1. 1
UNIVERSITETI I TIRANES
FAKULTETI EKONOMIK
SMEE9
Lënda: Ligjet e BE
Viti akademik 2013/2014
Politika Bujqësore në BE
(PUNIM ESE)
Pranoi: Prof. Fjoralba Caka Punoi: Anita Dogani
Tirane, Shkurt, 2014

2. 2
Permbajtja…
Shkurtime…
Hyrje …………………………………………………………………………………..fq.4
Historiku I CAP ……………………………………………………………………...fq.4
o Traktati i Romës
o Konferenca ne Stresa
Evolucioni dhe reforma ………………………………………………………….....fq.7
Plani MANSHOLT
I. The MacSharry Reforms (1992)
II. Agenda 2000 Reforms
III. Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
Ndikimi i CAP ne intergrimin e tregut bujqesor……………………………………….fq.10
Sektoret e mbuluar nga CAP …………………………………………………………….fq.12
CAP dhe pese objektivat e traktatit………………………………………………………fq.12
CAP duke kërkuar për të ardhmen…………………………………………………….fq.14
Konkluzione ……………………………………………………………………………fq15

3. 3
Shkurtime…
CAP Politika e Përbashkët Bujqësore
KE Komisioni Europian
BE Bashkimi Europian
KEE Komunitetin Ekonomik Evropian
EU Unioni Europian
GATT Marrëveshjes së Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë
WTO Organizata Boterore e Tregetise

4. 4
 Hyrje
Politika e Përbashkët Bujqësore (CAP), duke qenë një nga politikat më të vjetra të Bashkimit
Evropian, është e rrënjosur fort në projektin e integrimit evropian. Për shkak të historisë së gjatë
të CAP, ajo është gjithashtu një politikë që është reformuar në shumë raste.
Ky material e paraqet CAP nga një perspektivë historike, duke prezantuar reformat të ndryshme
dhe prespektivat per te ardhmen.
Tregu i perbashket per produkte bujqesore duhet te jete i shoqeruar me krijimin e nje politike te
perbashket bujqesore midis “Shteteve Anetare” -neni 32 i EC. Eleminimi i tarifave doganore
dhe detyrimeve me natyre fiskale me efekt te njejte me detyrimet doganore. Neni 25 i Traktatit te
Komunitetit Europian, ndalon rifutjen e tarifave doganore dhe detyrimeve me natyre fiskale me
efekt te njejte me detyrimet doganore mbi importet apo eksportet e mallrave ne tregetimin e tyre
brenda komunitetit.Eleminimi i kufizimeve sasiore dhe masave me efekt te njejte. Nje kufizim
sasior eshte nje mase nacionale e cila percakton volumin dhe/ose sasine e import eksporteve te
produkteve jo duke ngritur detyrimet doganore te cdo natyre por duke vendosur limite per import
eksportet e tyre. Eleminimi i masave diskriminuese nga sistemi nacional i tatimeve .E drejta qe
mallrat me origjine jokomunitare te levizin lirshem ne komunitet mbas plotesimit te detyrimeve
mbi importin e tyre ne nje nga shtet anetare.
 Historiku.
Politika e përbashkët bujqësore ka lindur në fund të viteve 1950 dhe fillim të viteve 1960, kur
anëtarët themelues të KE-së kishin dalë nga më shumë se një dekadë me mungesa te mëdha
ushqimore gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Si pjesë e ndërtimit të një tregu të përbashkët,
tarifat për produktet bujqësore do të duhet të hiqeshin. Megjithatë, për shkak të pushtetit politik
të fermerëve, dhe të ndjeshmërisë së çështjes, ajo do të marrë shumë vite para se CAP te
zbatohet plotësisht.
Traktati i Romës, i nënshkruar në vitin 1957, themeloi tregun e përbashkët. Ai gjithashtu
përcaktoi objektivat e përgjithshme të CAP. Parimet e CAP u paraqitur në Konferencën Stresa
në korrik të vitit 1958. Krijimi i një politike të përbashkët bujqësore u propozua në vitin 1960
nga Komisioni Evropian. Në vitin 1962, CAP hyri në fuqi.
Viti 1957-Traktati i Romës krijon Komunitetin Ekonomik Evropian (një shenjë
paralajmëruese e BE-së së sotme), në mes të gjashtë vendeve të Evropës perëndimore. Belgjika,

5. 5
Franca, Gjermania, Hollanda, Italia dhe Luksemburgu. Pika më e rëndësishme e Traktatit KEE
ishte krijimi gradual i Tregut të Përbashkët Europian si dhe krijimi i një Politike Agrare të
Përbashkët.
Objektivat e bujqesise sipas Traktatit te Romes!
1.Te rrise produktivitetin bujqesor;
2.Te siguroje nje standart jetese te pranueshem per popullsine fshatare.
3.Te stabilizoje tregjet;
4.Te siguroje prodhim te rregullt te produkteve bujqesore;
5.Te siguroje cmime „te aresyeshme per konsumatoret;
6.Ne 1958 Komisioni shtoi: “te mbroje strukturen e familjes se fshatit”
Konferenca ne Stresa, korrik 1958 Vendosi per nje sistem te vetem per te operuar ne tere
Komunitetin, me financimin e saj si pergjegjesi te perbashket, jo te cdo shteti.
Tre parime qe u percaktuan:
1.Te jete nje treg i vetem ne prodhimet bujqesore ne gjithe Komunitetin, me levizje te lire dhe
cmim te perbashket ne Komunitet;
2.Te kete preference per keto produkte, me nje barrier te perbashket ndaj importeve;
3.Pergjegjesi e perbashket financiare per kostot e politikes (fond I perbashket).
Deri ne vitin 1995 niveli i taksave tregtare ndaj vendeve te treta ka qene variabel (takse qe mund
te ndryshoje gjate kohes), tani eshte tarife fikse
Kater menyra nderhyrje ne tregje u percaktuan ne Stresa per qellime mbrojtese te te ardhurave
dhe subvencionin:
(i) sisteme me taksa variable dhe mbeshteje cmimesh per tregjet e produkteve kryesore bujqesore
me elasticitet te ulet oferte;
(ii) vetem taksa variabel;
(iii) pagesa plotesuese;
(iv) pagesa direkte per kushte specifike.
Viti 1962 Lindi Politika e përbashkët bujqësore (CAP) .Thelbi i politikës është çmime të mira
për fermerët. Me kalimin e çdo viti, fermerët prodhojnë më shumë ushqim. Dyqanet janë plot me
ushqim me çmime të përballueshme. Objektivi i parë - siguria e ushqimit - është përmbushur.
1970-1980 Menaxhim të Furnizimit. Fermat janë aq produktive sa ata janëduke prodhuar më
shumë ushqim se sa është e nevojshme. Të tepricat janë të ruajtura dhe të çojë në malet e
ushqimit. Masat e veçanta janë vënë në vend për të lidhur të prodhimit me nevojat e tregut.

6. 6
1992 CAP zhvendoset nga mbështetja e tregut për të mbështetur prodhuesit. Mbështetja
ndaj Çmimit është i zvogëluar, dhe zëvendësohet me pagesat direkte të ndihmës për fermerët.
Ata inkurajohen të jenë më miqësore për mjedisin. Reforma përkon me Rio Samitit të Tokës
1992 ku u nis parimin e zhvillimit të qëndrueshëm.
Mesi 1990 CAP fokusohet më shumë në cilësinë e ushqimit.Politika prezanton masa të reja
për mbështetjen e investimeve ne ferma, trajnim,per te përmirësuar përpunimit dhe marketingut.
Hapat janë marrë për të mbrojtur ushqime tradicionale dhe rajonale. Legjislacioni i parë evropian
për bujqësinë organike është zbatuar.
2000 CAP qendra për zhvillim rural.CAP përqëndrohet më shumë në zhvillimin ekonomik,
social dhe kulturor të Evropës rurale. Në të njëjtën kohë, reformat filluan në vitet 1990 janë të
vazhdueshme në mënyrë që fermerët më të orientuar drejt tregut.
2003 Reforma CAP shkurton lidhjen në mes të subvencioneve dhe prodhimit. Fermerët janë
më të orientuar drejt tregut duke pasur parasysh kufizimet specifike për bujqësinë evropiane, ata
marrin një ndihmë të ardhura. Në këmbim, ata duhet të respektojnë sigurinë e rreptë të ushqimit,
mjedisit dhe standardeve të mirëqenies së kafshëve.
Mesi viteve 2000 CAP hapet me botën. BE-ja bëhet importuesi më i madh në botë i produkteve
bujqësore nga vendet në zhvillim, importimin e më shumë se SHBA, Japonia, Australia dhe
Kanada kombinuar. Sipas marrëveshjes 'gjithcka Përveç armëve , BE-ja i ka dhënë qasje të lirë
në të gjitha vendet më pak të zhvilluara. Asnjë vend tjetër i zhvilluar jep çiltërsi të tillë,
përkushtimin, dhe qasje reale të tregut për zhvillimin e fermerëve të vendit.
2007 Popullsia bujqësore e BE dyfishohet, pas vitit 2004 dhe 2007 zgjerimeve me 12 vendet
e reja. Tetëmbëdhjetë vjet pas rënies së murit të Berlinit, numrat e Bashkimit Evropian 27 vende
anëtare dhe mbi 500 milionë qytetarëve.
2011 Një reformë e re CAP kërkon të forcojë konkurrencën ekonomike dhe ekologjike në
sektorin e bujqësisë, për të nxitur risi, për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të mbështetur
punësimin dhe rritjen ekonomike në zonat rurale.
Nga 1962, tri parime kryesore u themeluan për të udhëhequr CAP: uniteti tregut, preferenca e
komunitetit dhe solidaritetit financiar. Që atëherë, CAP ka qenë një element qendror në sistemin
institucional evropian. CAP është parashikuar si një politikë e përbashkët, me objektivat për të
siguruar ushqim të përballueshem për qytetarët e BE-së dhe një standard të drejtë të jetesës për
fermerët.
CAP shpesh shpjegohet si rezultat i një kompromisi politik mes Francës dhe Gjermanisë:
Industria gjermane do të kenë qasje në tregun e frëngjisht, në këmbim, Gjermania do të ndihmojë
të paguajnë për fermerët të Francës .Gjermania është ende kontribuesi më i madh neto në.

7. 7
buxhetin e BE-së. Sidoqoftë, deri në vitin 2005, Franca është gjithashtu një kontribues neto,
ndërsa më i bujqësisë-fokusuar Spanja, Greqia, Portugalia dhe janë përfituesit më të mëdhenj.
Ndërkohë, disa anëtare ku bujqësia përbëhet vetëm një pjesë të vogël të ekonomisë (të tilla si
Holanda dhe Britania e Madhe) janë përfitues shumë më të vogla dhe CAP është shpesh e
papëlqyeshme me qeveritë e tyre kombëtare. Rregullat kalimtare zbatohen për shtetet e sapo
pranuar anëtare të cilat i kufizojnë të subvencioneve të cilat ata aktualisht marrin.
 Evolucioni dhe reforma
CAP ka qenë gjithmonë një fushë e vështirë e politikës së BE-së për reformën, ky është një
problem që filloi në vitet 1960 dhe që vazhdon në ditët e sotme, edhe pse më pak të rëndë.
Ndryshimet në CAP propozohen nga Komisioni Evropian, pas një konsultimi publik, e cila më
pas dërgon propozimet e saj për Këshillin dhe për Parlamentin Evropian. Se bashku, Këshilli dhe
Parlamenti Evropian duhet të bien dakord për çdo ndryshim.Parlamenti u përfshi në procesin e
ndryshimit për herë të parë në vitin 2013. Përfshirja e Parlamentit e cila përfaqëson qytetarët rrit
legjitimitetin demokratik të CAP. Jashtë Brukselit, fuqia lobuese e fermerëve ka qenë një faktor
përcaktues të politikës bujqësore të BE-së që nga ditët e hershme të integrimit
Në kohët e fundit ka qenë ndryshimi më të ardhshme, për shkak të kërkesave të tregtisë së
jashtme dhe ndërhyrje në punët e përbashkëta të politikës bujqësore nga pjesë të tjera të kuadrit
të politikave të BE-së, të tilla si grupe të avokatëve të konsumit të punës dhe njësitë e mjedisore
të Bashkimit. Gjithashtu euroskepticizmit në shtete të tilla si Britania e Madhe dhe Danimarka
është ushqyer pjesërisht nga CAP, e cila euroskeptikët e konsiderojnë të dëmshme për ekonomitë
e tyre.
 Plani MANSHOLT
Më 21 dhjetor 1968, Sicco MANSHOLT, Komisioneri Evropian për Bujqësine, i dërgoi një
memorandum në Këshillin e Ministrave në lidhje me reformën bujqësore Ky moment, i njohur
gjithashtu si “Programi Bujqësor 1980” ose “Raportin Gaichel e Grupit|”, hodhi themelet për një
politikë të re sociale dhe strukturore për bujqësinë evropiane.
Plani Mansholt permendi limitet per nje politike cmimi dhe mbeshtetje tregu. Ai parashikoi
disbalancimin qe mund te ndodhte ne tregje te caktuara nese Komuniteti nuk do te ndermerrte
uljen e numrit te hektareve qe perdoren per kultivim ne 5 milion. Ish ministri I bujqesise I
Hollandes gjithashtu shtoi se standartet e jeteses se fermereve nuk ishin permiresuar qe nga
implementimi I CAP, pervec nje rritje te prodhimit. Ai gjithashtu sygjeroi se menyrat e
prodhimit duhet te reformohen dhe te modernizohen ne menyre qe fermat e vogla, sipas
eksperteve te Komunitetit, te kishin mundesine e zgjerimit ne te ardhmen. Qellimi I Planit ishte
te inkurajonte rreth 5 milion fermere te hiqnin dore. Kjo do te bente te mundur te rishperndahej
toka dhe the rritej madhesia e fermave te mbetura. Fermeret po e konsideronin te sukseshme nese
ata mund te garantonin per pronaret e tyre nje te ardhur mesatare vjetore te krahasueshme me ate
te punetoreve te tjere te rajonit. Mansholt solli per programet e pasurimit, mbulim te trajnimeve

8. 8
dhe te pensioneve te parakohshme. Se fundmi ai I kerkoi Shteteve Antare te limitonin ndihmat
direkte per fermat jofitimprurese. Plani Mansholt u reduktua ne 3 direktiva europiane, te 12
cilat ne 1972 u perqendruan ne modernizimin e shoqerive agrare, abandonimin e fermave dhe
trajnimi I fermereve.
Reformat moderne
Reformat kryesore jane: ulja e cmimeve, sigurimi i ushqimit dhe cilesise se tij dhe garantimi I te
ardhurave te qendrueshme te fermereve. Te tjera ceshtje jane ndotja e ambjentit, mbrojtja e
kafsheve si dhe gjetja e alternativave per te shtuar te ardhurat e fermereve. Disa nga keto ceshtje
jane pergjegjesi e shteteve antare.
Tre reformat kryesore te CAP:
The MacSharry Reforms (1992)
Agenda 2000 Reforms
Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
 The MacSharry Reforms (1992)
Thelbi i MacSharry Reforms ishte zhvendosja e politikes nga „mbeshtetja e cmimit drejt
„pageses direkte.
Reduktimi i cmimit te garantuar gjate nje periudhe tre vjecare.
• (grur, miser etj: -35% ; Mishi I lopes: -15% )
Pagesa direkte kompensuese per fermeret.
Pagesa per skemen e mosperdorimit te tokes.
Masa te tjera mbeshtetese
programe mbeshtese agro-mjedisore
Subvecionim per programet e pyllezimit
Pension i hershem per fermeret
 Nje vleresim per “The MacSharry Reforms (1992)”
- Zhvendosje e rendesishme e politikes se CAP nga „mbeshtetje e cmimit ne „pagesat direkte
- Ndikoi ne uljen e cmimeve te EU drejt cmimeve te tregut boteror
- Reduktoje konfliktet tregtare me partneret nderkombetar por:

9. 9
- Jo reforma ne sektoret e rendesishem si SHEQERI; VERA; VAJ ULLIRI dhe DISA FRUTA
- Rriti barren administrative
Vlen të përmendet se një nga faktorët prapa reformave 1992 ishte nevoja për të arritur
marrëveshje me partnerët e tregtisë së jashtme të BE-së në raundin e Uruguait të Marrëveshjes së
Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë (GATT), flet në lidhje me subvencionet bujqësore
 Arsyet per “Agenda 2000 Reforms”
- Niveli i cmimeve te CAP shume te larta per te qene konkurrues ne tregun boteror
- Zgjerimi i EU e bente thjeshtezimin e CAP edhe me te nevojshem
- Reforma te nevojshme per te plotesuar angazhimet e GATT/WTO
- EU duhet te pergatiste sektorin e saj bujqesor per negociatat e ardhshme te WTO
- Berjen e CAP me te pranueshme per takspaguesit dhe konsumatoret
 Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
- Elementet e “Mid-term Review 2003 te shpallur ne Janar 2003 jane:
- Nje pagese e vetme e pavarur nga prodhimi (e cila njihet si metoda “decoupling”)
- Transferta te ardhurash nqs fermeret plotesojn standartet e vendosura per mjedisin, ushqimin
dhe mireqenien e kafsheve.
- Nje reduktim i transfertave per fermeret e medhenj prej vitit 2007 me qellim per te ndihmuar
fondin e EU per programet e zhvillimit rural.
- Stimuj per te ndihmuar fermeret te permiresojn cilesine e produkteve bujqesore.
- Thelbi i sistemit te ri eshte te ndryshoje fokusin nga prodhimi drejt manaxhimit fermer per
shkaqe sociale mjedisore
 Decoupling (2003)
Më 26 qershor 2003, ministrat e fermave të BE miratoi një reformë themelore të CAP, në bazë të
decoupling subvencione nga kulturat e veçanta. (Shtetet Anëtare Edhe pse mund të zgjedhë për
të mbajtur një sasi të kufizuar të subvencionit specifik.) E reja pagesat e vetme të fermës janë
subjekt i ndër-pajtueshmërisë kushtet në lidhje me standardet e mjedisit, sigurisë ushqimore
dhe mirëqenien e kafshëve. Shumë nga këto ishin tashmë ose rekomandime të mirë praktikë ose
kërkesa të veçanta ligjore që rregullojnë aktivitetet e fermës. Qëllimi është për të bërë më shumë
para në dispozicion për të cilësisë së mjedisit ose të kafshëve programet e mirëqenies.

10. 10
Detajet e skemës në Mbretërinë e Bashkuar janë ende duke u vendosur në datën e saj hyrëse maj
2005. Detajet e skemës në çdo vend anëtar mund të jenë të ndryshme subjekt i përshkruan të
lëshuara nga BE-ja. Në Angli Skema Vetëm Pagesa siguron një pagesë të vetme të normës së
sheshtë prej rreth 230 £ për hektar për ruajtjen e tokës në gjendje të cultivatable. Në pagesat
Skoci janë të bazuara në një bazë historike dhe mund të ndryshojnë shumë. Skema e re lejon për
shumë më të gjerë përdorim jo-të prodhimit të vendit që ende mund të marrë elementin mjedisor
të mbështetjes. Pagesat shtesë janë në dispozicion në qoftë se toka është menaxhuar në një
mënyrë të caktuar mjedisor.
Përgjithshëm të BE-së dhe buxhetet kombëtare për subvencion janë mbuluar. Kjo do të
parandalojë një situatë ku BE-ja kërkohet që të shpenzojnë më shumë në PPB se buxheti i tij i
kufizuar ka. Reformat të hyjë në fuqi në vitet 2004-2005. (Shtetet Anëtare mund të aplikojnë për
një periudhë kalimtare vonuar reformën në vendin e tyre për vitin 2007 dhe shkrirjen në reformat
deri në 2012).
 Ndikimi i CAP ne intergrimin e tregut bujqesor.
Ne vitet 50-nivel i ulet tregtie
1970 -1980 dy barriera mbeten pengese e integrimit:
(i) kontrolli veterinar dhe sanitar ne nivel nacional -barriere qe mbeti per nje kohe te gjate. U hoq
nga programi EC-1992 -harmonizimi kontrolleve te brendshme dhe njohja reciproke e
inspektim-certifikimit.
(ii) bariera tjeter “sasite e kompesimit monetary”-u be takse/subvecion kufitar i tregtise nder-EU
kur “green exchange rates” ndryshojne nga kursi real i kembimit
Ne disa periudha „sasite e kompesimit monetar kane qene te larta, duke u bere nje pengese
serioze per nje treg te vetem bujqesor. Aplikimi i euros ka eleminuar kete problem, dhe per
vendet e jo-euros perdoren kushte strikte.
“GREEN EXCHANGE RATES”
Sistemi i “green rates”, kursi i kembimit i perdorur per te konvertuar cmimet bujqesore, pagesat,
dhe sasive te tjera te CAP nga ECU ne monedhen nacionale. Keshilli i ministrave te bujqesise
vendos cmimet e perbashketa cdo vit per produktet me kryesore bujqesore. Cmimet e
perbashketa duhet te jene te emertuara ne nje njesi specifike, dhe u percaktuan ne Ecus me futjen
e Sistemit Monetar European. Cmimet e perbashkta e konvertuan ne cmimet nacionale duke
perdorur kursin e kembimit per secili shtet.
Politika e perbashket bujqesore (CAP) eshte nje sistem I ndihmave dhe programeve bujqesore te
Bashkimit Europian.Deri ne vitin 1992 shpenzimet per bujqesine nga Bashkimi Europian

11. 11
perbenin afersisht 61% te buxhetit. Ne 2013 shpenzimet tradicionale te CAP do te pergjysmohen
(32%). Nga ana tjeter ne vitin 1988 shifrat per Politikat Rajonale te BE perbenin 17% te buxhetit
dhe parashikohen te dyfishohen per te arritur 36% e 2013. shpenzimet e CAP perbehen
kryhesisht nga shpenzimet per ti garantuar prodhuesit cmimin minimal dhe me per ti dhene
subvencione per cdo te korrur ne menyre qe fermeret te garantojne nje nivel te ardhurash.
Nder qellimet dhe objektivat kryesore qe synonte te realizonte kjo politike e perbashket mund te
listojme:
- Permirsimin e rendimenteve prodhuese.
- Garantimin e nje standarti jetese per fermeret e KE.
- Stabilizimin e tregjeve bujqesore.
- Garantimin e frunizimit me produkte bujqesore.
- Garantimi I produkteve ushqimore me cmime te arsyeshme per konsumatoret.
Qe nga viti 2005, pagesat jane jo te varura drejtperdrejt nga prodhimi. Ato jane tashme:
- Per cdo hektar te fermerit te cilet jane mbajtur sipas 'Good Agricultural Condition'
- rimbursim per aktivitete specifike te zhvillimit rural ( si diversifikimi apo ngritja e grupeve te
perbashketa te prodhuesve) ose
- menaxhimi i tokave ne favor te ambjentit.
 Sektoret e mbuluar nga CAP
Nderhyrja ne cmime nepermjet politikes se perbashket bujqesore mbulon vetem keto produkte
bujqesore:
- Dritherat, oriz, patate
- Fara luledielli
- Foragjere te thata
- Qumesht dhe nenproduktet e tij, vere, mjalt
- Mish vici/derri/qengji, veze
- Sheqer
- Fruta dhe perime

12. 12
- Pambuk
- Bizele
- Vaj ulliri
- Duhan
- Kerp
- Lule dhe bime te gjalla
- Ushqimet per kafshe
Ne regjimin e tregtise se jashtme mbulohen me shume produkte sesa nga CAP. Kjo per te
limituar konkurrencen midis produkteve qe prodhohen ne BE dhe atyre qe prodhohen jashte BE-
se por qe mund te konsiderohen si alternative apo zevendesuse ndaj produkteve te BE-se. (psh
vaji sojes mund te zevendesoje vajin e ullirit ne perdorimin e perditshem ndaj ne kete rast
kosniderohet si zevendesues apo alternative e vajit te ullirit)
 CAP dhe pese objektivat e traktatit.
o Rritja e eficences ne bujqesi
Produktiviteti i punes ne bujqesi ne EC-6 per periudhen 1963-77 dhe EC-9 per periudhen 1972-
77, ka pesuar nje rritje te ndjeshme si ne nivel nacional ashtu edhe unioni.
Faktet – rritja e inputeve ndermjetes; norme e larte e ivestimeve kapitale; nje renie e
vazhdueshme e punezenies ne bujqesi. Studimet tregojne qe edhe per periudhen 1973-90
treguesit e mesiperm tregojne per nje rritje te eficences ne bujqesi. Produktiviteti ne bujqesi u rrit
me 3.6% /vit.Studimet tregojne se CAP ka nxitur progresin teknik, ndersa ndikimi ne
specializimin rajonal vleresohet i dobet. Integrimi i tregut i bazuar ne oferten aktuale dhe sjellen
e cmimit, nga vendosja e cmimeve te larta. Ne mungesen e cimimit minimum, do te kishte qene
me e dobishme per prodhesit eficent te eksportonin nga rajonet me eficence te ulet te EC, dhe
keshtu do te nxisnin specializimin rajonal dhe te rrisnin produktivitetin.
o Rritja e standarit te fermereve
Treguesi i perdorur nga EC per “te ardhurat reale te fermereve”- „vlera neto e shtuar ne bujqesi
per puntor, ne terma real.Rritja vjetore 1,4% per periudhen 1970-1990 per EC-12, por me nje
paqendrueshmeri te konsiderueshme (Thomson, 194, pp. 51-2). Perderisa GNP (Gross National
Product) per person u rrite me shpejte, ky tregues i te ardhruave te fermerve tregon nje renie
relative karshi pjeses tjeter (jo-bujqesore) te ekonomise se EC, pra nje deshtim i CAP per te
realizuar kete prioritet politik pavarsisht nga politikat e tepruara nderhyrese. Analiza duke

13. 13
perdorur kete tregues eshte jorealiste per shkak te pranise se punetoreve part-time ne sektorin e
bujqesise dhe se nje e treta e te ardhurave te punetorve full-time i perket sekotorit jo-buqesor
(pensionet). Larsen et al. (1994) treguan qe te ardhurat e disponueshme neto (duke zbritur taksat)
te familjeve fermere ne fund te 1980s ishin me te larta se ato te gjithe familjeve EU pervec
Portugalis. Pra, analiza e te ardhurave te fermereve eshte shume e veshtire.
o Stabilizimi i tregjeve bujqesore
Stabilizimi cmimeve ne afatin e shkurter - CAP e ka permbushur kete objektiv, niveli i
inflacionit vjetor ne EU krahasuar me vendet e zhvilluara jo te EU eshte i kenaqshem. Analiza e
ekulibrit afatgjate konkludon me disa deshtime - norma e teprices se prodhimit (e prodhuar ne
EU) per shume prodhime bujqesore u rrite ndjeshme duke tejkaluar normen 100%. Tregues tjeter
i stabilizimit te tregut konsiston ne shpenzimet buxhetore te Komunitetit per blerjen e rezervave
dhe subvecionimin e eksporteve. Shpenzimet per magazinim te rezervave (sipas Thomson, 1994)
kane rritje me nje norme vjetore prej 6.3% gjate periudhes 1973-92. - tregues ky qe nuk flet per
stabilitet.
o Sigurimi i ofertes se nevojshme
Ky objektiv eshte i veshtire te interpretohet analitikisht. Nje norme e ulet me furnizues te
besueshem jo te EU versus nje norme me e larte me furnizues te pabesueshem. Me perfundimin e
luftes se ftohte mbase nuk eshte me aq e nevojshme garantimi i ofertes se nevojshme brenda
kufijve te BE-se me kusht qe pjesa e ofertes qe sigurohet ne tregjet boterore te jete e
diversifikuar pra te mos jete e perqendruar. Kjo per arsye qe BE-ja te mos jete dipendente nga
vende te caktuar por te kete mundesi zgjedhje ne rast krizash.
o Cmime te arsyeshme per konsumatoret
Cmimet e EU me te larta krahasuar me ato boterore (pervec viteve, 1973-4 dhe 1995)- ndryshe
nqs EU nuk do te nderhynte vazhdimisht duke subvencionuar tepricen e prodhimit dhe te behej
nje imprtues neto. Per periudhen 1979-90: cmimet bujqesore ne EU rane me nje norme vjetore
3.7% ndersa ato boterore me 6.7%. Konsumatoret do te kishin perfituar me shume nqs taksat dhe
tariffat do te ishin fikse dhe jo variable. Cmimet ne EU ndryshe nga ato te tregut boteror. EU
nepermjet subvencioneve te eksporteve ka ndikuar ne uljen e cmimit boteror.
 CAP duke kërkuar për të ardhmen
CAP është edhe një herë duke kaluar nëpër reforma të rëndësishme. Qëllimi është për ta bërë atë
të përshtatshme për 2020 dhe më tej. Objektivat kryesore janë që të ketë një politikë që është e
gjelbër, më të drejtë dhe më efikase.Bujqësi Evropian ka nevojë për të rritur aftësinë konkurruese
të saj, të pare nga një këndvështrim ekonomik dhe ekologjik.

14. 14
Komisioni Sygjeron….
 Mbështetja më mirë të ardhurat për të stimuluar rritjen dhe punësimin
Për të zhvilluar më mirë potencialin bujqësore të BE-së, Komisioni propozon për të mbështetur
të ardhurat e fermerëve në një mënyrë më të drejtë, më të mirë në shënjestër dhe të thjeshtë.
 Mjetet për të adresuar menaxhimin e krizave të cilat janë më të përgjegjshme dhe më të
mirë të përshtatshme për të përmbushur sfidat e reja ekonomike.
Luhatshmëria e cmimit është një kërcënim për konkurrencën afatgjatë të sektorit të bujqësisë.
Komisioni propozon rrjetat e sigurisë (e ndërhyrjes dhe magazinimit private) të cilat janë më
efektive dhe më të përgjegjshme për sektorët më të ekspozuar dhe për të nxitur krijimin e
sigurimit dhe fondet e përbashkëta.
 Një pagese e 'gjelbër' për ruajtjen e produktivitetit afatgjatë dhe ekosistemeve.
 Investime plotësuese në hulumtim dhe inovacion
 Një zinxhir ushqimi më konkurrues dhe të balancuar
 Nxitjen e punësimit rural dhe sipërmarrjen
 Një CAP me e thjeshtë dhe më efikase

Konkluzione
CAP eshte nje nga politikat me te kritikuara te Bashkimit Europian. Per kete arsye eshte e
rendesishme te kuptohet ceshtja pse egziston CAP. Argumenti qendror eshte se nje deshtimi I
mundshem per te thithur nje numer te larte papunesh nga bujqesia mund te coje ne renie relative
dhe mbase absolute ne te ardhurat bujqesore per nje pjese te rendesishme te popollsise, e cila do
te destabilizonte shoqerine dhe qe rrezikon te mos jete lehtesisht e pranueshme nga shoqeria.
Problemi me kete argument, ka te beje se ai justifikon qellime te rendesishme mbas CAP por jo
instrumentat e tij aktuale.
Tre principet e CAP jane:
a) nje treg i vetem produkti;
b) e ashtuquajtuar „preference e Komunitetit (barriera te larta tregtare ndaj jopjesmarrseve ne
kete treg te vetem);
c) solidaritet financiar midis Vendeve Anetare (ndarja e te ardhurave nga taksat dhe te ardhura te
tjera si edhe ndarja e kostove te pergjithshme te nderhyrjes).
Pese objektivat jane:
a. Rritja e eficences se bujqesise;
b. nje standart i kerkuar jete per fermeret;

15. 15
c. stabilizimi i tregjeve bujqesore;
d. siguroje oferten e nevojshme;
e. cmime te arsyeshme per konsumatoret .
Instrumentat perfshijne:
a. politike strukturore (duke perfshire nje Fond);
b. tregje te rregulluara (duke perfshire nje Fond);
sisteme mbeshtetese taksash/cmimesh variable,
vetem taksa variable,
pagesa plotesuse
Politikat bujqësore përcaktojnë objektivat, masat dhe programimin e zhvillimit bujqësor dhe
rural, të shërbimeve publike bujqësore, të kërkimit dhe trajnimit profesional, si dhe bazën e të
dhënave dhe informacionin për politikat në sektorët e bujqësisë dhe të zhvillimit rural.Në
përgjithësi objektivat e politikave bujqësore dhe të zhvillimit rural synojnë:a) në rritjen e të
ardhurave për popullsinë rurale, duke rritur mirëqenien e saj, nëpërmjet përmirësimit të kushteve
të punës dhe të jetesës, si dhe duke krijuar mundësi të barabarta për burrat dhe gratë;b) në rritjen
e prodhimit nëpërmjet nxitjes së konkurrueshmërisë dhe të progresit teknik, si dhe garantimit të
një përdorimi optimal të faktorëve të prodhimit dhe në veçanti të punës;c) në stabilitetin e tregut,
duke garantuar qëndrueshmëri në prodhimin bujqësor;
ç) në cilësinë dhe sigurinë ushqimore, duke garantuar që zinxhiri ushqimor të ketë një cilësi të
qëndrueshme dhe të mos shkaktojë pasoja të dëmshme në shëndetin e njerëzve;
d) në mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit, duke garantuar që bujqësia të ruajë burimet natyrore;
dh) në uljen e varfërisë, në zvogëlimin e pabarazive ndërmjet niveleve të zhvillimit të rajoneve të
ndryshme, si edhe të prapambetjes së zonave rurale, më pak të favorizuara, duke zhvilluar
veprimtari alternative dhe plotësuese, që gjenerojnë punësim, me synim ngadalësimin e largimit
të popullsisë nga fshatrat, si dhe duke fuqizuar biznesin e vogël dhe të mesëm

16. 16
Referenca
http://ec.europa.eu/agriculture/50-years-of-cap/files/history/history_book_lr_en.pdf
Shkelqim Cani Politika e perbashket buqesore
http://www.euic.mk/be-ja-dhe-bujqesia.nspx
http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/
http://www.debatingeurope.eu/focus/arguments-for-and-against-the-common-agricultural-
policy/#.UxEhYuOwJCE