i udio navedenih administrativno-
tehničkih postupaka kod vlasnika i korisnika šuma,
koji su se završili u samo jednom navratu, prikazan po
godinama, na lokalnom nivou UŠ (za državne i
privatne šume)

33

Pod-kriterijum 3.4: Unaprjeđenje proizvodnih funkcija šuma povećanjem obima korišćenja
nedrvnih šumskih proizvoda i proizvodnih usluga šuma u skladu sa propisima, programima,
ugovornim mehanizmima i posebnim tehničkim standardima

3.4.1. Usmjeravanje, podsticanje, praćenje i 3.4.1.1. Obim i udio šuma i šumskog zemljišta koji je Programi gazdovanja šumama
promocija sakupljanja i drugih načina planski namjenjen za korišćenje NDŠP, prikazan po
Godišnji izvještaji UŠ
korišćenja nedrvnih šumskih proizvoda vrstama koje se koriste, na nivou GJ (za državne i privatne
(NDŠP), na način i u obimu koji ne ugrožava šume) Evidencije odkupljivača NDŠP
funkcije šuma, kao i vođenje brige o
3.4.1.2. Obim izvršenih posebnih mjera u šumama za Godišnji statistički izvještaji
unaprijeđivanju potecijala šuma i šumskih
podsticanje NDŠP potencijala, prikazan po vrstama i (MONSTAT-a)
zemljišta za navedene svrhe
godinama, na nivou GJ
3.4.1.3. Obezbjeđenost ugovornog mehanizma za
ostvarivanje prihoda od koriščenja NDŠP za privatne šume
3.4.1.4. Broj i obim ugovora sa otkupljivačima NDŠP (za UŠ
i UVPŠ), prikazan po godinama, na lokalnom nivou
3.4.1.5. Broj registrovanih berača / sakupljača NDŠP,
prikazan po godinama, na lokalnom nivou
3.4.1.6. Obim otkupa NDŠP po vrstama, na osnovu
evidencija otkupljivača i drugih izvora, prikazan po
godinama, na lokalnom nivou
3.4.1.7. Broj institucija i programa, koje/i se bave
promocijom korišćenja NDŠP i saradnjom u ovom lancu, na
lokalnom nivou

34

Kriterijumi i indikatori održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori, SNV, 2011

Kriterijumi i indikatori održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori, SNV, 2011

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Mehr von Franc Ferlin

Mehr von Franc Ferlin (20)

Kriterijumi i indikatori održivog gazdovanja šumama u Crnoj Gori, SNV, 2011