1. Dé senior bestaat niet
Nico De Witte
Hogeschool Gent, Gezondheidszorg, Vesalius
Vrije Universiteit Brussel, faculteit PE, vakgroep agogische wetenschappen
L. De Donder, T. Buffel, S. Dury, D. Verté

2. Inhoud
 Context
 Belgian Aging Studies, BAS
 Resultaten

3. Context
 Beeldvorming over ouderen
 Weinig gebaseerd op empirie
 Vnl gebaseerd op stereotypen, denkbeelden en
vooroordelen
 Niet positief
 Betaalbaarheid pensioenen, zorg en vergrijzing
 Ouderen zijn een last voor de maatschappij
 Problemen: medisch, esthetisch, andere …

4. Context
 Veel van deze denkbeelden zijn gebaseerd op
dé senior

5. Context
 Vaak is ook het beleid hierop gebaseerd
 Homogene benadering
 Paternalistische benadering
 Van een zeer heterogene groep

6. Op zoek naar dé senior
 Bestaat dé senior?
 En zo ja:
 Wie is hij/zij?
 Wat zijn de kernmerken van dé senior?
 Empirie

7.  Context
 Belgian Aging Studies, BAS
 Resultaten

8. BAS, ontwikkeling
 Historiek:
 2002-2003:
 opmaak Participatiedecreet: ouderenbeleidsplan
 BAS: ontwikkeling methodiek en vragenlijst ism provincie
West-Vlaanderen

9. BAS, ontwikkeling
 Doelstellingen
 Behoeften inschatten bij senioren lokaal
 Handvatten aanreiken voor lokaal beleid
 Aanzet geven tot seniorenbeleidsplan
 Senioren activeren in functie van de constructie van
de lokale samenleving

10. BAS, ontwikkeling
 Methodologie
 Gestandaardiseerde vragenlijst (79 vragen)
 Draaiboek
 Inputsoftware
 Peerresearch methodologie
 Opleiding
 Ouderen bevragen ouderen

11. BAS, ontwikkeling
 Per gemeente:
 proportioneel gestratificeerde steekproef
 minimaal 400 zestigplussers getrokken
3 leeftijdsklassen
60-69 mannen en vrouwen
70-79 ,,
80+ ,,
 Verhoudingen bevolking = verhoudingen
steekproef
 Geen analyse indien hier niet aan voldaan wordt

12. BAS, ontwikkeling
 Historiek:
 2002-2003:
 opmaak Participatiedecreet
 ontwikkeling methodiek en vragenlijst ism provincie West-
Vlaanderen
 2004:
 “pilot” in 11 West-Vlaamse gemeenten en steden
 2005:
 verfijnen vragenlijst en methodiek
 2006:
 Provincies Oost-Vlaanderen, Limburg en Vlaams Brabant

13. BAS, actuele situatie
 155 gemeenten ingeschreven
 50% van Vlaamse Gemeenten (308)
 148 gemeenten afgewerkt

14. Beschrijving dataset
 Analyses op basis van 136 gemeenten
 64280 respondenten
 Leeftijd: 71,5 jaar
 Range: 60-107
 Mannen: 45,3%
 Vrouwen: 54,7%

15. Resultaten
 Demografische variabelen
Goed en gezond ouder worden ifv bronnen en middelen

16. 69,4
21,6
3,3 3,6 1,7
79,1
31,5
7,4 7,3 3,9
54,5
15,1
0,9 1,4 0,3
gehuwd weduw (e)naar gescheiden nooitgehuwd samenwonend
Burgerlijke staat
VL Max Min

17. 79,9
9,4
68,6
23,5
44,2
48,4
gehuwd weduw(e) naar
Burgerlijke staat ifv leeftijdsklassen
60-69j 70-79j 80+

18. 3,2
5,1
2,2
3,8
2,2
1,4
4,3
1,1 1,1
nooitgehuwd gescheiden samenwonend
Burgerlijke staat ifv leeftijdsklassen
60-69j 70-79j 80+

19. Toekomst? vcomp
04 09 bm-prov bm
Burgelijke staat
gehuwd 64,8% 45,0% 70,0% 68
nooit gehuwd 4,2% 7,5% 3,7% 3
gescheiden 4,9% 11,8% 2,1% 3
samenwonend 1,5% 2,8% 1,9% 2
weduw(e) naar 22,8% 32,4% 21,3% 21
kloosterling(e) 1,8% 0,4% 0,9% 0

20. 81,1
9,7
59,6
31,4
gehuwd weduw(e) naar
Burgerlijke staat ifv geslacht
man vrouw

21. 3,9
3,0
2,1
3,5 3,5
1,4
nooitgehuwd gescheiden samenwonend
Burgerlijke staat ifv geslacht
man vrouw

22. 24,3
36,7
20,7
9,4 8,9
53,4
50,4
32,6
18,2
35,7
8,9 8,9 7,8
1,4 1,7
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500
Inkomen
VL Max Min

23. 18,9 19,7
21,7
32,1
27
34,4
36,8
40,2
37,2
35,2
vlb a'pen lim wvl ovl
Inkomen ifv provincie
500 - 999 € 1000 - 1499 €

24. 40,0
60,061,3
78,6
21,4
38,7
moeilijk makkelijk
Rondkomenmet het inkomen
VL Max Min

25. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt:
Goed en gezond ouder worden ifv woonsituatie en
woonomgeving
 Woonvorm

26. 95,2
2,5 2,3
98,7
9,0 6,2
89,3
0,5 0,2
zelfst.Thuis kinderen andere
Woonvorm
VL Max Min

27. 2,7
1,6
3,3
1,9 2,4 2,5
9,0
3,6
6,3
4,7
3,9
9,0
0,8 0,5
1,4
0,5 0,5 0,5
vlb a'pen lim ovl wvl VL
Inwonen bij kinderen
Gem Max Min

28. 5,0
2,4
1,1 1,1
0,5
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500
Inwonen bij kinderen ifv inkomen

29. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt:
Goed en gezond ouder worden ifv woonsituatie en
woonomgeving
 Woonvorm
 Woning

30. 5,4
7,7
11,6
9,6
12,6
19,9
2,8 3,3
6,2
woningin slechte staat woningte duur moeilijk warmte stoken
Woning
VL Max Min

31. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt:
Goed en gezond ouder worden ifv woonsituatie en
woonomgeving
 Woonvorm
 Woning
 Woonomgeving

32. 6,3
21,2
14,112,9
44,8
23,8
2,4
10,0 8,5
wijk bevaltniet afstand tot voorzieningen afstand tot kinderen
Woonomgeving
VL Max Min

33. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt:
Goed en gezond ouder worden ifv woonsituatie en
woonomgeving
 Woonvorm
 Woning
 Woonomgeving
 Wensen ivm woningalternatieven

34. 26,7
4,5 4,8
15,5
39,2
8,0
14,4
23,9
18,2
1,8 1,1
7,1
woningaanpassen verhuizen naar WZC inwonen bij
kinderen
verhuizen naar
serviceflat
Woningalternatieven
VL Max Min

35. 30,8
3,7 3,3
17,7
23,7
4,2 4,6
14,8
22,3
6,9
9,3
11,6
woningaanpassen verhuizen naar WZC inwonen bij
kinderen
verhuizen naar
serviceflat
Woningalternatievenifv
leeftijdsklassen
60-69 70-79 80+

36. 1,68 1,68 1,68 1,671,67
1,58
1,53
1,68
woningaanpassen verhuizennaar WZC inwonenbij
kinderen
verhuizennaar
serviceflat
Woonalternatievenifv gezondheid
(MOS)
neg post

37. Inkomen
24,0
26,8
30,1 31,3 32,2
woningaanpassen
Woonalternatieven
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500
4,9 5,1
4,4
3,5
4,1
verhuizen naar WZC
Woonalternatieven
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500
7,1
5,3
3,7
3,1 2,7
inwonen bij kinderen
Woonalternatieven
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500
11,8
15,4
19,0
21,2 20,3
verhuizen naar serviceflat
Woonalternatieven
500-999 1000-1499 1500-1999 2000-2499 >2500

38. 3,81 3,82 3,82 3,823,82
3,74
3,77 3,77
woningaanpassen verhuizennaar WZC inwonenbij
kinderen
verhuizennaar
serviceflat
Woonalternatievenifv
buurtbetrokkenheid
neg post

39. 48,0 46,9
39,7 41,4
12,3 11,7
woning aanpassen neg woningaanpassen pos
Woningalternatievenifv
eenzaamheid
niet matig ernstig
48,1
39,3
39,9
45,8
12,0 15,0
verhuizen naar WZC neg verhuizen naar WZC pos
Woningalternatievenifv
eenzaamheid
niet matig ernstig
47,6 47,7
40,2 40,7
12,2 11,6
inwonen bij kinderen neg inwonen bij kinderen pos
Woningalternatievenifv
eenzaamheid
niet matig ernstig
48,4 44,1
39,8 42,3
11,8 12,1
verhuizen naar serviceflatneg verhuizen naar serviceflatpos
Woningalternatievenifv
eenzaamheid
niet matig ernstig

40. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt:
Goed en gezond ouder worden ifv woonsituatie en
woonomgeving
 Woonvorm
 Woning
 Woonomgeving
 Wensen ivm woningalternatieven
 Wonen in voor ouderen aangepaste buurt:
 Age Friendly cities (W.H.O.)

41. 43,3
39,2
35,7
32 30,2
22,2
55,9
50,7
66,1
50,5
46,6
37,2
24,6
14,3 16,1
9,6
13,9
5,7
openb toilet rustbank kruidenier postkant bank groen
Tekorten in de wijk
VL Max Min

42. 19,7
18,2
17,0
café verlichting kerk
Geen tekort in de wijk

43. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
Goed en gezond ouder worden ifv psychisch welzijn
 Negatieve stemmingsstoornissen

44. 15,4
6,8
8,5 8,3
10,1
8,7
22,7
11,4
14,6 15,3 15,8
17,9
8,5
3,3
4,1
2,8
4,0 4,3
slechtslapen ongelukkigvoelen zelfvertrouwen
verliezen
problemen niet
aankunnen
onder constante
spanningstaan
niks meer waard
zijn
Negatieve stemmingsstoornissen
VL Max Min

45. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
Goed en gezond ouder worden ifv psychisch welzijn
 Negatieve stemmingsstoornissen
 Eenzaamheidsgevoelens

46. 47,6
40,3
12,1
55,7
49,2
28,9
38,1
33,0
4,6
nieteenzaam matig eenzaam ernstig eenzaam
Eenzaamheidsgevoelens
VL Max Min

47. 49,2
39,0
11,8
47,3
40,6
12,1
43,5 43,4
13,2
nieteenzaam matigeenzaam ernstigeenzaam
Eenzaamheidifvleeftijdsklassen
60_69 70_79 80+

48. 50,4
46,0
37,6
49,3
39,438,8
41,1 42,1
38,0
45,5
10,9
12,9
20,3
12,7
15,1
gehuwd nooitgehuwd gescheiden samenwonend weduw(e) naar
Eenzaamheidifvburgerlijke staat
nieteenzaam matig eenzaam ernstig eenzaam

49. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
Goed en gezond ouder worden ifv fysisch welzijn
 gezondheid

50. 49,5
25,7
32,8 34,8
28,9
14,1
66,2
42,3
49,6 50,2
38,0
21,0
45,8
21,5
26,8
31,8
16,2
6,1
zware
inspanningen
minder zware
inspan
trappen
lopen
buigen,tillen blokje
stappen
adl
Gezondheid
VL Max Min

51. 7,0
14,0
33,4
adl
Gezondheidifv leeftijd
60_69 70_79 80+

52. 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90
Gezondheidifv leeftijd
zwareinsp
lichteinsp
trappen
buigen
blokjestappen
adl

53. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
Goed en gezond ouder worden ifv fysisch welzijn
 Gezondheid
 Vallen

54. 26,6
35,6
20,0
vallen (min 1x / 12 maand)
Vallen
VL Max Min

55. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
 Hulpbehoefte en hulp
Goed en gezond ouder worden ifv hulpverlening
 Hulpbehoefte en uren hulp

56. 10,9
23,3
20,9
18,8
31,0
28,5
4,6
16,0
13,1
persoonlijkeverzorging huishouden verplaatsingen
Hulpbehoefte
VL Max Min

57. 6,5
15,2
3,4
uren hulp in de week
Urenhulp in de week
VL Max Min

58. 5,3 5,4
8,2
uren hulp in de week
Urenhulp in de week ifv leeftijd
60-69 70-79 80+

59. 6,9 6,6
5,4
5,8
6,9 7,2
8,4
Urenhulp in de week ifv inkomen
uren hulp in de week

60. 6,7
6,2
moeilijk makkelijk
Urenhulp in de week ifv rondkomen
met het inkomen
uren hulp in de week

61. 6,9
7,0
6,7
6,4
500 - 999 € moeilijk 500 - 999 €
makkelijk
1000 - 1499 €
moeilijk
1000 - 1499 €
makkelijk
Urenhulp in de week ifv inkomen en
rondkomenmet het inkomen

62. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
 Hulpbehoefte en hulp
Goed en gezond ouder worden ifv hulpverlening
 Hulpbehoefte en uren hulp
 Zorgtekorten

63. 11,9
36,6
1,9
hulp van niemand
Hulp nodig voor zorg en/of
huishoudenen/of verplaatsingen
VL Max Min

64. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
 Hulpbehoefte en hulp
 Vrijwilligerswerk en verenigingsleven
Goed en gezond ouder worden ifv informele rollen
 Vrijwilligerswerk

65. 15,9 15,6
27,6
32,7
7,8
9,4
doet vrijwilligerswerk wil het in toekomst doen
Vrijwilligerswerk
VL Max Min

66. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
 Hulpbehoefte en hulp
 Vrijwilligerswerk en verenigingsleven
Goed en gezond ouder worden ifv informele rollen
 Vrijwilligerswerk
 Lidmaatschap van verenigingen

67. 64,9
81,3
48,0
lid van verenigingen
Verenigingsleven
VL Max Min

68. Resultaten
 Demografische variabelen
 Wonen en buurt
 Psychisch welbevinden
 Gezondheid en vallen
 Hulpbehoefte en hulp
 Vrijwilligerswerk en verenigingsleven
 Activiteiten
Goed en gezond ouder worden ifv activiteiten

69. 70,1
56,2
46,3
32,4
27,7 24,5
80,6
73,4
62,9 64,4
39,3 39,5
56,9
36,1
24,9
17,4
12,3
19,1
luisteren
naar deradio
wandelen tuinieren boek winkelen cafe
Activiteiten (wekelijks of meer)
VL Max Min

70. Conclusie
 De senior hebben we bij de 64000
bevraagde ouderen niet gevonden
 Apart lokaal verhaal
 Elke gemeente heeft zijn eigen profiel
 Sterke variaties onderling
 Verschillen tussen de ouderen zijn groot
 Benadering op basis van gemiddelden
onvoldoende

71.  Dus:
 Strategie met focus op gezond ouder worden
= rekening houden met de individuele, lokale,
sociale en economische verschillen

72. DANK VOOR UW AANDACHT