ตรงที่เป็นหมู่บ้านคำชะอี ก่อนหน้าที่จะกำเนิดเกิดเป็นหมูบ้านนั้น ได้เป็นส่วนหนึ่งของบริเวณดงหนาป่าทึบอันกว้างใหญ่ ซึ่งเป็นดงที่อุดมสมบูรณ์มากและมีเนินเขาหลายลูกที่เป็นต้นกำเนิดของลำห้วยหลายสายกระจัดกระจายอยู่ มีลำห้วยที่ใหญ่และยาวสุดที่สุดในบริเวณนี้ ต้นของลำห้วยสายนี้อยู่ที่ภูสีฐานอำเภอคำชะอี ไหลผ่านอำเภอหนองสูง อำเภอนิคมคำสร้อย มีลำห้วยหลายสายที่เกิดจากเนินเขาหลายลูกที่กล่าวแล้วไหลมาสมทบทำให้เป็นลำห้วยสายใหญ่ แล้วไปตกแม่น้ำโขงที่อำเภอดอนตาล ลำห้วยสายใหญ่สายนี้เรียกว่า "ห้วยบังอี่" ....

1. 1
เลาขานเรื่องบานคําชะอี
โดยณรงค อุปญญ
กอนเขามาอยู
ตรงที่เปนหมูบานคําชะอี กอนหนาที่จะกําเนิดเกิดเปนหมูบานนัน ไดเปนสวนหนึ่งของ
้
บริเวณดงหนาปาทึบอันกวางใหญ ซึ่งเปนดงที่อดมสมบูรณมากและมีเนินเขาหลายลูกที่เปนตน
ุ
กําเนิดของลําหวยหลายสายกระจัดกระจายอยู มีลําหวยทีใหญและยาวสุดที่สดในบริเวณนี้ ตนของ
่ ุ
ลําหวยสายนี้อยูที่ภูสีฐานอําเภอคําชะอี ไหลผานอําเภอหนองสูง อําเภอนิคมคําสรอย มีลําหวยหลาย
สายที่เกิดจากเนินเขาหลายลูกทีกลาวแลวไหลมาสมทบทําใหเปนลําหวยสายใหญ แลวไปตกแมน้ํา
่
โขงทีอําเภอดอนตาล ลําหวยสายใหญสายนี้เรียกวา "หวยบังอี่" ดงหนาปาทึบทังสองฟากฝงลํา
่ ้
หวยบังอี่นี้จึงเรียกวา "ดงบังอี" เปนดงทีกวางใหญกินเนือที่อําเภอคําชะอี อําเภอหนองสูง อําเภอ
่ ่ ้
นิคมคําสรอยและอําเภอดอนตาล ทังหมดนี้อยูในเขตจังหวัดมุกดาหาร
้
บรรพบุรุษเดิม
ผูไทยเราเคยมีประวัติเลาขานถึงความยิงใหญตงแตสมัย “อาณาจักรนานเจา” เรื่อยลง
่ ั้
มาถึง “สิบสองเจาไทย” หรือ “สิบสองจุไทย” ที่จะกลาวตอไปนี้จะกลาวเฉพาะเกี่ยวกับบรรพบุรุษ
ของผูไทยชาวบานคําชะอีพอสังเขปเทานัน ้
บรรพบุรุษของชาวบานคําชะอี ตําบลคําชะอี อําเภอคําชะอี จังหวัดมุกดาหาร เปนชนเผา
ผูไทยดํา เทาที่ผูรูคนพบไดบันทึกไววาเดิมผูไทยเผานี้มนิวาสถานอยูที่ เมืองแถน หรือ เมืองแถง
  ี
(หรือ เมืองนานอยออยหนู หรือ เมืองน้ํานอยออยหนู) เมืองนี้ในปจจุบันคือ เมืองเดียนเบียนฟู ใน
ประเทศเวียดนาม
ที่เรียกวา ผูไทยดํา นั้น ไมใชวาผูไทยเผานี้มผิวสีดํา เพราะผิวผูไทยนันออกจะดําแดง ถึง
ี ้
ขาวแดง แตเรียกตามสีของเสื้อผาเครื่องแตงกายที่ผไทยเผานี้ชอบใชสดํา เพราะในสมัยนันชนเผานี้
ู ี ้
ไดรูจักกรรมวิธีสกัดสีจากพืชชนิดหนึ่ง เมือสกัดออกมาแลวจะไดสีเปนสีคราม ตอมาพืชชนิดนี้จึง
่
เรียกวา "ตนคราม" กรรมวิธีที่สกัดเอาสีจากตนครามนี้มขบวนการที่ซับซอนพอสมควร ซึ่ง
ี
นับเปนภูมปญญาอันสูงสงของบรรพบุรษสมัยนัน ที่ยงไมรูจักคําวา "เทคโนโลจี" เลย เมื่อนําผา
ิ ุ ้ ั
(ที่ผลิตดวยมือและมีขบวนการที่ซับซอนเชนกัน) มายอมกับสีที่สกัดไดนเี้ สร็จแลวจะไดผาสีดํา
คราม ซึ่งในความรูสึกของผูไทยเผานี้วาเปนสีที่สวยงามมาก จึงนิยมนําผาสีดําครามนี้มาตัดเย็บ
(ดวยมือ) เปนเสื้อ กางเกง ผาถุง หรือแมกระทั่งเครื่องนุงหมอื่นๆ เสื้อผาสีดําครามนี้จะเปนทีนิยม
 ่
ใสเปนประจําไมวาจะไปทํางาน (ทํานา ทําไร ทําสวน) หรือไปงานบุญประเพณี หรืองานพิธีตางๆ

2. 2
การแตงกายดวยเสือผาสีดํานี้จึงเปนเอกลักษณอยางหนึ่งของผูไทยเผานี้ จึงไดรับขนานนามวา "ผู
้ 
ไทยดํา"
สวนผูไทยอีกเผาหนึงอยูที่ "เมืองไล" ซึ่งเปนเมืองคูแฝดกับเมืองแถน เมืองนี้อยูตอน
่ 
เหนือของเมืองแถนขึนไปใกลกับดินแดนจีน คงจะยอมผาสีครามไดเชนเดียวกัน แตเนืองจากอยู
้ ่
ใกลจีน จึงมีรสนิยมไปทางจีน ซึ่งจีนนั้นชอบนุงขาวหมขาว ผูไทยเมืองไลนี้จึงนุงชอบขาวหมขาว
เหมือนชาวจีน เลยไดขนานนามวา "ผูไทยขาว"
อยูมาเมืองแถนเกิดทุพภิกขภัย คือภัยจากธรรมชาติ ฟาฝนไมตกตองตามฤดูกาล ขาวยาก
หมากแพง เจาเมืองไมสามารถแกปญหาได หนําซ้ําเจาเมืองอาจไปขมเหงรังแกชาวเมืองก็เปนได

ชาวเมืองแถนกลุมใหญกลุมหนึงจึงอพยพหนีลงมาอาศัยอยูกับเจาอนุรุธราชเจาเมืองเวียงจันทน
่
เจาเมืองเวียงจันทจึงใหผไทยกลุมนีไปอยูที่ "เมืองวัง" และตอมาไดขยับขยายไปเปนอีก
ู ้
หลายเมือง เชน เมืองบก เมืองผาบัง เมืองอางคํา เมืองพิน เมืองนอง เมืองเซโปน เมืองคําออ
เมืองเซียงฮม เมืองพาน เปนตน (เมืองเหลานี้อยูในแขวงสะหวันนะเขด ประเทศลาว)

บรรพบุรุษของชาวบานคําชะอีเปนชาวเมืองวัง
ถูกกวาดตอน
ประเทศลาวไดตกเปนเมืองขึ้นของสยามใยสมัยกรุงธนบุรี
พ.ศ. 2369 เจาอนุวงษเวียงจันทนเปนกบฏตอกรุงเทพ รัชกาลที่ 3 จึงโปรดฯ ใหกองทัพ
สยามขึ้นไปปราบไดสําเร็จและไดกวาดตอนผูคน รวมทังผูไทยเมืองตางๆ เขามาอยูทางฝงขวาของ
้  
แมน้ําโขงดวย ผูไทยทีถูกกวาดตอนมานี้บางกลุมขออาศัยอยูใกลแมม้ําโขงเพราะใกลกับบานเกา
 ่
เมืองเกาทีเ่ คยอยูเดิม เชน ที่จังหวัดกาฬสินธุ จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนม จังหวัด
มุกดาหาร เปนตน บางกลุมก็ใหไปอยูใกลๆ กับกรุงเทพฯ เชนที่อําเภอบานหมี่ จังหวัดลพบุรี ฯลฯ
ยังมีชาวผูไทยอีกเปนจํานวนมากที่ทิ้งบานทิงเมืองหลบหนีภัยสงครามเขาไปอยูปา ซึ่ง
 ้ 
กองทัพสยามไมสามารถกวาดตอนลงมาได ครั้นบานเมืองสงบจึงกลับออกมาตังบานตั้งเมืองอีก
้
ในปจจุบน ชาวผูไทยทีอยูทางฝงลาวจึงมีอยูมากมายหลายเมือง
ั  ่ 
ผูไทยเมืองวังและเมืองคําออกลุมหนึงทีถูกกวาดตอนมา จํานวน 1,658 คน มี "ทาวสิงห"
่ ่
เจาเมืองคําออเปนผูนําไดขอเขาไปอยูกับ พระจันทรสุริยวงค (พรหม) เจาเมืองมุกดาหารคนที่ 3

(พ.ศ. 2384 – 2405) สันนิษฐานวา เจาเมืองมุกดาหารใหผูไทยกลุมนี้ไปอยูที่เมืองใหม ปจจุบันคือ
บริเวณตั้งแตสแยกไฟแดงขึ้นไปจนถึงสถานีขนสง พรอมทั้งที่ริมถนนพิทักษพนมเขตดานทิศ
ี่
เหนือตั้งแตสแยกไฟแดงจนเกือบถึงทางโคงเมืองใหม คือตรงขามกับโรงแรมมุกธาราขึ้นไปทาง
ี่
เหนือเกือบถึงชุมสายโทรศัพท ตอนนั้นเปน “ปาไมกุง ไมจิก ไมฮัง” ไดสัมภาษณ นาย

3. 3
ประดิษฐ สลางสิงห อายุ 63 ป เมือวันที่ 5 ต.ค. 2552 ไดยืนยันวา มีพนองชาวบานคําบกรุนปู
่ ี่
(ซึ่งเปนผูไทยเชื้อสายเดียวกับบานคําชะอี) กลุมหนึ่ง ไดยอนกลับขึ้นไปอยูบริเวณดังกลาวนี้เมื่อ
 
100 ปกวามานี้ เพราะคงจะเห็นวาเปนทีบรรพบุรุษเคยอยู และขณะนั้นกลายเปนที่รกรางวางเปลา
่
ไมมีเจาของ เมือขึ้นไปอยูแลวก็แผวถางเปนทีทํามาหากินและจับจองเปนของตน จนไดเปน
่  ่
เจาของที่ดนบริเวณนีอยางกวางขวาง อยูมาความเจริญเขามาถึงก็ไดแบงขายใหนักธุรกิจไปเสียเปน
ิ ้
สวนมาก โดยเฉพาะที่ตดกับถนนใหญ ในปจจุบันนี้ พี่นองของนายประดิษฐรนลูกรุนหลานก็
ิ ุ 
ยังอยูที่นี่ และไปมาหาสูกนเปนระจํา และมีนามสกุล “สลางสิงห” ยกเวนผูหญิงทีแตงงานไปแลว
ั ่
สวนภาษาพูดนันเปนลาวไปแลว เพราะถูกลาวกลืน .
้
หาที่อยูใหม
อยูกบเจาเมืองมุกดาหารชั่วระยะหนึ่งก็ขออนุญาตจากเจาเมืองมุกดาหารออกสํารวจหา
ั
ทําเลที่จะตั้งหลักแหลงแหงใหม เมื่อไดรบอนุญาตแลวจึงใหคณะออกสํารวจเรื่อยมาทางทิศ
ั
ตะวันตกของเมืองมุกดาหาร โดยใหทาวสิงหเจาเมืองคําออเปนผูนํา (เมื่อรัชกาลที่ 3 โปรดเกลาใหตั้ง
หนองสูงเปน "เมืองหนองสูง" ทาวสิงหเจาเมืองคําออผูนก็ไดรับโปรดเกลาใหเปน "พระไกรสร
ี้
ราช" เจาเมืองหนองสูงคนแรก) ตอนแรกไดมาพักอยูทแหงหนึ่ง (อยูระหวางบานตากแดดและบาน
ี่
หนองเอียนทุง) แตเห็นวาบริเวณดังกลาว "เปนโคก เปนแหล เปนแฮ เปนทราย เอ็ดโสนมิพอได
่ 
เอ็ดไฮมิพอกิน" (เปนโคก เปนแหล เปนแห(ลูกรัง) เปนทราย ทําสวนไมพอได ทําไรไมพอกิน) ผู
๋
ไทยไมชอบอยู บริเวณทีผูไทยชอบอยูคือใกลภูเขา (มองเห็นภูเขาแลวรูสึกสบายใจ) ใกลสายน้ํา ลํา
่
หวย “ขึ้นบนภูใหไดกินกระรอก กระแต ลงในน้ําใหไดกนปลากังปูหน” จึงไดสํารวจตอเรื่อยลงมา
ิ ้ ิ
ทางทิศใตเขาสูดงบังอี่ซึ่งเปนดงหนาปาทึบ จนมาเห็นบริเวณแหงหนึงมีสายน้ําเล็กๆ และบริเวณ
่
รอบๆ ก็อดมสมบูรณชุมชื้นเหมาะแกการเพาะปลูก ชาวเมืองวังจึงตัดสินใจที่จะพักอยูที่นเี่ พื่อ
ุ
สํารวจที่ทางตอไป สวนชาวเมืองคําออนันไดเดินสํารวจตอลงไปทางทิศใตจนไดที่เหมาะสมแหง
้
หนึ่งซึ่งหางจากลงไปประมาณ 6 กิโลเมตร จึงพักและจับจองไวเพื่อที่จะตั้งเปนหลักแหลง ซึ่งใน
ปจจุบันนี้คอ บานหนองสูง
ื
ที่มาของชื่อหมูบาน

สาเหตุที่ตงชื่อของหมูบานวา "คําชะอี" นั้นไดมีผเู ลาใหฟง ซึ่งมีหลายความเห็น
ั้ 
ดังตอไปนี้
1. สายน้ําตรงที่ชาวเมืองวังพักอยูตอนแรกนีเ้ ปนสายน้ําซับ ซึ่งผูไทยเรียกวา "น้ําคํา" มี

น้ําใสเย็นไหลตลอดป ในปาบริเวณรอบๆ มีจกจั่นชนิดหนึงจํานวนเรือนหมื่นอาศัยอยู เสียงมันรอง
ั ่

4. 4
ที่หูผูไทยไดยนเปนเสียง "อี ๆ ๆ ๆ..." ลากเสียงยาวตอกัน ผูไทยจึงเรียกวา "จักจั่นแมงอี" ตามเสียง
ิ
รองของมัน ตอนกลางวันมันจะพากันบินลงกินน้ําที่สายน้าคํานี้ทุกวันจนสิ้นอายุขัยของมัน จึง
ํ
เรียกสายน้ําแหงนี้วา "สายคําแมงอี" อยูมาก็เพี้ยนเปน "คําสระอี" แลวก็เพียนอีกเปน "คําชะอี"
้
ชื่อของหมูบานจึงเปน "บานคําแมงอี" แลวเปลี่ยนเปน "บานคําสระอี" สุดทายกลายมาเปน "บาน

คําชะอี" จนถึงปจจุบน ั
2. "คําชะอี" เปนชื่อของตนไมชนิดหนึงที่มีอยูทั่วไปในดงนี้ ดอกสีเหลือง มีกลินหอม
่ ่
เปลือกและแกนลําตนก็หอมเหมือนดอก ชาวบานมักนิยมนํามาอบเสื้อผาทําใหเสือผามีกลิ่นหอม
้
ดวย จึงไดเอานามของตนไมนี้มาเปนชื่อของหมูบาน ตนไมชนิดนีไดสญพันธไปนานแลว
 ้ ู
3. ตอนผูเ ขียนเปนเด็ก คุณแมเคยเลาใหฟง และเมือโตขึนมาก็มีคุณลุงฮัน (นายโจม คน
่ ้
ซื่อ คุณพอของนายสันดร คนซื่อ) ไดเลาใหฟงอีกมีเนือความตองกันวา ตอนแรกนั้นหมูบานนี้มี
้ 
ชื่อวา "บานดงหมากบา ปาเครือเขือง" เพราะรอบๆหมูบานนั้นเปนปารกมีเครือเถาสะบา และเครือ

เถาเขืองมากมาย วันหนึงผูชายชื่อวา "ตาคํา" ไดสะพายของเดินเขาปา อาจจะหาของปาอยางใด
่
อยางหนึ่ง เถาสะบาก็เกาะเกียวเอาของที่สะพายนั้น แกตองหยุดปลดออก อีกไมนานก็ไปติดเถา
่
เขือง ตองหยุดปลดอีก ทําใหการเดินปาเปนไปอยางลําบากทุลักทุเลเพราะเถาสะบาและเถาเขือง
เหตุการณทถูกเถาสะบาและเถาเขืองมาเกี่ยวติดของบอยเขาๆ แกก็โมโหจนเหลืออด ก็เลย "ปอย"
ี่
(สาป) ใหเสือมาคาบเอาของไปกิน อยูมาตาคําไดวางของไว ตัวเองไปธุระ (คิดวาอาจจะไปถาย
ทุกข) จึงไดวางของไว พอกลับมาหาของปรากฏวาของไดหายไปแลว เห็นแตรอยเทาเสือตรงที่วาง
ของไวนั้น ก็เลยแปลกใจวาทําไมเพียงแคคําปอยนีเ้ สือก็คาบเอาไปจริงๆ แกก็เลยครวญกับตัวเอง
ดวยความแปลกใจวา "อี๋ เนาะ เพิ้งเดเนาะ อี๋ อี๋ ๆ ๆ ๆ ๆ" (เอ เปนจริงแทนะ เอ เอ ๆ ๆ ๆ) อยูมาคน
ก็เรียกดงนั้นวา "ดงตาคําอี" จึงไดเอาชื่อดงนี้มาเปนชื่อหมูบาน "คําชะอี" สามความเห็นนี้ขอ
ฝากทานผูอานพิจารณา
นอกจากนี้ยงมีผูเชือวา ชือบานคําชะอี เอามาจากชือ บานคําสะอี ที่เมืองพินประเทศลาว
ั ่ ่ ่
และเชื่อวาผูไทยบานคําชะอีเคยอยูทนั่น เมือถูกกวาดตอนอพยพมาจึงเอานามบานเดิมมาตังชื่อบาน
ี่ ่ ้
ใหมแหงนี้ เรืองนี้ ผูเขียนไดไปถึงบานคําสะอี ครั้งแรกเมือวันที่ 23 กุมภาพันธ 2551 ได
่ ่
สัมภาษณผูเฒาสามคน คือลุงเซียงสา อินทิลาด (สะกดตามภาษาลาว) อายุ 70 ป ลุงสะหวาง ไซ
ยะจัก อายุ 73 ป และปามอน ไซยะจัก เมียลุงสะหวาง อายุ 72 ป ไดความวา บรรพบุรุษมาจาก
บานหวยสาน บานเฟอง เมืองเซโปน อพยพมาอยูกับชาวบานนาแซง (ซึ่งติดกับบานคําสะอี) และ

ไดมาตังบานคําสะอีขนเมือ ป ค.ศ. 1933 (ตรงกับ พ.ศ. 2476) อายุบาน 76 ป แตบานคําชะอีเรา
้ ึ้ ่
อายุ ประมาณ 160 กวาป เปนอันเชื่อไดวา ชื่อ “บานคําชะอี” ไมไดเอาชือมาจาก “บานคําสะอี”
่
เมืองพิน ประเทศลาวแนนอน และภาษาพูดของชาวบานคําสะอีเปนภาษาผูไทยอยู แตสําเนียงไม

5. 5
เหมือนผูไทยบานคําชะอี ขณะที่สัมภาษณ ผูเ ฒาทั้งสามยังไดทกผูเ ขียนวา “ฟงเสงเจาแลว คือเสง
ั
ไทเมิงวัง” (ฟงเสียงสําเนียงพูดเจาแลว เหมือนเสียงชาวเมืองวัง)
ที่พักตอนแรก
บริเวณที่พักตอนแรกนั้นคือ “ดานตึง” อยูที่ริมสายน้ําคําดานตะวันออกนั้น (ตั้งแตหนา
เมรุออกมาจนถึงถนนใหญและขามฟากไปทางทิศตะวันออก) เปนลานหินเรียบสลับกับที่โลง เมือ ่
เดินย่ําลงไปที่ลานหินจะมีเสียงดัง "ตึง ๆ" ทุกครั้งที่เทาย่ําลง เปนทีนาอัศจรรย บรรพบุรษเชือวามี
่ ุ ่
โพลงหรือถ้ําอยูใตลานหิน เมือย่ําเทาลงหรือมีวัตถุตกกระทบจึงมีเสียงกองดังตึงๆ ดังกลาวแลว จึง
 ่
ไดขนานนามบริเวณนี้วา "ดานตึง" มาจนถึงปจจุบัน
แตในปจจุบันนีเ้ สียงกองดังตึงๆ ไมไดยินแลวเพราะมีการเอาดินมาถมใหสูงขึ้นเพือปรับ
่
บริเวณแหงนี้ใหเหมาะแกการใชสอย เชน ทําเปนที่สรางเมรุ ศาลาพักญาติ ลานจอดรถ เปนตน
ผูนํา
จากหนังสือ "เมืองมุกดาหาร" ของสุรจิต จันทรสาขา และหนังสือ "เลาเรื่องเมืองหนอง
สูง" ของพูลสวัสดิ์ อาจวิชัย พอจะสันนิษฐานไดวาผูไทยเมืองวังระดับผูนําทีอพยพมาพรอมกับ
่
ทาวสิงหเจาเมืองคําออในครั้งนั้น มี ทาวสุวรรณะ หรือสุวรรณโคตร (นาจะเปนตนสกุล "สุวรรณ
ไตรย" ) พระศรีวังคะฮาต (นาจะเปนตนสกุล "วังคะฮาต") ทาวอุปคุต (จะเปนตนสกุลใดไม
ทราบ) พรอมทังญาติพี่นอง ลูกนอง และริวารอีกทีไมปรากฏชื่อ เชื่อวามาเปนคณะมีมากกวา 20
้  ่
คน และตองมีอาวุธครบมือ จะมานอยคนไมไดเพราะสมัยนั้นดงบังอี่ยงเปนดงหนาปาทึบ ดงชางปา
ั
เสือ ภัยอันตรายมีอยูรอบดาน
สํารวจพื้นที่
พอไดพักและสรางเพิงที่พกเปนที่เก็บ "ขาวไถ ขาวถง กระบอกพริก ปลาแดก เกลือ เครื่อง
ั
นอน" ตางๆ แลว ชาวเมืองวังกลุมนี้ก็พากันแบงเปนคณะแยกทางออกสํารวจปารอบๆดานตึงนัน ้
ทุกทิศทางจากระยะใกลแลวก็ไกลออกไปเรือยๆ ใครชอบตรงใดทีเ่ ปนที่ราบเหมาะที่จะเปนนาก็
่
หมายจับจองเอาตามใจชอบ เพราะสมัยนั้นคนมีนอย ที่ดนที่เปนดงหนาปามีมากมายและไมมีการ
ิ
หวงหามแตอยางใด แตละคนก็ไดที่ดนที่ตัวเองสํารวจและจับจองกันอยางกวางขวาง บางคนเอา
ิ
ทางทิศคะวันออก (นาหลวง) บางคนเอาทางทิศใต (นาขี้หมู นาหนองแจง) บางคนก็เอาทางทิศ
ตะวันตก เปนตน และเมือพากันพิจารณาสถานที่ทั่วไปแลวเห็นวาเหมาะสมมากที่จะตั้งหลักแหลง
่
ที่นี่ กลาวคือ มีที่ราบกวางขวางอยูทามกลางภูหลายลูกออมถึงสามดาน ทางทิศตะวันออกมีภู (ตอมา

6. 6
เรียกภูนาหลวง) ทอดยาวตอลงไปทางทิศใตถงภูผากูด (ตอนนั้นยังไมตงชือ) ไกลลงไปทางดานทิศ
ึ ั้ ่
ใตถงบริเวณที่ทาวสิงหและชาวเมืองคําออสํารวจ (เชือวาผูไทยพีนองสองเมืองนี้ตองติดตอกัน
ึ  ่  ่ 
ตลอด) ก็มีแนวภูทอดยาวจากทิศตะออกไปทิศตะวันตก (ภูจอกอ) ทิศตะวันตกก็มีภู (ทางบานแกง
ชางเนียม)
สวนสายน้ําลําหวยก็มีทางทิศตะวันตกมีสายหวยยาวสองสาย (หวยคันแทใหญ และหวย
คันแทนอย) ใกลๆ ที่จะตั้งเปนบานก็มีสายหวยสั้นๆ สองสาย คือทางตะวันออกก็เปนสายหวยที่ตอ
จากสายคําแมงอีลงไปตกหวยคันแทใหญ (ปจจุบันคือหวยสายนา) ทางตะวันตกก็มอีกสายหนึ่ง
ี
ไหลตกหวยคันแทใหญเชนเดียวกัน (ปจจุบนคือหวยนอยซึ่งอยูตดหมูบานทางทิศตะวันตก) สรุป
ั ิ
แลวก็คอ "ขึ้นภูก็ไดกนกระรอก กระแต ลงน้ําก็ไดกินปลากั้งปูหน" จึงตกลงใจแนนอนวาจะพากัน
ื ิ ิ
ตั้งหลักปกฐานกันทีนี่ ประกอบกับทีไดประสานไปยังพีนองเมืองคําออก็ทราบวาจะตั้งหลักแหลงที่
่ ่ ่ 
นั่นเหมือนกัน (บานหนองสูง) เห็นวาดีแลวพี่นองสองเมืองที่เคยฝาทุกขฝายากมาดวยกันจะไดอยู

ใกลกัน จะไดไปมาหาสูและชวยเหลือซึ่งกันและกัน (ตอมาก็เปนจริงตามนั้น)
เริ่มลงมือ
เมื่อหักลางถางพงลงเปนสวนและตั้งใจจะตั้งหลักแหลงที่นแลว ก็เขาไปแจงเจาเมืองทราบ
ี่
และอพยพครอบครัวตามมาแลวเขาไปอยูประจําที่สวนของตน "เครื่องปลูก ของฝง" จากการทํา
สวนตอนแรกก็จะปลูก "ขาวไร" เปนหลัก ที่รองลงมาก็มฝาย คราม ฟกทอง แตงชนิดตางๆ พริก
ี
เปนตน คือคิดดูวาสิ่งจําเปนตอชีวิตในรอบปนั้นมีอะไร ก็ทําการหาสะสมเพื่อแกการที่จะตั้งเปน

หลักแหลงยาวนานตอไป สวนปู ปลา ตามลําหวยตางๆ มีมากมาย "เปนชั้น เปนหลืบ" สัตวปา ทั้ง
เล็กและใหญธรรมชาติสรรสรางไวใหอยางเหลือเฟอ พอปที่ 2 - 3 - 4 ตอไมเล็ก ตอไมใหญ
บางสวนก็เริ่มผุพง จึงไดเริ่มที่จะปรับเปนนาและขยายใหเปนนาออกไปเรื่อยๆ
ั
ประชากรเพิ่มเริ่มเปนชุมชน
สวนพี่นองที่อยูเมืองวังที่หนีหลบเรนไปอยูตามปาเพราะศึกสงครามนั้น เมื่อบานเมืองสงบ
แลวก็ไดกลับเขามาอยูเมืองวังอีก และไดสืบทราบวา พี่นองที่ถูกกวาดตอนไปอยูทางฝงขวาของ
 
แมน้ําโขงเมือคราวสงครามนั้น กลุมหนึ่งอยูทบานคําชะอี เมืองมุกดาหาร ดวยความรัก คิดถึงและ
่ ี่
หวงไยตอญาติพี่นอง จึงไดเดินทางมาเยียมเยียน (สมัยนันไปงายมางายเพราะลาวยังเปนของไทย
 ่ ้
อยู จะยากแตตองนั่งเรือพายขามแมน้ําโขงและตองเดินทางดวยเทาเปนเวลาหลายคืนเพราะจาก
บานคําชะอีไปเมืองวังระยะทางประมาณ 300 กิโลเมตร) ไดเห็นสภาพพื้นที่เปนที่ราบกวางขวาง
ดินดี และอุดมสมบูรณ จึงกลับไปเมืองวังชักชวนญาติพนองไดหลายคนอพยพตามมาอยูดวย และ
ี่ 

7. 7
หลายปตอมา ลูกหลานไดเกิดมาจํานวนคนก็เพิ่มขึ้นกลายเปนบานเล็กๆ เปนชุมชนยอมๆ กระจาย
กันอยู เชน
บานคําสระอี เอาชือตามสายคําแมงอี ตอมาก็เปน บานคําชะอี เปนบานที่ใหญกวาเพื่อน
่
ปจจุบันก็คอหมูที่ 4 และ 14
ื
บานโพนแดง บานนีอยูตดกับหวยคันแทใหญตรงทีเ่ ปนหวยคดหักศอก ตรงที่คดหักศอก
้ ิ
นี้เปนวังน้ําลึก น้ําใสจนดูเขียวครึ้ม เคยมีสตวประหลาดสีเทาคอนขางดําโผลขึ้นมาเหนือน้ํา ตรง
ั
ลําคอมีสีขาวพาดขวางรอบคอ ผูไทยเรียกวา "คอกาน" วังนี้จึงไดชอวา "วังคอกาน" ใตวงคอ
ื้ ั
กานลงไปเปนแกงหิน (แกงหิน) จึงทําใหวงคอกานเปนวังน้ําลึก "น้ําเจิ่งนอง" อยูตลอดป แกงหิน
ั 
ตรงนี้จึงเรียกวา "แกงวังนอง" บานโพนแดงตั้งอยูทางฝงขวาของแกงวังนอง (การเรียกฝงของหวย 
หรือฝงแมน้ําวาฝงไหนเปนฝงซาย ฝงไหนเปนฝงขวานั้น มีขอตกลงเปนสากลวา ใหหนหนาไปตาม
    ั
ทางน้ําไหล ฝงทีอยูทางขวามือเรียกวาฝงขวา ฝงที่อยูทางซายมือเรียกวาฝงซาย) มีเนื้อที่ประมาณ
่   
ตั้งแตทดินคุณอินทา วังคะฮาต ที่ดนของคุณครูบญเพ็ง สุวรรณไตรย แผขึ้นทางทิศเหนือรวมเอา
ี่ ิ ุ
ที่เปน "สํานักสงฆแกงวังนอง" หรือที่เรียกกันติดปากวา "วัดแกงวงนอง" ดวย
บานฟากหวย อยูฝงชวาของหวยคันแทใหญเหนือบานโพนแดงขึ้นมาประมาณ 900 เมตร

ตามลําหวย บานนี้อยูตรงขามกับโรงสีใหญเจริญทรัพย

บานตาดโตน อยูฝงขวาของหวยคันแทใหญเชนเดียวกัน แตอยูเหนือบานฟากหวยขึ้นไป

ประมาณ 800 เมตร ตามลําหวย บานตาดโตนนี้จะใหญเปนที่สองรองจากบานคําชะอี เพราะมีวัด
วาอาราม
บานหนองไหล อยูติดสายหนองไหล สายหนองไหลนี้อยูทางตะวันตกของนาหนองแจง
 
ไหลลงสูหวยคันแทนอย บานหนองไหลในปจจุบันคือบริเวณแถวนาของนายคลาย วังคะฮาต
(พอตาของคุณครูเวลา คนซื่อ) และบริเวณขางเคียง
อยูมา บานโพนแดง บานฟากหวย บานตาดโตน บานหนองไหล ก็รางเพราะอพยพเขามา
อยูบานใหญ คือบานคําชะอี เพราะที่เคยอยูเดิมนันเห็นวามันเหมาะที่จะเปนนามากวา และก็มี
้
หลายครอบครัวอพยพไปอยูถิ่นอื่น จังหวัดอืน
 ่
ชุมชนขยาย
บานคําชะอีไดพัฒนาขึ้นกลายเปนบานใหญขึ้นมาเรือยๆ พ.ศ. 2450 ไดรบยกฐานะเปน
่ ั
ตําบลคําชะอีขึ้นกับอําเภอมุกดาหาร มีกานันปกครองเรื่อยมาดังนี:-
ํ ้
1. เจาพรหมรินทร (นายตอน สุวรรณไตรย) พ.ศ. 2450 – 2452
2. หมื่นบริครุฑ (นายสุวรรณะ วังคะฮาต) พ.ศ. 2452 – 2462
3. ขุนคําชะอีบํารุง (นายเนียม สุวรรณไตรย) พ.ศ. 2462 – 2467

8. 8
4. ขุนนิคมคําชะอี (นายนารี วังคะฮาต) พ.ศ. 2467 – 2482
5. นายฟอง อุปญญ พ.ศ. 2482 – 2487
6. นายคลอย วังคะฮาต พ.ศ. 2487 – 2503
7. นายตรอง อุปญญ  พ.ศ. 2503 – 2514
8. นายจําลอง (เหลิน) อุปญญ พ.ศ. 2514 – 2524
9. นายแถม แสนโสม พ.ศ. 2524 – 2540
10. นายเหมย สุวรรณไตรย พ.ศ. 2540 – 2543
11. นายสกล คนซื่อ พ.ศ. 2543 – 2546
12. ทองปาน หาญจริง พ.ศ. 2546 – 2549
13. นายบุญทวี สุวรรณไตรย พ.ศ. 2549 – ปจจุบัน
จากลําดับที่ 1 – 9 สืบคนโดย อาจารยนําชัย อุปญญ

จะเห็นวากํานันแตละคนนั้นเปนคนบานคําชะอี ยกเวนเมือสิ้นวาระของกํานันคนที่ 10
่
(นายสกล คนซือ) ชาวบานคําชะอีมีความแตกแยกดานความคิด เมือเลือกกํานันคนที่ 11 จึงไดคน
่ ่
บานหนองกะปาด (นายทองปาน หาญจริง) เมือสิ้นวาระแลวจึงเลือกกํานันคนที่ 12 ไดคนบานคํา
่
ชะอีอีกครั้งหนึ่ง
ยกฐานะ
สมัย นายฟอง อุปญญ เปนกํานันตําบลคําชะอีนั้นไดทําเรืองขอยกฐานะตําบลคําชะอี
 ่
ขึ้นเปนกิงอําเภอคําชะอี และไดรบการยกฐานะเปน "กิงอําเภอคําชะอี" เมือวันที่ 5 มิถุนายน 2484
่ ั ่ ่
ปลัดอําเภอผูเ ปนหัวหนากิ่ง (สมัยนันไมทราบวาเรียกตําแหนงวาอยางไร) คนแรก ชื่อ นายเจริญ
้
วดิศักดิ์ คนที่สองชื่อ นายอวน เคหาศัย (สิน สุวรรณไตรย. 4 ต.ค. 2552 : สัมมภาษณ) ที่ทําการ
กิ่งอยูตรงตลาด อบ.ต. ตรงขามกับโรงเรียนคําชะอีพิทยาคมในปจจุบน สถานีตํารวจอยูบริเวณ
ั
ขางบานอาจารยบุษบา อุปญญ ดานทิศตะวันออกครอบคลุมบริเวณทีเ่ ปนศูนยพฒนาเด็กเล็กใน
ั
ปจจุบัน และกอนหนาที่จะตั้งสถานีตํารวจนั้น บริเวณนี้เคยเปนวัดปามากอน มีตนโพใหญอยู 3 ตน
อยูขางบานอาจารยพิน สุวรรณไตรยหนึ่งตน อยูฟากทางดานทิศตะวันออกขางสวนอาจารยเพียร
สุวรรณไตรยหนึ่งตน ใกลตนโพตนนี้กํานันฟองไดขดบอน้า เปนบอรูปทรงกระบอก ใหน้ําทีใสเย็น
ุ ํ ่
รสดี ผนังบอกออิฐอยางแนนหนาเพื่อปองผนังบอพัง ขอบบอสูงประมาณหนึ่งเมตรกออิฐโบกปูน
อยางดีและแนนหนา นับเปนบอน้ําที่ดีที่สดในหมูบานคําชะอี ชาวบานทั่วไปเรียกบอน้ําแหงนี้วา
ุ 
"น้ําสรางหลวง" แตเดียวนี้ถกถมไปแลวไมเหลือรองรอยอีกเลย ตนโพอีกตนหนึ่งอยูทางทิศเหนือ
๋ ู
ขางบานคุณบังเกิด คนตรง ทั้งสามตนแผกิ่งกานสาขาเปนที่รมครึ้ม อยูมาวัดปาแหงนีไดยายมาอยู
้
แหงใหมเปนวัดโพธิ์ศรีแกว บริเวณนี้กเ็ ลยเปนวัดราง (ตอนผูเขียนยังเด็กกลัวผีบริเวณนีมาก)
้

9. 9
เดี๋ยวนี้ตนโพทั้งสามตนไดแกตายและถูกโคนลงแลวเมือประมาณ 30 กวาปมานี่เอง คุกที่ขง
่ ั
นักโทษนันอยูแถวบานนางเพียน วังคะฮาต (คุณแมของคุณครูสุรพล วังคะฮาต)
้  ้
วางผังหมูบาน

ครั้นเมื่อตําบลคําชะอีไดตั้งเปนกิ่งอําเภอแลวก็ไดจดผังหมูบานปรับถนน ตัดซอยไวอยาง
ั 
เปนสัดเปนสวน ในปจจุบันบานคําชะอีจึงเปนบานที่มีแผนผังของหมูบานเปนสัดเปนสวนเรียบรอย

กวาหมูบานอืนๆ
่
ตามแผนผังของหมูบาน (โดยสังเขป) ในปริญญานิพนธของอาจารยนําขัย อุปญญ ได

สืบคนไดวา ในสมัยนั้น หลวงบริหารชนบท (สาน สีหไตรย ) นายอําเภอมุกดาหาร ไดออกมา
วางแผนเมืองรวมกันกับชาวบาน โดยไดตดถนนหนทางบานคําชะอีจากบานเหนือและใต และไดให
ั
ชื่อถนน ดังนี้ :-
1. ถนนคําชะอี ตั้งใหเปนเกียรติ์แกขุนคําชะอีบํารุง { (นายนารี วังคะฮาต ) (อันนี้นาจะผิด
เพราะขุนคําชะอีบํารุง คือนายเนียม สุวรรณไตรย กํานันคนที่ 3 พ.ศ. 2462 – 2467 สวนนายนารี คือขุนนิคมคําชะอี โปรดดูรายชื่อ
กํานัน : ณรงค) }
2. ถนนศรีมงคล ตังใหเปนเกียรติ์แก พระมหามงคล พระนักพัฒนาทองถินในสมัยนัน
้ ่ ้
3. ถนนชลประทาน (ทางหลวงแผนดินปจจุบัน สายมุกดาหาร – กาฬสินธุ) (เชื่อวาตั้งใหเปนเกียรติ์แก
พระชลประทาน หรือ "เจาพระชล" : ณรงค)
4. ซอยบริหารบํารุง เปนชื่อของ หลวงบริหารชนบท
5. ซอยผดุงนิคม ตังขือใหเปนเกียรติ์แก กํานันขุนนิคมคําชะอี (นายนารี วังคะฮาต)
้ ่
6. ซอยอุดมราษฎร ตังใหเปนเกียรติ์แก ราษฎรที่ชวยกันพัฒนา
้
7. ซอยสะอาดนิรันดร (ไมทราบที่มา)
8. ซอยคําจันทรดําริ เปนชือของครูใหญสมัยนั้น (นายวิชย คําจันทร เดิมชื่อ นายทองคํา
่ ั
คําจันทร) อดีตครูใหญโรงเรียนบานคําชะอี
9. ซอยสีหไตรย เปนนามสกุลของหลวงบริหารชนบท
หลวงบริหารชนบทเดิมชื่อ สาน สีหไตรย ดํารงตําแหนงนายอําเภอมุกดาหารคนที่ 4 ระหวาง พ.ศ.
2476 – 2482 แลวยายไปดํารงตําแหนงขาหลวงประจําจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และจังหวัดมหาสารคาม ( เมือง
มุกดาหาร : สุรจิตต จันทรสาขา หนา 88)
10. ซอยวิไลวรรณ (เปนชือของผูใหญบาน)
่   (ไมปรากฏเห็นผูใหญบานหมูใดที่มีชื่อนี้ ใหดูการแยกหมูบาน
: ณรงค )

10. 10
11. ซอยอุปญญประดิษฐ ตั้งใหเปนเกียรติ์แกนายฟอง อุปญญ อยูทางทิศเหนือของ
 
หมูบานคําชะอี ในบริเวณกิงอําเภอคําชะอีเกา ปจจุบันทางไปบานนาปุง และแถวๆ ปาชาดานตึง
่ 
(ปจจุบันไมมีแลว : ณรงค)
(ปริญญานิพนธ บทบาทของพอลามชาวผูไทยตําบลคําชะอี อําเภอคําชะอี จังหวัด
มุกดาหาร : นําชัย อุปญญ 2538 หนา 60 - 61)

พ.ศ. 2551 ทาง อบ.ต. คําชะอี มีความประสงคอยากจะติดปายชื่อถนน-ซอย ตางๆ เพื่อให
เปนสัดสวนที่ชดเจน โดยกําหนดใหถนนชลประทาน (ทางลาดยาง) เปนเสนแบงเขต ฟากถนนทาง
ั
ทิศตะวันออกใหเปนซอยจากหมายเลข 4 ถึง 11 (ยกเวนหมายเลข 2) สวนฟากถนนทางทิศ
ตะวันตกใหเปนซอยหมายเลขตั้งแต 12 – 18 โดยใหนายณรงค อุปญญ (ผูเ ขียน) คิดตั้งชือซอยให
 ่
โดยใหมีชอคลองจองกัน ดังนี้ :-
ื่
12. ซอยวังนองพิมาน เพราะเปนซอยเขาสํานักสงฆแกงวังนอง วัดหรือสํานักสงฆถอเปน ื
หนทางสูความสงบ สูทางสวรรควิมาน จึงเอาคําวา "วิมาน" มาตอทายคําวา "วังนอง" โดยแผลง

"วิ" ใหเปน "พิ" ตามหลักภาษาไทย จึงใหชื่อเปนซอย "วังนองพิมาน"
13. ซอยประสานนฤมิต เมื่อ พ.ศ. 2533 ชาวนาหนองแจงและผูที่เห็นประโยชนไดรวมกัน
ประสานดําเนินการสรางซอยนีขึ้น โดยมี กํานันแถม แสนโสม นายลําทอง วังคะฮาต และอีกหลาย
้
คนเปนผูนํา แลวพากันประสานขอบริจาคที่ดินจากชาวนาและขอบริจาคเงินเปนคาเครื่องจักรใน
การกอสราง (รถไถ รถขนดิน ฯลฯ ) นายณรงค อุปญญ เปนผูดําเนินการดานเอกสารหนังสือ

ยินยอมบริจาคที่ดน และอีกหลายคนรวมกันประสานงานจนแทบจะกลาวไดวาทั้งหมูบานเลย
ิ 
ซอยนี้จึงไดมีขนมา ึ้
14. ซอยกิจจําเริญ ตังใหเปนเกียรติ์แกนายลําทอง วังคะฮาต (หรือ "ลุงจําเริญ" เพราะ
้
ทานมีลกคนแรกชื่อ นายจําเริญ เจาของโรงสี "เจริญทรัพย" ในปจจุบัน ) ทานเปนนักธุรกิจมีหนา
ู
มีตา เปนที่เคารพนับถือแกบุคคลในซอยและบุคลทั่วไป
15. ซอยวังเพลินไพเราะ ตั้งใหเปนเกียรติ์แก นายโจม วัคะฮาต (หรือ "ตาเจียง" เพราะ
ทานมีลกคนแรกชื่อ นางเจียง) ทานเปนผูมีความรูความสามารถในหลายดาน เปนชางตีเหล็ก ชาง
ู
ทําหลาปนฝาย ชางไม พูดงายๆ คือสารพัดชาง เปนหมอน้ามันงาจอดกระดูก หรือฟกช้ําดําเขียว
 ํ
ลูกหลานชาวบานตกตนไมควายชน หรืออุบัตใดๆ ไดรับบาดเจ็บ ก็มาหาทานชวยเยียวยา คารักษา
ิ
แลวแตจะให ไมเคยเรียกรอง นอกจากนี้ทานยังเปนผูมีพรสวรรคในดานศิลปะการบันเทิง ทาน
เปนผูนําในการฟอน "ละครกลองตุม" และมีฝมือในการดีด สี ตี เปา ไดไพเราะมาก
16. ซอยเกาะสวรรค เปนซอยทีไปสุดที่หวยนอย ที่หวยนอยมีเกาะอยูกลางหวย ชาวบาน
่ 
ใหชื่อวา "เกาะสวรรค" (ในปจจุบน คือ พ.ศ. 2552 ไดสรางสะพานขามหวยนอยและขามไปยังเกาะ
ั

11. 11
สวรรคแลว มีลักษณะเปนสะพานสามแยก โดย ทาน ส.ส.วิทยา บุตรดีวงค เปนผูดงงบประมาณ
ึ
แผนดินมาให)
17. ซอยพันดอกบัวหลวง เรียกสั้นๆ วา "ซอยดอกบัว" เพราะซอยนี้ไปสินสุดที่หวยนอย
้
ในหวยนอยมีดอกบัวขึ้นอยูมากมาย ชาวบานในซอยนี้จึงเอาดอกบัวมาตั้งเปนนามซอย
18. ซอยดวงฤดี ตังขึนมาเพียงเพือใหคําแรกคือ "ดวง" ไปสัมผัสกับคําวา "หลวง" ใน
้ ้ ่
ซอยพันดอกบัวหลวง และคําทายคือ "ดี" ใหไปสัมผัสกับคําวา "ศรี" ในถนนศรีมงคล
การแยกหมูบาน

บานคําชะอีไดขยายตัวเปนชุมชนใหญขนมาเปนลําดับ เมื่อ พ.ศ. 2450 ไดรบการยกฐานะ
ึ้ ั
เปนตําบลดังไดกลาวแลว เพื่อใหมีความคลองตัวในการปกครองและการพัฒนา จึงไดมีการแยก
หมูบานขึ้น การแยกหมูบานนี้แยกเมือปใดไมปรากฏแนชด แตเชื่อวาแยกเมื่อสมัยขุนนิคมคําชะอี
 ่ ั
เปนกํานัน (นายอินทา วังคะฮาต หรือลงุก่ํา. 28 ก.ย.2552 : สัมภาษณ) โดยใหคุมบานดอน (คุม
เจาชัยอภิเดช) เปนหมูที่ 2 มีนายนัน สุวรรณไตรย (คุณปูของอาจารยถาวร สุวรรณไตรย) เปน

ผูใหญบานคนแรก เมือสิ้นวาระแลว นายกิ เสียงล้ํา ก็ไดเปนผูใหญบานคนที่ 2 ยังไมครบวาระ
่
ทางขุนนิคมฯ ก็จะแยกหมูบานอีกใหเปนหมูที่ 4 (หมูที่ 3 บานหวยทรายเอาไป ) โดยใหยบหมูที่ 2
ุ
เพราะจํานวนคนนอยประกอบกับตอนนันบานกกไฮก็ขอตังหมูบานจึงไดยกหมู 2 ไปใหบานกกไฮ
้ ้
หมูที่ 2 เดิมก็มารวมกับหมูที่ 4 โดยใชซอยหนาวัดโพธิ์ศรีแกวไปยังหวยนอยเปนเสนแบงหมูบาน

ฟากซอยดานทิศใตลงมาเปนหมูที่ 4 ฟากซอยดานทิศเหนือขึ้นไปเปนหมูที่ 1 (นายเหมย สุวรรณ
 
ไตรย นายสกล คนซื่อ. 28 ก.ย. 2552 : สัมภาษณ)
เมื่อแยกหมูบานเปนหมู 1 และหมู 4 แลว หมู 1 ก็ไดเลือก นายฟอง อุปญญ เปนผูใหญบาน
 
สวนหมูที่ 4 มีกํานันขุนนิคมฯ เปนผูปกครอง

เมื่อกํานันขุนนิคมออกตามวาระ (พ.ศ. 2482) นายฟอง อุปญญ ก็ไดเปนกํานัน สวนหมูที่ 
4 ไดเลือก นายคลอย วังคะฮาต (ลูกของขุนนิคมฯ) เปนผูใหญบาน 
กํานันฟอง อุปญญ ไดลาออกเมื่อ พ.ศ. 2487 นายคลอย วังคะฮาต ก็ไดรับเลือกเปน

กํานัน สวนหมูที่ 1 ไดเลือกนายไหล สุวรรณไตรย (คุณพอของอาจารยเข็มทอง สุวรรณไตรย)
เปนผูใหญบาน เปนไดไมถงปก็ก็หมดวาระ ชาวบานจึงยายใส (ไมมีการเลือก)นายเครือ สุวรรณ
ึ
ไตรย (คุณตาของอาจารยบรรเลง อุปญญ ) เปนผูใหญบาน (เฉลย สุวรรณไตรย นายอินทา วัง
 
คะฮาต. 28 ก.ย. 2552 : สัมภาษณ) เมือนายเครือ สุวรรณไตรย ออกตามวาระ นายตรอง อุปญญ
่ 
ก็ไดเปนผูใหญบานหมูที่ 1

เมื่อกํานันคลอย วังคะฮาต ออกตามวาระ (พ.ศ. 2503) นายตรอง อุปญญ ก็ไดเปนกํานัน

สวนหมูที่ 4 ก็ไดเลือกนายเครือ วังคะฮาต (ลูกคนสุดทองของกํานันขุนนิคมฯ ) เปนผูใหญบาน

12. 12
กํานันตรอง อุปญญ ออกตามวาระ (พ.ศ. 2514) นายจําลอง (เหลิน) อุปญญ (นองชายของ
 
กํานันตรอง) ก็ไดเปนผูใหญบานหมูที่ 1 เปนผูใหญบานไดไมนานก็สมัครกํานันและไดรบเลือกเปน
ั
กํานันแทนนายตรอง อุปญญ สวนหมูที่ 4 เมื่อนายเครือ วังคะฮาต ออกตามวาระ นายแถม แสน
 
โสม ก็ไดเปนผูใหญบานแทน
 
เมื่อกํานันจําลอง อุปญญ ออกตามวาระ (พ.ศ. 2524) นายแถม แสนโสม ก็ไดรบเลือกเปน
 ั
กํานัน สวนหมูที่ 1 ก็ไดเลือกนายเหมย สุวรรณไตรย เปนผูใหญบาน
ในสมัยทีนายแถม แสนโสม เปนกํานันนี้ไดมีการแยกหมูบานอีกไดเปนหมูที่ 11 เมือ พ.ศ.
่  ่
2527 มีนายเปอะ วังคะฮาต เปนผูใหญบานคนแรก
เมื่อกํานันแถม แสนโสม ออกตามวาระ (พ.ศ. 2540) นายเหมย สุวรรณไตรย ก็ไดรบ ั
เลือกเปนกํานัน สวนหมู 4 ไดเลือก นายสกล คนซื่อ เปนผูใหญบาน ทางหมู 11 ผูใหญเปอะ วังคะ

ฮาต ออกตามวาระ (พ.ศ. 2533) นายวันเทศ กุลวงค ก็ไดรับเลือกเปนผูใหญบานแทน
เมื่อกํานันเหมย สุวรรณไตรย ออกตามวาระ (พ.ศ. 2543) นายสกล คนซื่อ ก็ไดรับเลือก
เปนกํานัน สวนหมูที่ 1 ไดเลือก นายจันทา สุวรรณไตรย เปนผูใหญบาน และในสมัยนีไดมีการ
 ้
แยกหมูบานอีกไดเปนหมูที่ 14 เมือ 30 กรกฎาคม 2545 นายสุรพล วังคะฮาต ไดรบเลือกเปน
 ่ ั
ผูใหญบานคนแรก
เมื่อกํานันสกล คนซือ ออกตามวาระ (พ.ศ. 2546) นายทองปาน หาญจริง บานหนองกะ
่
ปาด ไดรบเลือกเปนกํานัน สวนหมูที่ 1 นายจันทา สุวรรณไตรยฺ ออกตามวาระ นายบุญทวี
ั
สุวรรณไตรย ไดรบเลือกเปนผูใหญบานแทน หมูที่ 4 ไดเลือกนายวิมล สุวรรณไตรย เปน
ั 
ผูใหญบาน
เมื่อกํานันทองปาน หาญจริง ออกตามวาระ (พ.ศ. 2549) นายบุญทวี สุวรรณไตรย ไดรบ ั
เลือกเปนกํานัน สวนหมูที่ 4 ผูใหญบานยังเปนคนเดิมคือนายวิมล สุวรรณไตรย สวนหมูที่ 11

นายวันเทศ กลุวงค ออกตามวาระ (พ.ศ. 2550) นายสารีบุตร สุวรรณไตรย ไดรับเลือกเปน
ผูใหญบาน ทางหมู 14 นายสุรพล วังคะฮาต ออกตามวาระ (พ.ศ. 2550) นายถาวร วังคะ
ฮาต ไดรบเลือกเปนผูใหญบาน.
ั 
ตอไปนี้จะเลาถึงเหตุการณ สถานที่ หรือสิ่งตางๆ ที่เกิดที่มีขนในบานคําชะอี
ึ้
การปานหวยนอย
หวยนอย เปนสายหวยเล็กๆ จึงเรียกวา "หวยนอย" บางตอนกวางแควาเดียว แตลกมาก
ึ
เปนสายหวยทีไมยาวนัก อยูตดกับหมูบานทางทิศตะวันตก ไหลตกหวยคันแทใหญ
่ ิ

13. 13
ผูที่ริเริ่มทําฝายกั้นคือ นายบัง สุวรรณไตรย (นองของพอตาของคุณสันดร คนศื่อ
เดี๋ยวนี้ยังมีชีวิตอยูที่บานหวยลึก) นายบังนี้ คนทั่วไปมักเรียกวา “ลุงสงคราม” เพราะแกมีลกคนโต
 ู
ชื่อสงคราม นายสงครามนีเ้ กิดปสงคราม คือ พ.ศ.2484 นายบังจึงใหชอวา "สงคราม" นายบัง
ื่
ไดมาตังศาลาที่ริมหวยนอยนี้ทําเปนโรงฆาสัตว ก็เลยวานพี่นองขนดินมาถมยกคันฝายนี้ขึ้น (การ
้
ถมดินใหเปนคันกันน้ํานี้ทองถิ่นอีสานเรียกวา "ปาน" ตอไปจะใชคํานี้) เพื่อจะกั้นเอาน้ําไวสําหรับ
้ 
ลางเนื้อ และเครื่องใน ตับ ไต ไส พุง ของสัตวที่ชําแหละ พอหนาน้าหลากก็พง พังแลวก็ปานอีก
ํ ั
หลายครั้งหลายครา เมื่อนายไหล สุวรรณไตรย เปนผูใหญบาน (หมูที่ 1) นายไหลมีที่นาอยูทนาขี้ ี่
หมู เห็นประโยชนจากน้ําหวยนอย จึงชวนนายแสง แสนโสม (หรือลุงนาง คุณพอของกํานันแถม
แสนโสม) เจรจากับนายบัง ขอขุดเหมือง (คลอง) เขาสูนาขี้หมูโดยจะชวยปานหวยนอยใหเปนคัน
ปานที่แนนหนา นายบังเปนคนใจกวางมองการณไกลและเห็นประโยชนรวมกัน จึงตกลง นายไหล
จึงชวนพี่นองชาวนาขี้หมู (ซึ่งตอนนั้นมีแค 7 - 8 คน) มาขุดเหมืองใหน้ําเขานา พรอมกับไหววานพี่
นองระดมกําลังมาปานหวยนอยจนเปนคันปานที่ใหญและแนนหนา ประกอบกับชวงนั้น กิ่งอําเภอ
คําชะอียังอยูทบานคําชะอี มีนายเจริญ วดิศักดิ์ เปนหัวหนากิ่ง ไดลงมาควบคุมดูแลการปานดวย
ี่
ทําใหการดําเนินการเปนอยางดี (สิน สุวรรณไตรย. 5 ต.ค. 2552 : สัมภาษณ ) ปานหวยนอย
ตรงนี้ตอมาเรียกวา "ปานหลวง" ก็เลยมีฝายหวยนอยและคลองมาจนทุกวันนี้ ตอนแรกก็มี
ปญหา เพราะทําดวยแรงงานคนและขาดหลักวิชาการทําใหคลองพังอยูบอยๆ จะเขาหนานาแตละป

ตองซอมคันคลองเสียกอน มีเรืองเลาขานวา ปหนึ่งฝนตกหนักน้ําหลากมามากจนเหมืองหวยนอย
่
พัง ลุงเจียง วังคะฮาต ไดไปยืนดูตรงใกลที่มันพัง ขณะทีดูเพลินอยูนั้นดินที่ตรงที่ลงเจียงยืนอยู
่ ุ
เกิดพังลงทันทีทันใด ลุงเจียงไมทันระวังตกก็ตกลงไปน้ําทวมหัวลิบ และถูกน้ําพัดไปไกล โผล
ขึ้นมาก็วายเขาฝงเพราะเปนคนแข็งแรงและวายน้ําเกง คนจึงลือเลาขานวา “ลุงเจียงตกหวยนอย”
(ตองขอโทษลูกหลานของทานดวยทีเ่ ก็บเรื่องนี้มาเลา มิไดมีเจตนาจะลบหลูแตประการใด แตเปน
เรื่องที่ระทึกขวัญทีเ่ กิดขึนในบานเรา )
้
อยูมาเมือประมาณ 20 กวาปมานี้ ทางกรมชลประทานไดมาปรับคันฝาย คันคลอง และที่
่
ระบายน้ําตามหลักวิชาการ จึงไดฝายอยางถาวรมาจนทุกวันนี้ ก็นบวานายบัง สุวรรณไตรย นาย
ั
ไหล สุวรรณไตรย ตลอดทังญาติพี่นองรุนนัน ไดเอื้อประโยชนตอทองถิ่นบานคําชะอีอยางมากมาย
้ ้
ทั้งไดน้ําเขานา เปนแหลงเพาะพันธุปลา ตาน้ําใตดินก็ตื้นสะดวกแกการขุดบอน้ํา (น้ําสราง) ไดน้ํา
รดพืชผักสวนครัว และเปนที่จดงานประเพณีคืองานลอยกระทง ฯลฯ (นายอินทา (ลุงก่ํา) วังคะ
ั
ฮาต นายสาคร สุวรรณไตรย นายประเนิม คนซื่อ นายเกียรติศักดิ์ (จอ) สุวรรณไตรย. 2 ต.ค.
2552 : สัมภาษณ)