siêu âm tụy tạng

1. kü thuËt th¨m kh¸m siªu ©m tôy t¹ng
Môc tiªu:
- N¾m ®­îc mét sè nguyªn t¾c th¨m kh¸m siªu ©m tôy.
- H×nh tôy b×nh th­êng trªn siªu ©m.
- C¸c dÊu hiÖu cña siªu ©m trong viªm tôy cÊp, viªm tôy m·n, u tôy, u nang tôy vµ chÊn
th­¬ng tôy t¸ trµng.
- C¸c biÕn chøng cña viªm tôy cÊp, viªm tôy m·n.
Kü thuËt th¨m kh¸m siªu ©m tôy
- ChuÈn bÞ bÖnh nh©n: Kh«ng cã g× ®Æc biÖt, chØ cÇn nhÞn ¨n tr­íc 6 giê nh­ siªu ©m gan
mËt, v× cã th«ng víi ®­êng mËt, bít h¬i trong ®­êng tiªu ho¸.
- Sö dông ®Çu dß 2,5-3,5-5MHz, siªu ©m Doppler mµu cã gi¸ trÞ th¨m dß m¹ch m¸u xung
quanh tôy.
- Mét sè nguyªn t¾c th¨m dß siªu ©m tôy:
- C¸c líp c¾t ®­îc thùc hiÖn lµ c¾t ngang, chÕch, quÆt ng­îc vÒ phÝa cao vµ bªn tr¸i,
líp c¾t däc, líp c¾t theo mÆt ph¼ng tr¸n d­íi s­ên tr¸i ®Ó quan s¸t vïng ®u«i tôy.
- Vïng ®Þnh th¨m dß ph¶i n»m ë trôc cña ®Çu dß.
- Thay ®æi t­ thÕ bÖnh nh©n (ngöa, chÕch, ®øng...) ®Ó di chuyÓn h¬i ra vïng kh¸c, t­
thÕ ®øng rÊt cã hiÖu qu¶ v× h¬i d¹ dµy, ®¹i trµng di chuyÓn ra vïng kh¸c gan xuèng thÊp
tr­íc tôy sÏ t¹o ra cöa sæ siªu ©m.
- Dïng nhÞp thë hoÆc nghiÖm ph¸p Valsava cã thÓ cã lîi Ých nh­ u tôy Ýt di ®éng h¬n
c¸c t¹ng kh¸c xung quanh còng nh­ c¸c khèi u trong æ bông.
- Sö dông cöa sæ siªu ©m dµ dµy: Cho bÖnh nh©n uèng n­íc, h¬i d¹ dµy sÏ lªn tói h¬i
d¹ dµy, h¬i trong ®¹i trµng vµ ruét sÏ xuèng thÊp, còng cã thÓ dïng thuèc ph¸ bät
(Dimethylpolyxylotane) nh­ trong chôp d¹ dµy ®èi quang kÐp.
- Dïng cöa sæ thËn tr¸i ®Ó xem ®u«i tôy, bÖnh nh©n gµy cã thÓ xem qua l¸ch b»ng mÆt
ph¼ng tr­íc.
- Th¨m kh¸m siªu ©m rÊt khã kh¨n ®èi víi bÖnh nh©n bÐo, ch­íng bông. Vïng ®u«i
tôy vµ phÇn thÊp cña ®Çu tôy còng rÊt khã th¨m kh¸m.
- Ng­êi lµm siªu ©m: Cã kinh nghiÖm vµ cÇn ph¶i th¨m kh¸m mét c¸ch kiªn nhÉn cïng víi
thay ®æi t­ thÕ bÖnh nh©n ®Ó ®Èy lïi c¸c quai ruét.
- CÊu tróc ©m cña tuyÕn tôy th­êng ®Ëm ©m cao h¬n mét chót so víi nhu m« gan vµ ®ång
nhÊt. H×nh d¸ng tôy hµi hßa.
KÕt qu¶ b×nh th­êng
1. H×nh tôy b×nh th­êng
- Nhu m« ®ång ®Òu, bê ®Òu, so víi nhu m« gan th× b»ng hoÆc ®Ëm h¬n, tuæi cµng cao th× nhu
m« cµng ®Ëm h¬n do nhiÔm mì.
- KÝch th­íc: Trªn siªu ©m theo Haber:
§Çu tôy
Th©n tôy
§u«i tôy
Dµy
2,7  0,7cm
2,2  0,7cm
2,4  0,4cm
Cao
3,6  1,2cm
3  0,6cm
2  0,4cm
- èng tôy chÝnh h×nh liÒm, ch¹y tõ ®u«i ®Õn ®Çu tôy, ®­êng kÝnh èng tôy chÝnh t¨ng dÇn tõ
®u«i ®Õn ®Çu tôy, vïng ®Çu tôy ®­êng kÝnh kho¶ng 3,4mm, ë th©n tôy kho¶ng 2,6mm, ë ®u«i
1

2. tôy kho¶ng 1,6mm, ng­êi cã tuæi cã thÓ ®Õn 5mm vïng ®Çu tôy. Trªn siªu ©m lµ h×nh ®­êng
ray t¨ng ©m, quan s¸t râ ë eo, vµ th©n tôy, èng tôy phô th­êng kh«ng nh×n thÊy.
2. BÊt th­êng bÈm sinh
- KÐn bÈm sinh: Ph¸t triÓn tõ èng tôy, sè l­îng tõ 2-3, cã thÓ kÕt hîp víi kÐn ë gan thËn
trong héi chøng Von-Hippel-Lindau. KÐn tôy ®¬n ®éc th­êng rÊt hiÕm.
- KÐn x¬ lµ kÐn cã tæ chøc x¬ vµ dÞch nhµy, gÆp ë ng­êi cã rèi lo¹n néi tiÕt dÉn ®Õn suy tôy,
kÐn kÝch th­íc tõ 1-3mm, th­êng kh«ng nh×n thÊy trªn siªu ©m, trªn siªu ©m th­êng thÊy tôy
nhá ®i, nÕu to lªn lµ cã viªm tôy kÌm theo.
- Tôy chia: Do khuyÕt tËt nèi liÒn mÇm l­ng vµ bông, tôy bông ®æ vµo gai chÝnh, tôy l­ng ®æ
vµo gai phô, do bÊt th­êng vÒ lç ®æ vµo t¸ trµng nªn hay g©y viªm tôy, cã t¸c gi¶ cho r»ng
viªm tôy kh«ng cã nguyªn nh©n th­êng lµ do tôy chia.
Viªm tôy cÊp
§¹i c­¬ng
Viªm tôy cÊp (VTC) lµ t×nh tr¹ng viªm cÊp tÝnh cña tôy víi viÖc gi¶i phãng men tôy
tù ®éng ph¸ hñy tuyÕn tôy. Viªm tôy thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ tôy tÊy ®á, mµ lµ phï, ho¹i tö,
ch¶y m¸u do nhiÒu nguyªn nh©n, cßn viªm lµ hËu qu¶ cña c¸c t×nh tr¹ng trªn.
Viªm tôy cÊp lµ bÖnh lý cÊp tÝnh trong æ bông, bÖnh cã thÓ cã nhiÒu biÕn chøng nguy
hiÓm vµ tû lÖ tö vong cao. V× vËy cÇn rÊt thËn träng trong qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n, theo dâi vµ
®iÒu trÞ. VÊn ®Ò chÝnh cña viªm tôy cÊp lµ chÈn ®o¸n thÓ bÖnh, ®¸nh gi¸ møc ®é tæn th­¬ng
®Ó quyÕt ®Þnh ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ.
Tuæi trung b×nh lµ 50-60t, hay gÆp ë nam giíi.
Nguyªn nh©n: Hai nguyªn nh©n chÝnh cña viªm tôy cÊp lµ r­îu vµ sái ®­êng mËt.
1. Do r­îu: Vai trß cña r­îu th­êng ®¸nh gi¸ kh¸c nhau, th­êng g©y ra viªm tôy m·n tÝnh.
2. Do sái
- Cã nhiÒu sái nhá ®­êng kÝnh < 4mm trong tói mËt lµ nguy c¬ g©y viªm tôy cÊp.
- Sái èng mËt chñ vµ sái trong gan.
- ë ViÖt Nam cÇn ph¶i nãi tíi nguyªn nh©n do giun trong èng mËt chñ vµ trong èng tôy, lµ
nguyªn nh©n hay gÆp.
Ngoµi ra cã thÓ gÆp mét sè nguyªn nh©n kh¸c nh­: T¨ng mì- protein huyÕt, c­êng cËn gi¸p
tr¹ng, rèi lo¹n vËn ®éng c¬ trßn Oddi, sau phÉu thuËt. Sau chôp mËt tôy ng­îc dßng néi soi,
sau chÊn th­¬ng tôy, u tôy, tôy chia dÉn ®Õn rèi lo¹n bµi tiÕt cña dÞch tôy qua hai èng tuþ
chÝnh vµ èng tôy phô.
Tæn th­¬ng gi¶i phÉu bÖnh
Tr­íc ®©y, ng­êi ta chia lµm 3 thÓ: VTC thÓ phï, VTC thÓ ch¶y m¸u, VTC thÓ ho¹i tö. Ngµy
nay tõ n¨m 1992 t¹i héi nghÞ quèc tÕ ë Atlanta ®· thèng nhÊt chia VTC thµnh 2 thÓ:
1.Viªm tôy cÊp thÓ phï: Tuy to ra, cã thÓ mét phÇn hay toµn bé tôy, tôy cã mµu t¸i nhît
hoÆc x¸m khi c¾t cã dÞch trong ch¶y ra. Cã thÓ sù phï nÒ chØ giíi h¹n ë tuyÕn tôy, còng cã
khi sù phï nÒ lan ra c¸c tæ chøc xung quanh: m¹c treo ®¹i trµng ngang, m¹c nèi nhá, cuèng
gan, c¸c l¸ phóc m¹c, khoang sau phóc m¹c... Trong æ bông cã thÓ thÊy Ýt dÞch trong.
2.Viªm tôy cÊp ho¹i tö ch¶y m¸u: Tôy to, bê kh«ng ®Òu, cã nh÷ng æ ho¹i tö hoÆc ch¶y
m¸u trong nhu m«, cã thÓ khu tró hoÆc toµn bé tôy. HiÖn t­îng ho¹i tö mì biÓu hiÖn nh÷ng
vÕt tr¾ng bãng nh­ nh÷ng vÕt nÕn thÊy trªn bÒ mÆt tôy hoÆc xung quanh tôy, gèc m¹c treo
®¹i trµng ngang, còng cã khi lan táa kh¾p bông ë c¸c l¸ phóc m¹c. HiÖn t­îng ho¹i tö cã thÓ
2

3. khu tró ë tôy còng cã khi lan sang c¸c t¹ng l©n cËn (®¹i trµng ngang, d¹ dµy t¸ trµng, l¸ch...).
DÞch vµ tæ chøc ho¹i tö khu tró ë quanh tôy còng nh­ cã thÓ lan theo r·nh thµnh ®¹i trµng
xuèng hè chËu, ra sau phóc m¹c
Sinh lý bÖnh
Cã nhiÒu thuyÕt gi¶i thÝch c¬ chÕ bÖnh sinh cña viªm tôy cÊp. Nãi chung c¸c thuyÕt ®Òu cho
r»ng mét sè men tôy tiÕt ra nhÊt lµ trypsin ®­îc ho¹t hãa ngay trong tôy, lµm tiªu hñy tôy vµ
g©y viªm tôy.
ChÈn ®o¸n siªu ©m viªm tôy cÊp
Tôy to toµn bé
Tôy to, gi·n èng tôy vµ dÞch tr­íc tôy
Cã nh÷ng æ gi¶m ©m trong nhu m« tôy
- Tôy to toµn bé hoÆc tõng vïng, cÊu tróc gi¶m ©m, nh÷ng tæn th­¬ng trong nhu m« tôy
gianh giíi kh«ng râ, kh«ng ®ång ©m, cã thÓ quan s¸t thÊy nh÷ng æ viªm hoÆc nh÷ng æ ch¶y
m¸u th­êng t¨ng ©m. KÕt hîp víi nh÷ng m¶ng gi¶m ©m vµ nh÷ng æ t¨ng ©m trong vïng tôy
ph× ®¹i.
- V«i ho¸ nhu m« tôy trong viªm tôy m·n.
- D·n èng tôy.
- Ph¸t hiÖn sái tói mËt, sái giun trong ®­êng mËt vµ èng tôy, t×m dÞch trong æ bông.
- Dßng ch¶y ngoµi tôy: cã thÓ quan s¸t thÊy ë xung quanh tôy, vÞ trÝ th­êng gÆp lµ ë hËu
cung m¹c nèi, cã thÓ nh×n thÊy trªn c¸c líp c¾t däc, khoang c¹nh thËn tr­íc tr¸i, thÊy râ trªn
líp c¾t ngang.
3

4. æ dÞch kh«ng ®ång nhÊt, gianh
giíi râ cã m¶nh ho¹i tö bªn
trong ch¶y m¸u
- Nh÷ng æ dÞch trong phóc m¹c cã thÓ thÊy ë khoang gan thËn, r·nh c¹nh ®¹i trµng, tói cïng
Douglas.
- Trªn siªu ©m cã thÓ thÊy h×nh tôy b×nh th­êng trong tr­êng hîp viªm tôy thÓ phï.
- Nh÷ng dÊu hiÖu h­íng tíi chÈn ®o¸n nguyªn nh©n nh­ do r­îu: gan nhiÔm mì, x¬ gan t¨ng
¸p lùc tÜnh m¹ch cöa, v«i ho¸ tôy...
- Mét th¨m kh¸m b×nh th­êng kh«ng thÓ lo¹i trõ chÈn ®o¸n viªm tôy cÊp (28% VTC thÓ
phï),
§Þnh khu tæn th­¬ng: Tæn th­¬ng viªm hoÆc æ dÞch cã thÓ khu tró ë mÆt tr­íc tôy,
phÝa sau cña thµnh sau æ bông. VÞ trÝ hay gÆp phÝa sau khoang m¹c nèi, khoang quanh thËn
tr­íc tr¸i, rÊt hiÕm gÆp ë khoang quanh thËn tr­íc ph¶i vµ c¹nh sau thËn.
§­êng lan táa cña dßng viªm tôy
1: Khoang quanh thËn tr­íc, 2: PhÝa
sau khoang m¹c nèi, 3: M¹c treo ®¹i
trµng ngang, 4: M¹c treo, 5: D¹ dµy,
6: T¸ trµng, 7: Tôy, 8: §¹i trµng
ngang, 9: Quai ruét, 10: ThËn tr¸i.
BiÕn chøng cña viªm tôy cÊp
1. æ dÞch khu tró: th­êng thÊy ë quanh tôy phÝa tr­íc tôy, khoang gan thËn, khoang l¸ch
thËn, nh÷ng æ dÞch nµy th­êng kh«ng cã v¸ch, tù tiªu ®i vµ kh«ng ®Ó l¹i biÕn chøng g×.
2. Ap xe tôy
- Lµ biÕn chøng rÊt nÆng cña VTC, apxe tôy b¾t buéc ph¶i ®Æt dÉn l­u d­íi da, th­êng xuÊt
hiÖn sau 2-4 tuÇn sau khi cã viªm tôy ho¹i tö hoÆc cã dßng ch¶y tôy ho¹i tö c¹nh tôy.
- Cã h¬i trong tôy hay trong æ dÞch g©y ra bëi vi khuÈn yÕm khÝ (30%), h¬i còng cã thÓ liªn
quan víi thñng vµo ®­êng tiªu ho¸.
4

5. - Kh«ng cã h¬i, chÈn ®o¸n sÏ ®­îc kh¼ng ®Þnh bëi chäc th¨m dß vïng nghi ngê vµ xÐt
nghiÖm cã vi khuÈn.
3. Nang gi¶ tôy
- Cã nghÜa lµ tån t¹i æ dÞch kh«ng cã vá, giµu amylase, thø ph¸t sau tÝch tô dÞch tôy hoÆc lµ
mét sù ho¸ láng khu tró tæ chøc viªm, giíi h¹n bëi mét ph¶n øng viªm cña c¸c m« l©n cËn.
- H×nh ¶nh: Tr­êng hîp ®iÓn h×nh lµ khèi rçng ©m, giíi h¹n bëi vá gi¶. Mét sè nang gi¶ tôy
chøa tæ chøc kh«ng ®ång nhÊt, giµu ©m do m¶nh ho¹i tö, ch¶y m¸u, viªm nhiÔm hay dß vµo
èng tiªu ho¸.
- KÝch th­íc thay ®æi, khu tró xa tôy nh­ tiÓu khung, trung thÊt, cã khi nã khu tró d­íi bao
trong nhu m« l¸ch, gan, thËn.
- Sù tho¸i lui cã thÓ s¶y ra nh­ng hiÕm gÆp sau 8 tuÇn.
BiÕn chøng cña nang gi¶ tôy:
- Nang gi¶ tôy chñ yÕu ph¸t triÓn trong hËu cung m¹c nèi, vïng ®Çu tôy nguy c¬ chÌn
Ðp ®­êng mËt tôy.
- NhiÔm trïng trong bÖnh c¶nh apxe tôy.
- Ch¶y m¸u: Trªn siªu ©m lµ kh«ng ®ång ©m.
4. BiÕn chøng m¹ch m¸u
4.1. Gi¶ phång: HiÕm gÆp nh­ng rÊt nÆng bëi v× cã thÓ vì. Siªu ©m mµu, cã thÓ x¸c ®Þnh vµ
chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi gi¶ nang. Nã ph¸t triÓn tõ ®éng m¹ch l¸ch, ®éng m¹ch tôy, hoÆc mét
nh¸nh ®éng m¹ch tôy.
4.2. HuyÕt khèi tÜnh m¹ch m¹c treo hay tÜnh m¹ch l¸ch: th©y t¨ng tÜnh m¹ch cöa tõng
vïng, ph¸t hiÖn nhê siªu ©m Doppler.
4.3. Th«ng ®éng tÜnh m¹ch: Th­êng ë l¸ch, cã thÓ cã nguån gèc cña t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch
cöa tõng vïng, chÈn ®o¸n b»ng siªu ©m Doppler, nÕu nghi ngê ph¶i chôp m¹ch m¸u.
4. C¸c biÕn chøng c¬ häc: ChÌn Ðp ®­êng tiªu ho¸ do æ viªm, æ dÞch hoÆc gi¶ nang, ®Æc biÖt
ë t¸ trµng.
- HÑp ®­êng tiªu hãa: Cã thÓ ë t¸ trµng hËu qu¶ cña nang gi¶ tôy chÌn Ðp.
- Dß tôy: Dß tôy lµ nh©n chøng cña vì èng tôy do ho¹i tö hoÆc nang gi¶ tôy.
- Ho¹i tö èng tiªu ho¸: Cã thÓ d¹ dµy t¸ trµng, ®¹i trµng trong nh÷ng tr­êng hîp viªm tôy cÊp
thÓ nÆng.
ChÈn ®o¸n ph©n biÖt
- Viªm mËt cÊp tÝnh, thñng d¹ dµy, t¾c ruét, viªm phóc m¹c, viªm ruét thõa cÊp, nhåi m¸u
m¹c treo, nhåi m¸u c¬ tim, phång ®éng m¹ch chñ bông däa vì...
- Khã chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi viªm tôy m·n trong nhiÒu tr­êng hîp.
TiÕn triÓn vµ tiªn l­îng
Viªm tôy cÊp ho¹i tö ch¶y m¸u ®­îc coi lµ thÓ nÆng, sè cßn l¹i lµ viªm tÊy lan táa cña tôy
nh­ng v« khuÈn cã thÓ ®iÒu trÞ néi khoa, chØ ®iÒu trÞ ngo¹i khoa khi cã nhiÔm khuÈn hoÆc cã
nguyªn nh©n c¬ häc nh­ sái ®­êng mËt sái tói mËt.
Tû lÖ tö vong kho¶ng 10%, hiÕm gÆp ë thÓ phï nÒ, rÊt cao (40%) ë thÓ ho¹i tö ch¶y m¸u.
Tiªn l­îng viªm tôy cÊp (Ph©n lo¹i theo Balthazar cã 5 bËc)
- BËc A: Tôy b×nh th­êng.
- BËc B: Tôy to toµn bé hoÆc khu tró, bê tôy kh«ng ®Òu.
- BËc C: Mê líp mì quanh tôy, tôy to vµ kh«ng ®ång tû träng.
- BËc D: Viªm hoÆc æ dÞch ®¬n ®éc quanh tôy.
- BËc E: Viªm hoÆc nhiÒu æ dÞch quanh tôy, hoÆc cã h¬i quanh tôy.
5

6. Ph©n lo¹i nµy dùa trªn c¸c dÊu hiÖu cña chôp c¾t líp vi tÝnh nh­ng c¸c dÊu hiÖu trªn còng cã
thÓ ph¸t hiÖn ®­îc trªn siªu ©m. Gi¸ trÞ dù ®o¸n møc ®é viªm tôy b»ng chôp c¾t líp vi tÝnh
trong theo dâi biÕn chøng ®· ®­îc Balthazar ®Ò cËp tíi. Møc ®é A,B kh«ng cã biÕn chøng
apxe, ng­îc l¹i trong møc C,D,E cã nhiÒu biÕn chøng.
Viªm tôy m·n tÝnh
§ai c­¬ng
- Viªm tôy m·n ®­îc ®Þnh nghÜa b»ng sù xuÊt hiÖn nhiÒu nèt x¬ ho¸ khu tró hoÆc lan to¶ tæ
chøc tôy, kÌm theo c¸c nèt v«i ho¸ nhu m« r¶i r¸c.
- Nguyªn nh©n chÝnh lµ do r­îu, ngoµi ra cßn gÆp do ¨n nhiÒu protein, ph× ®¹i c©n gi¸p.
ChÈn ®o¸n l©m sµng
- DÊu hiÖu l©m sµng chÝnh lµ ®au 95%, vµ th­êng t¨ng lªn, cã thÓ cÊp tÝnh hay m·n tÝnh, vÞ
trÝ ®au th­êng lµ d­íi s­ên ph¶i 44%, ®au d­íi s­ên tr¸i lµ rÊt ®iÓn h×nh.
- Cã tr­êng hîp kh«ng ®au biÓu hiÖn bëi ®¸i ®­êng hay ¨n kÐm. Gµy sót ch¸n ¨n lµ c¸c dÊu
hiÖu hay gÆp.
- HiÕm gÆp cã vµng da.
- §¸i ®­êng muén kh«ng phô thuéc insulin gÆp ë 1/3 c¸c tr­êng hîp.
- Th¨m kh¸m l©m sµng b×nh th­êng khi ch­a cã biÕn chøng.
- XÐt nghiÖm sinh ho¸ th­êng kh«ng cã lîi Ých trong chÈn ®o¸n.
chÈn ®o¸n siªu ©m
- Kh¶ n¨ng chÈn ®o¸n cña siªu ©m lµ kÐm kho¶ng 30-50%.
- BiÕn ®æi kÝch th­íc, v«i ho¸, d·n èng tôy lµ tam chøng chÈn ®o¸n viªm tôy m·n.
- Trªn siªu ©m v«i hãa lµ nh÷ng nèt t¨ng ©m nhá cã bãng c¶n râ. Nã cã thÓ lan táa, cã thÓ
khu tró t¹i mét vïng. Siªu ©m rÊt tèt ®Ó ph¸t hiÖn v«i hãa tèt h¬n c¶ chôp bông kh«ng chuÈn
bÞ.
- Teo nhá nhu m« lµ ®Æc tÝnh cña viªm tôy m·n, nã th­êng ë phÝa trªn cña sái, ®¸nh gi¸ sù
teo nhá nµy rÊt khã kh¨n khi nã ®øng ®¬n ®éc bëi v× kh«ng cã giíi h¹n phÝa d­íi, vµ ng­êi
giµ tôy còng teo nhá.
- Ng­îc l¹i, tôy to ra còng lµ mét ®Æc tÝnh cña viªm tôy m·n, cã thÓ toµn bé hay khu tró,
biÓu hiÖn d­íi d¹ng gi¶ u. ThÓ khu tró lµ giai ®o¹n sím cña bÖnh. V«i ho¸ hiÕm gÆp ë giai
®o¹n nµy. RÊt khã chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi u ®Æc.
H×nh ¶nh viªm tôy m·n
6

7. BiÕn chøng
1. Nang vµ gi¶ nang: Lµ biÕn chøng hay gÆp.
- Gi¶ nang ho¹i tö th­êng gÆp trong ®ît cÊp, nã th­êng n»m trong nhu m« (1/2tr­êng hîp)
vïng ®Çu vµ th©n, Ýt khi cã nhiÒu nang nh­ trong VTC, bê nang ®Òu, h×nh nhiÒu vßng, cÊu
tróc ®ång ©m lµ dÞch ®¬n thuÇn trong tr­êng hîp kh«ng cã biÕn chøng.
- Nang cã thÓ nhiÔm trïng, cã thÓ th«ng víi ®­êng tiªu hãa, cã thÓ thµnh apxe.
- Xu h­íng lan táa lµ mét ®Æc tÝnh cæ ®iÓn cña nang, cã thÓ lªn trung thÊt, lç thùc qu¶n hay
lç ®éng m¹ch chñ, khu tró ë l¸ch lµ hay gÆp. Lan táa tíi tiÓu khung lµ hiÕm gÆp. Trong c¸c
vïng kh¸c nhau, gi¶ nang trªn siªu ©m thÊy: bê ®Òu, máng, h×nh nhiÒu vßng, chøa dÞch.
2. D·n ®­êng mËt: Thø ph¸t do chÌn Ðp èng mËt chñ trong tôy, cã thÓ do qu¸ tr×nh x¬ ho¸
tôy lµm hÑp hoÆc thon nhá l¹i (type 1 vµ 3 cña Caroli), còng cã thÓ bÝt t¾c do sái.
3. BiÕn chøng m¹ch m¸u
- T¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch cöa cã thÓ lµ thø ph¸t cña nang hay viªm tôy. HuyÕt khèi kh«ng
hoµn toµn hay hoµn toµn.
- Gi¶ ph×nh ®éng m¹ch do nang cã thÓ ¨n mßn ®éng m¹ch.
4. ChuyÓn thµnh ¸c tÝnh: GÆp 9-25%, rÊt khã ph¸t hiÖn trong giai ®o¹n sím. Ng­êi ta
nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi bê, v«i hãa, vïng gi¶m ©m gi¶m tû träng khu tró.
5. §¸i ®­êng
6. BiÕn chøng l¸ch: Vì tù ph¸t hay nhåi m¸u l¸ch.
7. BiÕn chøng tiªu hãa: HÑp m«n vÞ t¸ trµng thø ph¸t sau ph× ®¹i ®Çu tôy, do viªm nhiÔm
thµnh t¸ trµng hoÆc do nang gi¶ tôy to chÌn Ðp. HÑp ®¹i trµng hay gÆp ë gãc ®¹i trµng tr¸i.
8. Trµn dÞch: Mµng phæi vµ æ bông.
9. H«n mª: HiÕm gÆp 2,5%.
U tôy
§¹i c­¬ng
- Tuæi: Ung th­ tôy hiÕm gÆp tr­íc tuæi 30, ë tuæi 80 nguy c¬ t¨ng 4 lÇn so víi tuæi 40.
- Giíi: Nam / N÷ = 1,5-3.
- Nguyªn nh©n
- §¸i ®­êng ®Æc biÖt lµ phô n÷, nguy c¬ t¨ng gÊp 2 lÇn ®èi v¬i ung th­ tôy.
- Vai trß cña viªm tôy m·n kh«ng râ rµng.
- Vai trß cña yÕu tè ¨n uèng (cµ phª, r­îu, thøc ¨n).
- Thuèc l¸ còng lµ nguy c¬ m¾c bÖnh.
ChÈn ®o¸n siªu ©m
- Lµ th¨m kh¸m ®Çu tiªn, bëi v× lµ th¨m kh¸m dÎ tiÒn, cung cÊp nhiÒu th«ng tin quan träng
trong tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp trªn c¸c t¹ng l©n cËn. Trong 60% c¸c tr­êng hîp, tôy dÔ dµng
quan s¸t thÊy. Trong 20% c¸c tr­êng hîp, th¨m kh¸m rÊt khã kh¨n vµ cã thÓ kh«ng thùc hiÖn
®­îc do v­íng h¬i vµ bÖnh nh©n bÐo, kh«ng cã lîi Ých g×.
U ®Çu tôy, u th©n tôy
7

8. D·n ®­êng mËt chÝnh vµ èng tôy
- Cã thÓ thÊy u trong 80% c¸c tr­êng hîp, tôy to, mÊt bê tôy rÊt khã quan s¸t, ®Æc tÝnh cña u
tôy lµ tån t¹i nh÷ng vïng gi¶m ©m (hypoÐchogÌne), giíi h¹n kh«ng râ. §èi víi u <2cm rÊt
khã thÊy trªn siªu ©m, d·n èng tôy chÝnh chiÕm 50% c¸c tr­êng hîp ë phÝa tr­íc cña u.
- U còng cã thÓ g©y tói mËt c¨ng to, d·n ®­êng mËt trong vµ ngoµi gan cho tíi tËn ®Çu tôy,
c¸c dÊu hiÖu nµy kh«ng ®Æc hiÖu bëi v× cã thÓ thÊy ë bÖnh nh©n viªm tôy m·n.
- Di c¨n (gan, h¹ch th©n t¹ng…) cho phÐp kh¼ng ®Þnh u tôy. Thùc tÕ nh÷ng x©m lÊn vïng
(loco-rÐgionale) rÊt khã x¸c ®Þnh trªn siªu ©m.
- Siªu ©m cho phÐp h­íng dÉn chäc dß di c¨n gan, còng nh­ u ë tôy.
U ®u«i tôy di c¨n gan
Ph©n lo¹i u tôy theo TNM
To: U nguyªn ph¸t kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc.
T1: U trong tôy: T1a: <2cm, T1b: >2cm.
T2: U x©m lÊn t¸ trµng, ®­êng mËt hoÆc mì quanh tôy.
T3: U x©m lÊn m¹ch m¸u hoÆc c¸c t¹ng l©n cËn.
No: Kh«ng cã h¹ch.
N1: H¹ch vïng.
To: Kh«ng cã di c¨n.
T1: Di c¨n xa.
ChÈn ®o¸n ph©n biÖt
8

9. 1. Viªm tôy m·n: Hay gÆp ë nam giíi trÎ, cã cïng héi chøng, tiÒn sö uèng r­îu, cã t¾c phÝa
tr­íc, cã v«i ho¸ trong nhu m« tôy cã thÓ thÊy trªn film bông kh«ng chuÈn bÞ nh­ng tèt nhÊt
lµ trªn c¾t líp vi tÝnh.
2. Gi¶ nang: Lµ biÕn chøng cña viªm tôy cÊp vµ m·n chøa dÞch thµnh máng. Nh­ng ®óng
thùc lµ gi¶ nang ®«i khi ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh cña viªm tôy tr­íc bÖnh c¶nh ung th­ tôy.
3. U bãng Vater: DÊu hiÖu vµng da ®iÓn h×nh rÊt thay ®æi cã thÓ lµ do viªm ®­êng mËt, phèi
hîp víi ch¶y m¸u ®­êng tiªu hãa. Chôp l­u th«ng (TOGD) thÊy h×nh khuyÕt ë bê trong ®o¹n
D2, D3. Trªn siªu ©m cã thÓ chØ th©ý c¸c dÊu hiÖu gi¸n tiÕp nh­ d·n ®­êng mËt trong ngoµi
gan, d·n èng tôy. §ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu gi¸n tiÕp rÊt cã gi¸ trÞ gîi ý ®Õn tæn th­¬ng bãng
Vater ®Ó cã chiÕn l­îc th¨m kh¸m thÝch hîp t×m dÊu hiÖu trùc tiÕp cña u.
4. Nh÷ng u kh¸c cña tôy
- U nang tuyÕn (CystadÐnomes): Ng­êi ta ph©n chia u nang tuyÕn thanh dÞch lµ tæn th­¬ng
lµnh tÝnh vµ u nang tuyÕn nhµy biÓu hiÖn mét nguy c¬ tho¸i hãa. Nh÷ng u nµy chiÕm kho¶ng
10% tæn th­¬ng nang ë tôy. Hay gÆp ë n÷ giíi.
- U néi tiÕt th­êng lµ ¸c tÝnh, th­êng kh«ng thÓ ph¸t hiÖn trªn siªu ©m, cÇn ph¶I siªu ©m néi
soi hoÆc chôp c¾t líp vi tÝnh, céng h­ëng tõ.
TiÕn triÓn vµ tiªn l­îng: Ung th­ tôy tiªn l­îng xÊu trong ung th­ tiªu hãa, víi thêi
gian sèng lµ 5n¨m chØ cã 3%.
Mét vµi nghiªn cøu chØ ra r»ng phÉu thuËt c¾t bá cã thÓ ®¹t ®­îc 18% vµ víi u <2cm cã thÓ
®¹t ®­îc 30%.
RÊt tiÕc lµ ung th­ tôy th­êng ph¸t hiÖn rÊt muén, vµ trong 80% tr­êng hîp ®· cã x©m lÊn t¹i
chç hoÆc ®· ®i xa.
KÕt luËn: AdÐnocarcinome cña tôy lµ ung th­ tiªn l­îng xÊu trong ung th­ tiªu hãa. Ph¸t
hiÖn rÊt muén th­êng lµ ë giai ®o¹n mµ ®iÒu trÞ kh«ng cã hiÖu qu¶. PhÉu thuËt c¾t bá u cã thÓ
kÐo dµi thêi gian sèng 5 n¨m.
HiÖn nay siªu ©m æ bông vÉn lµ kü thuËt ph¸t hiÖn bÖnh.
U nang tôy
§ai c­¬ng
- Chñ yÕu u nang tôy lµ adÐnome micro vµ macro-kystique.
- Lµ u hiÕm gÆp, tõ c«ng tr×nh cña Compagno vµ Oertel ng­êi ta cho r»ng u nang tuyÕn
thanh dÞch (cystadÐnome sÐreux) lµ lµnh tÝnh vµ u nang tuyÕn nhÇy (cystadÐnocarcinome
mucineux) th­êng hay ¸c tÝnh.
- C¸c u nang tôy kh¸c rÊt hiÕm gÆp vµ th­êng chÈn ®o¸n b»ng gi¶i phÉu bÖnh lý.
Gi¶i phÉu bÖnh lý
- AdÐnome micro-kystique cã thÓ ë bÊt cø vÞ trÝ nµo cña tuyÕn, h×nh d¹ng kh«ng ®Òu, cã
d¹ng tói bi, hoÆc d¹ng chïm nho, trong mét sè líp c¾t gianh giíi râ nh­ng kh«ng cã vá. CÊu
tróc cña nã d¹ng tæ ong (en nid d'abeilles), nh÷ng nang cã vá nh½n, kh«ng cã thùc. CÊu tróc
bªn trong lµ dÞch vµ s¸ng. Cã vïng micro-kystique phèi hîp bëi nh÷ng æ ë gi÷a lµ tæ chøc
®ång ©m (charnus).
- CystadÐnome mucineux ë xa, d¹ng trßn hoÆc ovan, cã vá dµy, c¸c nang cã kÝch th­íc lín,
Sinh lý bÖnh häc
- Lµ u hiÕm gÆp (10% u d¹ng nang)
- Hay gÆp ë n÷ giíi, tuæi tõ 40-70t.
- U nang tuyÕn nhµy hay gÆp ë th©n vµ ®u«i tôy, u nang tuyÕn thanh dÞch ph©n bè ®ång ©m
trong tôy.
9

10. - ¶nh h­ëng t¹i chç lµ hay gÆp, l©m sµng th­êng ph¸t hiÖn muén khi u ®· to. Ph¸t hiÖn ®«i
khi còng sau nhiÒu n¨m khi cã dÊu hiÖu l©m sµng. Cã thÓ cã chÌn Ðp c¸c t¹ng vµ c¸c m¹ch
m¸u l©n cËn. ¶nh h­ëng trªn èng tôy chÝnh vµ èng mËt chñ tïy thuéc vµo vÞ trÝ. Ch¶y m¸u
trong nang, vì, nhiÔm trïng lµ cã thÓ gÆp. Sù chuyÓn thµnh ¸c tÝnh lµ vÊn ®Ò chñ yÕu ®­îc
®Æt ra. Lo¹i u mucineux chiÕm 1-2% ung th­ tôy. C¸c lo¹i u nµy cã thÓ t¹i chç (x©m lÊn c¸c
t¹ng xung quanh hay h¹ch), hoÆc ®i xa (di c¨n gan).
H×nh ¶nh
- U nang tuyÕn thanh dÞch ®iÓn h×nh lµ micro- kystique, lµ tæn th­¬ng lµnh tÝnh, bê râ, u ph©n
biÖt râ víi nhu m« tôy b×nh th­êng. KÝch th­íc u lín >10cm trong 60%, cã nh÷ng khoang
nhá < 2cm, cã sîi t¬ huyÕt ë trung t©m. Cã thÓ tån t¹i ë ngo¹i biªn nh÷ng nang lín. Khi nang
cã kÝch th­íc nhá, thµnh nang cã d¹ng s¸ng gi¶ u ®Æc t¨ng ©m. D¹ng ®iÓn h×nh lµ h×nh d¶i,
h×nh tæ ong. V¸ch cã thÓ cã v«i hãa (10-35%) d­íi d¹ng nh÷ng nèt nhá trong u.
- U nang tuyÕn nhµy: c¸c nang nhá th«ng víi nhau vµ cã h×nh khuyÕt trong èng tôy. U nang
cã d¹ng ®a h×nh th¸i, bê nang râ, ®Òu, kÝch th­íc lín >10cm trong 75% tr­êng hîp. Thµnh
máng nh­ng còng cã thÓ dµy khu tró. Thµnh phÇn trong nang thay ®æi. Cã 3 thÓ cã thÓ gÆp:
- Nang ®¬n thuÇn víi thµnh phÇn chØ cã dÞch, kh«ng cã v¸ch.
- ThÓ cã v¸ch hoÆc nhiÒu nang lµ lo¹i u chÝnh.
- ThÓ víi t¨ng sinh trong nang tõ thµnh hay v¸ch sÏ ph¸t triÓn trong nang.
V«i ho¸ hiÕm gÆp (15%), th­êng ë thµnh d¹ng vá trøng. Héi chøng u Ýt thÊy, ®­êng
mËt chÝnh d·n Ýt hoÆc kh«ng d·n, èng tôy d·n Ýt hoÆc kh«ng d·n. Cã thÓ tôy nhá tr­íc khi u
tiÕn triÓn.
U nang tuyÕn nhµy
U nang tuyÕn thanh dÞch
ChÊn th­¬ng tôy t¸ trµng
§ai c­¬ng
Tôy n»m s©u sau phóc m¹c trong khèi t¸ trµng tôy, chÊn th­¬ng tôy th­êng chÈn ®o¸n muén
do triÖu chøng ban ®Çu rÊt kÝn ®¸o, ®­îc ph¸t hiÖn do cã nh÷ng tæn th­¬ng phèi hîp.
C¬ chÕ
Chñ yÕu bëi chÊn th­¬ng trùc tiÕp:
- Cïng s¶y ra tæn th­¬ng ®Çu tôy vµ t¸ trµng rÊt hay gÆp.
- Eo tôy cã thÓ tæn th­¬ng ®¬n ®éc do cét sèng nh­ lµ c¸i thít ®Ó chÐm.
- §u«i tôy cã thÓ bÞ xÐ n¸t phèi hîp víi tæn th­¬ng l¸ch.
- Quai t¸ trµng cã thÓ bÞ vì ®éc lËp bëi ¸p xuÊt d­.
ChÊn th­¬ng gi¸n tiÕp Ýt gÆp: Do ng· tõ trªn cao víi tæn th­¬ng gãc Treitz.
Tæn th­¬ng gi¶i phÉu
1. Tæn th­¬ng t¸ trµng
10

11. CÇn ph¶i biÕt r»ng kh«ng cã dÊu hiÖu l©m sµng vµ Xquang cã gi¸ trÞ trong chÊn th­¬ng t¸
trµng. RÊt khã kh¨n chÈn ®o¸n tr­íc mæ. Chôp c¾t líp vi tÝnh rÊt nh¹y ®Ó chÈn ®o¸n ph©n
biÖt gi÷a m¸u tô vµ vì t¸ trµng.
- §ông dËp hoÆc m¸u tô chñ yÕu ë ®o¹n 2 t¸ trµng (40-50%), ®o¹n 3 t¸ trµng (20-30%).
- Nøt (rupture)
- Tæn th­¬ng kh«ng hoµn toµn, kh«ng tæn th­¬ng ¸o trong cña èng tiªu hãa, lßng èng
tiªu hãa kh«ng cã biÓu hiÖn.
- Hoµn toµn, mét phÇn rÊt hay gÆp. Ng­êi ta chia ra tæn th­¬ng nhá ®­îc ch÷a trùc
tiÕp vµ nã v­ît qua nöa chu vi t¸ trµng.
- Toµn bé, hiÕm gÆp, ®«i khi phèi hîp víi xÐ nhó t¸ trµng ë chç nøt t¸ trµng, cã sù
thay ®æi vÒ gi¶i phÉu.
2. Tæn th­¬ng tôy: Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i (Delom, Kinnaird, HervÐ vµ Arrighi) vµ theo
c¸ch ph©n lo¹i cña Kinnaird cã 4 lo¹i tæn th­¬ng:
- Type I: §ông dËp ®¬n thuÇn hoÆc ch¶y m¸u lan trµn víi mét d¹ng cña viªm tôy cÊp
tÝnh.
- Type II: R¸ch, ®Æc tr­ng bëi mét tæn th­¬ng nhu m« kh«ng ®Òu bao quanh mét vïng
dËp, kh«ng cã tæn th­¬ng c¸c m¹ch m¸u vµ èng tôy.
- Type III: C¾t èng tuyÕn, th­êng lµ theo ph­¬ng th¼ng ®øng, hay gÆp ë eo tôy mµ cét
sèng nh­ lµ c¸i thít ®Ó chÐm, rÊt hiÕm gÆp ë ®u«i tôy vµ cã thÓ tæn th­¬ng tíi c¶ rèn l¸ch.
- Type IV: NghiÒn n¸t vµ m¸u tô lín sau phóc m¹c phèi hîp víi tæn th­¬ng c¸c t¹ng
kh¸c.
3. Tæn th­¬ng tôy t¸ trµng
Tæn th­¬ng phèi hîp t¸ trµng tôy hay gÆp nhÊt lµ trong vÕt th­¬ng chäc thñng víi sù nøt
hoµn toµn t¸ trµng.
- Trong 25- 50% tæn th­¬ng t¸ trµng, cã tæn th­¬ng tôy.
- Trong 40-60% tæn th­¬ng tôy, t¸ trµng bÞ ®ông dËp
4. Tæn th­¬ng m¹ch m¸u phèi hîp (10% theo Patel):
RÊt thay ®æi vµ th­êng rÊt nÆng, chñ yÕu t×m thÊy tæn th­¬ng tÜnh m¹ch cöa, m¹ch m¹c treo,
tÜnh m¹ch chñ d­íi, ®éng m¹ch chñ, dß gan tÜnh m¹ch cöa.
ChÈn ®o¸n
1.Tæn th­¬ng tôy
- ChÊn th­¬ng tôy th­êng rÊt khã chÈn ®o¸n. ChÊn th­¬ng tôy chiÕm kho¶ng 40%, th­êng
d­íi thÓ viªm tôy cÊp, biÓu hiÖn t¨ng amylaze m¸u.
- Chôp bông kh«ng chuÈn bÞ vµ ®èi quang ®­êng tiªu hãa cho phÐp chÈn ®o¸n nøt t¸ trµng.
- Siªu ©m cã thÓ thÊy biÕn ®æi cÊu tróc siªu ©m tôy (kÝch th­íc, bê tôy), th­êng t×m thÊy
nh÷ng bÊt th­êng ë khoang sau phóc m¹c vµ trµn dÞch æ bông, hËu cung m¹c nèi, vµ cho
phÐp dÉn l­u mét líp dÞch máng (víi sù ®Þnh l­îng amylase). Nh­ng còng cã thÓ rÊt khã
kh¨n trong tr­êng hîp ruét non c¨ng h¬i do t¾c liÖt ruét, do bÖnh nh©n bÞ sèc, kh«ng phèi
®­îc hîp víi thµy thuèc, kh«ng thay ®æi ®­îc t­ thÕ, kh«ng thÝch hîp trong hoµn c¶nh cÊp
cøu.
- Ph¸t hiÖn c¸c dÊu hiÖu:
- Trµn dÞch trong æ bông, sau phóc m¹c, hËu cung m¹c nèi. Trong 90% c¸c tr­êng hîp
chÊn th­¬ng tôy cã trµn dÞch gi÷a tôy vµ tÜnh m¹ch l¸ch nh­ng dÊu hiÖu nµy kh«ng ®Æc hiÖu.
Nã th­êng phèi hîp víi trµn dÞch khoang c¹nh thËn tr­íc.
- Dµy c©n quanh tôy nhÊt lµ c©n c¹nh thËn tr­íc ph¶i.
- BÊt th­êng nhu m« tôy: §ông dËp hoÆc vì.
11

12. Bªn c¹nh nh÷ng thÓ ®¬n thuÇn cã thÓ cã bÖnh c¶nh l©m sµng phèi hîp nhiÒu tæn th­¬ng nh­
vì èng tiªu hãa, c¸c t¹ng ®Æc kh¸c nh­ gan l¸ch thËn
H×nh ¶nh tæn th­¬ng tôy Ng­êi ta ph©n chia 4 thÓ:
- §­êng vì tr­íc cét sèng, hoÆc ngay bªn tr¸i m¹ch m¹c treo.V× lý do nhiÒu m¹ch
m¸u vïng nµy cã thÓ g©y ra m¸u tô. §­êng vì kh«ng hoµn toµn biÓu hiÖn bëi ®­êng vì bªn
bê cña tuyÕn, cã thÓ ë bê tr­íc hay sau. Mçi bªn cña ®­êng vì nhu m« t¸ch ra nh­ quyÓn vë
më. §­êng vì hoµn toµn biÓu hiÖn bëi ®­êng vì hai bê, ng¾t qu·ng, cã m¸u tô khi tæn
th­¬ng míi. §­êng vì kh«ng di lÖch th× khã nh×n thÊy cã thÓ thÊy ®­îc qua khèi m¸u tô hay
viªm tôy cÊp.
- ChÊn th­¬ng t­¬ng øng víi m¸u tô trong nhu m« tôy, biÓu hiÖn t¨ng thÓ tÝch tôy khu
tró, d¹ng gi¶ u.
- Viªm tôy cÊp lµ hay gÆp.
- æ dÞch tôy biÓu hiÖn giai ®o¹n tiÕn triÓn cuèi cïng, gi¶ nang th­êng sau viªm tôy
cÊp, hoÆc æ dÞch do ®øt èng tôy. Trong tr­êng hîp nµy cã thÓ cã v¸ch, kh«ng ®ång ©m do
ch¶y m¸u viªm nhiÔm phèi hîp. HÑp èng tôy biÓu hiÖn d·n vµ nhá tôy phÝa trªn.
æ ®ông dËp ®Çu tôy
æ dÞch vïng ®Çu tôy
§­êng vì däc tôy
2. Tæn th­¬ng t¸ trµng
Ph¶i biÕt r»ng kh«ng cã dÊu hiÖu l©m sµng Xquang cã gi¸ trÞ trong tæn th­¬ng t¸ trµng, rÊt
khã chÈn ®o¸n tr­íc mæ, cÇn ph¶i néi soi æ bông.
CLVT rÊt nh¹y ®Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt gi÷a m¸u tô vµ vì t¸ trµng.
2.1. §ông dËp hoÆc m¸u tô
§ông dËp vµ m¸u tô t¸ trµng th­êng ë ®o¹n 2 t¸ trµng (40-50%), ë ®o¹n 3 t¸ trµng (20-30%).
§iÒu trÞ chñ yÕu lµ b¶o tån, tæn th­¬ng tho¸i triÓn sau 8 -10ngµy.
Cã thÓ thÊy c¸c dÊu hiÖu
12

13. - H×nh vßng bia b¾n gi¶m ©m trªn siªu ©m.
- Dµy thµnh t¨ng tû träng trªn c¾t líp vi tÝnh.
2.2. Vì t¸ trµng: Cã thÓ thÊy:
- Vì kh«ng hoµn toµn, kh«ng thÊy lßng èng tiªu hãa.
- B¸n phÇn víi chç nøt.
- Hoµn toµn hiÕm gÆp ®«i khi lµm to¸c nhó t¸ trµng.
Tuú theo vÞ trÝ tæn th­¬ng vì t¸ trµng cã thÓ ë trong á bông hoÆc sau phóc m¹c.
Th¨m kh¸m h×nh ¶nh t×m thÊy:
- Trªn film chôp bông kh«ng chuÈn bÞ: ThÊy trµn khÝ æ bông hoÆc sau phóc m¹c.
- Trªn siªu ©m: Trµn dÞch sau phóc m¹c quanh thËn hoÆc trong æ bông.
- C¾t líp vi tÝnh rÊt cã lîi ®Ó ph©n tÝch tæn th­¬ng sau phóc m¹c (trµn dÞch hoÆc khÝ)
thÊy ®­îc chç nøt còng rÊt khã kh¨n.
- Chç tæn th­¬ng cã thÓ ph¸t hiÖn trªn chôp l­u th«ng thuèc c¶n quang n­íc.
Vì D2: H¬i quanh thËn trªn film
kh«ng chuÈn bÞ vµ siªu ©m
Vì t¸ trµng cã h¬i d­íi gan
vµ quanh thËn ph¶i
CÇn thiÕt ph¶i chôp c¾t líp vi tÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng tôy trong nh÷ng hoµn
c¶nh sau:
- Cã chÊn th­¬ng bông kÝn, triÖu chøng l©m sµng kÝn ®¸o. CÇn theo dâi b»ng siªu ©m vµ xÐt
nghiÖm.
- Khi dÊu hiÖu l©m sµng t¨ng lªn cã dÊu hiÖu mÊt m¸u, kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc tæn th­¬ng gan
l¸ch.
13

14. - Cã biÓu hiÖn viªm tôy sau chÊn th­¬ng bông kÝn: XÐt nghiÖm Amynaza m¸u vµ n­íc tiÓu
t¨ng cao.
- Cã nh÷ng æ dÞch bÊt th­êng ph¸t hiÖn trªn siªu ©m nh­ng kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc t×nh tr¹ng
nhu m« tôy.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Balthazar E.J (2002), Acute Pancreatitis: Assessment of Sererity with Clinical and CT
Evaluation. Radiology 223: pp. 603-613.
2. BlÐry M, Tasu J.P, Rocher L, Miquel A, Kuhl E, Kuoch V (2002), "Imagerie des
pancrÐatites aiguës". Encycl MÐd Chir- Radiodiagnostic- Appareil digestif- Ed
Scientifiques et MÐdicales Elsevier SAS, Pais, 33-651-A-10, 15p.
3. Bonnin A, Broussouloux C, Convard J.-P et col (2004), "Pancreas".
Ðchographie,
Masson Ed, Paris, p. 75-85.
4. Fagniez. P.L (1994), Pathologie chirurgicale de la rate et du pancrÐas. Masson, Paris,
p455-460.
5. GÐgent.D, Chmutz. S, Genin. G (1994), Imagerie du foie, des voies biliaires et du
pancrÐas. Masson, Paris, p 138-146.
6. Genin. G, Rode. A (1992): Imagerie du PolytraumatisÐ. Masson, Paris, p 158-162.
7. Grellet J, Gasquet C, Millet A (1990), "PancrÐatites aiguës"- Encycl MÐd Chir, Paris Ed:
33651 A10, 18p.
8. Monnier J.P, Tubiana J.M (2000), "Le pancrÐas". Radiodiagnostic, Masson Ed, Paris, p.
367-372.
9. Mortele K.J, Wiesner W, Intriere L et at (2004), A Modified CT Severity Index for
Evaluating Acute Pancreatitis: Improved Correlation with Patient Outcome, AJR, 183:
pp. 1261-1265.
10. Jouve. P (1993), Manuel d'ultrasonologie gÐnÐrale de l'adulte, Masson, Paris.
11. Jurczak F., Kahn X., Letessier E., Plattner V., Heloury Y., Le Neel J.C. (1999):
Traumatismes fermÐ s duodÐno- pancrÐatique sevÌres. A propos d'une sÐrie de 30 patient.
Ann. Chir, 53, No 4, 267-272.
12. Encyclopedie MÐdico- Chirurgicale Paris (1990), 33650 A10 p1-16; 33651 A10, p 1-18;
33652 A10, p 1-18;33653 A10, p1- 23.
13. Patel S.V., Spencer J.A., Hasani S.E.L., Sheridan M.B. (1998), Imaging of pancreatic
trauma- The British Journal of Radiology, 71, 985-990.
14. Sambor B, Pageyral B. M, Fourcade Y (1990), "Exploration Ðchographie et
tomodensitomÐtrique du pancreas. Aspect normal et variantes anatomique"- Encycl
MÐd Chir, Paris Ed: 33650 A10 -16p.
15. Valette. P,-J (2000), Imagerie du pancrÐas, Masson, Paris.
16. Zylbersztejn C, Montazel J L, Rahmouni A, Jazaerli N (2000), "PancrÐatites aigues".
Imagerie du pancrÐas, Masson Ed, Paris, p. 117-136.
17. Weill. F (1983), Echographie abdominale. Masson, Paris.
18. SociÐtÐ Nationale Francaise de Gastro- EntÐrologie (2001), ConfÐrence de consensus,
"PancrÐatite aiguë", Feullets de Radiologie 41, n06, p. 535-540.
14