1. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
Ne posedojmë një treg global, ku miliona njerëz shesin dhe blejnë produkte të
ndryshëm dhe të gjitha keto shpënzime ose të ardhura të panumërta kryhen nëpërmjet
sistemit bankar. Disa për të plotësuar nevojat e tyre duhet të kreditohen për shkak të
pamjaftueshmërisë së buxhetit tyre, krejt e kundërta disa të tjerë nga tepricat buxhetit të
tyre mundësojnë të tjereve të kreditohen me anë të depozitave të tyrë. Këtu hyn në
skenë interesi me anë të segmenteve të tij që nga Bangkoku në Pranverën Arabe dhe
deri në krahet e butë të financës Eropiane dhe kjo i mundëson atij të aktroj më mire se
cdo gjë , të jetë përsëri më i zgjedhuri nga të gjithë. “Fëmija i përkdhelur ndër dekada”.
Ҫ’është interesi1 :
Interesi është përkufiuar në mënyra të ndryshme si nga klerikë fetarë ashtu edhe nga
teoricien të ndryshëm ekonomik.
Sipas klerikut John Calvin: paraja nuk është thjeshtë një mjet konsomues por gjithashtu
edhe mjet prodhimi dhe mbi të marria e një vlere të caktuar në para ishte më së e
lejushme ose e drejtë.
Sipas Merkantilistëve: “interesi është qiraja e kapitialit”.
Sipas Fiziokratëve: një shumë e caktuar paraje mbi shumën e parasë të dhënë me të
drejtë kthimi (borxh).
Sipas teorisienit Karl Mark: interesi është kundër rregullave të natyrës dhe duke e
përkufizuar atë si jo të drejtë.
Sipas 2 ekonomistevë të njohur të kohës Adam Smith dhe David Ricardo: përfitimi që
sigurohet nga paraja e dhënë borxh.
Sipas Keynes: ndryshe nga ekonomistët klasik “interesi nuk është i nevojshëm për të
rritur kursimet, interesi nuk inkurajon investimet përkundrazi i pengon ato “.
Sipas Saint d’Aquin: “Është e padrejtë të shesësh paranë me para, kundrejtë saj mund
të përfitosh të mira materiale, marria e interesit mbi perdorimin e parasë është e
padrejtë , madje është vjedhie “.
Sipas filozofit Grek Aristoteli ne librin e tij “Politics” shprehet: ai fitim që duhet urryer më
shumë është fitimi me anë të interest, ky është një e ardhur mbi egzistencen e vetë
1
http://www.makalemarketi.com/toplum-ve-haberler/ekonomi/2303-faizin-anatomisi.html

2. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
parasë. Paraja ka lindur si një mjët shkëmbimi dhe sigurimi i fitimit mbi të me anë të
interesit ndiikon në shtimin e parasë dhe hap deren fitimit të padrejtë. Për këtë qëllim
nuk është i moralshem. Interesi është në kundërshtim me shejtërinë e fitimit2.
Historia e interesit:
Historia e fenomenit interes daton që në kohët biblike, process i cili përmendet edhe në
librat e shenjtë. Megjithatë, të dhënat interesin dhe shfaqja e formave të saj shënohen
në periudhat e mesjetës dhe rilindjes. Duke kërkuar mbi origjinen e interesit vihet re se
pronarët e tokave dhe të pasurit u jepnin hua të varfërve dhe duke i vënë atyre norma të
larta interesi dhe duke sjellë vështirësi në pagimin e huasë. Në qoftë se huamarrësi nuk
ishte në gjendje të paguante huanë e marrë, ai dënohej pa gjyq dhe futej në burgun e
borxhlinjëve, derisa dikush të mund të paguante borxhin e tij.
Në ligjet Romake në fillim interesi u kufizua dhe më pas u ndalua rreptësisht.
Papa Leo the Great (440-461) lëshon një urdhër ku ndalon të gjithë për dhëniën e
parasë më interes dhe urdhëron të gjithë klerikët të denojë me vdekje të gjithë ato që
japin ose marrin para me interes3.
Në periudhën e Rilindjes huaja dhe interesi së bashku me të filloj të merrte një kthesë
drejt një formë që ne e njohim sot. John Calvin4 (1509-1564) nuk e shihte paranë vetem
si një mjet konsumimi por edhe si nje mjet prodhimi dhe interesi që merret me qellimi
prodhimi e shikonte si të pershtatëshme. Kështu ai u hapi rrugën individëve të njohur si
fajdexhinj e ushtronin profesionin e tyre në sheshe tregtimi, duke vendosur stola që
quheshin “banca” (origjinë e fjalës bankë në përdorimin e sotëm modern të saj), në të
cilat kryenin veprimet e tyre.
Në të njëjtën zonë mund të punonin shumë fajdexhinj, duke rritur konkurrencën, e cila
ulte dhe normat e larta të fitimit që merreshin në atë kohë. Megjithatë, edhe me rritjen e
konkurrencës tregtia e fajdexhinjve nuk ishte krejtësisht e ndershme. Fajdexhinjtë
përpiqeshin të nxirrnin sa më tepër fitim prej huamarrësve, dhe shkonin deri aty sa
falsifikonin të dhënat e pagimit të borxhit dhe veprimet e tjera, në mënyrë që të
përfitonin sa më tepër para nga ajo shtresë që ishte më e pafat dhe më pak e shkolluar.
Në atë kohë, burgjet e borxhlinjve ishin shumë të përhapura dhe në disa zona ishin të
mbushura plot me njerëz, të cilët kishin shumë pak shpresa për t’u liruar.
2
http://ezinearticles.com/?the-history-of-interest-throughout-time&id=160818
3 http://www.monetary.org/a-brief-history-of-interest/2010/12
4 http://www.fikirbahcesi.org/ekonomi/faiz-nedir.html

3. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
Me kalimin e kohës u zhvilluan edhe format moderne të huasë. Tashmë është e lehtë të
vihet re se sa shumë kanë përparuar praktikat e huasë që nga periudha e origjinës së
tyre.Me kalimin e dekadave dhe të shekujve, njerëzimi hoqi dorë nga format e padrejta
të huadhënies dhe nga burgjet e borxhlinjve. Tashmë ka institucione të mirërregulluara
që kontrollojnë normat e interesit në banka apo dhe në institucione të tjera financiare
kredidhënëse. Institucionet financiare ose “huadhënësit modern”.
Ndikimet e interesit :
Ndikimet e interesit në shoqeri
kanë qenë të ndryshme për gjatë gjithë periudhës historike që njërzimi ka kaluar. Ashtu
sic e përmendem edhe më sipër disa individ robëroheshin disa të tjerë arrinin kulmet e
tyre nëpërmjet interesit. Po sot a mund të ketë ndikime të tilla interesi si në kohët e
errëta të njërzimit ?
Sot në kohen e teknologjisë, në kohën ku civilizimi po arrin në nivelet e tij më të larta
sigurisht që nuk mund të keto ndikime të tilla por ndoshta edhe më të rënda, ndoshta
edhe një mjet rregullues ekonomik tepër i rëndësishëm, ajo cfarë duhet theksuar është
se interesi ka marre një trajtë tjetër zhvillimi. Do të doja të përmendja ndikimet më të
rëndësishëm të interesit:
1. Krijimi i parasë nga bankat private (komorciale)
Në përgjithësi qeveritë akuzohen për shpenzime të tepërta, por qeveritë nuk e iniciojnë
krizën ekonomike. Rënia është në sistemin bankar dhe në kreditin që është përgjegjës
për vazhdimin e krijimit të tij. Ndryshe nga ajo që populli beson është se sot paraja nuk
krijohet nga qeveria. Por nga bankat private si borxh5.
Por, bankat private (komorciale) si mund të krijojne para?
5
www.webofdebt.com/articles/global_debt.php

4. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
Ky proces se si mund të krijohet paraja është shpjeguar nga Banka Qendrore e
Chicagos në librin (booklet) e quajtur “Modern Money Mechanics”6. Procesi aktual i
krijimit të parasë merr pjesë fillimisht në banka (fq3).
Bankat në të vërtetë nuk i japin të gjitha paratë e depozituara borxh (kredi). Nese do ti
kishin dhënë atëherë nuk do të kishte para ekstra të krijuar.(fq6).
Aktualisht bankat i krijojnë paratë nëpërmjët kredi kartave. Kredi kartat janë një
kreditim i pa bazuar mbi para. Bankave u duhen depozita për të mbuluar shpënzimet
që bëhen me anë të kredi kartave, por ato i gjejnë depositat më vonë. Atëherë kur
bankave u duhet të bëjnë pagesat e shpenzimeve të kryera nga kredi kartat e
pëdoruesit, dhe banka nese nuk disponon shumen e kërkuar ajo kreditohet në një
bankë tjetër. Në fakt, ajo shlyen paranë e sapo krijuar tek banka e kredituar. Duke futur
në xhep (pocketing) fitimin e siguruar nga interesi7.
2. Kontroll mbi inflacionin, paranë dhe stimulim për rritje ekonomike8
Banka Qendrore ka fuqinë e vetme për të kontrolluar normat e interesit. Interesi është
instrumenti kryesor që Banka Qendrore mund bëjë ndërhyrje në treg. Me anë të tij
Banka Qendrore mund te kontrolloje inflacionin, nese inflacioni rritet Banka Qendrore
rrit normat e interesit dhe e kundërta kur inflacioni ulet. Me rritjen e interesit mund të
tërheq shume investorë të huaj gjë e cila mund të stimuloj një rritje ekonomike. Por
nese norma e interesit është e lartë sjellë rënie të vlerës së parasë. Rënia e vlerës së
parasë në periudhë të shkurtër mund të ketë ndikime pozitive në ekonomi, kur paraja
është e dobët mallërat e importuara do të jenë më të shtrenjta kështu që do të
detyrohemi të blejmë produkte të prodhuara në vend. Por një para e fuqishme do të
ketë fuqi për të blerë anë e mbane botës e cila do të mundësojë blerien e mallërave të
huaj dhe rritjen e investimeve tona në vendet e huaja. Rritja e vlerës së parasë
ngadalson investimet e huaja në vendin tonë.
3. Borsa 9
Ulja e normës së interesit ndikon në bursë. Me rënien e interesit investuesit me synim
për të siguruar më shumë fitim në vend të bankës ato drejtohen drejt bursave. Kështu
që në cmimet e aksioneve pësohet rritje. Me rritjen e vlerës së aksioneve investuesit që
përfitojnë nga rritja e vlerës së aksioneve fillojnë të kryejnë shpenzime më shumë. Nga
ana tjetër aksionet e nxjerrura në shitje i rrisin vlerën tregut. Me një treg të sigurt
kompanitë rrisin investimet e tyre duke rritur prodhimin.
6
http://www.rayservers.com/images/ModernMoneyMechanics.pdf
7
www.webofdebt.com/articles/global_debt.php
8
http://money.howstuffworks.com/fed-change-interest-rate1.htm
9
http://finans.ekibi.net/forum/fedin-faiz-indirimleri-ve-ekonomiye-olan-etkileri-t-849.html

5. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
4. Ekulibri kërkesë, ofertë10
Ulja e normës së interesit nga Banka Qendrore sjell ripërtëritje ekonomike. Nese kemi
më shumë ofertë se sa kërkesë Banka Qendrore ul normën e interesit. Rënia e normës
së interesit shmang individët nga kursimet dhe i nxitë ato të sjpenzojnë më shumë.
Rritja e shpenzimeve sjell rritje në konsumim, me rritjen e konsomimit kemi rritur
kërkesën duke e sjell në ekulibër me ofertën (produktet e prodhuara nga kompanitë). E
kundërta me rritjen e normës së interesit. Nese kërkesa është më e lartë se sa oferta
Banka Qendrore rrit normën e interesit dhe i nxit individët drejtë kursimit duke i
menjanuar ato nga konsumimi.
5. Individët
Interesi nuk është vetem një faktor ekonomik por edhe shoqëror. Ai ndikon drejtë për së
drejti mbi individët,është një faktor ndikues mbi vëndimet dhe vazhdimësit e tyre të
mëtëjshme.
Por si ndikon ai mbi individët?
Tema e borxhit ka qenë gjithnje mbizotëruese në botë, por si do që të jete në dekadat e
fundit borxhi ka mbërritur në atë pikë ku njerzit nuk mund ta përballojnë ta paguajnë atë.
Ajo cfarë duhet theksuar është se ata nuk arrijjnë të shlyjnë borxhin per shkak të
interesit dhe që shkojnë drejtë rrugës së falimentimit ose humbjes së shtëpive të tyre
dhe ky fenomen fatkeqsisht është në rritje. Ajo cfarë është më alarmante është se trendi
që tregon se sa njerez kryejnë vetë vrasje është gjithnjë e në rritje dhe e cila nuk mund
të mohohet.
Disa artikuj gazetash për personat që kanë kryer
vetë vrasje për shkak të borxhit:11
 (Mbretëria e Bashkuar) Një fermer i cili ka
falimentuar kryen vetë vrasje me anë të
pesticideve, Qershor 2010.
 (Mbretëria e Bashkuar) Një ish-ushtarak
kreyen vetë vrasje për shkak se nuk mund
të përballonte turpin që kishte falimentuar,
Qershor 2009.
 (SHBA) Përsoni i cili vrau gruan,5 fëmijët
dhe vetëvetën ishte në borxh dhe i
papunë, Qërshor 2009.
10
http://finans.ekibi.net/forum/fedin-faiz-indirimleri-ve-ekonomiye-olan-etkileri-t-849.html
11
http://ladye.hubpages.com/hub/Death-by-Debt

6. INTERESI BANKAR
April 24,
2014
 (Turqi) Adoleshenti kryen vetë-vrasje për shkak të borxhit të papaguar familjar,
nëna e tij u dërgua në burg nga mos pagimi i borxhit, Prill 2010.
Janë edhe shumë raste të tjera për persona që kanë vdekur nga atak në zemër, rritja e
presionit të gjakut dhe si shkak është vetëm borxhi bankar.
Studimet e kryera nga Berk.M.S.Dodd dhe M.Henry në librin “The effect of
macroeconomic variables on suicide” tregojnë se një ndër ndikuesit kryesor e të kryerit
vetë vrasje është borxhi me interes të lart12.
Sipas Stack S, dhe I, Wasserman në librin “Economic Strain and Suicide Risk” vijojnë
se të qenurit në borxh ndikon në rritjen e problemeve mendore dhe shtimit të mendimit
per ta kryer vetë vrasje13.
Trendi tregues per aktet e vetë vrasjes është gjithnje në rritje. Sipas Organizatës
Botërore të Shëndetsisë deklaron se afërsisht 1 milion përsona kryejnë vetë vrasje në
vit, dhe për cdo përson që kryen vetë vrasje 20 të tjerë kanë tentuar ta kryejnë atë14.
Megjithëse njërzimi ka përparur me hapa gjigandë interesi persëri ka ngelur arma e
pamëshirshme e historisë kundrejtë njerzimit ose arma pa të cilën njërzimi nuk mund të
përparojë.
“Mos jini as huamarrës dhe as huadhënës…”
(William Shekspir, Hamleti, 1600)
Përgatitur nga:
Ergys Neziri
ergysneziri@gmail.com
Dokuz Eylul University
Finance Department
12
Berk, M., S. Dodd, and M. Henry, The effect of macroeconomic variables on suicide. Psychological Medicine, 2006.
36 (2): p. 181-189.
13
Stack, S. and I. Wasserman, Economic strain and suicide risk: A qualitative analysis. Suicide and Life-Threatening Behavior,
2007. 37(1): p. 103-112.
14
http://www.who.int/mental_health/prevention/suicide/suicideprevent/en/ world Health Organisation [cited 2008
November].