SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

Sistemi i raportimit financiar

‱Als DOCX, PDF herunterladen‱
‱
Menaxherat
Menaxherat

Sistemi i raportimit financiar

Business
1 von 42
UNIVERSITETI I PRIZRENIT Prof.Dr. Hysni TERZIU SISTEMI I RAPORTIMIT FINANCIAR (teori, parime, kocepte, metoda, modele, sisteme , zbatime) PjesĂ« nga trajtimet e sistemeve tĂ« raportimeve financiare “Kontabiliteti i informatizuar” Prof.Dr. Harullah Gorani, 2007, “Kontabiliteti Financiar, Prof.Dr. Skender Ahmeti 2007,“Analiza e pasqyrave financiare” Prof.Ass.Dr. Ingrid Shuli dhe Dr.Rezata Perri 2008, PRIZRENË, 2012
SISTEMI FINANCIAR Përkufizimi i"Sistemit Financiar" Një sistemfinanciar mundtë përcaktohetnë nivel global, rajonal apo firmëtë veçantë.Në një shkallërajonale, sistemi financiarështësistemiqë mundësonhuadhënësvedhehuamarrësve përfondet ekëmbimit. Sistemi global financiar ështënë thelbnjë sistemmë i gjerërajonal qëpërfshintë gjithainstitucionet financiare,huamarrësitdhehuadhënësitbrendaekonomisë globale. Investopediashpjegon"sistemi financiar" Nuk janëkomponentetë shumtaqë e përbëjnësistemin financiar tëniveleve të ndryshme: Brenda njëfirmë,sistemi financiarpërfshin të gjithaaspektet efinancave. Për shembull, kjo do të përfshijëmasatë kontabilitetit, të ardhurat dhe shpenzimet, oraret epagave dhebilancin everifikimit.Sistemetrajonalefinanciaredo të përfshijnëbankat dheinstitucionet e tjerafinanciare,tregjeve financiare,shërbimefinanciare nënjë pamjeglobale, sistemet financiaredo të përfshijëFondinMonetar Ndërkombëtar, bankat qendrore, Banka Botërore dhebankat e mëdhaqë kane kreditimin jashte shtetit. Sistem financiar (ang.:Financial system ) janë procedurat për përgatitjen, regjistrimin dhe raportimin e informacionit të besueshëm për sa u takon transaksioneve financiare dhe ngjarjeve ekonomike. Në sektorin e financës, sistemi financiarështësistemiqë lejontransferimin eparavenë mes tëkursimtarëve(dheinvestitorët) dhe huamarrësit.Një sistemfinanciarmund të veprojënë nivel global, rajonal apo firmëtë veçantë.Gurusamy, shkruar në Financial Servicesdheeka përshkruaratë site përbërë nga"një grup i ndërlidhurngushtëkomplekse dheinstitucionet financiare, tregjet, instrumentet, shërbimet, praktikatdhe transaksionet." SipasFranklinAllen dheDouglasGalesistemi i financave eshte: "Sistemet financiarejanë vendimtare përalokimin e burimevenë njëekonomi moderneAtakananalizuarkursimetshtëpiakepër sektorin ekorporatave dheshpërndarjen e fondevetë investimevemidisfirmave;. Ata lejojnëzbutjenintertemporale konsumitnga familjetdhe shpenzimevenga firmat, dhe ato mundësojnëfamiljetdhe firmattërrezikuara,këto funksionejanë të zakonshme përsistemetfinanciare tëekonomivemë të zhvilluara. Megjithatë,forma ekëtyresistemeve financiarendryshon gjerësisht. " Shërbimet financiarejanë shërbimetekonomiketë ofruara ngaindustria efinancave, e cila përfshinnjëgamë të gjerë tëorganizatave qëmenaxhojnëparatë, duke përfshirë edhe unionet e kreditit, bankat, kompanitë e kartës së kreditit, kompanitë e sigurimeve, kompanitë e financavetë
konsumit,Ndërmjetësittë aksioneve, fondeve të investimevedhe disandërmarrjeveshtetëroresponsorizuara.Sitë vitit 2004,industria eshërbimeve financiarepërfaqësuar20% tëkapitalizimittë treguttëS& P500në Shtetet e Bashkuara. Historiae shërbimeve financiare Termi "shërbimefinanciare"u bëmë e përhapurnë Shtetet e Bashkuarapjesërisht sirezultat iGramm-Leach-Bliley Aktittëviteve 1990, i cili mundësoilloje të ndryshme tëkompanive që operojnënë industrinë financiareamerikanee shërbimevenë atë kohëqë të bashkohet. Kompanitëzakonisht kanëdy qasjetë ndryshmepër këtë llojtë ri tëbiznesit.Njëqasje e tillë dotë jetënjë bankëqë thjeshtblennjë kompani esigurimit osenjë bankë investimesh, mbanmarkaveorigjinale tëfirmës sefituar, dhe shtonblerjenpër kompaninëe tijthjesht për tëdiversifikuartë ardhurate veta. JashtëSHBA(p.sh., në Japoni), shërbimet jo- financiarejanëlejuarbrenda kompanisëqë mbajnë.Në këtë skenar,çdo kompaniende dukete pavarur,dhe kaklientëte saj, etj në stilintjetër,një bankëthjesht do tëkrijojëndarjen e sajbrokerimiosendarjene sigurimitdhe përpjekjepër të shiturkëto produktepër klientët evetaekzistuese,me stimuj përtë gjitha gjëratme njëkompani. Raportimi financiarështë në dispozicion përpërdoruesit eautorizuare ndara, departamentitqendror dheadministrativepërmesnjë sistemidepotë dhënave. Raportimi objektit tëIntegruar(IRF) ofron qasjepër të raportuarpaketa qëpërmban të dhënatnga sistemifinanciar iUniversitetit, FAS,duke përfshirëlibrin ePërgjithshme dheNdërmarrja(GL dheSL)duke përdorurmjetObjekteBiznesit.IRFaktualishtofron qasje nëmë shumë se12vjetë të dhënavetë detajuarafinanciaredhe më shumë se22vjetefundvitit te mbyllurfinanciarisht.IRFmundëson përdoruesvepër të kandiduarpara-ndertuarpyetjeqë lejojnëata që tëhyjnëvargjetspecifikedata dhenumrat ellogarisë financiare(përshembull)tëkufizojnërezultatetpër nevojat e tyre. F9është njësoftëareRaportimifinanciarkërkesë qëlidhdinamiketë përgjithshmetë dhënat elibritnëMicrosoftExcelpërmespërdorimit tëqelizavetë bazuara nëformulafinanciare,magjistarët, dhe mjetete analizëspër të krijuar raporteqë mund te llogariten . Sistemi i Raportimit Financiar(SNRF) është projektuar për të lejuarshqyrtimin eperformancësfunksionaletëmëdha amerikanetë energjisëprodhimin ekompanivenë total, si dhengafunksionet specifikedhe zonatgjeografike tëoperacionit.Oraret eraportimit financiartë marrë të dhënambi të ardhurat, shpenzimet, dhe fitimet, duke treguarrrjedhatfinanciaredhe karakteristikate performancës. Përveç kësaj, FormaVNM-28 grumbullon të dhënabilancit(dmth.,
Acumulated, prona e bimĂ«ve, dhe pajisje, etj), sĂ« bashku me tĂ« dhĂ«nat pĂ«rinvestime tĂ« rejanĂ«kĂ«to llogari. PĂ«r tĂ« plotĂ«suartĂ« dhĂ«natfinanciare, njĂ« seri eorarevestatistikorejanĂ« tĂ« pĂ«rfshirapĂ«r tĂ« gjeturmodeletĂ« aktivitetit fizikdhe pĂ«r tĂ« vlerĂ«suarmarrĂ«dhĂ«niet edisafizike/financiare. Sistemi global financiar (GFS) Ă«shtĂ« sistemi financiar i pĂ«rbĂ«rĂ« nga institucionet dhe rregullatorĂ«t qĂ« veprojnĂ« nĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar, nĂ« krahasim me ato qĂ« veprojnĂ« nĂ« nivel kombĂ«tar ose rajonal. LojtarĂ«t kryesorĂ« janĂ« institucionet globale, siç janĂ« Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar dhe Banka pĂ«r Rregullime NdĂ«rkombĂ«tare, agjencitĂ« kombĂ«tare dhe departamenteve qeveritare, p.sh., bankat qendrore dhe ministritĂ« e financave, institucionet private qĂ« veprojnĂ« nĂ« shkallĂ« globale, p.sh., bankat dhe fondet gardh, dhe rajonale institucionet, p.sh., Eurozona. MangĂ«sitĂ« dhe reforma e GFS janĂ« diskutuar nxehtĂ«sisht nĂ« vitet e fundit. Historia e institucioneve financiare duhet tĂ« jenĂ« tĂ« diferencuara nga historia ekonomike dhe historinĂ« e parave. NĂ« EvropĂ«, ai mund tĂ« ketĂ« filluar me shkĂ«mbimin e mallrave te parĂ«, Bruges bursa nĂ« 1309 dhe financierĂ«t e para dhe bankat nĂ« 15-17 shekuj nĂ« EvropĂ«n Qendrore dhe PerĂ«ndimore. Te financierĂ«t e parĂ« globale Fuggers (1487) nĂ« Gjermani, kompania e parĂ« e aksioneve nĂ« Angli (Kompania Rusia 1553); parĂ« nĂ« tregun valutor (Exchange Royal 1566, Angli), kĂ«mbimit tĂ« aksioneve tĂ« parĂ« (Stock Exchange 1602 Amsterdam). Pikat kyçe nĂ« historinĂ« e institucioneve financiare janĂ« Standard Gold (1871-1932), themelues i Fondit Monetar NdĂ«rkombĂ«tar (FMN) dhe Banka BotĂ«rore nĂ« Bretton Ëoods 1944, dhe braktisja e kursit tĂ« kĂ«mbimit fikse nĂ« vitin 1973. RAPORTIMI FINANCIAR NjĂ« diskutim i shkurtĂ«r i Raportimit Financiar NjĂ« objektiv parĂ«sor i çdo sistemi tĂ« kontabilitetit financiar Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« sigurojĂ« tĂ« sakta deklaratat financiare nĂ« kohĂ«n e duhur. NjĂ« ankesĂ« e shpeshtĂ« Ă«shtĂ« se njĂ« produkt nuk do tĂ« prodhojĂ« llojin e raporteve financiare qĂ«njĂ« kompani dĂ«shiron. MegjithatĂ«, duke pasur parasysh rĂ«ndĂ«sinĂ« e raportimit financiar, pĂ«rdoruesit zakonisht dĂ«shtojnĂ« qĂ« plotĂ«sisht tĂ« marrin nĂ« konsideratĂ« aftĂ«sitĂ« e raportimit financiar, nĂ« vlerĂ«simin e produkteve. Kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r raportimin financiar, shumĂ« produkte softĂ«are tĂ« kontabilitetit pĂ«rfshijnĂ« dy palĂ«sh tĂ« treta, produkteve-FRX dhe Crystal Reports-nĂ« paketat e tyre nĂ« vend se ku zhvillohen. Dhe nĂ« vitet e fundit kĂ«to dy produkte janĂ« bĂ«rĂ« standardet e industrisĂ«. Dy punojnĂ« me mĂ« shumĂ« se 25 paketave softĂ«are tĂ« kontabilitetit tĂ« lartĂ«. Pra dominuese Ă«shtĂ« FRx Microsoft qĂ«
disa produkte, tĂ« tilla si Great Plains Dinamika, Platinum pĂ«r ËindoĂ«s nga nxehtĂ« dhe Solomon IV, mbĂ«shtetet nĂ« atĂ« si mjet kryesor tĂ« tyre tĂ« raportimit financiar. Kur Ă«shtĂ« fjala per vlerĂ«simin softĂ«are, ju duhet tĂ« pyesni nĂ«se ajo punon me FRX ose, nĂ«se kjo nuk ndodh, a built-in modul ekspozitave tipare tĂ« krahasueshme. KĂ«tu janĂ« disa nga aftĂ«sitĂ« kryesore tĂ« FRX: Prodhon pasqyra financiare me deri nĂ« 256 kolona. Linke tĂ« dhĂ«nat financiare ose nga njĂ« librit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m ose produkte tĂ« tjera tĂ« tilla si zbatimi i bazave tĂ« dhĂ«na Krijon llogaritje tĂ« tilla si shpenzimet e ndara sipas njĂ«sive tĂ« prodhuara. Prodhon pasqyrat financiare te pĂ«rkohshe - sikur tĂ« gjitha OKB-transaksione qe jane postruar DĂ«rgon e-mail raporte direkt pĂ«r pĂ«rdoruesit tĂ« largĂ«t nga raporti preĂ«iu Trajton llogaritje komplekse tĂ« tilla si kushtĂ«zuar nĂ«se-Ă«shtĂ« deklarata. Krahason tĂ« ardhurat dhe shpenzimet pĂ«r shifrat e departamenteve tĂ« ndryshme duke krijuar krah pĂ«r krah raporte. Operon nĂ« njĂ« mjedis klient-server. Aq i fuqishĂ«m sa Ă«shtĂ«, FRx kryesisht ofron aftĂ«sive superiore raportimi vetĂ«m nga moduli i librit kryesor, ajo nuk Ă«shtĂ« projektuar pĂ«r nxjerrjen e tĂ« dhĂ«nave me lehtĂ«si nga modulet e tjera. Kjo Ă«shtĂ« e forte e Crystal Reports. ËshtĂ« madhĂ«shtor nĂ« nxjerrjen dhe raportimin e transaksioneve nga tĂ« gjitha modulet. PĂ«r shembull, ajo mund tĂ« prodhojĂ« njĂ« sĂ«rĂ« etiketat e postimeve pĂ«r tĂ« gjithĂ« shitĂ«sit qĂ« kanĂ« marrĂ« mĂ« shumĂ« se $ 600 pĂ«r njĂ« vit, por nuk arriti tĂ« sigurojĂ« numrin e duhur tĂ« identifikimit tĂ« tatimpaguesit. Ashtu si FRX, Crystal Reports punon me shumĂ« prej paketave softĂ«are tĂ« kontabilitetit tĂ« lartĂ«. Disa produkte tĂ« tilla si MAS MAS 90 dhe 500 kanĂ« shkuar edhe aq larg sa pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur Crystal Reports pĂ«r tĂ« zhvilluar tĂ« gjitha raportet e saj modul. GjatĂ« viteve, unĂ« kam hasur shumĂ« klientĂ« tĂ« cilĂ«t mendonin qĂ« ata kishin pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar programet e tyre tĂ« kontabilitetit pĂ«r shkak tĂ« raportimit tĂ« pamjaftueshĂ«m financiar. NjĂ« numĂ«r prej tyre, megjithatĂ«, zgjidhur atĂ« problem thjesht duke shtuar FRX dhe Crystal Reports. Raportet vlerĂ«sim NjĂ« tjetĂ«r aspekt i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i raportimit financiar Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar nĂ« raport. FatkeqĂ«sisht, softĂ«Ă« eii kontabilitetit dhe tĂ« palĂ«ve tĂ« treta zhvilluesve tĂ« aplikimit ose tĂ« injorojĂ« kĂ«tĂ« funksion ose nuk japin atĂ« qĂ« meriton vĂ«mendje. ShumĂ« shitĂ«sit thonĂ« se ata ofrojnĂ« ndĂ«rtuar nĂ« raportimin raport, megjithatĂ«, sipas mendimit tim, numri i raporteve shumica e tyre qĂ« ofronĂ«shtĂ« mjaftueshĂ«m e veshtire
NjĂ« nga produktet e pakta qĂ« do ta drejtonte nĂ« mĂ«nyrĂ« adekuate kĂ«tĂ« nevojĂ« Ă«shtĂ« BusinessË orks Gold-. Secili nga modulet e saj pĂ«rmban njĂ« funksion flash raport qĂ« pĂ«rmbledh raportet kyçe financiare dhe thekson informacion kyç. Librin iPĂ«rgjithshĂ«m tregon 20 treguesit kyç pĂ«r periudhat e mĂ«poshtme: aktuale, viti-deri te-date dhe para-vjeçare, gjithashtu janĂ« shitjet historitĂ« dhe shumat e bilancit pĂ«r 24 muajt e fundit. NĂ« çdo kompani, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r tĂ« menaxhimit pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« paketĂ« tĂ« pasqyrave financiare tĂ« paktĂ«n çdo muaj, tĂ« plotĂ« me raportin financiar. NjĂ« foto Ă«shtĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« me vlerĂ« njĂ« mijĂ« fjalĂ«, por kjo Ă«shtĂ« ndoshta vlen disa mijĂ«ra numra. Ju duhet tĂ« kontrolloni pĂ«r t'u siguruar qĂ« ju jeni duke konsideruar paketa mund tĂ« konvertohet numrat nĂ« grafikĂ«. ShumĂ« produkte softĂ«are tĂ« kontabilitetit kanĂ« aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« njoftuar pĂ«rdoruesit kushteve tĂ« paracaktuara financiare. Me tĂ« tillĂ« njĂ« funksion i ZKF mund tĂ« krijojnĂ« llogaritje tĂ« thjeshta qĂ« softĂ«are i kontabilitetit te vazhdoje krahasimin kundĂ«r njĂ« vlerĂ« paraprake. PĂ«r shembull, njĂ« ZKF mund tĂ« krijojĂ« llogaritje tĂ« tingĂ«llojĂ« njĂ« alarm nĂ« qoftĂ« se tĂ« holla nĂ« dorĂ« bie nĂ«n $ 100,000, marzhi bruto bie nĂ«n 20% ose numrin e ditĂ«ve nĂ« inventar tejkalon 80. NĂ« shumicĂ«n e rasteve, nuk ka asnjĂ« kufizim pĂ«r numrin e shkaktuar qĂ« mund tĂ« krijohen. ProSeries ACCPAC, pĂ«r shembull, jo vetĂ«m qĂ« monitoron ngjarjet me porosi, por ajo mund tĂ« lajmĂ«rojnĂ« menagjeret duke dĂ«rguar e-mail e tyre. 4.3.RAPORTIMI I TË ARDHURAVE DHE I SHPENZIMEVE TĂ« gjitha kostot dhe shpenzimet e bĂ«ra nĂ« krijimin e tĂ« ardhurave, duhet tĂ« njihen nĂ« tĂ« njĂ«tĂ«n periudhĂ« raportuese sikurse edhe tĂ« ardhurat qĂ« lidhen me to. Ky proces i pĂ«rputhjes sĂ« shpenzimeve me njohjen e tĂ« ardhurave pĂ«rcakton shumĂ«n e tĂ« ardhurĂ«s neto tĂ« raportuar nĂ« raportin financiar nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« raportuese. Termi “tĂ« hyra” shpesh kĂ«mbehet me termin “tĂ« ardhura”. TĂ« hyrat pĂ«rfshijnĂ« edhe tĂ« ardhurat dhe perfitimet qĂ« dalin nga transaksionet jashtĂ« veprimtarive tĂ« zakonshme tĂ« ndĂ«rmarrjes. PĂ«r shembull, pĂ«r njĂ« ndĂ«rmarrje, aktivitetet kryesore tĂ« biznesit pĂ«rfshijnĂ« blerjen dhe rishtijen e lapsave. TĂ« ardhurat nga shitja e lapsave ishin 30.000€, kurse ndĂ«rmarrja realizoi edhe njĂ« pĂ«rfitim prej 4.000€ nga shitja e disa kompjuterĂ«ve tĂ« saj tĂ« zyrave, tĂ« cilĂ«t ka pĂ«r qĂ«llim t‟i ndĂ«rrojĂ« me modele mĂ« tĂ« reja. TĂ« hyrat e ndĂ«rmarrjes ishin 34.000€. Shtrohet pyetja: Ò« farĂ« janĂ« tĂ« ardhurat dhe shpenzimet?
E ardhura shpreh rrjedhjen e aseteve nga shpërndarja apo prodhimi i mallrave, kryerja e shërbimeve apo veprimtarive të tjera që një kompani e caktuar është në gjendje të bëjë brenda një periudhe të caktuar kohore fiskale. E ardhura regjistrohet kur plotësohen dy kritere kryesore: - Procesi i fitimit kryesisht është i kompletuar, përgjithësisht shitja është bërë apo shërbimi është kryer, - Paraja gjithashtu është e grumbulluar apo grumbullimi është shtyrë me arsye. Kjo figurë në vijim sqaron parimin e përputhjes: Fillimi i periudhës Fundi i periudhës Së raportuar Të ardhurat e njohura së raportuar = E ardhura neto e periudhës së raportuar Shpenzimet e përputhura Të ardhurat e njohura- Shpenzimet e përputhura = E ardhura neto për periudhën Si mund të ndahen të ardhurat? - Në shumicën e rasteve të transaksioneve të shitjes, e ardhura njihet në momentin kur mallrat I kalojnë blerësit (konsumatorit). - Ka raste kur kompania merr para për mallrat dhe shërbimet, edhe pse ato nuk janë dhënë në këtë koment, port ë do jepen në të ardhmen. Kjo formë e të ardhurës njihet si e ardhura e pafituar. - Rasti I kundërt është me të ardhurat e mëvonshme, të cilat paraqesin shuma të përfituara, por që nuk janë arkëtuar në të holla pasi që nuk është maturuar ende afati I pagesës. P.sh., kompania shet mallra apo shërbime me kusht që kompania blerëse të paguajë pas dy muajsh. N fund të vitit, kompania vërteton se këto të ardhura të fituara, a janë mbledhur apo regjistruar. Nga aspekti i raporteve financiare , e ardhura mund të jetë edhe:
E ardhura operative,që paraqet një total të reflektuar nga e ardhura nga shitja e produkteve apo e shërbimeve të kompanisë të redaktuar nga shpenzimet operative apo kostoja e prodhimit të këtyre produkteve apo shërbimeve. E ardhura jooperative,që paraqet një nëntotal, të reflektuar nga e ardhura apo fitimet nga veprimtaritë që nuk janë të rregullta, të reduktuara nga shpenzimet dhe humbjet e natyrës së njëjtë. Shpenzimet janë derdhjet apo shfrytëzimi I aseteve; shkaktimi I detyrimeve nga shpërndarja apo prohdimi I mallrave, kryerja e shërimeve apo I veprimtarive të tjera, që një kompani e caktuar është në gjendje të bëjëbrenda një periudhe të caktuar kohore fiskale. Në kontabilitet, shpenzimet mund të paraqiten si: - Shpenzime rrjedhëse që rezultojnë kur shpenzimet njihen para pagesës së parave, - Shpenzimet të parapaguara, të cilat shprehin një llogari asetesh që identifikojnë një llogari asetesh që identifikojnë një burim qëështë paguar, por nuk është përdorur ende. - Shpenzime të përbartura ( të shtyra)- janë shpenzime për sistemime vlerore, që pasqyrohen në anën e djathtë të një ekuacioni kontabël ( pasiv të një bilanci të një kompanie). Konsistojnë në zbritjen nga të ardhurat në vitin paraprak, por që në fakt paguhen në vitin që vjen. P.sh., shpenzimet e energjisë elektrike të përdrorura deri më 31 dhjetor, në fakt paguhen në muajin janar. Ato janë shpenzime që I përkasin vititn të kaluar, pavarësisht se paguhen në vitin që vjen. Diferenca në mes të ardhurave dhe shpenzimeve mund të paraqitet përmes fitimeve apo humbjeve, por edhe përmes të ardhurës neto. Fitimet paraqesin rritje në ekuitet (asete neto) nga transaksionet, ngjarjet periferike apo të rastësishme. Humbjet paraqesin zbritje në ekuitet (asete neto) nga transaksionet apo ngjarjet periferike apo të rastësishme. E ardhura neto paraqet ndyrshimin në ekuitet të kompanisë gjatë periudhës nga transaksionet apo ngjarjet dhe rrethanat e tjera, duke përjashtuar relacionet e njëjta të periudhës apraprake, si dhe investimet e bëra nga pronarët apo duke ua shpërndarë atyre.Ajo llogaritet nga diferenca në mes të ardhurës dhe shpenzimeve. Zakonisht është e njohur si fitim neto apo profit apo nëse është vegativ si humbje neto.
RAPORTIMI I NDRYSHIMEVE NE GJENDJEN FINANCIARE 1. Pasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare PĂ«r tĂ« gjykuar nĂ« lidhje me rezultatin financiar tĂ« njĂ«sisĂ« ekonomike si dhe ndikimin e faktorĂ«ve kryesorĂ« mbi tĂ« kontabilisti ndĂ«rton edhe pasqyrĂ«n e lĂ« vizjes sĂ« kapitalit. Kjo pasqyrĂ« jep infromacion tĂ« zbĂ«rthyer nĂ« lidhje me masĂ«n e ndikimit tĂ« aktivitetit tĂ« biznesit, pra tĂ« tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve, mbi kapitalin e pronarit si dhe masĂ«n e ndikimit tĂ« ndryshimit tĂ« interesave tĂ« pronarĂ«ve se nga tĂ«rheqjet dhe investimet nĂ« kapitalin e njĂ«sisĂ« . Por megjithatĂ« pasqyrat e mĂ«sipĂ«rme nuk sigururojnĂ« tĂ« gjithĂ« infromacionin e nevojshĂ«m pĂ«r pĂ« rdoruesit pĂ«r tĂ« parĂ« dhe gjykuar nĂ« lidhje me tĂ« gjitha faktorĂ«t qĂ« kanĂ« ndikuar gjatĂ« njĂ« periudhe nĂ« rezultatin e njĂ«sisĂ« . PĂ«r tĂ« gjykuar ne lidhje me ndryshimet qe pason gjendja financiare e biznesit, ka rendesi te dihet dhe si Ă«shtĂ« zhvilluar aktiviteti financues dhe investues i biznesit. Aktiviteti injĂ« biznesi mund te shihet si njĂ« cikel i panderprere investimesh, perfitimesh dhe riinvestimesh. Investimet e bera ne aktivet afatshkurtra perfitohen dhe riinvestohen brenda njĂ« cikli te aktivitetit te biznesit. Pra nevojat kryesore pĂ«r kapital biznesi i siguron prej kĂ«tij aktivite. Nese biznesi nuk arrin qĂ« t‟I riktheje ne formen fillestare monetare investimet e bera, pra te mos rimarre parate ne kohen e duhur per shlyerjen e detyrimeve tĂ« tij, ai mund tĂ« kekroj borxh ose te gjeje para prej burimeve tĂ« tjera, me qĂ« llim tĂ« vazhdoje aktivitetin e vet. PĂ«rdoruesit e pasqyrave financiare dhe sidomos kreditoret dhe pronaret e biznesit, janĂ« shum tĂ« interesuar qĂ« tĂ« dinĂ« se nga janĂ« siguruar fondet e nevojshme tĂ« biznesit dhe si janĂ« pĂ« rdorur ato prej tij. Kjo u krijon atyre mundesine qe te dine, p.sh. nese shoqĂ«ria ka zhvilluar njĂ« aktivitet normal qĂ« ishte ne gjendje tĂ« prodhonte fondet e nevojshme pĂ«r pagimin e dividendeve apo jo, nĂ«se ajo ka marrĂ« hua pĂ«r aktivet afatgjata apo jo, nĂ«se Ă«shtĂ« rritur apo jo aftĂ«sia paguese e biznesit, etj. Ky infromacion iu vlen atyre pĂ«r tĂ« kuptuar gjendjen e vĂ«rtetĂ« financiare tĂ« biznesit. NĂ« kĂ«rkim tĂ« rrugĂ«ve pĂ«r gjetjen e mjeteve dhe formave mĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme tĂ« infromacionit kontabĂ«l, kontabilistet rekomnadojnĂ« ndĂ«rtimin e njĂ« pasqyre tjetĂ«r financiare. Kjo pasqyre mund tĂ« quhetPasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare ose thjesht Pasqyra financiare apo Pasqyra e fondeve. Ajo pĂ«rbĂ«n njĂ« pasqyrĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kompleton pasqyrat financiare tĂ« nevojshme pĂ«r sigurimin e njĂ« infromacioni tĂ« plotĂ« mbi aktivitetin e biznesit. Kjo pasqyrĂ« siguron infromacion nĂ« lidhje me aktivitetin investues dhe financiar tĂ« biznesit, pra se nga ai i ka siguruar fondet dhe si i ka pĂ« rdorur ato. Ajo vĂ« nĂ« dukje dhe faktin nĂ« se biznesi ka prodhuar ose jo fonde nga kativiteti i tij gjatĂ« periudhĂ«s kontabĂ«l. Ajo pĂ«rcakton dhe pozicionin financiar tĂ« biznesit gjatĂ« periudhĂ«s. Pasqyra e fondeve pasqyron burimet dhe pĂ«rdorimet e fondeve nga biznesi gjatĂ« njĂ« periudhe kontabĂ«l. KĂ«tu lind nevoja qĂ« tĂ« bĂ«het njĂ« sqarim nĂ« lidhje me konceptin e fondeve. NĂ« kontabilitet ky term ka njĂ« kuptim mĂ« tĂ« gjerĂ« . AipĂ«rfshin te gjitha rezervat financiare qĂ« rrjedhin nga transaksionet e brendshme dhe tĂ« jashtme tĂ« biznesit, nĂ« formĂ« monetare ose jo nĂ« formĂ« monetare.Termi “fonde” nuk duhet tĂ« ngatrrohet me parate qĂ« ka nĂ« dispozicion ose qĂ« siguron biznesi gjatĂ« njĂ« periudhe. Ky concept i gjerĂ« i fondeve siguron marrjen e njĂ« infromacioni me kuptimplotĂ« se prej nga kanĂ« ardhur fondet (burimet) financiare tĂ« biznesit dhe si janĂ« pĂ«rdorur ato gjatĂ« periudhĂ«s. Kontabilistet i shohinfondet e pritshmetĂ« biznesit si kapitalin punues tĂ« tij (Ă«orking capital). Kapitali punues llogaritet si tejkalim i aktiveve afatshurtra nga detyrimet afatshurta.
SiÒ« dihet, gjatĂ« Ò« do cikli tĂ« aktivitet tĂ« biznesit, aktivet afatshurtra e ndryshojnĂ« formĂ«n e tyre fillestare duke u shĂ«ndrruar nĂ« formĂ« monetare. KĂ«to para pĂ«rdoren para sĂ« gjithash pĂ«r shlyerjen e detyrimeve afatshurtra tĂ« biznesit. Pjesa tjetĂ«r qĂ« tejkalon detyrimet afatshurtra, konsiderohet si rezerve likuide apo fond i pritshĂ«m ( i arketueshĂ«m). Kjo pjesĂ« e fondeve, qĂ« kontabilistet e quajnĂ« kapital punues, mund tĂ« pĂ«rdoret nga biznesit pĂ«r qĂ« llimet tĂ« ndryshme, si p.sh. pĂ«r investime afatgjata, pĂ«r shlyerjen e detyrimeve atagjata, pĂ«r shpĂ«rndarjen e dividendeve, etj. Por pjesa mĂ« e madhe e tij pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« plotĂ«suar nevojat pĂ«r ciklin e ri te aktivitetit tĂ« biznesit. Rritja e kapitalitpunues nĂ« njĂ« periudhĂ« kontabĂ«l tregon se gjatĂ« kĂ«saj periudhe Ă«shtĂ« siguruar kapitali punues mĂ« tepĂ«r se sa ai qe Ă«shtĂ« pĂ«rdorur pĂ«r qĂ«llime tĂ« ndryshme tĂ« biznesit dhe e kunderta. Pra rritja e kapitalit punues sjell rritjen e fondevetĂ« biznesit dhe anasjelltas.Por fondet e biznesit sigurohen edhe nga burime tĂ« jashtme tĂ« tij i cili pĂ«rkufizohet si aktiviteti financues i tij. TĂ« gjitha fondet e siguruara nga burimet e brendshme dhe tĂ« jashtme tĂ« shoqĂ«risĂ« pĂ«rdoren pĂ«r aktivitetin e saj afatshkurtĂ«r si dhe pĂ«r aktivitein investues tĂ« saj. Pasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare (e fondeve) tĂ« biznesit duhet tĂ« sqarojĂ« tĂ« gjitha aspektet e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« aktivitetit tĂ« tij financiar dhe investues, pavarĂ«sisht nĂ«se preken direkt ose jo mjetet monetare apo elemente tĂ« tejrĂ« tĂ« kapitalit punues. NjĂ« pasqyrĂ« tipike e ndryshimeve tĂ« gjendjes financiare (pasqyra e fondeve) nĂ« pĂ«rgjithĂ«si pĂ«rbĂ« het nga dy pjesĂ« kryesore: 1- Sigurimi I burimeve (fodeve) financiare, nĂ« tĂ« cilĂ«n tregohet se nga janĂ« siguruar fondet financiare tĂ« biznesit. Fondet finanaciare mund tĂ« sigurohen nga disa drejtime si p.sh. nga fitimi i aktivitetit normal tĂ« biznesit, nga rezultatet tĂ« jashtĂ«zakonshme, etj. si dhe nga drejtime tĂ« tjera tĂ« sigurimit tĂ« tyre, pra nga aktiviteti financues I shoqĂ«risĂ« si huat, obligacionet, kontributi me kapital i pronarĂ«ve etj. 2- PĂ«rdorimi i burimeve (fondeve) financiare, nĂ« tĂ« cilĂ« n tregohet se ku janĂ« pĂ«rdorur fondet financiare tĂ« siguruara gjatĂ« periudhĂ«s. KĂ«to fonde mund tĂ« pĂ«rdoren pĂ«r pagimin e dividendĂ« ve, pĂ«r bĂ«rjen e investimeve, shlyerjen e huave, etj. Ndryshimet e gjendjes financiare tĂ« biznesit rezultojĂ« prej: 1- Ndryshimeve tĂ« kapitalit punues 2- Prej ndryshimeve tĂ« tjera qĂ« s‟prekin kapitalin punues Raportet e brendshme financiare QĂ« shfrytĂ«zohen nga ata qĂ« drejtĂ« pĂ«r drejtĂ«, nga dita nĂ« ditĂ« janĂ« tĂ« kyÒ« ur nĂ« operacionet biznesore tĂ« ndĂ«rmarrjes. NĂ« fjalorin e biznesit, ky grup i njerĂ«zve njihet me emrin “menaxhmenti” apo edhe shfrytĂ«zues tĂ« brendshĂ«m tĂ« infromatave siÒ« janĂ« : pronarĂ«t, menaxherĂ«t dhe punĂ«torĂ«t, auditorĂ«t e brendshĂ«m, zyrtarĂ« tĂ« buxhetit, kontrollorĂ«t etj, dhe ka tĂ« bĂ«jĂ« me fushĂ«n e kontabilitetit tĂ« quajtur “kontabiliteti menaxherial”. MenaxherĂ«t dhe ekzekutuesit tejrĂ« qĂ« punojnĂ« brenda kompanisĂ« kanĂ« qasje nĂ« informatat e specializuara tĂ« kontbailitetit menaxherial e tĂ« cilat nuk janĂ« nĂ« dispozicion pĂ«r shfrytĂ« zuesit e jashtĂ«m. P.sh. menaxhmenti i ndĂ«rmarrjes “REX” ka tĂ« dhĂ«nat detale tĂ« pĂ«rgatitura nga kontabilitetit menaxherial mbi atĂ« se sa me saktĂ«si do tĂ« kushtojĂ« prodhimi i secilĂ«s njĂ«si pĂ«r produktin e caktuar. Natyrisht se kĂ«to tĂ« dhĂ«na nuk janĂ« nĂ« dispozicion pĂ«r shfrytĂ«zuesit e jashtĂ«m. Raportet e jashtme financiare
PĂ«rfshihen nĂ« raportet vjetore tĂ« kompanisĂ« dhe shfrytĂ«zohen nga individĂ«t dhe organizatat qĂ« kanĂ« interes ekonomik nĂ« biznesin e kompanisĂ« konkrete, por qĂ« nuk janĂ« pjesĂ« e menaxhmentit tĂ« asaj kompanie. KĂ«ta shfrytĂ«zues tĂ« infromatave quhen edhe shfrytĂ«zues tĂ« jashtĂ«m siÒ« janĂ« : konsumatorĂ«t, krediorĂ«t, qeveria, aksionarĂ«t, sindikatat, auditorĂ«t e jashtĂ«m etj. Infromatat pĂ«r keta kshfrytĂ«zues tĂ« jashtĂ«m ofrohen pĂ«rmes raportimeve apo pasqyrimeve finanaciare. Raportimet financiare janĂ« raporte kontabĂ« i ku pĂ«rmblidhet ecuria financiare e njĂ« subjekti biznesi, pĂ«rgjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« dhĂ«nĂ« kohore. QĂ«llimi i pĂ«rgjithshĂ«m i infromatave tĂ« ofruara nga kontabiliteti financiar janĂ« tĂ« pĂ«rmbledhura nĂ« tri raporte kryesore finanaciare: bilancin, raportimin e tĂ« ardhurave dhe raportimin e rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« apo cesh- floĂ«-it. Procesi i sigurimit tĂ« infromacionit kontabĂ«l kalon nĂ«pĂ«r pesĂ« faza: Identifikimi i grupeve tĂ« interest (stakeholders)- qĂ« nĂ« nkupton identifikimi i tĂ« gjitha grupeve qĂ« pĂ«rfshin drejtpĂ«rsĂ«drejti apo jo nĂ« aktivitetin afarist tĂ« biznesit duke filluar nga shteti, investitorĂ«t, kreditorĂ«t, sindikatat etj. Ndryshimet nĂ« kontabilitet ndiqen dhe evidencohen nĂ« llogari tĂ« veÒ« anta. PĂ«rdoruesit e infomacioneve kontabile mund tĂ« ndahen nĂ« dy grupe: 1.pĂ«rdoruesit e brendshĂ«m 2.perdoruesit e jashtĂ«m. VlerĂ«simi i infromacionit kontabĂ«l tĂ« nevojshĂ«m pĂ«r grupet e interest- duke ndarĂ« , pĂ«rpunuar dhe ofruar kĂ«tĂ« infromacion secilit nga grupet e interest i interesuar pĂ«r ta shfrytĂ«zuar dhe pĂ« rdorur atĂ« informacion. Si pĂ«rdorues tĂ« brendshĂ«m llogariten: udhĂ«heqja e ndĂ«rmarrjes, pronarĂ«t- ndĂ«rmarrĂ«s, punĂ« marrĂ«sit. PĂ«rdoruesit e jashtĂ«m tĂ« infromatave kontabile janĂ« : aksionet, kreditorĂ«t, organet tatimore, organet shtetĂ«rore dhe tĂ« besuarit (besorĂ«sit) e tjerĂ« . Si pĂ«rdorues tĂ« tĂ«rthortĂ« (indirektĂ« ) tĂ« infromatave kontabile janĂ« : sindikatat, analitikĂ«t financiarĂ« , bursat, organizatat profesionale tĂ« kontabilistĂ«ve, organet ligjvĂ«nĂ«se, publicistika ekonomike, odat e ndryshme ekonomike etj. Kontabiliteti nĂ« kuptim tĂ« gjerĂ« shpeshherĂ« quhet edhe llogaritari. Dizajnimi i sistemit tĂ« informacionit kontabĂ«l pĂ«r tĂ« plotĂ«suar nevojat e grupeve tĂ« interest, 1. Regjistrimi i tĂ« dhĂ«nave ekonomike pĂ«r aktivitetet dhe ngjarjet e biznesit duke pĂ« rdorur librat e pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r kryerjen e atyre regjistrimeve, 2. PĂ«rgatitja e raporteve kontabĂ«l pĂ« r grupet e interest nĂ« formĂ« tĂ« raportit tĂ« bilancit, raportit tĂ« ardhurave, raportit tĂ« rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« , raportit tĂ« ekuitetit por edhe tĂ« raporteve dhe analizave tjera pĂ«r nevoja tĂ« shfrytĂ«zimit pĂ«r grupet e interesit. ETIKA NË KONTABILITET Etika pĂ«rfshin jetesĂ«n sipas normave dhe rregullave tĂ« shoqĂ«risĂ«.Etika e biznesit shpreh bashkĂ«sinĂ« e standardeve tĂ« sjelljes morale dhe profesionale nĂ« pĂ«rkushtim tĂ« detyrimeve qĂ« punonjĂ«sit e njĂ« firme kanĂ« nĂ« komunikimin me njĂ«ri-tjetrin, me eprorĂ«t, me personelin jashtĂ« firmĂ«s, me klientĂ«t, pĂ«rgjithĂ«sisht me mjedisin natyror, shoqĂ«ror dhe public. Apo ajo mund tĂ« jetĂ« edhe shprehje e marrĂ«dhĂ«nieve nĂ« biznes, p.sh., nĂ« marrĂ«dhniet si I punĂ«suar dhe punĂ«dhĂ«nĂ«s, si aksionar apo pronar dhe menaxher dhe nĂ«npunĂ«s, si blerĂ«s e shitĂ«s, si
huadhĂ«nĂ«s e huamarrĂ«s etj. NĂ« Ò« do rast etika pĂ«rcaktohet si factor qĂ« ndikon nĂ« shtimin nĂ« maksimum tĂ« profitit tĂ« njĂ« subjekti biznesi, si dhe nĂ« krijimin e njĂ« mjedisi pĂ«r realizimin nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qĂ«ndrueshe tĂ«kĂ«tij objektivi. Etika Ă«shtĂ« veÒ« anĂ«risht e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r kontabilitetin pasi besueshmĂ«ria e infromacionit kontabĂ«l varet nga ndjeshmĂ«ria e atyre qĂ« pĂ«rgatisin, raportojnĂ« dhe kontrollojnĂ« kĂ«tĂ« infromacion. Zakonisht personat qĂ« merren me kĂ«to Ò« Ă«shtje, duhet tĂ« bazohen rreptĂ«sisht nĂ« kodin e mirĂ«sjelljes profesionale, I cili duhet bazuar nĂ« tri parime themelore: - NĂ« integritetin e personit qĂ« pĂ«rgatit, raporton dhe kontrollon informatat e kontabilitetit, - NĂ« objektivitetin e informative tĂ« pĂ«rgatitura, tĂ« raportuara dhe tĂ« kontrolluara, - NĂ« pavarĂ«sinĂ« profesionale tĂ« personit qĂ« pĂ«rgatit, raporton apo kontrollon informatat. TĂ« bazuarit nĂ« kĂ«to tri parime themelore, mundĂ«son qĂ«: - TĂ« mĂ«njanohen gabimet e vogla etike, - TĂ« fokusohemi nĂ« reputacionin tonĂ« afatgjatĂ«, qoftĂ« si menaxher apo kontabilist, - TĂ« pĂ«rgatitemi pĂ«r tĂ« pritur tĂ« pĂ«rcjetojmĂ« konsekuenca personale pĂ«r mbajtjen e pozicionit etik. Kodin e mirĂ«sjelljes profesionale e ka zhvilluar fillimisht Federata NdĂ«rkombĂ«tare e KontabilistĂ«ve (IFAC) gjatĂ« viteve tĂ« 20-ta tĂ« shekullit tĂ« kaluar. NĂ« kodin e mirĂ«sjelljes profesionale janĂ« dhĂ«nĂ« parimet bazĂ«, tĂ« cilat pĂ«rgjithĂ«sohen nĂ« gjasht pjesĂ«: 1. ÒȘ muarja- kontabilisti professional duhet tĂ« jetĂ« I sinqertĂ«, I drejtĂ« dhe I ndershĂ«m nĂ« ofrimin e shĂ«rbimeve profesionale, 2. Objektivizmi- kontabilisti professional nuk bĂ«n tĂ« lejojĂ« prejudikime,konflikte interesash, apo ndikim me qĂ«llim qĂ« t‟I ikte objektivizimit. 3. AftĂ«sia profesionale- nĂ«nkupton kryerjen e punĂ«ve nĂ« mĂ«nyrĂ« profesionale dhe me kompentencĂ«, 4. BesueshmĂ«ria- nĂ« ruarjten e infromatave dhe mos dhĂ«nien e tyre personave tĂ« paautorizuar, si dhe mosshfrytĂ«zimi I tyre pĂ«r nevoja dhe Ò« Ă«shtje qĂ« nuk kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me interesin nĂ« tĂ«rĂ«si, 6. Standardet teknike- duhen zbatuar nĂ« tĂ«rĂ«si nga kontabilisti, varĂ«sihst nga vendi ku aplikohen ato standard. Parimet kontabĂ«l tĂ« pranuara nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, rregullat e tjera tĂ« kontabilitetit dhe auditimit janĂ« krijuar pĂ«r tĂ« siguruar qĂ« kompanitĂ« I raportojnĂ« siÒ« duhet veprimtarisĂ« sĂ« tyre tĂ« biznesit.
KËSHILLAT DHE SHOQATAT NDËRKOMBËTARE TË KONTABILITETIT Shoqata e parĂ« e kontabilistĂ«Ă«shtĂ« themeluar nĂ« Kongresin e ParĂ« NdĂ«rkombĂ«tar tĂ«,KontabilistĂ«ve (ICA) tĂ« mbajtur mĂ« 1904 nĂ« SHBA. Pas shumĂ« kohe, ICA-ja, mĂ«1972 ka formuar Komitetin Koordinues NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Profesionit tĂ« Kontabilistit (ICCAP).Viteve pasuese, themelimi I kĂ«shilltarĂ«ve dhe I shoqatave tĂ« ngjajshme ka pasur hov tĂ« madh.PĂ«r shkak tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« tyre nĂ« zhvillimin e profesionistit tĂ« kontabilistit, Ă«shtĂ« e nevojshme tĂ« paraqiten disa nga kĂ«to organizata mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. 1.Federata NdĂ«rkombĂ«tare e KontabilistĂ«ve (IFAC)- Ă«shtĂ« organizatĂ« ndĂ«rkombĂ«tare e shoqatave dhe e organizatave kombĂ«tare tĂ« kontabilitetit. ËshtĂ« themeluar nĂ« Nju-Jork, mĂ« 1976. NĂ« IFAC janĂ« tĂ«anĂ«tarĂ«suar 152 shoqata nacionale tĂ« kontabilitetit nga 113 vende tĂ« botĂ«s. PĂ«res shoqatave nacionale, sot IFAC-ja mundohet ta realizojĂ« duke pĂ«rmirĂ«suar disa nga aktivitetet kryesore, nĂ« mesit e tĂ« cilave: - Zhvillimin e raporteve qĂ« shĂ«rbejnĂ« si udhĂ«heqĂ«s pĂ«r praktikĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« auditimit; - Vendosja dhe zhvillimin e kodeksit tĂ« etikĂ«s sĂ« kontabilistit, - PĂ«rcaktimin e programit tĂ« trajnimeve tĂ« kontabilistĂ«ve, - VlerĂ«simin dhe zhvillimin e teknikĂ«s dhe procesit tĂ« kontabilitetit menaxhues, - Hulumtimit dhe analizĂ«n e ifromacioneve nĂ« praktikĂ«n e menaxhmenti tĂ« sektorit public etj. 2. KĂ«shilli pĂ«r Standardet Financiare dhe KontabĂ«l (FASB)- NĂ« SHBA, standardet e kontabilitetit janĂ« vendosur nga KĂ«shilli pĂ«r Standarde Financiare dhe KontabĂ«l. FASB-ja ka selinĂ« nĂ« NorĂ«alk, Konektikat, ndĂ«rsa tĂ« shtatĂ« anĂ«tarĂ«t e tij tĂ« rregullt janĂ« pĂ«rzgjdhur nga profesione tĂ« ndryshme, si: kontabilistĂ«, nga biznesi, qeveria dhe academia. FASB-ja Ă«shtĂ« njĂ« organizatĂ« joqeveritare, pĂ«rkatĂ«sisht njĂ« trup privat I themeluar dhe I pĂ«rkrahur nga komuniteti amerikan I biznesit, nuk ka njĂ« forcĂ« ilegale qĂ« tĂ« imponojĂ« impkementimin e standardeve.MirĂ«po, FASB-ja ruan influencĂ«n e saj nĂ« zbatimin e standardeve tĂ« kontabilitetit me mrojtje tĂ« suksesshme tĂ« prestigjit dhe reputacionit tĂ« saj, duke pĂ«rgatitur standard tĂ« mira. 3.Komisioni pĂ«r Sigurimin e KĂ«mbimeve (SEC)- njĂ« agjenci federale (amerikane), qĂ« i raporton Kongresit Amerikan, u krijuan me dekret nga shteti mĂ« 1933, qĂ« qĂ«llim tĂ« mbikĂ«qyrjes dhe raportimit tĂ« jashtĂ«m financiar nga korporata tĂ« treguara publikisht. Aktualisht, SEC-I u kĂ«kron korporatave publike qĂ« tĂ« publikojnĂ« raporte vjetore dhe tremujore.PĂ«rveÒ« kĂ«saj, raportet vjetore dhe tremujore tĂ« regjistrimit duhet tĂ« skedohen nga korporatat me SEC-in. Raportet vjetore tĂ« regjistrimit tĂ« skeduar sipas SEC-it janĂ« tĂ« njohur si Raportet e FormĂ«s 10-K. Ato kĂ«rkohen nga Sektori 10-K I dekretit tĂ« 1934-Ă«s.Raportet tremujore janĂ« tĂ« njohura si 10-Q. GjatĂ« shekullit XX, kontabiliteti financiar Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« process shumĂ« I rregulluar dhe I fromalizuar.Korporatat qĂ« tregojnĂ« publikisht duhet t‟u sigurojnĂ« aksionarĂ«ve raportet financiare mbikĂ«qyrĂ«se. 4.Instituti Amerikan pĂ«r Certifikimin e KontabilistĂ«ve Publik (AICPA)- asocioni I parĂ« professional kontabĂ«l nĂ« SHBA Ă«shtĂ« Institucioni Amerikan pĂ«r Certifikimin e KontabilistĂ«ve PublikĂ«. AICPA pĂ«rgatit provimet unifrome pĂ«r kontabilistĂ«t publikĂ« tĂ« certifikuar (CPA), qĂ«duhet tĂ« jenĂ« komplet me qĂ«llim tĂ« certifikimit tĂ« personave t interesuar si kontabilistĂ« publikĂ«. EmĂ«rtimi CPA (certificated public accountant) I ka dy lloje tĂ« shfrytĂ«zimit; sĂ« pari, aty janĂ«
individĂ«t qĂ« kanĂ« fituar emĂ«rtimin kontabilist I certifikuar public (CPA), kurse emĂ«rtimin CPA e merr individi I cili ka kaluar nĂ«pĂ«r kurset e organizuara nga AICPA dhe pas kalimit tĂ« testeve ka marrĂ« certifikatĂ«n e kontabilistit publik, dhe sĂ« dyti, firmat qĂ« janĂ« CPA. Firmat CPA janĂ« kompanitĂ« qĂ« ofrojnĂ« shĂ«rbie tĂ« kontabilitetit njĂ«soj sikur qĂ« ofrojnĂ« shĂ«rbime firmat juridike.Si mund tĂ« vĂ«rehet, firmat CPA punĂ«sojnĂ« njĂ« numĂ«r tĂ« konsiderueshĂ« tĂ« kontabilistĂ«ve, prej tĂ« cilĂ«ve nuk Ă«shtĂ« e thĂ«nĂ« qĂ« tĂ« gjithĂ« tĂ« kenĂ« certifikatĂ« tĂ« kontabilistit public. Firmat CPA, po ashtupunĂ«sojnĂ« jurist, avokatĂ«, specialist tĂ« teknologjisĂ« informative, ekspert nĂ« financa dhe specialist tĂ« tjerĂ« nĂ« biznes. Firmat CPA I ndihmojnĂ« kompanitĂ« tĂ« themelojnĂ« sistemin e kontabilitetit, tĂ« formulojĂ« plane tĂ« biznesit, tĂ« ridizajnojnĂ« procedurat e tyre operative si dhe Ò« do gjĂ« tjetĂ«r me interes pĂ«r zhvillimin e biznesit nĂ« pĂ«rgjithĂ«si.CPA firmatpo ashtu punĂ«sojnĂ« auditorĂ« me qĂ«llim tĂ« auditimit tĂ« pasqyrave financiare tĂ« kompanive. 5.Komiteti NdĂ«rkombĂ«tar pĂ«r Standardet e Kontabilitetit (IASC)- Ă«shtĂ« formuar mĂ« 1973, me qĂ«llim tĂ« zhvillimit tĂ« standard botĂ«rore tĂ« kontabilitetit. Ky trup tani pĂ«rfaqĂ«son mĂ« tepĂ«r se 142 organizata tĂ« kontabilitetit nga 103 vende (duke pĂ«rfshirĂ« edhe SHBA-nĂ«). Sikurse edhe FASB-ja, edhe IASC-ja zhvillon propozimet, I pĂ«rcjell te organizatat e interesuara, pranon prapveprimet dhe pastaj lĂ«shon prononcimin final. Standardet e kontabilitetit tĂ« pĂ«rpunuara nga IASC-ja u referohen Standardeve NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« Kontabilitetit (SNK).SNK-tĂ« pĂ«rpilohen me qĂ«llim tĂ« shfrytĂ«zimit nga tĂ« gjitha kompanitĂ« qĂ« kanĂ« interes pĂ«r zbatimin e tyre.IASC- standard janĂ« duke u pĂ«rdorur gjithnjĂ« e mĂ« shum. KĂ«shtu, nĂ« prill tĂ« vitit 2000, Ă«eb faqja e IASC- sĂ«Ă«shtĂ« listuar nga mĂ« shumĂ« se 958 kompani nga e tĂ«rĂ« bota, tĂ« cilat pĂ«rgatistin raportet financiare nĂ« pajtim me SNK-nĂ«. Nga kĂ«to kompani, 161 ishin nga Gjermania, ndĂ«rsa 121 nga Kina.Kjo Ă«shtĂ« shenjĂ« se SNK-tĂ« janĂ« tĂ« pranueshme nga vendet e shumĂ« vendeve dhe nga tĂ« gjithĂ« rajonet e botĂ«s. 1.7.2.KĂ«shilli Kosovar mbi standardet pĂ«r rapotim financiar (KKSRF) KĂ«shilli Kosovar mbi standaret pĂ«r Raportimin Financiar-Ă«shtĂ« themeluar mĂ« 29 tetor tĂ« vitit 2001 sipas rregullores 2001/30.KĂ«shilli Ă«shtĂ« organ I pavarur nĂ« marrjen e pĂ«rgjegjĂ«sive dhe kryerjen e detyrave tĂ« tij, varĂ«sisht nga autoriteti I I pĂ«rfaqĂ«suesit special tĂ« Sekretarit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m. KĂ«shilli ka kompetencat pĂ«r tĂ« lidhur kontrata dhe, sipas nevojĂ«s, pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« udhĂ«zime adeministrative pĂ«r kryerjen e funksioneve tĂ« veta, duke pĂ«rfshirĂ« kontratat e punĂ«simit, kontratat e strehimi dhe tĂ« dhĂ«nies me qira tĂ« pajisjeve. KĂ«shilli nxjerr standard tĂ« kontabilitetit nĂ« pĂ«rputhje me Standardet NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« Kontabilitetit (SNK). KĂ«shilli vends se cilat standard tĂ« SNK-sĂ« do tĂ« zbatohen, duke marrĂ« parasysh mjedisin afarist nĂ« KosovĂ«. Standardet e kontabilitetit dhe tĂ« revizionit tĂ« nxjerra nga KĂ«shilli, botohen dhe shpĂ«rdahen nĂ« tĂ«rĂ« KosovĂ«n nĂ« tri gjuhĂ« qĂ« pĂ«rdoren nĂ« KosovĂ«. Po ashtu, KĂ«shilli cakton standardet pĂ«r aftĂ«simin teknik lidhur me certifikimin e kontabilistĂ«ve dhe licencimin e revizorĂ«ve qĂ« uhet tĂ« pĂ«rfshijĂ« fushat e mĂ«poshtme: - Kontabilitetin financiar, - Standardet e kontabilitetit tĂ« KosovĂ«s, - Parimet e menaxhimit financiar tĂ« ndĂ«rmarrjeve afariste, - Parimet e kontollit dhe tĂ« revizionit tĂ« brendshĂ«m, - Kontabilitetin e kostos dhe atĂ« menaxhues,
- Sjelljen dhe etikĂ«n profesionale etj. PARIMET KRYESORE TË NDËRTIMIT TË PASQYRAVE FINANCIARE Biznesi ka dy objektiva primarĂ« tĂ« tij: 1. Realizimin e profitit, dhe 2. TĂ« mbeturit sovent (me aftĂ«si pagimi tĂ« faturave pĂ«r mallra dhe shĂ«rbime). Pasqyrat financiare janĂ« raporte qĂ« u lejojnĂ« palĂ«ve tĂ« interesuara qĂ« tĂ« vlerĂ«sojnĂ« profitabilitetin dhe solventitetin e biznesit.KĂ«to raporte tĂ« kontabilitetit tĂ« quajtuara pasqyra financiare, ofrojnĂ« informata tĂ« pĂ«rgjithĂ«suara pĂ«r shfrytĂ«zuesit dhe ajnĂ« tĂ« dedikuara pĂ«r shfrtyĂ«zim tĂ« brendshĂ«m dhe tĂ« jashtĂ«m. Pasqyrat financiare zakonisht na paraqesin nĂ« disa forma: - Bilanci- paraqet njĂ« listĂ« tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore, - Raporti i tĂ« ardhurave- paraqet pĂ«rmbledhjen e tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore, - Raporti i fitimeve tĂ« mbajtura- paraqet pĂ«rmbledhjen e fitimeve tĂ« mbajtuara tĂ« korporatĂ«s pĂ«r periudhĂ« specifike kohore, - Raporti i rrjedhjes sĂ« parasĂ«- paraqet pĂ«rmbledhjen e tĂ« pranuarve tĂ« gatshme (cash) dhe pagesave pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore. KĂ«to pasqyra pĂ«rbĂ«jnĂ« tiparin kryesor tĂ« kontabilitetit sepse ato janĂ« mjetet e para tĂ« komunikimit dhe tĂ« informimit kontabĂ«l, si dhe produkti final i analizave kontabĂ«l i transaksioneve tĂ« bzinesit.Ato japin gjendjen e biznesit nĂ« terma financiarĂ«, duke filluar me libĂ«rmbajtjen, qĂ«Ă«shtĂ« vetĂ«m nja hap nĂ« procesin e kontabilitetit dhe shpreh regjistrimin actual tĂ« transaksioneve tĂ« kompanisĂ« pa ndonjĂ« analizĂ« tĂ« informacioneve.Kontabiliteti vlerĂ«son dhe analizon infromacionet duke u dhĂ«nĂ« kuptimin numrave. QĂ« pasqyrat financiare, si product pĂ«rfundimtar i sistemit kontabĂ«l, tĂ« mund tĂ« pĂ«rdoren me efektivitet nga pĂ«rdoruesit e tyre, duhet tĂ« plotĂ«sojnĂ« disa kritere, tĂ« ndĂ«rtohen mbi bazĂ«n e disa parimeve, tĂ« cilat do tĂ« paraqiten shkurtimisht nĂ« vijim: 1.QartĂ«sia dhe vĂ«rtetĂ«sia- nĂ«nkuptojmĂ« evidencimin dhe paraqitjen e informacioneve nĂ« mĂ«nyrĂ«n qĂ« siguron njĂ« pasqyrĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« afarizmit, tĂ«situatĂ«s monetale dhe tĂ« pĂ«rparimit tĂ« kompanisĂ«. PĂ«r informacionin, qartĂ«sia dhe vĂ«rtetĂ«sia do tĂ« thonĂ« “ta tregosh ashtu siÒ« Ă«shtĂ«â€. ÒȘ do pasqyrĂ« kontabĂ«l duhet tĂ« japĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« dhe reale kuptimit e tĂ« gjitha fakteve qĂ« ti nevojiten shfrtyĂ«zuesve tĂ« informacionit, qofshin tĂ« brendshĂ«m apo tĂ« jashtĂ«m, pĂ«r marrjen e vendimeve nĂ« biznes.DhĂ«nia nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« kuptueshme, tĂ« plotĂ«, tĂ« qartĂ« dhe tĂ« paanshme i tĂ« gjithĂ« informacionit tĂ« nevojshĂ«m luan njĂ« rol tĂ« madhe nĂ« marrjen e vendimeve afariste tĂ« drejta dhe efikase. 2.QĂ«ndrueshmĂ«ria (konsistenca)- nĂ«nkupton faktin se parimet dhe rregullat e shfrytĂ«zuara nĂ« kontabilitet nuk duhen ndryshuar nga viti nĂ« vit pĂ«r shkak tĂ« pamundĂ«sisĂ« sĂ« krahasimit tĂ«rezultateve. ËshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kontabiliteti tĂ« jetĂ« i qĂ«ndryeshĂ«m nĂ« zbatimin e parimeve dhe tĂ« procedurave kontabĂ«l pĂ«r situata tĂ« ngjashme. Duke respektuar kĂ«tĂ« parim, ngjarjet afariste duhet qĂ«, nga periudha nĂ« periudhĂ«, tĂ« evidencohen sipas rregullave tĂ«
pĂ«rcaktuara mĂ« parĂ«. NĂ«se kĂ«to parime ndĂ«rrohen, atĂ«herĂ« si pasojĂ« e kĂ«saj mund tĂ« jetĂ« rezultati tjetĂ«r financiar, qĂ« mund tĂ« sjellĂ« deri te dhĂ«nia e infromacioneve tĂ« gabueshme mbi pozitĂ«n financiare dhe suksesin e biznesit. 3.Materialiteti (rĂ«ndĂ«sia)- kĂ«rkon pĂ«rmbajtjen e tĂ« gjitha rregullave qĂ« kanĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« veÒ« antĂ« nĂ« krijimin e njĂ« fotografie tĂ« qartĂ« mbi kompaninĂ«. NĂ« kontabiliteti, koncepti i materialitetit ka tĂ« bĂ«jĂ« me rĂ«ndĂ«sinĂ« relative tĂ« tĂ« dhĂ«nave ekonomike.NĂ« kuptimin kontabĂ«l, njĂ« object, infromacion, Ă«shtĂ« material nĂ« qoftĂ« se ai Ă«shtĂ« i dobishĂ«m ose i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r pĂ«rdoruesit e informacionit tĂ« njĂ« pasqyre financiare nĂ« marrjen e njĂ« vendimi tĂ« caktuar. 4.KorrektĂ«sia- NĂ« kontabilitetin korrektĂ«sia kĂ«rkon qĂ« pasqyrat financiare tĂ« japing njĂ« pĂ«rmbledhje ose paraqitje korrekte dhe tĂ« ndershme tĂ« ngjarjeve qĂ« paraqiten nĂ« pasqyrat financiare me qĂ«llim qĂ« ato tĂ« mos fshehin apo tĂ« shtrembĂ«rojnĂ« relatitetin. KorrektĂ«sia kĂ«kron qĂ« pasqyrat financiare tĂ« mos favorizojnĂ« grupe ose individĂ« tĂ« caktuar qĂ« i pĂ«rdorin ato. 5.Kujdesi- si parim niset nga fakti se pasiguria e pĂ«rpilimit tĂ« pasqyrave financiare Ă«shtĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e zhvillimit tĂ« biznesit dhe sidomos kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r zhvillimin e biznesit nĂ« tĂ« ardhmen. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ«, nga kontabiliteti pritet qĂ« me veprimet e caktuara tĂ« zvogĂ«lojĂ« pasigurinĂ« gjatĂ« zhvillimit tĂ« kĂ«tij biznesi.Kjo lidhet edhe me kujdesin maksimal nĂ« parashikimin e rezultateve nĂ« tĂ« ardhmen, ku kontabiliteti zakonisht parashikon rezultate positive.Edhe kjo kĂ«rkon jĂ« vlerĂ«sim tĂ« kujdesshĂ«m tĂ« tĂ« gjitha elementeve tĂ« aceteve, tĂ« detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve.Kjo bĂ«het me qĂ«llim qĂ« tĂ« mos nxirren pĂ«rfundime tepĂ«r optimiste. 6.Kontinuiteti apo biznesi nĂ« vijimĂ«si (going concern principle)- kĂ«kron nga kompania reajtjen e kontinuitetit, pĂ«rkatĂ«sisht afarizmit pozitiv si ekzistim afatgjatĂ« i kompanisĂ« nĂ« fjalĂ«. Edhe kontabilitetiti, kur ndĂ«rton pasqyrat financiare, supozon qĂ« biznesi do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« funksionojĂ« pas a shumĂ« nĂ« formĂ«n qĂ« e ka aktualisht edhe pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« catuar nĂ« tĂ« ardhmen.Zbatimi i kĂ«tij parimi ka rĂ«ndĂ«si shumĂ« tĂ« madhe nĂ« drejtimin e politikave dhe tĂ« kritereve tĂ« velrĂ«simit, qĂ« duhet tĂ« pĂ«rdoren pĂ«r ndĂ«rtimin e pasqyrave financiare. 7.Kostoja historike- nĂ«nkupton parimin sipas tĂ« cilit tĂ« gjitha mjetet e kompanisĂ« vlerĂ«sohen nĂ« lartĂ«sinĂ« etĂ« dhĂ«nave relae monetare tĂ« shfaqura nĂ« momentin e furnizimit apo tĂ« realizimit tĂ« atyre mjeteve. Sipas kĂ«tij parimi, kur ndĂ«rtohen pasqyra financiare, nĂ« kushtet kur plotĂ«sohet kriteri i kontinuitetit tĂ« biznesit, kontabiliteti paraqet elementet e aseteve dhe tĂ« detyrimeve tĂ« vlerĂ«suara me kosto historike.Lexuesi i njĂ« pasqyre kontabĂ«l duhet kryesisht tĂ« njohĂ« qĂ« kjo pasqyrĂ« bazohet nĂ« konceptin e kostos historike pĂ«r tĂ« arritur nĂ« njĂ« vlerĂ«sim pĂ«rsonal tĂ« vlerĂ«s aktuale, pjesĂ«risht pĂ«rmes informacionit qĂ« ka marrĂ« nga kjo pasqyrĂ« dhe pjesĂ«risht nga infromacioni ekstra kontabĂ«l. LIBËRMBAJTJA E THJESHTË NĂ« kushtet bashkĂ«kohore, kontabiliteti financiar Ă«shtĂ« i bazuar nĂ« rregullat e kontabilitet tĂ« dyfishtĂ«.MirĂ«po, me qĂ«llim tĂ« kuptimit dhe tĂ« tĂ« Ò« muarit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, vlen tĂ«
ekzaminohet sistemi i regjistrimit sipas libĂ«rmbajtjes sĂ« thjeshtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht siÒ« njihet nĂ« literaturĂ«n tonĂ«, tĂ« kontabilitetit tĂ« thjeshtĂ«.NĂ« formĂ«n e tij bazike, sistemi i thjeshtĂ« i mbajtjes sĂ« librave Ă«shtĂ« i njĂ«jtĂ« me regjistrin e kontrollit tĂ« librave dhe karakterizohet nga fakto se aty kemi tĂ« bĂ«jmĂ« vetĂ«m me regjistrim tĂ« hyrjeve tĂ« thjeshta vertikale pĂ«r secilin transaksion. Kjo do tĂ« thotĂ« se regjistrimi i secilit transaksion pĂ«rfshin njĂ« shtyllĂ« tĂ« vetme, qĂ« nĂ«nkupton se transaksioni vijues regjistrohet nĂ« shtyllĂ«n vijuese. P.sh. shkojm me posht: Data PĂ«rshkrimi Shuma 1 janar Balanca fillestare 10.000,00 2 janar Blerja e furnizimeve pĂ«r shitore (7.500,00) 4 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 250,00 7 janar Kryerja e shĂ«rimeve riparuese 120,00 15 janar Pagesa e faturĂ«s sĂ« telefonit (50) 30 janar Balanca pĂ«rfundimtare 2.820,00 Ka raste kur njĂ« formĂ« tjetĂ«r tabelare shfrytĂ«zohet pĂ«r paraqitjen e kĂ«tyre transaksioneve. Ajo formĂ« klasifikon tĂ« ardhurat dhe shpenzimet duke I paraqitur ndaras njĂ«rĂ«n nga tjetra. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« biznesi nĂ« Ò« do kohĂ« mund tĂ« dijĂ«rezultatin etij afarist qoftĂ« ai pozitiv apo negative. Data PĂ«rshkrimi TĂ« ardhurat Shpenzimet 1 janar Balanca fillestare 10.000,00 2 janar Blerja e furnizimeve pĂ«r shitore 7.500,00 4 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 275,00 7 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 120,00 15 janar Pagesa e faturĂ«s sĂ« telefonit 50 Totali i janarit 10.395,00 7.550,00 P.sh., njĂ« shtyllĂ« shtesĂ« mund t‟i shtohet tabelĂ«s me qĂ«llim tĂ« klasifikimit tĂ« tĂ« ardhurave nga shitja dhe tĂ« taksĂ«s sĂ« mbledhur nga shitja, apo klasifikimi i shpenzimeve tĂ« qirasĂ«, komunaleve, furnizimeve etj. Disa nga tĂ« metat e kĂ«tij sisstemi mund tĂ« jenĂ«: - Nuk lĂ« gjurmĂ« tĂ« paraqitjes sĂ« llogarive tĂ« aseteve apo detyrimeve siÒ« Ă«shtĂ« inventari i mallit, llogaritĂ« e arkĂ«tueshme apo llogaritĂ« e pagueshme. - Edhe pse lehtĂ«son kalkulimin e tĂ« hyrave nga pozicioni financiar, nuk ka njĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« mes tĂ« tĂ« hyrĂ«s dhe tĂ« bilancit tĂ« gjendjes, - Gabimet mund tĂ« mbesin tĂ« paidentifikuara. Atom mund tĂ« identifikohen vetĂ«m pĂ«rmes bashkĂ«rendimit tĂ« raporteve bankare. PĂ«r shkak tĂ« kĂ«tyre pagesave, sistemi i thjeshtĂ« kontabĂ«l nuk Ă«shtĂ« praktik pĂ«r shumĂ« organizata biznesi. 2.3. EKUACIONI I KONTABILITETIT TË DYFISHTË
Ttransaksionet nĂ« biznes pĂ«rfshijnĂ« njĂ« shkĂ«mbim nĂ« mes tĂ«dy llogarive. P.sh., pĂ«r secilin asset ekziston kĂ«rkesa apo pretendimi ndaj atij aseti, si nga ata qĂ« kanĂ« nĂ« pronĂ«si atĂ« asset, po ashtu nga ana tjetĂ«r qĂ« huazojnĂ« para pĂ«r biznesin e tyre. NgjashĂ«m, shitja e produkteve shkakton ndryshime nĂ« asset, sin Ă« kuptimin e daljes sĂ« mallit, po ashtu edhe nĂ« kuptimin e hyrjes sĂ« parasĂ«.Kjo formĂ« e evidentimit Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rdorim pĂ«r mĂ« tepĂ«r se 600 vjet.Paraqitja e parĂ« e kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ« paraqitet nĂ« librat e matematikĂ«s, tĂ« cilat i kishte shkruar Luca Paciolo.Ky libĂ«r ishte botuar mĂ« 1494, vetĂ«m dy vjet pas zbulimit tĂ« AmerikĂ«s nga Kolomboja. JanĂ«dy karakteristika tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«: 1. Secili transaksion duhet tĂ« regjistrohet nĂ« dy llogari, dhe 2. Secila llogari duhet tĂ« ketĂ«dy shtylla (vargje). Te ky sistem, dy hyrje krijohen pĂ«r secilin transaksion – njĂ« hyrje si debi nĂ« njĂ« llogari dhe hyrja tjetĂ«r si kredi nĂ« llogarinĂ« tjetĂ«r. KĂ«to dy hyrje e mbajnĂ« ekuacionin kontabĂ«l nĂ« bilancĂ« tĂ« pĂ«rhershĂ«me. Ekuacioni kontabĂ«l ndryshe quhet edhe identitet kontabĂ«l. Zakonisht, ekuacioni kontabĂ«l ka kĂ«tĂ« formĂ«: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Ekuacioni i kontabilitetit Ă«shtĂ« njĂ« ekuacion algjebrik, qĂ« shpreh raportin nĂ« mes tĂ« aseteve (burimeve), detyrimeve dhe ekujtetit tĂ« pronarĂ«ve (neto aseteve apo interesit tĂ« mbetur) nĂ« biznes pasi qĂ« tĂ« jenĂ« mbuluar detyrimet. Me fjalĂ« tĂ« tjera, ekuacioni kontabĂ«l Ă«shtĂ« bazĂ« e tĂ« shprehurit tĂ« informacioneve tĂ« bilancit tĂ« gjendjes, apo edhe bazĂ« e kontabilitetit tĂ« dyfisht si sistem i regjistrimit tĂ« transaksioneve nĂ« drejtim tĂ« ruajtjes sĂ« barazisĂ« sĂ« tĂ«dy anĂ«ve tĂ« bilancit. Kontabiliteti i dyfishtĂ« ka disa pĂ«rparĂ«si nĂ« krahasim me sistemin e thjeshtĂ«, dhe atĂ«: 1. Kalkulimi me kujdes i profitit dhe i humbjes nĂ« organizata komplekse, 2. PĂ«rfshirja e aseteve dhe e detyrimeve ne llogaritĂ« e libĂ«r-mbajtjes, 3. PĂ«rgaditja e raporteve financiare drejtĂ«pĂ«rdrejti nga llogarit,
4. Zbulimi mĂ«i lehtĂ«i gabimev dhe i mashtrimeve. Ekuacioni i kontabilitetit tregon mardhĂ«nien bazĂ« nĂ« mes tĂ« burimeve dhe pretendimeve pĂ«r kĂ«to burime. Elementet e ekuacionit tĂ« kontabilitetit janĂ«: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve Asetet= janĂ« burime ekonomike tĂ« etnitetit dhe pĂ«rfshijnĂ« zĂ«ra si: paraja, llogari tĂ« arkĂ«tueshme (shumat nĂ« pronĂ«si tĂ« kompanisĂ« nga konsumatorĂ«t e saj), inventari I mallit, toka, ndĂ«rtesat, paisjet, si dhe asetet e pa prekshme, si: patentat, licencat etj. Detyrimet = janĂ« shumat nĂ« pronĂ«si tĂ« tĂ« tjerĂ«ve dhe kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me huatĂ«, kreditĂ« dhe obligimet e tjera qĂ« i arrijnĂ« biznesit. Ekuiteti i pronarĂ«ve = shpreh “interesin” e pronarĂ«ve nĂ« biznes. ShpeshherĂ« quhen neto asete, sepse janĂ« ekuivalent i aseteve minus detyrimet pĂ«r biznesin e caktuar. Si ndikojnĂ« transaksionet nĂ« ekuacionin e kontabilitetit.Secili transaksion apo ngjarje sjell ndryshime nĂ« kushtet e pĂ«rgjithshme financiare tĂ« kompanisĂ«.VeprimtaritĂ« biznesore mund tĂ« ndikojnĂ« nĂ« ndryshimet nĂ« llogari tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo edhe tĂ« ekuitetit, port Ă« gjitha kĂ«to nuk do tĂ« prishin barazinĂ« e ekuacionit kontabĂ«l. AtĂ«herĂ«shiqojmĂ« katĂ«r transaksione specifike tĂ« kompanisĂ« “Standard Benz”. KĂ«tu do tĂ« shofim se si secili transaksion ka efekt nĂ« llogari individuale tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo tĂ« ekuitetit pa njĂ«Ò«rregullim tĂ« ekuacionit kontabĂ«l apo nĂ« pĂ«rgjithĂ«si tĂ« bilancit tĂ« gjendjes. 1. Grumbullimi i njĂ« llogarie tĂ« arkĂ«tueshme. – NĂ«se “Standard Benz” mbledh 20.000 Ero nga konsumatorĂ«t nĂ« formĂ« tĂ« llogarive tĂ« arkĂ«tueshme (d.m.th., jo njĂ« shitje e re, por vetĂ«m njĂ« grumbullim nga njĂ« transaksion i mĂ«parshĂ«m), atĂ«herĂ« bilanci do tĂ« korigjohet si p.sh. nĂ« ilustrimin e poshtĂ«m:
Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (pas transaksionit) Astet Astet Paraja 10.000 Paraja 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 10.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 100.000 Pajisjet 100.000 Totali i aseteve 520.000 Totali i aseteve 520.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 38.000 Huaja bankare 38.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Ekuiteti i pronarĂ«ve: Ekuiteti i pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Figura nr.8 Ilustrimi I tregon qĂ« paraja (asset) rritet nga 10.000 € nĂ« 30.000 €, ndĂ«rsa llogaria e arkĂ«tueshme zbritet nga 30.000€ nĂ« 10.000 €. Si rezultat i kĂ«saj, totali i aseteve ndryshon, ndĂ«ersa llogaritĂ« e detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit mbesin tĂ« paprekura..Edhe mĂ« tutje asetet mbesin tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuiteti. 2.Blerja e pajisjeve me kredi: -‘Standard Benzi’ ka blerĂ« 40.000 € pajisje, tĂ« cilat do t’I paguajĂ« mĂ« vonĂ« (duke marrĂ« njĂ« hua).NĂ« kĂ«tĂ« bilanci do tĂ« duket kĂ«shtu:
Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (pas transaksionit) Astet Astet Paraja 10.000 Paraja 10.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 100.000 Pajisjet 140.000 Totali i aseteve 520.000 Totali i aseteve 575.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 38.000 Huaja bankare 78.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Ekuiteti i pronarĂ«ve: Ekuiteti i pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali iekuitetit 470.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 575.000 Figura nr. 9 Ky ilustrim tregon se pajisjet (si asset) rriten nga 100.000 € nĂ« 140.000 €, ndĂ«rsa huaja bankare po ashtu rritet nga 38.000 € nĂ« 78.000 €. Si rezultat I kĂ«saj,si asetet totale, ashtu edhe detyrimet totale rriten pĂ«r 40.000 €, kĂ«shtu qĂ« asetet edhe mĂ« tutje mbesin tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuiteti. 3.Ofrimi i shĂ«rbimeve pĂ«rmes llogarisĂ«.-ÒȘfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« nĂ«se ‘Standard Benz’ kryen punĂ« pĂ«r konsumatorĂ«t nĂ« shumĂ«n prej 15.000 €, kurse ato do t’i arkĂ«tonte mĂ« vonĂ«? Kjo kĂ«rkon njĂ« shjpegim mĂ« detal dhe tĂ« provohet tĂ« pĂ«rcillet njĂ« pĂ«rfundim logjik.SiÒ« shihet edhe nga pasqyra e mĂ«sipĂ«rme e bilancit, fitimet e mbajtura janĂ« tĂ« hyra tĂ« biznesit tĂ« cilat nuk u janĂ« shpĂ«rndarĂ« pronarĂ«ve tĂ« biznesit.NĂ« momentin kur ‘Standard Benzi’fiton 15.000€ ( tĂ« cilat do t’i mbledh mĂ« vonĂ«) duke u ofruar shĂ«rbime konsumatorĂ«ve, mund tĂ« thuhet se ajo krijon te hyra prej 15.000 €. E hyra Ă«shtĂ« shtim i aseteve qĂ« rezulton nga ofrimi i mallrave apo shĂ«rbimeve pĂ«r konsumatorĂ«t.E thamĂ« mĂ« sipĂ«r Ă«shtĂ« e qartĂ«, atĂ«herĂ« mund ta paraqesim edhe pĂ«rmes pasqyrave tĂ« bilancit tĂ« gjendjes:
Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (para transaksionit) Astet Astet Paraja 30.000 Paraja 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 10.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 140.000 Pajisjet 140.000 Totali I aseteve 520.000 Totali I aseteve 520.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 78.000 Huaja bankare 78.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Ekuiteti I pronarĂ«ve: Ekuiteti I pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Totali I ekuitetit 455.000 Totali I ekuitetit 470.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 520.000 Figura nr.10 Me faktin se llogaritĂ« e arkĂ«tueshme dhe fitimet e mbajtura janĂ« rritur pĂ«r 15.000 €, kjo nĂ«nkupton se janĂ« rritur edhe asetet edhe ekuiteti i pronarĂ«ve pĂ«r 15.000€. Barazimi i ekuacionit kontabĂ«l Ă«shtĂ« ruajtur, pĂ«r shkak se rritja prej tĂ«dy anĂ«t e kĂ«tij ekuacioni, qĂ« do tĂ« thotĂ« se ende asetet janĂ« tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuitetin e pronarĂ«ve. 4.Pagesa e shpenzimeve me para tĂ« gatshme: -Me rastin e krijimit tĂ« ardhurave, kompania krijon nĂ« tĂ« njejtĂ«n kohĂ« edhe shpenzime.Do tĂ« ishtĂ« mirĂ« qĂ« tĂ« krijohen vetĂ«m tĂ« ardhura pa shpenzim, por ja qĂ« kjo Ă«shtĂ« e pamundur.SidoqoftĂ«, imagjinoni njĂ« shembull ku ‘Standard Benz’ ka shkaktuar dhe paguar 7.000€ e shpenzime operative tĂ« biznesit.SiÒ« duket, paraja do tĂ« shkaktojnĂ« uljen e fitimeve tĂ« mbajtura.Shembulli nĂ« vijim e pĂ«rshkruan mĂ« mirĂ« kĂ«tĂ«:
Bilanci I gjendjes I kompanisĂ« Bilanci I gjendjes I kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (para transaksionit) Astet Astet Paraja 30.000 Paraja 23.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 140.000 Pajisjet 140.000 Totali I aseteve 575.000 Totali I aseteve 568.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 78.000 Huaja bankare 78.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Ekuiteti I pronarĂ«ve: Ekuiteti I pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Fitimet e mbajtura 53.000 Totali I ekuitetit 470.000 Totali I ekuitetit 463.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 575.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 568.000 Figura nr.11 KĂ«to janĂ« ndĂ«r llojet e shumta tĂ« transaksioneve qĂ« mund tĂ« shkaktohen dhe nga secili nga kĂ«to transaksione mund tĂ« shpjegohet nĂ« drejtimin e ndikimit tĂ« tyre nĂ« asete, detyrime dhe ekuitet tĂ« pronarĂ«ve. Ajo Ò«ka Ă«shtĂ« mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« dihet, Ă«shtĂ« se nuk ka transaksione qĂ« e prishin ekuacionin bazik tĂ« kontabilitetit do tĂ« thotĂ«: Asetet =Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve Po ashtu edhe pĂ«rmes shembujve nĂ« vijim do tĂ« ilustrojmĂ« regjistrimet e transaksioneve nĂ« biznes duke ruajtur parimin e ekuacionit kontabĂ«l, pĂ«rkatĂ«sisht rregullim themelor tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«. Shembulli 1 GjatĂ« muajit nĂ«ntor 2005, kompania ‘Standard Banz’ ka pasur transaksionet vijuese:
1. PronarĂ«t deponojnĂ« 25.000 € nĂ« llogarinĂ« bankare tĂ« kompanisĂ« me kompensim tĂ« aksoneve nĂ« korporatĂ«, 2. ‘Standard Benzi’ u siguron shĂ«rbime konsumatorĂ«ve me tarifĂ« fitimi prej 7.500 €, duke pranuar shumĂ«n nĂ«kesh(cash). TĂ« bĂ«hen regjistrimet. 3. ‘Standard Benzi’ I ndĂ«rron 20.000 € pĂ«r tokĂ«. 4. GjatĂ« muajit, ‘Standard Benzi’ blen furnizime (mall) pĂ«r 1.350 € dhe pajtohet tĂ« paguajĂ« furnizuesit nĂ« njĂ« tĂ« ardhme tĂ« afĂ«rt ( nĂ« llogari). 5. ‘Standard Benzi’ ka paguar si vijon: paga 2.125 €, qiraja 800 €, komunale 450 € dhe shpenzime tĂ« tjera 275 €. 6. ‘Standard Benzi’ u pagoi gjatĂ« muajit kreditorĂ«ve 950 €. 7. NĂ« fund tĂ« muajit,furnizuesit kanĂ« balancĂ« prej 550 €,qĂ« d.m.th 800 € nga furnizimet janĂ« shfrytĂ«zuar. 8. NĂ« fund tĂ« muajit,’Standard Benz’u pagoi 2.00 aksionarĂ«ve €. Zgjidhja Asetet = Detyrimet+ Ekuiteti pronarĂ«ve Paraja+ Furnizimet+ Toka= Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e pagueshme kapitali+ mbajt. 25.000 25.000 7.500 7.500 -20.000 20.000 1.350 1.350 -3.650 -2.125 -800 -400 -275 -950 -800 -800 -2.000 T=5.900 550 20.000 400 25.000 1.050 Shembulli 2 Zana ka themeluar kompaninĂ« e quajtur ‘Zana Design’ e cila, pĂ«rvec tĂ« tjerash,merret edhe me punĂ« tĂ« dizajnit dhe tĂ« konsaltingut. Analizoni transaksionet vijuese: 7. Pronari invesiton 50.000 € nĂ« kompani nĂ« kĂ«mbim tĂ« aksioneve tĂ« zakonshme. 8. ‘Zana Design’blen furnizime nĂ« vlerĂ« prej 4.800 €, duke paguar me tĂ« gatshme. 9. ‘Zana Design’ blen pajisje me tĂ« gatshme nĂ« vlerĂ« prej 30.000 €. 10. ‘Zana Design’blen furnizime plotĂ«sese nĂ« vlerĂ« 9.400 € me afat pagese.
11. PĂ«r shĂ«rbimet e konsaltingut janĂ« pranuar nĂ« tĂ« gatshmĂ« 9.800 €. 12. JanĂ« paguar 2.800 € qira pĂ«r ndĂ«rtesĂ«n ku Ă«shtĂ« vendosur biznesi. 13. JanĂ« paguar pagat nĂ« vlerĂ« prej 1.200 €. Zgjidhja: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Paraja+ Furnizimet + Pajisjet = Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e pagueshme kapitali + mbajt. 50.000 50.000 -4.800 4.800 -30.000 30.000 9.400 9.400 9.800 9.800 -2.800 -2.800 - 1.200 -1.200 21.000 14.200 30.000 9.400 55.800 Shembulli 3: NĂ« kompaninĂ« „Standard Benz‟gjatĂ« muahit shtator kanĂ« ndodhur kĂ«to transaksionĂ«: 1. MĂ« 1 shtator, pronari ka kontribuar me 7.500 € me para nĂ« dorĂ« pĂ«r ta kapitalizuar biznesin, 2. MĂ« 8 shtator Ă«shtĂ« blerĂ« pĂ«rmes llogarisĂ« 2.500 € lĂ«ndĂ« e parĂ«, e cila shumĂ« do tĂ« paguhet pas 30 ditĂ«ve, 3. MĂ« 15 shtator Ă«shtĂ« paguar qiraja mujore nĂ« shumĂ«n prej 400 €, 4. MĂ« 18 shtator janĂ« shitur mallra nĂ« shumĂ«n prej 1.100 € prej tĂ« cilĂ«s shumĂ« 400 € janĂ« arkĂ«tuar nĂ« tĂ« gatshme, ndĂ«rsa pjesa tjetĂ«r me afat pagese 30 ditĂ«sh, 5. MĂ« 25 shtator janĂ« arkĂ«ktuar 425 € nga konsumatorĂ«t, 6. MĂ« 28 shtator u janĂ« paguar furnitorĂ«ve500 € pĂ«r blerjet e bĂ«ra mĂ« parĂ«. Zgjidhja Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Paraja + Inventar Llogari tĂ« Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e malli+ arkĂ«tueshme= pagueshme= kapitali + mbajt. 7.500 7.500 2.500 2.500 -400 -400 400 -1.100 700
425 -425 -500 -500 7.542 1.400 275 2.000 7.500 -400 VĂ«retje: Nga tre shembujt e mĂ«sipĂ«rm mund tĂ« vĂ«rehet se shuma e hyrjeve nĂ«n „ Aseteâ€ŸĂ«shtĂ« pĂ«rherĂ« e barabartĂ« me shumĂ«n nĂ«n „Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve‟.NĂ« shumicĂ«n e rasteve, transaksioni i regjistruar nĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«, shkakton njĂ« transaksion tĂ« ngjashĂ«m me anĂ«n tjetĂ«r.SidoqoftĂ«, ka edhe raste kur gjithsesi duhet qĂ« njĂ«ra hyrje tĂ« jetĂ« positive dhe ndĂ«rsa tjetra negative, me qĂ«llim qĂ« tĂ« ruhet balanca e ekuacionit kontabĂ«l. 2.5 PASQYRA E TË ARDHURAVE Zakonisht, kompanitĂ« qĂ« dĂ«shirojnĂ« tĂ« dinĂ« gjendjen e pĂ«rafĂ«rt tĂ« afarizmit tĂ« tyre, shpesh pĂ«rpilojnĂ« raportin e qarkullimit, sipas tĂ« cilit po ashtu nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rafĂ«rt dinĂ« se saĂ«shtĂ« e ardhura, shpenzimet apo edhe fitimi i saj.KĂ«to pozicione dhe tĂ« tjera tĂ« pĂ«rafĂ«rta raportohen nĂ« pasyrĂ«n apo nĂ« raportin e tĂ« ardhurave.Kjo mĂ«nyrĂ« tregon rezultatet e operacioneve tĂ« kompanisĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« kohore (mujore, tremujore apo edhe vjetore).Ajo pĂ«rmbledh tĂ« ardhurat e krijuara dhe kostos (shpenzimet) e bĂ«ra pĂ«r krijimin e kĂ«tyre tĂ« ardhurave.Diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurĂ«s neto (apo humbjen) apo siÒ« mund tĂ« gjendet nĂ« pasyqra tĂ« ndryhsme, profitin (apo humbjen). Ekuacioni mĂ« i thjeshtĂ« pĂ«r pĂ«rshkrimin e tĂ« ardhurave Ă«shtĂ«: Neto e ardhura =E ardhura – Shpenzimet FjalĂ«t mund tĂ« trajtohen sinonime nĂ« fakt atĂ«herĂ« kur nuk janĂ«. NjĂ« rast i tillĂ« janĂ« fjalĂ«t ‘e ardhur’ dhe e ‘e hyrë’.Secili term ka njĂ« domethĂ«nie tĂ« saktĂ«, ndĂ«rsa ju duhet t’i pĂ«rdorin ato drejt.TĂ« ardhurat mund tĂ« shpjegohen pĂ«rmes ekuacionit: Eardhura = rritje nĂ« asete tĂ« njĂ« organizate apo zbritje e detyrimeve gjatĂ« nje periudhe kontabĂ«l, kryesisht nga veprimtaritĂ« operative tĂ« njĂ« organizate. Ehyra = paraja e fituar gjatĂ« njĂ« periudhe kontabĂ«l qĂ« rezullton me rritje tĂ« aseteve. Neto e ardhura = E ardhura – Shpenzimet + Fitimet – Humbjet Fitimet u refuzohen zĂ«rave siÒ«janĂ« :fitimet kapitale, ndĂ«rsa humbjet u referohen humbjeve kapitale, humbjeve nga fatkeqĂ«sitĂ« natyrore etj. PĂ«r tĂ« kuptuar mĂ« mirĂ« pasqyrĂ«n e tĂ« ardhurave dhe rolin e tyre, duhet definiuar sĂ« pari elementet e saj, pĂ«rkatĂ«sisht tĂ« adhurĂ«n, shpenzimet dhe tĂ« ardhmen neto (apo humbjen neto)
Raporti I tĂ« ardhurave TĂ« ardhurat Shpenzimet E ardhura neto (apo humbja neto) E ardhura – paraqet shumĂ«n e aseteve tĂ« krijuara pĂ«rmes operacioneve nĂ« biznes, pĂ«rkatĂ«sisht e adhura paraqet derdhjet (infloĂ«s) nga shpĂ«rndarja e mallrave dhe shĂ«rbimeve.Ato operacione mund tĂ« jenĂ« tĂ« ndryshme, varĂ«sisht nga veprimtaria me tĂ« cilĂ«n merret kompania.P.sh , kompanitĂ« prodhuese realizojnĂ«tĂ« ardhura nga shitja e produkteve qĂ« ato I prodhojnĂ«, kompanitĂ« tregtare realizojnĂ« tĂ« arhdura nga shitja e mallrave apo kompanitĂ« shĂ«rbyese, realizojnĂ« tĂ« ardhura nga kryerja e shĂ«rbimeve.KompanitĂ« mund tĂ« kriojnĂ« tĂ« ardhura edhe nga aktivitete tĂ« tjera, siÒ«Ă«shtĂ« interesi I mbledhur apo qiraja (renta) e mbledhur. PĂ«rgjithĂ«sisht, tĂ« ardhurat rrisin totalin e aseteve. Shpenzimet – paraqesin shumĂ«n e aseteve tĂ« konsumuara gjatĂ« operacioneve nĂ« biznes, pĂ«rkatĂ«sisht rrjedhjet (outfloĂ«s) dhe obligimet e arritura nga prodhimi I mallrave dhe I shĂ«rbimeve.Shpenzimet paraqesin koston e krijuar nĂ« operacionet normale pĂ«r tĂ« krijuar tĂ« ardhura. Shpenzimet e pagave dhe obligimet komuanale,tĂ« shfrytĂ«zuara gjatĂ« periudhĂ«s sĂ« caktuar, janĂ« dy shembuj tĂ« zakonshĂ«m tĂ« shpenzimeve, kurse koston e produktit tĂ« prodhuar e pĂ«rbĂ«jne tĂ« gjitha shpenzimet nga lĂ«nda e parĂ«, pagat e punĂ«torĂ«ve, energjia eletktrike etj.Koston e mallit tĂ« shitur e pĂ«rbĂ«n vlera blerĂ«se e atij malli (do tĂ« thotĂ« vlera san a ka kushtuar blerja e atij malli). GjatĂ« pĂ«rllogaritjes sĂ« tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve, duhet pasur parasysh faktin se nuk janĂ« tĂ« gjitha hyrjet, derdhjet (infloĂ«s), tĂ« ardhura, si dhe tĂ« gjitha daljet, rrjedhjet (outfloĂ«s) e aseteve shpenzimeve. P.sh, paraja e huazuar nga banka, mund tĂ« rritĂ« obligimin, por jo edhe tĂ« ardhurĂ«n. NjĂ«soj, paraja e paguar pĂ«r furnizimet, e cila shpreh kĂ«mbimin e njĂ« aseti me njĂ« asset tjetĂ«r, nuk Ă«shtĂ« shpenzim.
E ardhura neto ( apo humbja neto). – E ardhura neto nganjĂ«herĂ« e quajtur edhe si profit apo fitim, reflekton tĂ« ardhurĂ«n ( tĂ« arriturĂ«n) nĂ« raport me shpenzimin ( pĂ«rpjekjen)” gjatĂ« jĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore. NĂ«se e ardhura tejkalon shpenzimin, rezultati quhet e ardhura neto ( e ardhura – shpenzimet = e ardhura neto). NĂ«se shpenzimet tejkalojnĂ« tĂ« ardhurĂ«n, rezultati quhet humbja neto.Pasi qĂ« neto e ardhura rezulton nĂ« rritjen e burimeve nga operacionet, nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« rritet edhe ekuiteti I pronarĂ«ve.NĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n, humbja neto zvogĂ«lon ekuitetin e proarĂ«ve. Formati I pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave ndryshon varĂ«sisht nga sistemi I aplikuar I kontabilitetit.NĂ« KosovĂ«, mĂ«nyra dhe forma e pĂ«rpilimit tĂ« njĂ« pasqyre tĂ« tĂ« ardhurave nuk Ă«shtĂ« e kufizuar apo e dedikuar, edhe pse elementet e pĂ«rbĂ«rjes sĂ« pasqyrĂ«s pĂ«rcaktohen me standardet kosovare tĂ« kontabilitetit tĂ« bazuar nĂ« standardet ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« kontabilitetit. NĂ« vazhdim do tĂ« shohim njĂ«rĂ«n nga mĂ«nyrat tipike tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave. Pasqyra e tĂ« ardhurave TĂ« ardhurat Derdhjet qĂ« vijnĂ« nga shitja konsumatorĂ«ve Kosotoja e mallit NjĂ« shpenzim qĂ« reflekton kosotn e produktit apo mallit qĂ« krijon tĂ« tĂ« shitur(KMSH) ardhura.Psh, nĂ«se njĂ« bukĂ« kushton 0,20 pĂ«r t’u bĂ«rĂ«, atĂ«herĂ« KMSH-ja Ă«shtĂ« 0.20 € Marzha bruto Po ashtu profiti I quajtur bruto,qĂ« shpreh tĂ« ardhurat minus MSH-nĂ« Shpenzimet NjĂ« shpenzim operativ Ă«shtĂ« secili shpenzim qĂ« nuk pĂ«rfshihet nĂ«n KMSH, operative siÒ« janĂ« p.sh, shpenzimet administrative apo tĂ« marketingut. E ardhura neto E ardhura neto para marrjes sĂ« shpenzimeve tĂ« interesit dhe shpenzimeve para taksave tĂ« taksave prej llogarisĂ«. Shpenzimet e Shpenzimet e interesit pĂ«rfshijnĂ« pagesat e kryera nĂ« borgjet e papaguara interesit tĂ« komapnisĂ«. Shpenzimet e taksave nĂ« tĂ« Shpenzimet e taksave nĂ« tĂ« ardhura janĂ« shumat e pagueshme ardhura institucioneve qeveritare. E ardhura neto E ardhura neto Ă«shtĂ« profiti final pas zbirtjes sĂ« tĂ« gjitha shpenzimeve nga e ardhura. E ardhura neto E ardhura neto pĂ«r aksion Ă«shtĂ« e ardhura neto e ndarĂ« sipas numrit tĂ« pĂ«r aksion. aksioneve nĂ« pronĂ«si tĂ« aksionarĂ«ve. PĂ«rndryshe, Ă«shtĂ« I njohur si fitimet pĂ«r aksion. NjĂ« formĂ« e thjeshtĂ« e pĂ«rpilimit tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« kĂ«tu:
“Standard Benz” Rrjedhja e aseteve nĂ« kĂ«mbim pĂ«r produkte dhe Pasqyra e tĂ« ardhurave shĂ«brime tĂ« ofruara MĂ« 31.12.2004 E ardhura E ardhura nga konsultimet €7.850 E ardhura nga qiraja 300 Shpenzimet operative: Derdhjet e aseteve qĂ« rezultojnĂ« nga ofrimi I Shpenzimet e zhvlerĂ«simit €375 produkteve apo shĂ«brimeve konsumatorĂ«ve Pagat 1.610 Shpenzimet e sigurimit 100 Shpenzimet e qirasĂ« 1.000 Shpenzimet e furnizimit 1.050 KomunalitĂ« 230 Gjithsej shpenzimet 4.365 E ardhura neto €3.785 PĂ«mbledhje Pasqyra e tĂ« ardhurave ofron infroacionin mbi suksesin e kompanisĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« caktuar kohore.Pasqyra e tĂ« ardhurave tregon burimet kryesore tĂ« tĂ« ardhurave tĂ« krijuara, si dhe tĂ« shpenzimeve qĂ« I shoqĂ«rojnĂ« kĂ«to tĂ« ardhura.Diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve Ă«shtĂ« e ardhura neto apo humbja neto. DobitĂ« (gains) dhe humbjet u referohen parave tĂ« krijuara apo humbjeve jashtĂ« operacioneve biznesore. Pasqyra e tĂ« ardhurave e korporatĂ«s pĂ«rfshin edhe tĂ« dhĂ«nat e fitimit pĂ«r aksion.Sikurse edhe bilanci, edhe pasqyra e tĂ« ardhurave pĂ«rpilohet nĂ« baza krahasuese.
2.6.PASQYRA E FITIMEVE TË MBAJTURA Si shtim i pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave, kompanive nganjĂ«herĂ« pĂ«rpilon edhe pasqyrĂ«n e fitimeve tĂ« mbajtuara apo pasqyrĂ«n e ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Kjo pasqyrĂ« identifikon ndryshimet nĂ« fitimet e mbajtura na njĂ« periudhĂ« kontabĂ«l tĂ« te tjetra. SiÒ« Ă«shtĂ« ilustruar nĂ« figurĂ«n e mĂ«poshtme, pasqyra e fitimeve tĂ« mbajtura tregon balancĂ«n fillestare tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura, tĂ« ardhurĂ«n neto tĂ« periudhĂ«s, zbritjen pĂ«r Ò« do dividend tĂ« paguar dhe nĂ« fund balancĂ«n pĂ«rfundimtare tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura. Ekuacioni vijues pĂ«rshkruan pasqyrĂ«n e fitimeve tĂ« mbajtuara pĂ«r bizneset individuale: Ekuiteti pĂ«rfundimtar = Ekuiteti fillestar + Investimet – TĂ«rheqjet + TĂ« ardhurat PĂ«r korporata, termi “tĂ«rheqje” zĂ«vendĂ«sohet me termin “dividend tĂ« paguar”, ndĂ«rsa ekuiteti i aksionarĂ«ve kalkudohet si vijon: Aksionet e zakonshme (regjistruar me vlerĂ« nominale) + Premia nĂ« aksionet e zakonshme (Ò« mimi i emertimit muns vlera nominale) + Aksionet e preferuara (regjistruar me vlerĂ« nominale) + Premia nĂ« aksionet e preferuara (Ò« mimi i emetimit muns vlera nominale) + Fitimet e mbajtura = Ekuiteti i askionarĂ«ve NjĂ« formĂ« e pasqyrĂ«s sĂ« fitimeve tĂ« mbajtura duket kĂ«shtu: “Standard Benz” Pasqyra e fitimeve tĂ« mbajtura MĂ« 31.12.2004 Fitimet e mbajtura 12.01.2004 € - Plus: E ardhura neto 3.785 Minus: Dividenda (600) Fitimet e mbajtura 12.31.2004 € 3.185 Figura nr.16
2.7.PASQYRA E RRJEDHJES SË PARASË Natyra e kontabilitetit actual Ă«shtĂ« e atillĂ« qĂ« kompania mund tĂ« jetĂ« fitimprurĂ«se, por, megjithatĂ«, pĂ«rvoja mund ta tregojĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n.Andaj, me qĂ«llim tĂ« krijimit tĂ« njĂ« pasqyre tĂ« qartĂ« tĂ« mundĂ«sisĂ« sĂ« kompanisĂ« pĂ«r pagesĂ«n e faturave tĂ« saj, ajo I hyn pĂ«rpilimit tĂ« njĂ« raporti apo pasqyrĂ«s tjetĂ«r pĂ«rkatĂ«sisht pasqyrĂ«s sĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ«. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« raporton ngjarjet qĂ« kanĂ« ndikuar mbi llogaritĂ« e parave tĂ« kompanisĂ« gjatĂ« njĂ« periudhe fiskale. PĂ«r periudhĂ«n nĂ« fjale, pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« ofron informacionet mbi: 1.- Burimet e parasĂ«, 2.- ShfrytĂ«zimin e parasĂ«, 3.- Ndryshimin nĂ« balancĂ«n e parasĂ«. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« paraqet njĂ« analizĂ« tĂ« tĂ« gjitha transaksioneve tĂ« bzinesit, duke raportuar se kur kompania pĂ«rdor paranĂ« e saj dhe Ò« farĂ« bĂ«n me tĂ«.Ajo treon dredhjet, tĂ« pranuarat (cash infloĂ«s) dhe rrjedhjet pagesat (cash outfloĂ«s) tĂ« njĂ« entiteti gjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore. Si mund tĂ« shihet edhe nga figura e mĂ«poshtme, kompanitĂ« pranojnĂ« para (cash) nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ« me shitjen e mallrave apo duke ofruar shĂ«rbime, duke shitur asete tĂ« tjera, duke huazuar, si dhe duke pranuar para nga investimet nga ana e pronarĂ«ve. Cash floĂ« statement- evidencĂ« financiare ku pĂ«r njĂ« periudhĂ« kohore tĂ« dhĂ«nĂ« pasqyrohen hyrjet dhe daljet nĂ« tĂ« hilla tĂ« njĂ« usbjekti biznesi.EvidencĂ« ku raportohen fondet gjithsej tĂ« disponueshme pĂ«r njĂ« firmĂ«.Apo evidencĂ« e ndryshimit tĂ« pozicionit financiar tĂ« njĂ« firme qĂ« tregon burimet dhe pĂ«rdorimet nĂ« tĂ« holla. Pasqyra e rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« sĂ« shpĂ«rndan burimet e parasĂ« dhe shfrytĂ«zimin e saj sipas kategorive vijuese: VeprimtaritĂ« operuese paraqesin ato veprimtari qĂ« janĂ« pjesĂ« e bzinesit tĂ« pĂ«rditshĂ«m tĂ« kompanisĂ«. Ato raportojnĂ« paratĂ« nĂ« dorĂ« nga shitja e mallrave, shĂ«brimet dhe paratĂ« nĂ« dorĂ« tĂ« paguara pĂ«r shpenzimet si : blerja e iventuarit, pagesa e pagave, e taksave, interesi, komunalet, qiratĂ« dhe shpenzimet tĂ« ngjashme. VeprimtaritĂ« investuese paraqesin ato veprimtari qĂ« raportojnĂ« paratĂ« e paguara pĂ«r pajisjet dhe asetet e tjera afatgjata dhe paratĂ« e marra nga shitja e kĂ«tyre aseteve. VeprimtaritĂ« financuese shprehin ato veprimtari qĂ« raportojnĂ« paratĂ« e marra nga kreditorĂ«t dhe pronarĂ«, paratĂ« e paguara kreditorĂ«ve si tipagim I shumave tĂ« marra hua nga kompania dhe parave tĂ« paguara pronarĂ«v
Aktivitetet operuese: Aktivitetet investuese: Aktiviteti financuese: - Shitja e mallit - Shitja e ndĂ«rtesave -Huazimi I parasĂ« - Ofrimi I shĂ«rimeve - Shitja e tokĂ«s -Praninimi I investuesve nga pronarĂ«t Derdhjet (hyrjet) e parasĂ« Paraja (cash) Rrjedhjet (daljet) e parasĂ« Aktivitetet operuese: Aktivitetet investuese: Aktivitetet financuese: - Pagesa e parave - Blerja e ndĂ«rtesave - Kthimi I kredive - Pagesa e komunaleve - Blerja e tokĂ«s - ShpĂ«rndarja ndaj pronarĂ«ve - Pagesa e taksave Figura nĂ« vazhdim jĂ«p njĂ« raport (pasqyrĂ«) tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« pĂ«r kompaninĂ« “Ardi Company” pĂ«r muajin dhjetor 2004.
NjĂ« formĂ« mĂ« e zgjeruar e raportit tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« paraqitur nĂ« figurĂ«n nĂ« vazhdim, duke simuluar tĂ« dhĂ«nat nga kontabiliteti i kompanisĂ« “Standard Benz”: “Standard Benz Corperation”, Raporti i rrjedhjes sĂ« parasĂ«, mĂ« 31 dhjetor 2004 Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet operuese: E ardhura neto € 105.000 Rregullimi i tĂ« ardhurĂ«s neto nĂ« baza aktuale: Shpenzime tĂ« zhvlerĂ«simit € 34.000 Rritja nĂ« llogarinĂ« e tĂ« pranueshmeve (9000) ZvogĂ«limi i intervalit 19.000 ZvogĂ«limi nĂ« llogarinĂ« e tĂ« pagueshmeve (8.000) Gjithsej rregullimet 36.000 Rrjedhja neto e parasĂ« nga kativitetet operuese 141.000 Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet investuese: Rrjedhur nga shitja e tokĂ«s 25.000 Blerja e pajisjeve (70.000) Paraja e neto nga aktivitetet investuese (45.000) Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet financuese: Rrjedhja nga emĂ«rtimi I aksioneve tĂ« zakonshme 35.000 Riblerja e boneve (50.000) Pagesa e dividendĂ«s (40.000) Rrjedhja neto e parasĂ« nga aktivitetet financuese (55.000) Rritja neto nĂ« para (cash) 41.000 Paraja, 1 janar 2004 22.000 Paraja, 31 janar 2004 € 63.000 Tabela nr.7
PĂ«rmbledhje Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« njĂ«ra nga katĂ«r pasqyrat kryesore tĂ« pasqyrave finacniare nĂ« pĂ«rgjithĂ«si. Ajo tregon derdhjen (infloĂ«) dhe rrjedhjen (outfloĂ«) domethĂ«nĂ«se tĂ« njĂ« komapnie pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« caktuar kohore. VeprimtaritĂ« kryesore qĂ« pĂ«rfshihen nĂ« pasqyrĂ«n e rrjedhjes sĂ« parasĂ« janĂ«: operuese, investuese dhe financuese. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« e dobishme pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se sa par aka njĂ« kompani, nga kanĂ« ardhura paratĂ« dhe si i ka pĂ«rdorur kompania paratĂ« e saj gjatĂ« njĂ« periudhe fiskale. 3. ANALIZA E TRANSAKSIONEVE NË BZINES 3.1.SHFRYTËZIMI I LLOGARIVE PËR KATËGORIZIMIN E TRANSAKSIONEVE NË BZINES GjatĂ« prezantimit tĂ« llojeve tĂ« pasqyrave financiare tĂ« bilancit, tĂ« tĂ« ardhurave apo edhe tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ«, mĂ«suam se elemente tĂ« bilancit ishin asetet, detyrimet dhe ekuiteti I pronarĂ«ve, elemente tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave ishin tĂ« ardhurat dhe shpenzimet, ndĂ«rsa elemente tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« ishin aktivitetet operuese, investuese dhe financuese.TĂ« gjitha kĂ«to elemente, nĂ« vete pĂ«rmbajnĂ« nga disa llogari tĂ« ndryshme, tĂ« cilat sit Ă« tilla nevojiten pĂ«r ruajtjen e gjurmĂ«ve tĂ« veprimeve ekonomike qĂ« kanĂ« sjellĂ« efektin pĂ«rkatĂ«s nĂ« kĂ«to pasqyra. NjĂ« llogari paraqet njĂ« regjistrim specific kontabĂ«l, qĂ« nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« kategorizon transaksionet qĂ« ndodhin gjatĂ« zhvillimit tĂ« biznesit tĂ« njĂ« kompanie.KĂ«shtu ne mund tĂ« emĂ«rtojmĂ« llogaritĂ« e aseteve, tĂ« detyrimeve, tĂ« rezervave tĂ« kapitalit, tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura, tĂ« ardhurave, tĂ« shpenzimeve etj. Duke shfrytĂ«zuar transaksionet ekonomike, ne mund tĂ« shohim se si ekuacioni kontabĂ«l mund tĂ« zgjerohet pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ«nllogari tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo edhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Cili Ă«shtĂ« definicioni i llogarisĂ«?NjĂ« llogari Ă«shtĂ« njĂ« regjistrim i ngritjeve dhe i rĂ«nieve nĂ« shuma monetare e shoqĂ«ruar me njĂ« burim ose veprimtari specifike.Transaksionet e kontabilitetit janĂ« pĂ«rshkrime tĂ« veprimtarive tĂ« biznesit (ose tĂ« ngjarjeve) qĂ« maten nĂ« vlerat monetare dhe regjistrohen nĂ« llogari.Apo llogaria Ă«shtĂ« mjet me anĂ«n e tĂ« cilit grumbullohen dhe regjistrohen efektet e veprimeve ekonomike homogjene.LLogaritĂ« shĂ«rbejnĂ« pĂ«r tĂ« studiuar historinĂ« financiare tĂ« njĂ«sisĂ« ekonomike dhe pĂ«r tĂ« planifikuar tĂ« ardhmen e saj. Informacioni pĂ«r asetet, detyrimet dhe ekuitetin e pronarĂ«ve Ă«shtĂ« I akumuluar nĂ« llogari, e cila mund tĂ« paraqitet si vijon: Emri I llogarisĂ« Ana e majtĂ« Ana e djathtĂ« Debi Kredi
Kjo formĂ« e llogarisĂ«Ă«shtĂ« e njohur si T-llogaria dhe Ă«shtĂ« e pĂ«rdorshme pĂ«r qĂ«llime shpjeguese.PĂ«r llogarinĂ« e dhĂ«nĂ«, tĂ« gjitha rrjetet regjistrohen nĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«, ndĂ«rsa tĂ« gjitha zbritjet nĂ« anĂ«n tjetĂ«r.Balanca e llgarisĂ«Ă«shtĂ« diferenca nĂ« mes tĂ« rritjes totale dhe zbritjes totale. Profecioni I kontabilitetit shfrytĂ«zon nocionet debi, qĂ« nĂ«nkupton (1) anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, (2) njĂ« hyrje apo shumĂ« nĂ« anĂ«n e majtĂ«, (3) njĂ« akt tĂ« kryerjes sĂ« njĂ« regjistrimi nĂ« anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, ndĂ«rsa nocioni kredi nĂ«nkupton tĂ« njĂ«jtat pĂ«r anĂ«n e djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«. Llogaria T Paraja Ana e majtĂ« Ana e djathtĂ« debitĂ« kreditĂ« Ana e majtĂ« e kontos Ă«shtĂ« debi Ana e djathtĂ« e kontos Ă«shtĂ« kredi Figura nr.20 Titulli I llogarisĂ« (paraja p.sh) vendoset nĂ« ballĂ« tĂ« T- llogarisĂ«. Shumat e transaksioneve mund tĂ« regjistrohen nĂ« tĂ«dy anĂ« e T- llogarisĂ«. SiÒ« mund tĂ« vĂ«rehet, regjistrimet nĂ« anĂ«n e majtĂ« nĂ«nkuptojmĂ« regjistrimet debitore, ndĂ«rsa regjistrimet nĂ« anĂ«n e djathtĂ« nĂ«nkuptojnĂ« regjistrimet kreditore.Debi nĂ«nkupton asnjĂ« mĂ« tepĂ«r se regjistrim vlerĂ« majtas, ndĂ«rsa kredi nĂ«nkupton asgjĂ« mĂ« tepĂ«r se regjistrim vlere djathtas.Nuk ka ndonjĂ« kuptim pĂ«r tĂ« cilin duhet brengosur.GjatĂ« regjistrimit tĂ« transaksioneve financiare, barazimi I ekuacionit kontabĂ«l thjesht mund tĂ« vendoset me shtimin e balacĂ«n pĂ«r tĂ« gjitha llogaritĂ« e aseteve dhe me krahasimin e shumĂ«s sĂ« pĂ«rgjithshme tĂ« tĂ« gjitha llogarive tĂ« detyrimeve dhe tĂ« llogarive tĂ« etkuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Kjo Ă«shtĂ« esenca edhe e kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, me ҫ’rast ky sistem ofron sistemin e verifikimit dhe tĂ« balancĂ«s. Duke pĂ«rmbledhur tĂ« gjitha regjistrimet nĂ« debi dhe po ashtu
duke pĂ«rmbledhur tĂ« gjitha regjistrimet nĂ« kredi dhe duke krahasuar kĂ«to dy totale, mund tĂ« zbulojmĂ« dhe tĂ« kemi mundĂ«sinĂ« e pĂ«rmirĂ«simit tĂ« shumĂ« llojeve tĂ« gabimeve tĂ« zakonshme nĂ« kontabilitet. PĂ«rveÒ« paraqitjes sĂ« anĂ«s sĂ« majtĂ« apo anĂ«s sĂ« djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«, nocioni debi (shkurtimisht DR) dhe kredi (shkurtimisht KR), marrin njĂ« kuptim tjetĂ«r kur lidhen pĂ«r llogari specifike, pĂ«rkatĂ«sisht varen nga lloji I llogarisĂ«. KĂ«shtu, pĂ«r llogaritĂ« e aseteve, debia I referohet rritjes, ndĂ«rsa kredia zvogĂ«limit.P.sh., nĂ« llogaritĂ« nĂ« vend qĂ« tĂ« themi se e rrisim llogarinĂ« e parasĂ«, ne e themi se e debitojmĂ« atĂ«, ndĂ«rsa kur e zvogĂ«lojmĂ«, e kreditojmĂ« atĂ« llogari. Pasi qĂ« ne presim qĂ« rritja totale e llogarisĂ« sĂ« parasĂ« tĂ« jetĂ« mĂ« e madhe se zvogĂ«limi I saj, atĂ«herĂ« llogaria e parasĂ«, pas regjistrimit tĂ« tĂ« gjitha transaksioneve bzinesore, do tĂ« ketĂ« balancĂ« (saldo) debitore. NĂ« bazĂ« tĂ« kĂ«saj, ne mund tĂ« bĂ«jmĂ« njĂ« pĂ«rgjithĂ«sim dhe tĂ« themi se tĂ« gjitha llogaritĂ« e aseteve kanĂ« balancuar debitore, pĂ«rkundĂ«r llogarive tĂ« detyrimeve dhe ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve qĂ« pĂ«rgjithĂ«sisht kanĂ« balancĂ« kreditore e tĂ« cilat gjatĂ« regjistrimit tĂ« transaksioneve biznesore, rriten nĂ« kredi dhe zvogĂ«lohen nĂ« debi. Efektet e kĂ«tij sistemi shihen mĂ« poshtĂ«, ku rritjet janĂ« shĂ«nuar me (+) ndĂ«rsa zvogĂ«limet (zbritjet) me (-). Asetet = Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve DR KR DR KR DR KR (+)(-) (-) (+) (-) (+) LlogaritĂ« e aseteve: LlogaritĂ« e detyrimeve dhe DebitĂ« rriten ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve KreditĂ« zvogĂ«lohen.DebitĂ« zvogĂ«lohen. KreditĂ« rriten.
Ashtu si barazoheshin ana debitore dhe ana kreditore e aseteve (shpeshherĂ« duke pĂ«rdorur edhe balancĂ«n), nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n mĂ«nyrĂ« barazohen edhe ana debitore dhe ajo kreditore e detyrimeve dhe ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. KĂ«to dy anĂ« pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jenĂ« tĂ« barabarta pĂ«r shkak se ekuiacioni kontabĂ«l pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jetĂ« i barabartĂ«. Ky edhe Ă«shtĂ« qĂ«llimi i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht i zbatimit tĂ« ekuacionit kontabĂ«l pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jetĂ« i barabartĂ«. Ky edhe Ă«shtĂ« qĂ«llimi i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht I zbatimit tĂ« ekuacioni kontabĂ«l. PĂ«r tĂ« kuptuar pse kjo ndodh, duihet pasur parasysh tri fakte bazike: 1. DebitĂ« janĂ« pĂ«rherĂ« hyrje nĂ« anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, ndĂ«rsa kreditĂ« janĂ« pĂ«rherĂ« hyrje nĂ« anĂ«n e djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«, 2. PĂ«r Ò«do transaksion, mĂ« sĂ« paku duhet tĂ« kemi njĂ« debi dhe njĂ« kredi, 3. PĂ«r secilin transaksion, debitĂ« duhet tĂ« barazohen me kreditĂ«. Pra: MOS HARRONI DebitĂ« janĂ« KreditĂ« janĂ« ThjeshtĂ« hyrje thjeshtĂ« hyrje NĂ« anĂ«n e majtĂ« nĂ« anĂ«n e djathtĂ« Po ashtu, mos harroni, qĂ«Ò«doherĂ« kur njĂ« llogari debiton, llogaria tjetĂ«r duhet tĂ« kreditojĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n shumĂ«. Kjo Ă«shtĂ« karaktersitika kryesore e sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«: debia pĂ«rherĂ« duhet tĂ«jetĂ« e barabartĂ« me kredinĂ« (zakonisht nĂ« llogari tĂ« ndryshme). Kjo karaktersitikĂ« e rĂ«ndĂ«sishme na krijon edhe njĂ« mundĂ«si, atĂ« tĂ« “vetĂ«kontrollit”. Kur debia nuk Ă«shtĂ« e barabartĂ« me kredinĂ«, atĂ«herĂ« kemi njĂ« gabim nĂ« regjistrimin e transaksioneve nĂ« biznes.Pra, kjo formĂ« e paraqitjes sĂ« transaksioneve biznesore, quhet sistem i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«. Nocioni “ i dyfishtĂ«â€ ka tĂ« bĂ«jĂ« me nevojĂ«n e evidencimit tĂ« secilit transaksion nĂ« tĂ« dy anĂ«t e ekuacionit kontabĂ«l. Secila ndĂ«rmarrje pĂ«rdor “kontabilitetin e dyfishtĂ«â€ pa marrĂ« parasysh se a e udhĂ«heq kontabilitetin nĂ« mĂ«nyrĂ« manual apo komjuterike. NĂ« figurĂ«n e mĂ«poshtme shohim lĂ«vizjen e transaksioneve biznesore, duke respektuar parimet e sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«:
Kontabiliteti I dyfishtĂ« Aset Detyrimet Ekuiteti Debi Kredi Debi Kredi Debi Kredi + - - + - + Figura nr.23 Sa u pĂ«rket llogarive qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me ekuitetin e pronarĂ«ve, transaksionet mund tĂ« lĂ«vizin siÒ« shihet nĂ« figurĂ«n qĂ« vijon: Fit. E mbajtur Dividenda E ardhura Shpenzime - + + - - + + - Fillimisht, Ă«shtĂ« e natyrshme qĂ« tĂ« duken konfuze rregullat themelore pĂ«r debi dhe kredi, edhe pse mĂ« vonĂ« do tĂ« shihni se janĂ« shumĂ« logjike. Por, prapĂ« fillimisht mbajini nĂ« mend si tĂ« tilla, sepse mbajtja nĂ« mend I praparin tĂ« kuptuarit tĂ« mĂ«vonshĂ«m tĂ« kĂ«tyre rregullave. Prandaj, ju kĂ«shilloheni qĂ« sĂ« pari t’I mbani nĂ« mend kĂ«to rregulla, edhe pse ende nuk duke tĂ« logjikshme. NĂ«se ju I keni mbajtur nĂ« mend kĂ«to rregulla, studimi juaj I kontabilitetit do tĂ« jetĂ« shumĂ« I lehtĂ« sesa ju duket nĂ« fillim. Andaj, ajo Ò«ka shihet nga figura e mĂ«sipĂ«rme, Ă«shtĂ« se tri lloje tĂ« llogarive pĂ«rcjellin tĂ« njĂ«jtin rregull tĂ« debi/kredisĂ«.Ato janĂ« llogaritĂ« e aseteve, tĂ« shpenzimeve dhe tĂ« dividendĂ«ve.Te kĂ«to tri lloje tĂ« llogarive, debitĂ« rrisin llogarinĂ«, ndĂ«rsa kreditĂ«zvogĂ«lojnĂ«.
KĂ«to llogari normalisht kanĂ« balance debitore. Po ashtu janĂ« tri lloje tĂ« tjera tĂ« llogarive, tĂ« cilat pĂ«rcjellin njĂ« rregull tjetĂ«r tĂ« debi/kredisĂ«, por qĂ«Ă«shtĂ« e kundĂ«rt me rregullin e parĂ« tĂ« dhĂ«nĂ« mĂ« sipĂ«r. KreditĂ« rrisin detyrimet, tĂ« ardhurat dhe kapitalin e pronarĂ«ve, ndĂ«rsa debitĂ« e zvogĂ«lojnĂ« e zvogĂ«lojnĂ« atĂ«. KĂ«to llogari kanĂ« balancĂ« kreditore. 3.1.RRJEDHAT E TRANSAKSIONEVE NË BIZNES NĂ« jĂ«tĂ«n e pĂ«rditshme secili nga ne bĂ«n transaksione tĂ« ndryshme tĂ« natyrĂ«s financiare aoi tĂ« ndonjĂ« natyre tjetĂ«r. Disa nga ju, mund tĂ« pyetenu, p.sh., se sa Ă«shtĂ« kostoja e studimeve tuaja pĂ«r kĂ«tĂ« vit? Apo saĂ«shtĂ« kostoja juaj e qĂ«ndrimit nĂ« qytetin nĂ« tĂ« cilin studioni? PĂ«r t’u pĂ«rgjigjur nĂ« kĂ«to pyetje ju duhet: - TĂ« grumbulloni infromata (nga faturat, kartelat kreditore apo edhe tĂ« paguara nĂ« cash), - TĂ« analizoni ato infromata pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se Ò«farĂ« rrjedhje lidhet me koston e edukimit tuaj apo koston e qĂ«ndrimit tuaj nĂ« qytetin e studimeve. Pasi qĂ« tĂ« keni kryer kĂ«to dy hapa, ju sĂ«rish do tĂ« pyetni vete: a mjafton qĂ« tĂ« gjitha kĂ«to infromata tĂ« sigurohen nga notesi juaj? Apo di tĂ« mund tĂ« pĂ«rzieni pagesat nĂ« cash me pagesat me Ò«ek pagese. Apo edhe do tĂ« harroni tĂ« evidenconi ndonjĂ« detyrim ndaj fakultetit tuaj apo edhe ndaj qiradhĂ«nĂ«sit apo dyqanit ku furnizoheni me ushqim. ShndĂ«rroni tĂ« gjitha kĂ«to dilema nĂ« dilemma tĂ« njĂ« bzinesi.Zakonisht biznesi ka transaksione mĂ« tĂ« shumta se qĂ« mund tĂ« ketĂ« secili prej nesh. Pramendoni njĂ« situatĂ« tĂ« tillĂ« nĂ« biznes, ku nuk ka njĂ« evidencĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« transaksioneve qĂ« ndodhin nĂ« atĂ« biznes. Biznesi blen dhe shet mallra dhe shĂ«brime, huazon para dhe investon para, paguan paga tĂ« punĂ«suarve, blen tokĂ«, ndĂ«rtesa dhe pajisje, ua shpĂ«rndan fitimet pronarĂ«ve dhe I paguan taksa qeverisĂ«.TĂ« gjitha kĂ«to janĂ« transaksione nĂ« biznes, tĂ« cilat duhet grumbulluar vendosur, pĂ«rgatitur dhe regjistruar. Ju mund tĂ« shtroni pyetjen: Si mund tĂ« dokumentojmĂ« se kanĂ« ndodhur kĂ«to transaksione dhe ku duhet regjistruar tĂ« gjitha kĂ«to transaksione qĂ« ndodhin nĂ« biznes? Dokumentet e biznesit, siÒ« janĂ« dĂ«ftesat, urdhĂ«resat pĂ«r blerje, faturat, urdhĂ«rpagesat etj., janĂ« dokumente pĂ«rmes tĂ« cilave regjistrohen tĂ« gjitha transaksionet e ndohura nĂ« biznes nĂ«pĂ«r dokumente tĂ« tjera kontabĂ«l, pĂ«rkatĂ«sisht nĂ« llogari dhe pĂ«rmes llogarive nĂ« ditar. PĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se sa mirĂ« entiteti biznesor menaxhon me burimet, dueht analizuar rezultatet e transaksioneve. Cikli I kontabilitetit I bĂ«n tĂ« mundshme kĂ«to analiza pĂ«rmes regjistrimit dhe pĂ«rmbledhjes sĂ« transaksioneve tĂ« njĂ« bzinesi dhe pĂ«rmes pĂ«rgatitjes sĂ« raportit, I cili tregon kĂ«to rezultate tĂ« pĂ«rmbledhura.
Sistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiar

Empfohlen

2 kontabiliteti i dividendit
2 kontabiliteti i dividendit2 kontabiliteti i dividendit
2 kontabiliteti i dividenditMenaxherat
 
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave Financiare
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave FinanciareMenaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave Financiare
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave FinanciareFakulteti i Prishtines - FSHAB Pejë
 
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjje
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjjeAnaliza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjje
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjjeMuhamet Sopa
 
Pasqyrat Financiare
Pasqyrat FinanciarePasqyrat Financiare
Pasqyrat FinanciareBujar Morina
 
Bilanci i gjendjes
Bilanci i gjendjesBilanci i gjendjes
Bilanci i gjendjesMenaxherat
 
Kontabiliteti per jopecialistet
Kontabiliteti per jopecialistetKontabiliteti per jopecialistet
Kontabiliteti per jopecialistetFakulteti i Prishtines - FSHAB Pejë
 
Ushtrime pasqyrat financiare
Ushtrime pasqyrat financiareUshtrime pasqyrat financiare
Ushtrime pasqyrat financiareMenaxherat
 
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)Fisnik Morina
 

Empfohlen

2 kontabiliteti i dividendit
2 kontabiliteti i dividendit2 kontabiliteti i dividendit
2 kontabiliteti i dividenditMenaxherat
 
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave Financiare
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave FinanciareMenaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave Financiare
Menaxhmenti Financiar - Prezentimi I Pasqyrave FinanciareFakulteti i Prishtines - FSHAB Pejë
 
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjje
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjjeAnaliza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjje
Analiza e pasqyrave financiare pyetje me pergjigjjeMuhamet Sopa
 
Pasqyrat Financiare
Pasqyrat FinanciarePasqyrat Financiare
Pasqyrat FinanciareBujar Morina
 
Bilanci i gjendjes
Bilanci i gjendjesBilanci i gjendjes
Bilanci i gjendjesMenaxherat
 
Kontabiliteti per jopecialistet
Kontabiliteti per jopecialistetKontabiliteti per jopecialistet
Kontabiliteti per jopecialistetFakulteti i Prishtines - FSHAB Pejë
 
Ushtrime pasqyrat financiare
Ushtrime pasqyrat financiareUshtrime pasqyrat financiare
Ushtrime pasqyrat financiareMenaxherat
 
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)
Pasqyrat financiare dhe aktivitet e biznesit (Ligjerata 4- Mesimi Praktik)Fisnik Morina
 
1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhurave1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhuraveMenaxherat
 
Kontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i TatimeveKontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i TatimeveMenaxherat
 
Bazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetitBazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetitbaron
 
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiareSolid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiareDoniza Maliqi
 
si te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilancsi te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilanclondonada
 
Vlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëVlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëLidijeRapaj
 
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flowBilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flowHamit Agushi
 
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetorBonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetorCareers at SIFE UT
 
Kontabilitet Financiar
Kontabilitet FinanciarKontabilitet Financiar
Kontabilitet FinanciarErmon CĂ«rvadiku
 
Detyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-naiDetyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-naiSava Elezaj
 
Analiza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtareAnaliza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtareVilma Hoxha
 
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesitDetyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesitstudent
 
2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteve2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteveMenaxherat
 
Detyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiarDetyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiarLidijeRapaj
 
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euroAvantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euroAlbania Energy Association
 
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Lela Zeqiraj
 
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.Shpend Stojkaj
 
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes) Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes) Fisnik Morina
 
Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006Hamit Agushi
 
Bilanci
BilanciBilanci
Bilancigueste47644
 
Sistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiarSistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiarMenaxherat
 
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne FinancaMenaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne FinancaFakulteti i Prishtines - FSHAB Pejë
 

Weitere Àhnliche Inhalte

Was ist angesagt?

1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhurave1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhuraveMenaxherat
 
Kontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i TatimeveKontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i TatimeveMenaxherat
 
Bazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetitBazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetitbaron
 
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiareSolid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiareDoniza Maliqi
 
si te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilancsi te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilanclondonada
 
Vlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëVlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëLidijeRapaj
 
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flowBilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flowHamit Agushi
 
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetorBonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetorCareers at SIFE UT
 
Detyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-naiDetyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-naiSava Elezaj
 
Analiza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtareAnaliza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtareVilma Hoxha
 
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesitDetyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesitstudent
 
2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteve2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteveMenaxherat
 
Detyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiarDetyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiarLidijeRapaj
 
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euroAvantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euroAlbania Energy Association
 
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Lela Zeqiraj
 
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.Shpend Stojkaj
 
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes) Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes) Fisnik Morina
 
Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006Hamit Agushi
 

Was ist angesagt? (20)

1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhurave1 pasqyra e te ardhurave
1 pasqyra e te ardhurave
 
Kontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i TatimeveKontabiliteti i Tatimeve
Kontabiliteti i Tatimeve
 
Bazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetitBazat e kontabilitetit
Bazat e kontabilitetit
 
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiareSolid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
Solid sh.p.k analiza e pasqyrave financiare
 
si te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilancsi te punojme me nje bilanc
si te punojme me nje bilanc
 
Vlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasëVlera në kohë e parasë
Vlera në kohë e parasë
 
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flowBilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
Bilanci,pasq.e te ardhurave dhe cash flow
 
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetorBonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
Bonot e thesarit dhe financimi i deficitit buxhetor
 
Kontabilitet Financiar
Kontabilitet FinanciarKontabilitet Financiar
Kontabilitet Financiar
 
Detyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-naiDetyre kursi-drejtim financiar analize-nai
Detyre kursi-drejtim financiar analize-nai
 
Analiza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtareAnaliza financiare e nje firme tregtare
Analiza financiare e nje firme tregtare
 
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesitDetyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
Detyra me zgjidhje bilanci i gjendjes dhe i suksesit
 
2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteve2. amortizimi i mjeteve
2. amortizimi i mjeteve
 
Detyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiarDetyra menaxhment financiar
Detyra menaxhment financiar
 
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euroAvantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
Avantazhet dhe disavantazhet e hyrjes së Shqipërisë në monedhën euro
 
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
Analiza e raporteve financiare 2009 2011 kompania "I&A"
 
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
Jetmira Tahirukaj - Analiza e pikës kritike.
 
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes) Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
Detyra TVSH (Libri i blerjes dhe shitjes)
 
Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006Kontabiliteti 1 qershor 2006
Kontabiliteti 1 qershor 2006
 
Bilanci
BilanciBilanci
Bilanci
 

Ähnlich wie Sistemi i raportimit financiar

Sistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiarSistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiarMenaxherat
 
Korniza rregullative - konventat kontabel
Korniza rregullative - konventat kontabelKorniza rregullative - konventat kontabel
Korniza rregullative - konventat kontabelMenaxherat
 
01 financa hyrje ne financa
01 financa hyrje ne financa01 financa hyrje ne financa
01 financa hyrje ne financaShkumbin Gashi
 
Analiza financiare
Analiza financiareAnaliza financiare
Analiza financiareLidijeRapaj
 
Menaxhimi Financiar
Menaxhimi FinanciarMenaxhimi Financiar
Menaxhimi FinanciarVeton Sopjani
 
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIARE
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIAREHYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIARE
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIAREMenaxherat
 
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Xhino Brokaj
 
Prezantimi i pasqyrave financiare.
Prezantimi i pasqyrave financiare.Prezantimi i pasqyrave financiare.
Prezantimi i pasqyrave financiare.Vllaznim Bytyqi
 
Sistemi financiar
Sistemi financiar Sistemi financiar
Sistemi financiar Menaxherat
 
Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Vilma Hoxha
 
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.Anita Dogani
 
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiPUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiYmer Ejupi
 
Universiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësUniversiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësJeton Bytyqi
 
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doccoupletea
 
Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Ilirjan
 
Kontabilitet publik
Kontabilitet publikKontabilitet publik
Kontabilitet publikMuhamet Sopa
 
Slide 121102082907-phpapp01
Slide 121102082907-phpapp01Slide 121102082907-phpapp01
Slide 121102082907-phpapp01Ramë Hajraj
 
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europiane
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europianeMbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europiane
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europianeVilma Hoxha
 
Kontabilitet pytje-pergjigje
Kontabilitet pytje-pergjigjeKontabilitet pytje-pergjigje
Kontabilitet pytje-pergjigjecoupletea
 

Ähnlich wie Sistemi i raportimit financiar (20)

Sistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiarSistemi i raportimit financiar
Sistemi i raportimit financiar
 
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne FinancaMenaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
Menaxhmenti Financiar - Hyrje Ne Financa
 
Korniza rregullative - konventat kontabel
Korniza rregullative - konventat kontabelKorniza rregullative - konventat kontabel
Korniza rregullative - konventat kontabel
 
01 financa hyrje ne financa
01 financa hyrje ne financa01 financa hyrje ne financa
01 financa hyrje ne financa
 
Analiza financiare
Analiza financiareAnaliza financiare
Analiza financiare
 
Menaxhimi Financiar
Menaxhimi FinanciarMenaxhimi Financiar
Menaxhimi Financiar
 
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIARE
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIAREHYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIARE
HYRJE NE ANALIZEN E PASQYRAVE FINANCIARE
 
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
Sistemi financiar i bazuar mbi tregun apo mbi bankat ? Cili është më i miri ?
 
Prezantimi i pasqyrave financiare.
Prezantimi i pasqyrave financiare.Prezantimi i pasqyrave financiare.
Prezantimi i pasqyrave financiare.
 
Sistemi financiar
Sistemi financiar Sistemi financiar
Sistemi financiar
 
Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)Institucionet financiare(leksion)
Institucionet financiare(leksion)
 
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.
Mbikqyrja e tregjeve financiare ne Europe.
 
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer EjupiPUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
PUNIM SEMINARIK Ymer Ejupi
 
Universiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinësUniversiteti i prishtinës
Universiteti i prishtinës
 
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
 
Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008
 
Kontabilitet publik
Kontabilitet publikKontabilitet publik
Kontabilitet publik
 
Slide 121102082907-phpapp01
Slide 121102082907-phpapp01Slide 121102082907-phpapp01
Slide 121102082907-phpapp01
 
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europiane
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europianeMbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europiane
Mbikeqyrja e tregut financiar.Prespektiva europiane
 
Kontabilitet pytje-pergjigje
Kontabilitet pytje-pergjigjeKontabilitet pytje-pergjigje
Kontabilitet pytje-pergjigje
 

Mehr von Menaxherat

Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiStatistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiMenaxherat
 
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashiStatistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashiMenaxherat
 
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraStatistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraMenaxherat
 
Statistike indekset
Statistike indeksetStatistike indekset
Statistike indeksetMenaxherat
 
Si te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimSi te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimMenaxherat
 
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...Menaxherat
 
Sjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosajSjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosajMenaxherat
 
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashiStatistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashiMenaxherat
 
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosoveSeminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosoveMenaxherat
 
Promocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiPromocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiMenaxherat
 
Treguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeTreguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeMenaxherat
 
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...Menaxherat
 
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajProjektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajMenaxherat
 
Politika e produktit nail reshidi
Politika e produktit nail reshidiPolitika e produktit nail reshidi
Politika e produktit nail reshidiMenaxherat
 
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiPermbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiMenaxherat
 
Politika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiPolitika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiMenaxherat
 
Mjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMenaxherat
 
Menaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhjeMenaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhjeMenaxherat
 
Menaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxherat
 
Menaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxherat
 

Mehr von Menaxherat (20)

Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashiStatistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
Statistike nocionet kryesore dhe mostra ligjerata 2 - ardiana gashi
 
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashiStatistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
Statistike treguesit e korelacionit ardiana gashi
 
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluaraStatistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
Statistika dr rahmije mustafa provime nga afatet e kaluara
 
Statistike indekset
Statistike indeksetStatistike indekset
Statistike indekset
 
Si te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtimSi te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtim
 
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
Tatimi mbi vleren e shtuar dhe tatimi ne te ardhurat e korporatave taksa d...
 
Sjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosajSjellja organizative berim ramosaj
Sjellja organizative berim ramosaj
 
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashiStatistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
Statistike treguesit statistikor te pozicionit ardiana gashi
 
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosoveSeminar analiza e tregut te punes ne kosove
Seminar analiza e tregut te punes ne kosove
 
Promocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidiPromocioni nail reshidi
Promocioni nail reshidi
 
Treguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrimeTreguesit e pozicionit ushtrime
Treguesit e pozicionit ushtrime
 
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
Variabla e rastësishme dhe distribucionet diskrete të probabilitetit ardian...
 
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi RamajProjektimi i procesit Vehbi Ramaj
Projektimi i procesit Vehbi Ramaj
 
Politika e produktit nail reshidi
Politika e produktit nail reshidiPolitika e produktit nail reshidi
Politika e produktit nail reshidi
 
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqiPermbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
Permbledhje pytjesh ne nvm prof besnik krasniqi
 
Politika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidiPolitika e cmimit nail reshidi
Politika e cmimit nail reshidi
 
Mjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseveMjedisi ligjor i bizneseve
Mjedisi ligjor i bizneseve
 
Menaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhjeMenaxhment ymer havolli permbledhje
Menaxhment ymer havolli permbledhje
 
Menaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeveMenaxhimi i qmimeve
Menaxhimi i qmimeve
 
Menaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytjeMenaxhimi i resurseve humane pytje
Menaxhimi i resurseve humane pytje
 

Sistemi i raportimit financiar

  • 1. UNIVERSITETI I PRIZRENIT Prof.Dr. Hysni TERZIU SISTEMI I RAPORTIMIT FINANCIAR (teori, parime, kocepte, metoda, modele, sisteme , zbatime) PjesĂ« nga trajtimet e sistemeve tĂ« raportimeve financiare “Kontabiliteti i informatizuar” Prof.Dr. Harullah Gorani, 2007, “Kontabiliteti Financiar, Prof.Dr. Skender Ahmeti 2007,“Analiza e pasqyrave financiare” Prof.Ass.Dr. Ingrid Shuli dhe Dr.Rezata Perri 2008, PRIZRENË, 2012
  • 2. SISTEMI FINANCIAR PĂ«rkufizimi i"Sistemit Financiar" NjĂ« sistemfinanciar mundtĂ« pĂ«rcaktohetnĂ« nivel global, rajonal apo firmĂ«tĂ« veçantĂ«.NĂ« njĂ« shkallĂ«rajonale, sistemi financiarĂ«shtĂ«sistemiqĂ« mundĂ«sonhuadhĂ«nĂ«svedhehuamarrĂ«sve pĂ«rfondet ekĂ«mbimit. Sistemi global financiar Ă«shtĂ«nĂ« thelbnjĂ« sistemmĂ« i gjerĂ«rajonal qĂ«pĂ«rfshintĂ« gjithainstitucionet financiare,huamarrĂ«sitdhehuadhĂ«nĂ«sitbrendaekonomisĂ« globale. Investopediashpjegon"sistemi financiar" Nuk janĂ«komponentetĂ« shumtaqĂ« e pĂ«rbĂ«jnĂ«sistemin financiar tĂ«niveleve tĂ« ndryshme: Brenda njĂ«firmĂ«,sistemi financiarpĂ«rfshin tĂ« gjithaaspektet efinancave. PĂ«r shembull, kjo do tĂ« pĂ«rfshijĂ«masatĂ« kontabilitetit, tĂ« ardhurat dhe shpenzimet, oraret epagave dhebilancin everifikimit.Sistemetrajonalefinanciaredo tĂ« pĂ«rfshijnĂ«bankat dheinstitucionet e tjerafinanciare,tregjeve financiare,shĂ«rbimefinanciare nĂ«njĂ« pamjeglobale, sistemet financiaredo tĂ« pĂ«rfshijĂ«FondinMonetar NdĂ«rkombĂ«tar, bankat qendrore, Banka BotĂ«rore dhebankat e mĂ«dhaqĂ« kane kreditimin jashte shtetit. Sistem financiar (ang.:Financial system ) janĂ« procedurat pĂ«r pĂ«rgatitjen, regjistrimin dhe raportimin e informacionit tĂ« besueshĂ«m pĂ«r sa u takon transaksioneve financiare dhe ngjarjeve ekonomike. NĂ« sektorin e financĂ«s, sistemi financiarĂ«shtĂ«sistemiqĂ« lejontransferimin eparavenĂ« mes tĂ«kursimtarĂ«ve(dheinvestitorĂ«t) dhe huamarrĂ«sit.NjĂ« sistemfinanciarmund tĂ« veprojĂ«nĂ« nivel global, rajonal apo firmĂ«tĂ« veçantĂ«.Gurusamy, shkruar nĂ« Financial Servicesdheeka pĂ«rshkruaratĂ« site pĂ«rbĂ«rĂ« nga"njĂ« grup i ndĂ«rlidhurngushtĂ«komplekse dheinstitucionet financiare, tregjet, instrumentet, shĂ«rbimet, praktikatdhe transaksionet." SipasFranklinAllen dheDouglasGalesistemi i financave eshte: "Sistemet financiarejanĂ« vendimtare pĂ«ralokimin e burimevenĂ« njĂ«ekonomi moderneAtakananalizuarkursimetshtĂ«piakepĂ«r sektorin ekorporatave dheshpĂ«rndarjen e fondevetĂ« investimevemidisfirmave;. Ata lejojnĂ«zbutjenintertemporale konsumitnga familjetdhe shpenzimevenga firmat, dhe ato mundĂ«sojnĂ«familjetdhe firmattĂ«rrezikuara,kĂ«to funksionejanĂ« tĂ« zakonshme pĂ«rsistemetfinanciare tĂ«ekonomivemĂ« tĂ« zhvilluara. MegjithatĂ«,forma ekĂ«tyresistemeve financiarendryshon gjerĂ«sisht. " ShĂ«rbimet financiarejanĂ« shĂ«rbimetekonomiketĂ« ofruara ngaindustria efinancave, e cila pĂ«rfshinnjĂ«gamĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ«organizatave qĂ«menaxhojnĂ«paratĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« edhe unionet e kreditit, bankat, kompanitĂ« e kartĂ«s sĂ« kreditit, kompanitĂ« e sigurimeve, kompanitĂ« e financavetĂ«
  • 3. konsumit,NdĂ«rmjetĂ«sittĂ« aksioneve, fondeve tĂ« investimevedhe disandĂ«rmarrjeveshtetĂ«roresponsorizuara.SitĂ« vitit 2004,industria eshĂ«rbimeve financiarepĂ«rfaqĂ«suar20% tĂ«kapitalizimittĂ« treguttĂ«S& P500nĂ« Shtetet e Bashkuara. Historiae shĂ«rbimeve financiare Termi "shĂ«rbimefinanciare"u bĂ«mĂ« e pĂ«rhapurnĂ« Shtetet e BashkuarapjesĂ«risht sirezultat iGramm-Leach-Bliley AktittĂ«viteve 1990, i cili mundĂ«soilloje tĂ« ndryshme tĂ«kompanive qĂ« operojnĂ«nĂ« industrinĂ« financiareamerikanee shĂ«rbimevenĂ« atĂ« kohĂ«qĂ« tĂ« bashkohet. KompanitĂ«zakonisht kanĂ«dy qasjetĂ« ndryshmepĂ«r kĂ«tĂ« llojtĂ« ri tĂ«biznesit.NjĂ«qasje e tillĂ« dotĂ« jetĂ«njĂ« bankĂ«qĂ« thjeshtblennjĂ« kompani esigurimit osenjĂ« bankĂ« investimesh, mbanmarkaveorigjinale tĂ«firmĂ«s sefituar, dhe shtonblerjenpĂ«r kompaninĂ«e tijthjesht pĂ«r tĂ«diversifikuartĂ« ardhurate veta. JashtĂ«SHBA(p.sh., nĂ« Japoni), shĂ«rbimet jo- financiarejanĂ«lejuarbrenda kompanisĂ«qĂ« mbajnĂ«.NĂ« kĂ«tĂ« skenar,çdo kompaniende dukete pavarur,dhe kaklientĂ«te saj, etj nĂ« stilintjetĂ«r,njĂ« bankĂ«thjesht do tĂ«krijojĂ«ndarjen e sajbrokerimiosendarjene sigurimitdhe pĂ«rpjekjepĂ«r tĂ« shiturkĂ«to produktepĂ«r klientĂ«t evetaekzistuese,me stimuj pĂ«rtĂ« gjitha gjĂ«ratme njĂ«kompani. Raportimi financiarĂ«shtĂ« nĂ« dispozicion pĂ«rpĂ«rdoruesit eautorizuare ndara, departamentitqendror dheadministrativepĂ«rmesnjĂ« sistemidepotĂ« dhĂ«nave. Raportimi objektit tĂ«Integruar(IRF) ofron qasjepĂ«r tĂ« raportuarpaketa qĂ«pĂ«rmban tĂ« dhĂ«natnga sistemifinanciar iUniversitetit, FAS,duke pĂ«rfshirĂ«librin ePĂ«rgjithshme dheNdĂ«rmarrja(GL dheSL)duke pĂ«rdorurmjetObjekteBiznesit.IRFaktualishtofron qasje nĂ«mĂ« shumĂ« se12vjetĂ« tĂ« dhĂ«navetĂ« detajuarafinanciaredhe mĂ« shumĂ« se22vjetefundvitit te mbyllurfinanciarisht.IRFmundĂ«son pĂ«rdoruesvepĂ«r tĂ« kandiduarpara-ndertuarpyetjeqĂ« lejojnĂ«ata qĂ« tĂ«hyjnĂ«vargjetspecifikedata dhenumrat ellogarisĂ« financiare(pĂ«rshembull)tĂ«kufizojnĂ«rezultatetpĂ«r nevojat e tyre. F9Ă«shtĂ« njĂ«softĂ«areRaportimifinanciarkĂ«rkesĂ« qĂ«lidhdinamiketĂ« pĂ«rgjithshmetĂ« dhĂ«nat elibritnĂ«MicrosoftExcelpĂ«rmespĂ«rdorimit tĂ«qelizavetĂ« bazuara nĂ«formulafinanciare,magjistarĂ«t, dhe mjetete analizĂ«spĂ«r tĂ« krijuar raporteqĂ« mund te llogariten . Sistemi i Raportimit Financiar(SNRF) Ă«shtĂ« projektuar pĂ«r tĂ« lejuarshqyrtimin eperformancĂ«sfunksionaletĂ«mĂ«dha amerikanetĂ« energjisĂ«prodhimin ekompanivenĂ« total, si dhengafunksionet specifikedhe zonatgjeografike tĂ«operacionit.Oraret eraportimit financiartĂ« marrĂ« tĂ« dhĂ«nambi tĂ« ardhurat, shpenzimet, dhe fitimet, duke treguarrrjedhatfinanciaredhe karakteristikate performancĂ«s. PĂ«rveç kĂ«saj, FormaVNM-28 grumbullon tĂ« dhĂ«nabilancit(dmth.,
  • 4. Acumulated, prona e bimĂ«ve, dhe pajisje, etj), sĂ« bashku me tĂ« dhĂ«nat pĂ«rinvestime tĂ« rejanĂ«kĂ«to llogari. PĂ«r tĂ« plotĂ«suartĂ« dhĂ«natfinanciare, njĂ« seri eorarevestatistikorejanĂ« tĂ« pĂ«rfshirapĂ«r tĂ« gjeturmodeletĂ« aktivitetit fizikdhe pĂ«r tĂ« vlerĂ«suarmarrĂ«dhĂ«niet edisafizike/financiare. Sistemi global financiar (GFS) Ă«shtĂ« sistemi financiar i pĂ«rbĂ«rĂ« nga institucionet dhe rregullatorĂ«t qĂ« veprojnĂ« nĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar, nĂ« krahasim me ato qĂ« veprojnĂ« nĂ« nivel kombĂ«tar ose rajonal. LojtarĂ«t kryesorĂ« janĂ« institucionet globale, siç janĂ« Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar dhe Banka pĂ«r Rregullime NdĂ«rkombĂ«tare, agjencitĂ« kombĂ«tare dhe departamenteve qeveritare, p.sh., bankat qendrore dhe ministritĂ« e financave, institucionet private qĂ« veprojnĂ« nĂ« shkallĂ« globale, p.sh., bankat dhe fondet gardh, dhe rajonale institucionet, p.sh., Eurozona. MangĂ«sitĂ« dhe reforma e GFS janĂ« diskutuar nxehtĂ«sisht nĂ« vitet e fundit. Historia e institucioneve financiare duhet tĂ« jenĂ« tĂ« diferencuara nga historia ekonomike dhe historinĂ« e parave. NĂ« EvropĂ«, ai mund tĂ« ketĂ« filluar me shkĂ«mbimin e mallrave te parĂ«, Bruges bursa nĂ« 1309 dhe financierĂ«t e para dhe bankat nĂ« 15-17 shekuj nĂ« EvropĂ«n Qendrore dhe PerĂ«ndimore. Te financierĂ«t e parĂ« globale Fuggers (1487) nĂ« Gjermani, kompania e parĂ« e aksioneve nĂ« Angli (Kompania Rusia 1553); parĂ« nĂ« tregun valutor (Exchange Royal 1566, Angli), kĂ«mbimit tĂ« aksioneve tĂ« parĂ« (Stock Exchange 1602 Amsterdam). Pikat kyçe nĂ« historinĂ« e institucioneve financiare janĂ« Standard Gold (1871-1932), themelues i Fondit Monetar NdĂ«rkombĂ«tar (FMN) dhe Banka BotĂ«rore nĂ« Bretton Ëoods 1944, dhe braktisja e kursit tĂ« kĂ«mbimit fikse nĂ« vitin 1973. RAPORTIMI FINANCIAR NjĂ« diskutim i shkurtĂ«r i Raportimit Financiar NjĂ« objektiv parĂ«sor i çdo sistemi tĂ« kontabilitetit financiar Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« sigurojĂ« tĂ« sakta deklaratat financiare nĂ« kohĂ«n e duhur. NjĂ« ankesĂ« e shpeshtĂ« Ă«shtĂ« se njĂ« produkt nuk do tĂ« prodhojĂ« llojin e raporteve financiare qĂ«njĂ« kompani dĂ«shiron. MegjithatĂ«, duke pasur parasysh rĂ«ndĂ«sinĂ« e raportimit financiar, pĂ«rdoruesit zakonisht dĂ«shtojnĂ« qĂ« plotĂ«sisht tĂ« marrin nĂ« konsideratĂ« aftĂ«sitĂ« e raportimit financiar, nĂ« vlerĂ«simin e produkteve. Kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r raportimin financiar, shumĂ« produkte softĂ«are tĂ« kontabilitetit pĂ«rfshijnĂ« dy palĂ«sh tĂ« treta, produkteve-FRX dhe Crystal Reports-nĂ« paketat e tyre nĂ« vend se ku zhvillohen. Dhe nĂ« vitet e fundit kĂ«to dy produkte janĂ« bĂ«rĂ« standardet e industrisĂ«. Dy punojnĂ« me mĂ« shumĂ« se 25 paketave softĂ«are tĂ« kontabilitetit tĂ« lartĂ«. Pra dominuese Ă«shtĂ« FRx Microsoft qĂ«
  • 5. disa produkte, tĂ« tilla si Great Plains Dinamika, Platinum pĂ«r ËindoĂ«s nga nxehtĂ« dhe Solomon IV, mbĂ«shtetet nĂ« atĂ« si mjet kryesor tĂ« tyre tĂ« raportimit financiar. Kur Ă«shtĂ« fjala per vlerĂ«simin softĂ«are, ju duhet tĂ« pyesni nĂ«se ajo punon me FRX ose, nĂ«se kjo nuk ndodh, a built-in modul ekspozitave tipare tĂ« krahasueshme. KĂ«tu janĂ« disa nga aftĂ«sitĂ« kryesore tĂ« FRX: Prodhon pasqyra financiare me deri nĂ« 256 kolona. Linke tĂ« dhĂ«nat financiare ose nga njĂ« librit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m ose produkte tĂ« tjera tĂ« tilla si zbatimi i bazave tĂ« dhĂ«na Krijon llogaritje tĂ« tilla si shpenzimet e ndara sipas njĂ«sive tĂ« prodhuara. Prodhon pasqyrat financiare te pĂ«rkohshe - sikur tĂ« gjitha OKB-transaksione qe jane postruar DĂ«rgon e-mail raporte direkt pĂ«r pĂ«rdoruesit tĂ« largĂ«t nga raporti preĂ«iu Trajton llogaritje komplekse tĂ« tilla si kushtĂ«zuar nĂ«se-Ă«shtĂ« deklarata. Krahason tĂ« ardhurat dhe shpenzimet pĂ«r shifrat e departamenteve tĂ« ndryshme duke krijuar krah pĂ«r krah raporte. Operon nĂ« njĂ« mjedis klient-server. Aq i fuqishĂ«m sa Ă«shtĂ«, FRx kryesisht ofron aftĂ«sive superiore raportimi vetĂ«m nga moduli i librit kryesor, ajo nuk Ă«shtĂ« projektuar pĂ«r nxjerrjen e tĂ« dhĂ«nave me lehtĂ«si nga modulet e tjera. Kjo Ă«shtĂ« e forte e Crystal Reports. ËshtĂ« madhĂ«shtor nĂ« nxjerrjen dhe raportimin e transaksioneve nga tĂ« gjitha modulet. PĂ«r shembull, ajo mund tĂ« prodhojĂ« njĂ« sĂ«rĂ« etiketat e postimeve pĂ«r tĂ« gjithĂ« shitĂ«sit qĂ« kanĂ« marrĂ« mĂ« shumĂ« se $ 600 pĂ«r njĂ« vit, por nuk arriti tĂ« sigurojĂ« numrin e duhur tĂ« identifikimit tĂ« tatimpaguesit. Ashtu si FRX, Crystal Reports punon me shumĂ« prej paketave softĂ«are tĂ« kontabilitetit tĂ« lartĂ«. Disa produkte tĂ« tilla si MAS MAS 90 dhe 500 kanĂ« shkuar edhe aq larg sa pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur Crystal Reports pĂ«r tĂ« zhvilluar tĂ« gjitha raportet e saj modul. GjatĂ« viteve, unĂ« kam hasur shumĂ« klientĂ« tĂ« cilĂ«t mendonin qĂ« ata kishin pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar programet e tyre tĂ« kontabilitetit pĂ«r shkak tĂ« raportimit tĂ« pamjaftueshĂ«m financiar. NjĂ« numĂ«r prej tyre, megjithatĂ«, zgjidhur atĂ« problem thjesht duke shtuar FRX dhe Crystal Reports. Raportet vlerĂ«sim NjĂ« tjetĂ«r aspekt i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i raportimit financiar Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar nĂ« raport. FatkeqĂ«sisht, softĂ«Ă« eii kontabilitetit dhe tĂ« palĂ«ve tĂ« treta zhvilluesve tĂ« aplikimit ose tĂ« injorojĂ« kĂ«tĂ« funksion ose nuk japin atĂ« qĂ« meriton vĂ«mendje. ShumĂ« shitĂ«sit thonĂ« se ata ofrojnĂ« ndĂ«rtuar nĂ« raportimin raport, megjithatĂ«, sipas mendimit tim, numri i raporteve shumica e tyre qĂ« ofronĂ«shtĂ« mjaftueshĂ«m e veshtire
  • 6. NjĂ« nga produktet e pakta qĂ« do ta drejtonte nĂ« mĂ«nyrĂ« adekuate kĂ«tĂ« nevojĂ« Ă«shtĂ« BusinessË orks Gold-. Secili nga modulet e saj pĂ«rmban njĂ« funksion flash raport qĂ« pĂ«rmbledh raportet kyçe financiare dhe thekson informacion kyç. Librin iPĂ«rgjithshĂ«m tregon 20 treguesit kyç pĂ«r periudhat e mĂ«poshtme: aktuale, viti-deri te-date dhe para-vjeçare, gjithashtu janĂ« shitjet historitĂ« dhe shumat e bilancit pĂ«r 24 muajt e fundit. NĂ« çdo kompani, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r tĂ« menaxhimit pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« paketĂ« tĂ« pasqyrave financiare tĂ« paktĂ«n çdo muaj, tĂ« plotĂ« me raportin financiar. NjĂ« foto Ă«shtĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« me vlerĂ« njĂ« mijĂ« fjalĂ«, por kjo Ă«shtĂ« ndoshta vlen disa mijĂ«ra numra. Ju duhet tĂ« kontrolloni pĂ«r t'u siguruar qĂ« ju jeni duke konsideruar paketa mund tĂ« konvertohet numrat nĂ« grafikĂ«. ShumĂ« produkte softĂ«are tĂ« kontabilitetit kanĂ« aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« njoftuar pĂ«rdoruesit kushteve tĂ« paracaktuara financiare. Me tĂ« tillĂ« njĂ« funksion i ZKF mund tĂ« krijojnĂ« llogaritje tĂ« thjeshta qĂ« softĂ«are i kontabilitetit te vazhdoje krahasimin kundĂ«r njĂ« vlerĂ« paraprake. PĂ«r shembull, njĂ« ZKF mund tĂ« krijojĂ« llogaritje tĂ« tingĂ«llojĂ« njĂ« alarm nĂ« qoftĂ« se tĂ« holla nĂ« dorĂ« bie nĂ«n $ 100,000, marzhi bruto bie nĂ«n 20% ose numrin e ditĂ«ve nĂ« inventar tejkalon 80. NĂ« shumicĂ«n e rasteve, nuk ka asnjĂ« kufizim pĂ«r numrin e shkaktuar qĂ« mund tĂ« krijohen. ProSeries ACCPAC, pĂ«r shembull, jo vetĂ«m qĂ« monitoron ngjarjet me porosi, por ajo mund tĂ« lajmĂ«rojnĂ« menagjeret duke dĂ«rguar e-mail e tyre. 4.3.RAPORTIMI I TË ARDHURAVE DHE I SHPENZIMEVE TĂ« gjitha kostot dhe shpenzimet e bĂ«ra nĂ« krijimin e tĂ« ardhurave, duhet tĂ« njihen nĂ« tĂ« njĂ«tĂ«n periudhĂ« raportuese sikurse edhe tĂ« ardhurat qĂ« lidhen me to. Ky proces i pĂ«rputhjes sĂ« shpenzimeve me njohjen e tĂ« ardhurave pĂ«rcakton shumĂ«n e tĂ« ardhurĂ«s neto tĂ« raportuar nĂ« raportin financiar nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« raportuese. Termi “tĂ« hyra” shpesh kĂ«mbehet me termin “tĂ« ardhura”. TĂ« hyrat pĂ«rfshijnĂ« edhe tĂ« ardhurat dhe perfitimet qĂ« dalin nga transaksionet jashtĂ« veprimtarive tĂ« zakonshme tĂ« ndĂ«rmarrjes. PĂ«r shembull, pĂ«r njĂ« ndĂ«rmarrje, aktivitetet kryesore tĂ« biznesit pĂ«rfshijnĂ« blerjen dhe rishtijen e lapsave. TĂ« ardhurat nga shitja e lapsave ishin 30.000€, kurse ndĂ«rmarrja realizoi edhe njĂ« pĂ«rfitim prej 4.000€ nga shitja e disa kompjuterĂ«ve tĂ« saj tĂ« zyrave, tĂ« cilĂ«t ka pĂ«r qĂ«llim t‟i ndĂ«rrojĂ« me modele mĂ« tĂ« reja. TĂ« hyrat e ndĂ«rmarrjes ishin 34.000€. Shtrohet pyetja: Ò« farĂ« janĂ« tĂ« ardhurat dhe shpenzimet?
  • 7. E ardhura shpreh rrjedhjen e aseteve nga shpĂ«rndarja apo prodhimi i mallrave, kryerja e shĂ«rbimeve apo veprimtarive tĂ« tjera qĂ« njĂ« kompani e caktuar Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« bĂ«jĂ« brenda njĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore fiskale. E ardhura regjistrohet kur plotĂ«sohen dy kritere kryesore: - Procesi i fitimit kryesisht Ă«shtĂ« i kompletuar, pĂ«rgjithĂ«sisht shitja Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« apo shĂ«rbimi Ă«shtĂ« kryer, - Paraja gjithashtu Ă«shtĂ« e grumbulluar apo grumbullimi Ă«shtĂ« shtyrĂ« me arsye. Kjo figurĂ« nĂ« vijim sqaron parimin e pĂ«rputhjes: Fillimi i periudhĂ«s Fundi i periudhĂ«s SĂ« raportuar TĂ« ardhurat e njohura sĂ« raportuar = E ardhura neto e periudhĂ«s sĂ« raportuar Shpenzimet e pĂ«rputhura TĂ« ardhurat e njohura- Shpenzimet e pĂ«rputhura = E ardhura neto pĂ«r periudhĂ«n Si mund tĂ« ndahen tĂ« ardhurat? - NĂ« shumicĂ«n e rasteve tĂ« transaksioneve tĂ« shitjes, e ardhura njihet nĂ« momentin kur mallrat I kalojnĂ« blerĂ«sit (konsumatorit). - Ka raste kur kompania merr para pĂ«r mallrat dhe shĂ«rbimet, edhe pse ato nuk janĂ« dhĂ«nĂ« nĂ« kĂ«tĂ« koment, port Ă« do jepen nĂ« tĂ« ardhmen. Kjo formĂ« e tĂ« ardhurĂ«s njihet si e ardhura e pafituar. - Rasti I kundĂ«rt Ă«shtĂ« me tĂ« ardhurat e mĂ«vonshme, tĂ« cilat paraqesin shuma tĂ« pĂ«rfituara, por qĂ« nuk janĂ« arkĂ«tuar nĂ« tĂ« holla pasi qĂ« nuk Ă«shtĂ« maturuar ende afati I pagesĂ«s. P.sh., kompania shet mallra apo shĂ«rbime me kusht qĂ« kompania blerĂ«se tĂ« paguajĂ« pas dy muajsh. N fund tĂ« vitit, kompania vĂ«rteton se kĂ«to tĂ« ardhura tĂ« fituara, a janĂ« mbledhur apo regjistruar. Nga aspekti i raporteve financiare , e ardhura mund tĂ« jetĂ« edhe:
  • 8. E ardhura operative,qĂ« paraqet njĂ« total tĂ« reflektuar nga e ardhura nga shitja e produkteve apo e shĂ«rbimeve tĂ« kompanisĂ« tĂ« redaktuar nga shpenzimet operative apo kostoja e prodhimit tĂ« kĂ«tyre produkteve apo shĂ«rbimeve. E ardhura jooperative,qĂ« paraqet njĂ« nĂ«ntotal, tĂ« reflektuar nga e ardhura apo fitimet nga veprimtaritĂ« qĂ« nuk janĂ« tĂ« rregullta, tĂ« reduktuara nga shpenzimet dhe humbjet e natyrĂ«s sĂ« njĂ«jtĂ«. Shpenzimet janĂ« derdhjet apo shfrytĂ«zimi I aseteve; shkaktimi I detyrimeve nga shpĂ«rndarja apo prohdimi I mallrave, kryerja e shĂ«rimeve apo I veprimtarive tĂ« tjera, qĂ« njĂ« kompani e caktuar Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« bĂ«jĂ«brenda njĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore fiskale. NĂ« kontabilitet, shpenzimet mund tĂ« paraqiten si: - Shpenzime rrjedhĂ«se qĂ« rezultojnĂ« kur shpenzimet njihen para pagesĂ«s sĂ« parave, - Shpenzimet tĂ« parapaguara, tĂ« cilat shprehin njĂ« llogari asetesh qĂ« identifikojnĂ« njĂ« llogari asetesh qĂ« identifikojnĂ« njĂ« burim qĂ«Ă«shtĂ« paguar, por nuk Ă«shtĂ« pĂ«rdorur ende. - Shpenzime tĂ« pĂ«rbartura ( tĂ« shtyra)- janĂ« shpenzime pĂ«r sistemime vlerore, qĂ« pasqyrohen nĂ« anĂ«n e djathtĂ« tĂ« njĂ« ekuacioni kontabĂ«l ( pasiv tĂ« njĂ« bilanci tĂ« njĂ« kompanie). KonsistojnĂ« nĂ« zbritjen nga tĂ« ardhurat nĂ« vitin paraprak, por qĂ« nĂ« fakt paguhen nĂ« vitin qĂ« vjen. P.sh., shpenzimet e energjisĂ« elektrike tĂ« pĂ«rdrorura deri mĂ« 31 dhjetor, nĂ« fakt paguhen nĂ« muajin janar. Ato janĂ« shpenzime qĂ« I pĂ«rkasin vititn tĂ« kaluar, pavarĂ«sisht se paguhen nĂ« vitin qĂ« vjen. Diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve mund tĂ« paraqitet pĂ«rmes fitimeve apo humbjeve, por edhe pĂ«rmes tĂ« ardhurĂ«s neto. Fitimet paraqesin rritje nĂ« ekuitet (asete neto) nga transaksionet, ngjarjet periferike apo tĂ« rastĂ«sishme. Humbjet paraqesin zbritje nĂ« ekuitet (asete neto) nga transaksionet apo ngjarjet periferike apo tĂ« rastĂ«sishme. E ardhura neto paraqet ndyrshimin nĂ« ekuitet tĂ« kompanisĂ« gjatĂ« periudhĂ«s nga transaksionet apo ngjarjet dhe rrethanat e tjera, duke pĂ«rjashtuar relacionet e njĂ«jta tĂ« periudhĂ«s apraprake, si dhe investimet e bĂ«ra nga pronarĂ«t apo duke ua shpĂ«rndarĂ« atyre.Ajo llogaritet nga diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurĂ«s dhe shpenzimeve. Zakonisht Ă«shtĂ« e njohur si fitim neto apo profit apo nĂ«se Ă«shtĂ« vegativ si humbje neto.
  • 9. RAPORTIMI I NDRYSHIMEVE NE GJENDJEN FINANCIARE 1. Pasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare PĂ«r tĂ« gjykuar nĂ« lidhje me rezultatin financiar tĂ« njĂ«sisĂ« ekonomike si dhe ndikimin e faktorĂ«ve kryesorĂ« mbi tĂ« kontabilisti ndĂ«rton edhe pasqyrĂ«n e lĂ« vizjes sĂ« kapitalit. Kjo pasqyrĂ« jep infromacion tĂ« zbĂ«rthyer nĂ« lidhje me masĂ«n e ndikimit tĂ« aktivitetit tĂ« biznesit, pra tĂ« tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve, mbi kapitalin e pronarit si dhe masĂ«n e ndikimit tĂ« ndryshimit tĂ« interesave tĂ« pronarĂ«ve se nga tĂ«rheqjet dhe investimet nĂ« kapitalin e njĂ«sisĂ« . Por megjithatĂ« pasqyrat e mĂ«sipĂ«rme nuk sigururojnĂ« tĂ« gjithĂ« infromacionin e nevojshĂ«m pĂ«r pĂ« rdoruesit pĂ«r tĂ« parĂ« dhe gjykuar nĂ« lidhje me tĂ« gjitha faktorĂ«t qĂ« kanĂ« ndikuar gjatĂ« njĂ« periudhe nĂ« rezultatin e njĂ«sisĂ« . PĂ«r tĂ« gjykuar ne lidhje me ndryshimet qe pason gjendja financiare e biznesit, ka rendesi te dihet dhe si Ă«shtĂ« zhvilluar aktiviteti financues dhe investues i biznesit. Aktiviteti injĂ« biznesi mund te shihet si njĂ« cikel i panderprere investimesh, perfitimesh dhe riinvestimesh. Investimet e bera ne aktivet afatshkurtra perfitohen dhe riinvestohen brenda njĂ« cikli te aktivitetit te biznesit. Pra nevojat kryesore pĂ«r kapital biznesi i siguron prej kĂ«tij aktivite. Nese biznesi nuk arrin qĂ« t‟I riktheje ne formen fillestare monetare investimet e bera, pra te mos rimarre parate ne kohen e duhur per shlyerjen e detyrimeve tĂ« tij, ai mund tĂ« kekroj borxh ose te gjeje para prej burimeve tĂ« tjera, me qĂ« llim tĂ« vazhdoje aktivitetin e vet. PĂ«rdoruesit e pasqyrave financiare dhe sidomos kreditoret dhe pronaret e biznesit, janĂ« shum tĂ« interesuar qĂ« tĂ« dinĂ« se nga janĂ« siguruar fondet e nevojshme tĂ« biznesit dhe si janĂ« pĂ« rdorur ato prej tij. Kjo u krijon atyre mundesine qe te dine, p.sh. nese shoqĂ«ria ka zhvilluar njĂ« aktivitet normal qĂ« ishte ne gjendje tĂ« prodhonte fondet e nevojshme pĂ«r pagimin e dividendeve apo jo, nĂ«se ajo ka marrĂ« hua pĂ«r aktivet afatgjata apo jo, nĂ«se Ă«shtĂ« rritur apo jo aftĂ«sia paguese e biznesit, etj. Ky infromacion iu vlen atyre pĂ«r tĂ« kuptuar gjendjen e vĂ«rtetĂ« financiare tĂ« biznesit. NĂ« kĂ«rkim tĂ« rrugĂ«ve pĂ«r gjetjen e mjeteve dhe formave mĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme tĂ« infromacionit kontabĂ«l, kontabilistet rekomnadojnĂ« ndĂ«rtimin e njĂ« pasqyre tjetĂ«r financiare. Kjo pasqyre mund tĂ« quhetPasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare ose thjesht Pasqyra financiare apo Pasqyra e fondeve. Ajo pĂ«rbĂ«n njĂ« pasqyrĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kompleton pasqyrat financiare tĂ« nevojshme pĂ«r sigurimin e njĂ« infromacioni tĂ« plotĂ« mbi aktivitetin e biznesit. Kjo pasqyrĂ« siguron infromacion nĂ« lidhje me aktivitetin investues dhe financiar tĂ« biznesit, pra se nga ai i ka siguruar fondet dhe si i ka pĂ« rdorur ato. Ajo vĂ« nĂ« dukje dhe faktin nĂ« se biznesi ka prodhuar ose jo fonde nga kativiteti i tij gjatĂ« periudhĂ«s kontabĂ«l. Ajo pĂ«rcakton dhe pozicionin financiar tĂ« biznesit gjatĂ« periudhĂ«s. Pasqyra e fondeve pasqyron burimet dhe pĂ«rdorimet e fondeve nga biznesi gjatĂ« njĂ« periudhe kontabĂ«l. KĂ«tu lind nevoja qĂ« tĂ« bĂ«het njĂ« sqarim nĂ« lidhje me konceptin e fondeve. NĂ« kontabilitet ky term ka njĂ« kuptim mĂ« tĂ« gjerĂ« . AipĂ«rfshin te gjitha rezervat financiare qĂ« rrjedhin nga transaksionet e brendshme dhe tĂ« jashtme tĂ« biznesit, nĂ« formĂ« monetare ose jo nĂ« formĂ« monetare.Termi “fonde” nuk duhet tĂ« ngatrrohet me parate qĂ« ka nĂ« dispozicion ose qĂ« siguron biznesi gjatĂ« njĂ« periudhe. Ky concept i gjerĂ« i fondeve siguron marrjen e njĂ« infromacioni me kuptimplotĂ« se prej nga kanĂ« ardhur fondet (burimet) financiare tĂ« biznesit dhe si janĂ« pĂ«rdorur ato gjatĂ« periudhĂ«s. Kontabilistet i shohinfondet e pritshmetĂ« biznesit si kapitalin punues tĂ« tij (Ă«orking capital). Kapitali punues llogaritet si tejkalim i aktiveve afatshurtra nga detyrimet afatshurta.
  • 10. SiÒ« dihet, gjatĂ« Ò« do cikli tĂ« aktivitet tĂ« biznesit, aktivet afatshurtra e ndryshojnĂ« formĂ«n e tyre fillestare duke u shĂ«ndrruar nĂ« formĂ« monetare. KĂ«to para pĂ«rdoren para sĂ« gjithash pĂ«r shlyerjen e detyrimeve afatshurtra tĂ« biznesit. Pjesa tjetĂ«r qĂ« tejkalon detyrimet afatshurtra, konsiderohet si rezerve likuide apo fond i pritshĂ«m ( i arketueshĂ«m). Kjo pjesĂ« e fondeve, qĂ« kontabilistet e quajnĂ« kapital punues, mund tĂ« pĂ«rdoret nga biznesit pĂ«r qĂ« llimet tĂ« ndryshme, si p.sh. pĂ«r investime afatgjata, pĂ«r shlyerjen e detyrimeve atagjata, pĂ«r shpĂ«rndarjen e dividendeve, etj. Por pjesa mĂ« e madhe e tij pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« plotĂ«suar nevojat pĂ«r ciklin e ri te aktivitetit tĂ« biznesit. Rritja e kapitalitpunues nĂ« njĂ« periudhĂ« kontabĂ«l tregon se gjatĂ« kĂ«saj periudhe Ă«shtĂ« siguruar kapitali punues mĂ« tepĂ«r se sa ai qe Ă«shtĂ« pĂ«rdorur pĂ«r qĂ«llime tĂ« ndryshme tĂ« biznesit dhe e kunderta. Pra rritja e kapitalit punues sjell rritjen e fondevetĂ« biznesit dhe anasjelltas.Por fondet e biznesit sigurohen edhe nga burime tĂ« jashtme tĂ« tij i cili pĂ«rkufizohet si aktiviteti financues i tij. TĂ« gjitha fondet e siguruara nga burimet e brendshme dhe tĂ« jashtme tĂ« shoqĂ«risĂ« pĂ«rdoren pĂ«r aktivitetin e saj afatshkurtĂ«r si dhe pĂ«r aktivitein investues tĂ« saj. Pasqyra e ndryshimit tĂ« gjendjes financiare (e fondeve) tĂ« biznesit duhet tĂ« sqarojĂ« tĂ« gjitha aspektet e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« aktivitetit tĂ« tij financiar dhe investues, pavarĂ«sisht nĂ«se preken direkt ose jo mjetet monetare apo elemente tĂ« tejrĂ« tĂ« kapitalit punues. NjĂ« pasqyrĂ« tipike e ndryshimeve tĂ« gjendjes financiare (pasqyra e fondeve) nĂ« pĂ«rgjithĂ«si pĂ«rbĂ« het nga dy pjesĂ« kryesore: 1- Sigurimi I burimeve (fodeve) financiare, nĂ« tĂ« cilĂ«n tregohet se nga janĂ« siguruar fondet financiare tĂ« biznesit. Fondet finanaciare mund tĂ« sigurohen nga disa drejtime si p.sh. nga fitimi i aktivitetit normal tĂ« biznesit, nga rezultatet tĂ« jashtĂ«zakonshme, etj. si dhe nga drejtime tĂ« tjera tĂ« sigurimit tĂ« tyre, pra nga aktiviteti financues I shoqĂ«risĂ« si huat, obligacionet, kontributi me kapital i pronarĂ«ve etj. 2- PĂ«rdorimi i burimeve (fondeve) financiare, nĂ« tĂ« cilĂ« n tregohet se ku janĂ« pĂ«rdorur fondet financiare tĂ« siguruara gjatĂ« periudhĂ«s. KĂ«to fonde mund tĂ« pĂ«rdoren pĂ«r pagimin e dividendĂ« ve, pĂ«r bĂ«rjen e investimeve, shlyerjen e huave, etj. Ndryshimet e gjendjes financiare tĂ« biznesit rezultojĂ« prej: 1- Ndryshimeve tĂ« kapitalit punues 2- Prej ndryshimeve tĂ« tjera qĂ« s‟prekin kapitalin punues Raportet e brendshme financiare QĂ« shfrytĂ«zohen nga ata qĂ« drejtĂ« pĂ«r drejtĂ«, nga dita nĂ« ditĂ« janĂ« tĂ« kyÒ« ur nĂ« operacionet biznesore tĂ« ndĂ«rmarrjes. NĂ« fjalorin e biznesit, ky grup i njerĂ«zve njihet me emrin “menaxhmenti” apo edhe shfrytĂ«zues tĂ« brendshĂ«m tĂ« infromatave siÒ« janĂ« : pronarĂ«t, menaxherĂ«t dhe punĂ«torĂ«t, auditorĂ«t e brendshĂ«m, zyrtarĂ« tĂ« buxhetit, kontrollorĂ«t etj, dhe ka tĂ« bĂ«jĂ« me fushĂ«n e kontabilitetit tĂ« quajtur “kontabiliteti menaxherial”. MenaxherĂ«t dhe ekzekutuesit tejrĂ« qĂ« punojnĂ« brenda kompanisĂ« kanĂ« qasje nĂ« informatat e specializuara tĂ« kontbailitetit menaxherial e tĂ« cilat nuk janĂ« nĂ« dispozicion pĂ«r shfrytĂ« zuesit e jashtĂ«m. P.sh. menaxhmenti i ndĂ«rmarrjes “REX” ka tĂ« dhĂ«nat detale tĂ« pĂ«rgatitura nga kontabilitetit menaxherial mbi atĂ« se sa me saktĂ«si do tĂ« kushtojĂ« prodhimi i secilĂ«s njĂ«si pĂ«r produktin e caktuar. Natyrisht se kĂ«to tĂ« dhĂ«na nuk janĂ« nĂ« dispozicion pĂ«r shfrytĂ«zuesit e jashtĂ«m. Raportet e jashtme financiare
  • 11. PĂ«rfshihen nĂ« raportet vjetore tĂ« kompanisĂ« dhe shfrytĂ«zohen nga individĂ«t dhe organizatat qĂ« kanĂ« interes ekonomik nĂ« biznesin e kompanisĂ« konkrete, por qĂ« nuk janĂ« pjesĂ« e menaxhmentit tĂ« asaj kompanie. KĂ«ta shfrytĂ«zues tĂ« infromatave quhen edhe shfrytĂ«zues tĂ« jashtĂ«m siÒ« janĂ« : konsumatorĂ«t, krediorĂ«t, qeveria, aksionarĂ«t, sindikatat, auditorĂ«t e jashtĂ«m etj. Infromatat pĂ«r keta kshfrytĂ«zues tĂ« jashtĂ«m ofrohen pĂ«rmes raportimeve apo pasqyrimeve finanaciare. Raportimet financiare janĂ« raporte kontabĂ« i ku pĂ«rmblidhet ecuria financiare e njĂ« subjekti biznesi, pĂ«rgjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« dhĂ«nĂ« kohore. QĂ«llimi i pĂ«rgjithshĂ«m i infromatave tĂ« ofruara nga kontabiliteti financiar janĂ« tĂ« pĂ«rmbledhura nĂ« tri raporte kryesore finanaciare: bilancin, raportimin e tĂ« ardhurave dhe raportimin e rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« apo cesh- floĂ«-it. Procesi i sigurimit tĂ« infromacionit kontabĂ«l kalon nĂ«pĂ«r pesĂ« faza: Identifikimi i grupeve tĂ« interest (stakeholders)- qĂ« nĂ« nkupton identifikimi i tĂ« gjitha grupeve qĂ« pĂ«rfshin drejtpĂ«rsĂ«drejti apo jo nĂ« aktivitetin afarist tĂ« biznesit duke filluar nga shteti, investitorĂ«t, kreditorĂ«t, sindikatat etj. Ndryshimet nĂ« kontabilitet ndiqen dhe evidencohen nĂ« llogari tĂ« veÒ« anta. PĂ«rdoruesit e infomacioneve kontabile mund tĂ« ndahen nĂ« dy grupe: 1.pĂ«rdoruesit e brendshĂ«m 2.perdoruesit e jashtĂ«m. VlerĂ«simi i infromacionit kontabĂ«l tĂ« nevojshĂ«m pĂ«r grupet e interest- duke ndarĂ« , pĂ«rpunuar dhe ofruar kĂ«tĂ« infromacion secilit nga grupet e interest i interesuar pĂ«r ta shfrytĂ«zuar dhe pĂ« rdorur atĂ« informacion. Si pĂ«rdorues tĂ« brendshĂ«m llogariten: udhĂ«heqja e ndĂ«rmarrjes, pronarĂ«t- ndĂ«rmarrĂ«s, punĂ« marrĂ«sit. PĂ«rdoruesit e jashtĂ«m tĂ« infromatave kontabile janĂ« : aksionet, kreditorĂ«t, organet tatimore, organet shtetĂ«rore dhe tĂ« besuarit (besorĂ«sit) e tjerĂ« . Si pĂ«rdorues tĂ« tĂ«rthortĂ« (indirektĂ« ) tĂ« infromatave kontabile janĂ« : sindikatat, analitikĂ«t financiarĂ« , bursat, organizatat profesionale tĂ« kontabilistĂ«ve, organet ligjvĂ«nĂ«se, publicistika ekonomike, odat e ndryshme ekonomike etj. Kontabiliteti nĂ« kuptim tĂ« gjerĂ« shpeshherĂ« quhet edhe llogaritari. Dizajnimi i sistemit tĂ« informacionit kontabĂ«l pĂ«r tĂ« plotĂ«suar nevojat e grupeve tĂ« interest, 1. Regjistrimi i tĂ« dhĂ«nave ekonomike pĂ«r aktivitetet dhe ngjarjet e biznesit duke pĂ« rdorur librat e pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r kryerjen e atyre regjistrimeve, 2. PĂ«rgatitja e raporteve kontabĂ«l pĂ« r grupet e interest nĂ« formĂ« tĂ« raportit tĂ« bilancit, raportit tĂ« ardhurave, raportit tĂ« rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« , raportit tĂ« ekuitetit por edhe tĂ« raporteve dhe analizave tjera pĂ«r nevoja tĂ« shfrytĂ«zimit pĂ«r grupet e interesit. ETIKA NË KONTABILITET Etika pĂ«rfshin jetesĂ«n sipas normave dhe rregullave tĂ« shoqĂ«risĂ«.Etika e biznesit shpreh bashkĂ«sinĂ« e standardeve tĂ« sjelljes morale dhe profesionale nĂ« pĂ«rkushtim tĂ« detyrimeve qĂ« punonjĂ«sit e njĂ« firme kanĂ« nĂ« komunikimin me njĂ«ri-tjetrin, me eprorĂ«t, me personelin jashtĂ« firmĂ«s, me klientĂ«t, pĂ«rgjithĂ«sisht me mjedisin natyror, shoqĂ«ror dhe public. Apo ajo mund tĂ« jetĂ« edhe shprehje e marrĂ«dhĂ«nieve nĂ« biznes, p.sh., nĂ« marrĂ«dhniet si I punĂ«suar dhe punĂ«dhĂ«nĂ«s, si aksionar apo pronar dhe menaxher dhe nĂ«npunĂ«s, si blerĂ«s e shitĂ«s, si
  • 12. huadhĂ«nĂ«s e huamarrĂ«s etj. NĂ« Ò« do rast etika pĂ«rcaktohet si factor qĂ« ndikon nĂ« shtimin nĂ« maksimum tĂ« profitit tĂ« njĂ« subjekti biznesi, si dhe nĂ« krijimin e njĂ« mjedisi pĂ«r realizimin nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qĂ«ndrueshe tĂ«kĂ«tij objektivi. Etika Ă«shtĂ« veÒ« anĂ«risht e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r kontabilitetin pasi besueshmĂ«ria e infromacionit kontabĂ«l varet nga ndjeshmĂ«ria e atyre qĂ« pĂ«rgatisin, raportojnĂ« dhe kontrollojnĂ« kĂ«tĂ« infromacion. Zakonisht personat qĂ« merren me kĂ«to Ò« Ă«shtje, duhet tĂ« bazohen rreptĂ«sisht nĂ« kodin e mirĂ«sjelljes profesionale, I cili duhet bazuar nĂ« tri parime themelore: - NĂ« integritetin e personit qĂ« pĂ«rgatit, raporton dhe kontrollon informatat e kontabilitetit, - NĂ« objektivitetin e informative tĂ« pĂ«rgatitura, tĂ« raportuara dhe tĂ« kontrolluara, - NĂ« pavarĂ«sinĂ« profesionale tĂ« personit qĂ« pĂ«rgatit, raporton apo kontrollon informatat. TĂ« bazuarit nĂ« kĂ«to tri parime themelore, mundĂ«son qĂ«: - TĂ« mĂ«njanohen gabimet e vogla etike, - TĂ« fokusohemi nĂ« reputacionin tonĂ« afatgjatĂ«, qoftĂ« si menaxher apo kontabilist, - TĂ« pĂ«rgatitemi pĂ«r tĂ« pritur tĂ« pĂ«rcjetojmĂ« konsekuenca personale pĂ«r mbajtjen e pozicionit etik. Kodin e mirĂ«sjelljes profesionale e ka zhvilluar fillimisht Federata NdĂ«rkombĂ«tare e KontabilistĂ«ve (IFAC) gjatĂ« viteve tĂ« 20-ta tĂ« shekullit tĂ« kaluar. NĂ« kodin e mirĂ«sjelljes profesionale janĂ« dhĂ«nĂ« parimet bazĂ«, tĂ« cilat pĂ«rgjithĂ«sohen nĂ« gjasht pjesĂ«: 1. ÒȘ muarja- kontabilisti professional duhet tĂ« jetĂ« I sinqertĂ«, I drejtĂ« dhe I ndershĂ«m nĂ« ofrimin e shĂ«rbimeve profesionale, 2. Objektivizmi- kontabilisti professional nuk bĂ«n tĂ« lejojĂ« prejudikime,konflikte interesash, apo ndikim me qĂ«llim qĂ« t‟I ikte objektivizimit. 3. AftĂ«sia profesionale- nĂ«nkupton kryerjen e punĂ«ve nĂ« mĂ«nyrĂ« profesionale dhe me kompentencĂ«, 4. BesueshmĂ«ria- nĂ« ruarjten e infromatave dhe mos dhĂ«nien e tyre personave tĂ« paautorizuar, si dhe mosshfrytĂ«zimi I tyre pĂ«r nevoja dhe Ò« Ă«shtje qĂ« nuk kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me interesin nĂ« tĂ«rĂ«si, 6. Standardet teknike- duhen zbatuar nĂ« tĂ«rĂ«si nga kontabilisti, varĂ«sihst nga vendi ku aplikohen ato standard. Parimet kontabĂ«l tĂ« pranuara nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, rregullat e tjera tĂ« kontabilitetit dhe auditimit janĂ« krijuar pĂ«r tĂ« siguruar qĂ« kompanitĂ« I raportojnĂ« siÒ« duhet veprimtarisĂ« sĂ« tyre tĂ« biznesit.
  • 13. KËSHILLAT DHE SHOQATAT NDËRKOMBËTARE TË KONTABILITETIT Shoqata e parĂ« e kontabilistĂ«Ă«shtĂ« themeluar nĂ« Kongresin e ParĂ« NdĂ«rkombĂ«tar tĂ«,KontabilistĂ«ve (ICA) tĂ« mbajtur mĂ« 1904 nĂ« SHBA. Pas shumĂ« kohe, ICA-ja, mĂ«1972 ka formuar Komitetin Koordinues NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Profesionit tĂ« Kontabilistit (ICCAP).Viteve pasuese, themelimi I kĂ«shilltarĂ«ve dhe I shoqatave tĂ« ngjajshme ka pasur hov tĂ« madh.PĂ«r shkak tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« tyre nĂ« zhvillimin e profesionistit tĂ« kontabilistit, Ă«shtĂ« e nevojshme tĂ« paraqiten disa nga kĂ«to organizata mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. 1.Federata NdĂ«rkombĂ«tare e KontabilistĂ«ve (IFAC)- Ă«shtĂ« organizatĂ« ndĂ«rkombĂ«tare e shoqatave dhe e organizatave kombĂ«tare tĂ« kontabilitetit. ËshtĂ« themeluar nĂ« Nju-Jork, mĂ« 1976. NĂ« IFAC janĂ« tĂ«anĂ«tarĂ«suar 152 shoqata nacionale tĂ« kontabilitetit nga 113 vende tĂ« botĂ«s. PĂ«res shoqatave nacionale, sot IFAC-ja mundohet ta realizojĂ« duke pĂ«rmirĂ«suar disa nga aktivitetet kryesore, nĂ« mesit e tĂ« cilave: - Zhvillimin e raporteve qĂ« shĂ«rbejnĂ« si udhĂ«heqĂ«s pĂ«r praktikĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« auditimit; - Vendosja dhe zhvillimin e kodeksit tĂ« etikĂ«s sĂ« kontabilistit, - PĂ«rcaktimin e programit tĂ« trajnimeve tĂ« kontabilistĂ«ve, - VlerĂ«simin dhe zhvillimin e teknikĂ«s dhe procesit tĂ« kontabilitetit menaxhues, - Hulumtimit dhe analizĂ«n e ifromacioneve nĂ« praktikĂ«n e menaxhmenti tĂ« sektorit public etj. 2. KĂ«shilli pĂ«r Standardet Financiare dhe KontabĂ«l (FASB)- NĂ« SHBA, standardet e kontabilitetit janĂ« vendosur nga KĂ«shilli pĂ«r Standarde Financiare dhe KontabĂ«l. FASB-ja ka selinĂ« nĂ« NorĂ«alk, Konektikat, ndĂ«rsa tĂ« shtatĂ« anĂ«tarĂ«t e tij tĂ« rregullt janĂ« pĂ«rzgjdhur nga profesione tĂ« ndryshme, si: kontabilistĂ«, nga biznesi, qeveria dhe academia. FASB-ja Ă«shtĂ« njĂ« organizatĂ« joqeveritare, pĂ«rkatĂ«sisht njĂ« trup privat I themeluar dhe I pĂ«rkrahur nga komuniteti amerikan I biznesit, nuk ka njĂ« forcĂ« ilegale qĂ« tĂ« imponojĂ« impkementimin e standardeve.MirĂ«po, FASB-ja ruan influencĂ«n e saj nĂ« zbatimin e standardeve tĂ« kontabilitetit me mrojtje tĂ« suksesshme tĂ« prestigjit dhe reputacionit tĂ« saj, duke pĂ«rgatitur standard tĂ« mira. 3.Komisioni pĂ«r Sigurimin e KĂ«mbimeve (SEC)- njĂ« agjenci federale (amerikane), qĂ« i raporton Kongresit Amerikan, u krijuan me dekret nga shteti mĂ« 1933, qĂ« qĂ«llim tĂ« mbikĂ«qyrjes dhe raportimit tĂ« jashtĂ«m financiar nga korporata tĂ« treguara publikisht. Aktualisht, SEC-I u kĂ«kron korporatave publike qĂ« tĂ« publikojnĂ« raporte vjetore dhe tremujore.PĂ«rveÒ« kĂ«saj, raportet vjetore dhe tremujore tĂ« regjistrimit duhet tĂ« skedohen nga korporatat me SEC-in. Raportet vjetore tĂ« regjistrimit tĂ« skeduar sipas SEC-it janĂ« tĂ« njohur si Raportet e FormĂ«s 10-K. Ato kĂ«rkohen nga Sektori 10-K I dekretit tĂ« 1934-Ă«s.Raportet tremujore janĂ« tĂ« njohura si 10-Q. GjatĂ« shekullit XX, kontabiliteti financiar Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« process shumĂ« I rregulluar dhe I fromalizuar.Korporatat qĂ« tregojnĂ« publikisht duhet t‟u sigurojnĂ« aksionarĂ«ve raportet financiare mbikĂ«qyrĂ«se. 4.Instituti Amerikan pĂ«r Certifikimin e KontabilistĂ«ve Publik (AICPA)- asocioni I parĂ« professional kontabĂ«l nĂ« SHBA Ă«shtĂ« Institucioni Amerikan pĂ«r Certifikimin e KontabilistĂ«ve PublikĂ«. AICPA pĂ«rgatit provimet unifrome pĂ«r kontabilistĂ«t publikĂ« tĂ« certifikuar (CPA), qĂ«duhet tĂ« jenĂ« komplet me qĂ«llim tĂ« certifikimit tĂ« personave t interesuar si kontabilistĂ« publikĂ«. EmĂ«rtimi CPA (certificated public accountant) I ka dy lloje tĂ« shfrytĂ«zimit; sĂ« pari, aty janĂ«
  • 14. individĂ«t qĂ« kanĂ« fituar emĂ«rtimin kontabilist I certifikuar public (CPA), kurse emĂ«rtimin CPA e merr individi I cili ka kaluar nĂ«pĂ«r kurset e organizuara nga AICPA dhe pas kalimit tĂ« testeve ka marrĂ« certifikatĂ«n e kontabilistit publik, dhe sĂ« dyti, firmat qĂ« janĂ« CPA. Firmat CPA janĂ« kompanitĂ« qĂ« ofrojnĂ« shĂ«rbie tĂ« kontabilitetit njĂ«soj sikur qĂ« ofrojnĂ« shĂ«rbime firmat juridike.Si mund tĂ« vĂ«rehet, firmat CPA punĂ«sojnĂ« njĂ« numĂ«r tĂ« konsiderueshĂ« tĂ« kontabilistĂ«ve, prej tĂ« cilĂ«ve nuk Ă«shtĂ« e thĂ«nĂ« qĂ« tĂ« gjithĂ« tĂ« kenĂ« certifikatĂ« tĂ« kontabilistit public. Firmat CPA, po ashtupunĂ«sojnĂ« jurist, avokatĂ«, specialist tĂ« teknologjisĂ« informative, ekspert nĂ« financa dhe specialist tĂ« tjerĂ« nĂ« biznes. Firmat CPA I ndihmojnĂ« kompanitĂ« tĂ« themelojnĂ« sistemin e kontabilitetit, tĂ« formulojĂ« plane tĂ« biznesit, tĂ« ridizajnojnĂ« procedurat e tyre operative si dhe Ò« do gjĂ« tjetĂ«r me interes pĂ«r zhvillimin e biznesit nĂ« pĂ«rgjithĂ«si.CPA firmatpo ashtu punĂ«sojnĂ« auditorĂ« me qĂ«llim tĂ« auditimit tĂ« pasqyrave financiare tĂ« kompanive. 5.Komiteti NdĂ«rkombĂ«tar pĂ«r Standardet e Kontabilitetit (IASC)- Ă«shtĂ« formuar mĂ« 1973, me qĂ«llim tĂ« zhvillimit tĂ« standard botĂ«rore tĂ« kontabilitetit. Ky trup tani pĂ«rfaqĂ«son mĂ« tepĂ«r se 142 organizata tĂ« kontabilitetit nga 103 vende (duke pĂ«rfshirĂ« edhe SHBA-nĂ«). Sikurse edhe FASB-ja, edhe IASC-ja zhvillon propozimet, I pĂ«rcjell te organizatat e interesuara, pranon prapveprimet dhe pastaj lĂ«shon prononcimin final. Standardet e kontabilitetit tĂ« pĂ«rpunuara nga IASC-ja u referohen Standardeve NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« Kontabilitetit (SNK).SNK-tĂ« pĂ«rpilohen me qĂ«llim tĂ« shfrytĂ«zimit nga tĂ« gjitha kompanitĂ« qĂ« kanĂ« interes pĂ«r zbatimin e tyre.IASC- standard janĂ« duke u pĂ«rdorur gjithnjĂ« e mĂ« shum. KĂ«shtu, nĂ« prill tĂ« vitit 2000, Ă«eb faqja e IASC- sĂ«Ă«shtĂ« listuar nga mĂ« shumĂ« se 958 kompani nga e tĂ«rĂ« bota, tĂ« cilat pĂ«rgatistin raportet financiare nĂ« pajtim me SNK-nĂ«. Nga kĂ«to kompani, 161 ishin nga Gjermania, ndĂ«rsa 121 nga Kina.Kjo Ă«shtĂ« shenjĂ« se SNK-tĂ« janĂ« tĂ« pranueshme nga vendet e shumĂ« vendeve dhe nga tĂ« gjithĂ« rajonet e botĂ«s. 1.7.2.KĂ«shilli Kosovar mbi standardet pĂ«r rapotim financiar (KKSRF) KĂ«shilli Kosovar mbi standaret pĂ«r Raportimin Financiar-Ă«shtĂ« themeluar mĂ« 29 tetor tĂ« vitit 2001 sipas rregullores 2001/30.KĂ«shilli Ă«shtĂ« organ I pavarur nĂ« marrjen e pĂ«rgjegjĂ«sive dhe kryerjen e detyrave tĂ« tij, varĂ«sisht nga autoriteti I I pĂ«rfaqĂ«suesit special tĂ« Sekretarit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m. KĂ«shilli ka kompetencat pĂ«r tĂ« lidhur kontrata dhe, sipas nevojĂ«s, pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« udhĂ«zime adeministrative pĂ«r kryerjen e funksioneve tĂ« veta, duke pĂ«rfshirĂ« kontratat e punĂ«simit, kontratat e strehimi dhe tĂ« dhĂ«nies me qira tĂ« pajisjeve. KĂ«shilli nxjerr standard tĂ« kontabilitetit nĂ« pĂ«rputhje me Standardet NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« Kontabilitetit (SNK). KĂ«shilli vends se cilat standard tĂ« SNK-sĂ« do tĂ« zbatohen, duke marrĂ« parasysh mjedisin afarist nĂ« KosovĂ«. Standardet e kontabilitetit dhe tĂ« revizionit tĂ« nxjerra nga KĂ«shilli, botohen dhe shpĂ«rdahen nĂ« tĂ«rĂ« KosovĂ«n nĂ« tri gjuhĂ« qĂ« pĂ«rdoren nĂ« KosovĂ«. Po ashtu, KĂ«shilli cakton standardet pĂ«r aftĂ«simin teknik lidhur me certifikimin e kontabilistĂ«ve dhe licencimin e revizorĂ«ve qĂ« uhet tĂ« pĂ«rfshijĂ« fushat e mĂ«poshtme: - Kontabilitetin financiar, - Standardet e kontabilitetit tĂ« KosovĂ«s, - Parimet e menaxhimit financiar tĂ« ndĂ«rmarrjeve afariste, - Parimet e kontollit dhe tĂ« revizionit tĂ« brendshĂ«m, - Kontabilitetin e kostos dhe atĂ« menaxhues,
  • 15. - Sjelljen dhe etikĂ«n profesionale etj. PARIMET KRYESORE TË NDËRTIMIT TË PASQYRAVE FINANCIARE Biznesi ka dy objektiva primarĂ« tĂ« tij: 1. Realizimin e profitit, dhe 2. TĂ« mbeturit sovent (me aftĂ«si pagimi tĂ« faturave pĂ«r mallra dhe shĂ«rbime). Pasqyrat financiare janĂ« raporte qĂ« u lejojnĂ« palĂ«ve tĂ« interesuara qĂ« tĂ« vlerĂ«sojnĂ« profitabilitetin dhe solventitetin e biznesit.KĂ«to raporte tĂ« kontabilitetit tĂ« quajtuara pasqyra financiare, ofrojnĂ« informata tĂ« pĂ«rgjithĂ«suara pĂ«r shfrytĂ«zuesit dhe ajnĂ« tĂ« dedikuara pĂ«r shfrtyĂ«zim tĂ« brendshĂ«m dhe tĂ« jashtĂ«m. Pasqyrat financiare zakonisht na paraqesin nĂ« disa forma: - Bilanci- paraqet njĂ« listĂ« tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore, - Raporti i tĂ« ardhurave- paraqet pĂ«rmbledhjen e tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore, - Raporti i fitimeve tĂ« mbajtura- paraqet pĂ«rmbledhjen e fitimeve tĂ« mbajtuara tĂ« korporatĂ«s pĂ«r periudhĂ« specifike kohore, - Raporti i rrjedhjes sĂ« parasĂ«- paraqet pĂ«rmbledhjen e tĂ« pranuarve tĂ« gatshme (cash) dhe pagesave pĂ«r periudhĂ«n specifike kohore. KĂ«to pasqyra pĂ«rbĂ«jnĂ« tiparin kryesor tĂ« kontabilitetit sepse ato janĂ« mjetet e para tĂ« komunikimit dhe tĂ« informimit kontabĂ«l, si dhe produkti final i analizave kontabĂ«l i transaksioneve tĂ« bzinesit.Ato japin gjendjen e biznesit nĂ« terma financiarĂ«, duke filluar me libĂ«rmbajtjen, qĂ«Ă«shtĂ« vetĂ«m nja hap nĂ« procesin e kontabilitetit dhe shpreh regjistrimin actual tĂ« transaksioneve tĂ« kompanisĂ« pa ndonjĂ« analizĂ« tĂ« informacioneve.Kontabiliteti vlerĂ«son dhe analizon infromacionet duke u dhĂ«nĂ« kuptimin numrave. QĂ« pasqyrat financiare, si product pĂ«rfundimtar i sistemit kontabĂ«l, tĂ« mund tĂ« pĂ«rdoren me efektivitet nga pĂ«rdoruesit e tyre, duhet tĂ« plotĂ«sojnĂ« disa kritere, tĂ« ndĂ«rtohen mbi bazĂ«n e disa parimeve, tĂ« cilat do tĂ« paraqiten shkurtimisht nĂ« vijim: 1.QartĂ«sia dhe vĂ«rtetĂ«sia- nĂ«nkuptojmĂ« evidencimin dhe paraqitjen e informacioneve nĂ« mĂ«nyrĂ«n qĂ« siguron njĂ« pasqyrĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« afarizmit, tĂ«situatĂ«s monetale dhe tĂ« pĂ«rparimit tĂ« kompanisĂ«. PĂ«r informacionin, qartĂ«sia dhe vĂ«rtetĂ«sia do tĂ« thonĂ« “ta tregosh ashtu siÒ« Ă«shtĂ«â€. ÒȘ do pasqyrĂ« kontabĂ«l duhet tĂ« japĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« dhe reale kuptimit e tĂ« gjitha fakteve qĂ« ti nevojiten shfrtyĂ«zuesve tĂ« informacionit, qofshin tĂ« brendshĂ«m apo tĂ« jashtĂ«m, pĂ«r marrjen e vendimeve nĂ« biznes.DhĂ«nia nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« kuptueshme, tĂ« plotĂ«, tĂ« qartĂ« dhe tĂ« paanshme i tĂ« gjithĂ« informacionit tĂ« nevojshĂ«m luan njĂ« rol tĂ« madhe nĂ« marrjen e vendimeve afariste tĂ« drejta dhe efikase. 2.QĂ«ndrueshmĂ«ria (konsistenca)- nĂ«nkupton faktin se parimet dhe rregullat e shfrytĂ«zuara nĂ« kontabilitet nuk duhen ndryshuar nga viti nĂ« vit pĂ«r shkak tĂ« pamundĂ«sisĂ« sĂ« krahasimit tĂ«rezultateve. ËshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kontabiliteti tĂ« jetĂ« i qĂ«ndryeshĂ«m nĂ« zbatimin e parimeve dhe tĂ« procedurave kontabĂ«l pĂ«r situata tĂ« ngjashme. Duke respektuar kĂ«tĂ« parim, ngjarjet afariste duhet qĂ«, nga periudha nĂ« periudhĂ«, tĂ« evidencohen sipas rregullave tĂ«
  • 16. pĂ«rcaktuara mĂ« parĂ«. NĂ«se kĂ«to parime ndĂ«rrohen, atĂ«herĂ« si pasojĂ« e kĂ«saj mund tĂ« jetĂ« rezultati tjetĂ«r financiar, qĂ« mund tĂ« sjellĂ« deri te dhĂ«nia e infromacioneve tĂ« gabueshme mbi pozitĂ«n financiare dhe suksesin e biznesit. 3.Materialiteti (rĂ«ndĂ«sia)- kĂ«rkon pĂ«rmbajtjen e tĂ« gjitha rregullave qĂ« kanĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« veÒ« antĂ« nĂ« krijimin e njĂ« fotografie tĂ« qartĂ« mbi kompaninĂ«. NĂ« kontabiliteti, koncepti i materialitetit ka tĂ« bĂ«jĂ« me rĂ«ndĂ«sinĂ« relative tĂ« tĂ« dhĂ«nave ekonomike.NĂ« kuptimin kontabĂ«l, njĂ« object, infromacion, Ă«shtĂ« material nĂ« qoftĂ« se ai Ă«shtĂ« i dobishĂ«m ose i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r pĂ«rdoruesit e informacionit tĂ« njĂ« pasqyre financiare nĂ« marrjen e njĂ« vendimi tĂ« caktuar. 4.KorrektĂ«sia- NĂ« kontabilitetin korrektĂ«sia kĂ«rkon qĂ« pasqyrat financiare tĂ« japing njĂ« pĂ«rmbledhje ose paraqitje korrekte dhe tĂ« ndershme tĂ« ngjarjeve qĂ« paraqiten nĂ« pasqyrat financiare me qĂ«llim qĂ« ato tĂ« mos fshehin apo tĂ« shtrembĂ«rojnĂ« relatitetin. KorrektĂ«sia kĂ«kron qĂ« pasqyrat financiare tĂ« mos favorizojnĂ« grupe ose individĂ« tĂ« caktuar qĂ« i pĂ«rdorin ato. 5.Kujdesi- si parim niset nga fakti se pasiguria e pĂ«rpilimit tĂ« pasqyrave financiare Ă«shtĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e zhvillimit tĂ« biznesit dhe sidomos kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r zhvillimin e biznesit nĂ« tĂ« ardhmen. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ«, nga kontabiliteti pritet qĂ« me veprimet e caktuara tĂ« zvogĂ«lojĂ« pasigurinĂ« gjatĂ« zhvillimit tĂ« kĂ«tij biznesi.Kjo lidhet edhe me kujdesin maksimal nĂ« parashikimin e rezultateve nĂ« tĂ« ardhmen, ku kontabiliteti zakonisht parashikon rezultate positive.Edhe kjo kĂ«rkon jĂ« vlerĂ«sim tĂ« kujdesshĂ«m tĂ« tĂ« gjitha elementeve tĂ« aceteve, tĂ« detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve.Kjo bĂ«het me qĂ«llim qĂ« tĂ« mos nxirren pĂ«rfundime tepĂ«r optimiste. 6.Kontinuiteti apo biznesi nĂ« vijimĂ«si (going concern principle)- kĂ«kron nga kompania reajtjen e kontinuitetit, pĂ«rkatĂ«sisht afarizmit pozitiv si ekzistim afatgjatĂ« i kompanisĂ« nĂ« fjalĂ«. Edhe kontabilitetiti, kur ndĂ«rton pasqyrat financiare, supozon qĂ« biznesi do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« funksionojĂ« pas a shumĂ« nĂ« formĂ«n qĂ« e ka aktualisht edhe pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« catuar nĂ« tĂ« ardhmen.Zbatimi i kĂ«tij parimi ka rĂ«ndĂ«si shumĂ« tĂ« madhe nĂ« drejtimin e politikave dhe tĂ« kritereve tĂ« velrĂ«simit, qĂ« duhet tĂ« pĂ«rdoren pĂ«r ndĂ«rtimin e pasqyrave financiare. 7.Kostoja historike- nĂ«nkupton parimin sipas tĂ« cilit tĂ« gjitha mjetet e kompanisĂ« vlerĂ«sohen nĂ« lartĂ«sinĂ« etĂ« dhĂ«nave relae monetare tĂ« shfaqura nĂ« momentin e furnizimit apo tĂ« realizimit tĂ« atyre mjeteve. Sipas kĂ«tij parimi, kur ndĂ«rtohen pasqyra financiare, nĂ« kushtet kur plotĂ«sohet kriteri i kontinuitetit tĂ« biznesit, kontabiliteti paraqet elementet e aseteve dhe tĂ« detyrimeve tĂ« vlerĂ«suara me kosto historike.Lexuesi i njĂ« pasqyre kontabĂ«l duhet kryesisht tĂ« njohĂ« qĂ« kjo pasqyrĂ« bazohet nĂ« konceptin e kostos historike pĂ«r tĂ« arritur nĂ« njĂ« vlerĂ«sim pĂ«rsonal tĂ« vlerĂ«s aktuale, pjesĂ«risht pĂ«rmes informacionit qĂ« ka marrĂ« nga kjo pasqyrĂ« dhe pjesĂ«risht nga infromacioni ekstra kontabĂ«l. LIBËRMBAJTJA E THJESHTË NĂ« kushtet bashkĂ«kohore, kontabiliteti financiar Ă«shtĂ« i bazuar nĂ« rregullat e kontabilitet tĂ« dyfishtĂ«.MirĂ«po, me qĂ«llim tĂ« kuptimit dhe tĂ« tĂ« Ò« muarit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, vlen tĂ«
  • 17. ekzaminohet sistemi i regjistrimit sipas libĂ«rmbajtjes sĂ« thjeshtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht siÒ« njihet nĂ« literaturĂ«n tonĂ«, tĂ« kontabilitetit tĂ« thjeshtĂ«.NĂ« formĂ«n e tij bazike, sistemi i thjeshtĂ« i mbajtjes sĂ« librave Ă«shtĂ« i njĂ«jtĂ« me regjistrin e kontrollit tĂ« librave dhe karakterizohet nga fakto se aty kemi tĂ« bĂ«jmĂ« vetĂ«m me regjistrim tĂ« hyrjeve tĂ« thjeshta vertikale pĂ«r secilin transaksion. Kjo do tĂ« thotĂ« se regjistrimi i secilit transaksion pĂ«rfshin njĂ« shtyllĂ« tĂ« vetme, qĂ« nĂ«nkupton se transaksioni vijues regjistrohet nĂ« shtyllĂ«n vijuese. P.sh. shkojm me posht: Data PĂ«rshkrimi Shuma 1 janar Balanca fillestare 10.000,00 2 janar Blerja e furnizimeve pĂ«r shitore (7.500,00) 4 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 250,00 7 janar Kryerja e shĂ«rimeve riparuese 120,00 15 janar Pagesa e faturĂ«s sĂ« telefonit (50) 30 janar Balanca pĂ«rfundimtare 2.820,00 Ka raste kur njĂ« formĂ« tjetĂ«r tabelare shfrytĂ«zohet pĂ«r paraqitjen e kĂ«tyre transaksioneve. Ajo formĂ« klasifikon tĂ« ardhurat dhe shpenzimet duke I paraqitur ndaras njĂ«rĂ«n nga tjetra. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« biznesi nĂ« Ò« do kohĂ« mund tĂ« dijĂ«rezultatin etij afarist qoftĂ« ai pozitiv apo negative. Data PĂ«rshkrimi TĂ« ardhurat Shpenzimet 1 janar Balanca fillestare 10.000,00 2 janar Blerja e furnizimeve pĂ«r shitore 7.500,00 4 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 275,00 7 janar Kryerja e shĂ«rbimeve riparuese 120,00 15 janar Pagesa e faturĂ«s sĂ« telefonit 50 Totali i janarit 10.395,00 7.550,00 P.sh., njĂ« shtyllĂ« shtesĂ« mund t‟i shtohet tabelĂ«s me qĂ«llim tĂ« klasifikimit tĂ« tĂ« ardhurave nga shitja dhe tĂ« taksĂ«s sĂ« mbledhur nga shitja, apo klasifikimi i shpenzimeve tĂ« qirasĂ«, komunaleve, furnizimeve etj. Disa nga tĂ« metat e kĂ«tij sisstemi mund tĂ« jenĂ«: - Nuk lĂ« gjurmĂ« tĂ« paraqitjes sĂ« llogarive tĂ« aseteve apo detyrimeve siÒ« Ă«shtĂ« inventari i mallit, llogaritĂ« e arkĂ«tueshme apo llogaritĂ« e pagueshme. - Edhe pse lehtĂ«son kalkulimin e tĂ« hyrave nga pozicioni financiar, nuk ka njĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« mes tĂ« tĂ« hyrĂ«s dhe tĂ« bilancit tĂ« gjendjes, - Gabimet mund tĂ« mbesin tĂ« paidentifikuara. Atom mund tĂ« identifikohen vetĂ«m pĂ«rmes bashkĂ«rendimit tĂ« raporteve bankare. PĂ«r shkak tĂ« kĂ«tyre pagesave, sistemi i thjeshtĂ« kontabĂ«l nuk Ă«shtĂ« praktik pĂ«r shumĂ« organizata biznesi. 2.3. EKUACIONI I KONTABILITETIT TË DYFISHTË
  • 18. Ttransaksionet nĂ« biznes pĂ«rfshijnĂ« njĂ« shkĂ«mbim nĂ« mes tĂ«dy llogarive. P.sh., pĂ«r secilin asset ekziston kĂ«rkesa apo pretendimi ndaj atij aseti, si nga ata qĂ« kanĂ« nĂ« pronĂ«si atĂ« asset, po ashtu nga ana tjetĂ«r qĂ« huazojnĂ« para pĂ«r biznesin e tyre. NgjashĂ«m, shitja e produkteve shkakton ndryshime nĂ« asset, sin Ă« kuptimin e daljes sĂ« mallit, po ashtu edhe nĂ« kuptimin e hyrjes sĂ« parasĂ«.Kjo formĂ« e evidentimit Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rdorim pĂ«r mĂ« tepĂ«r se 600 vjet.Paraqitja e parĂ« e kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ« paraqitet nĂ« librat e matematikĂ«s, tĂ« cilat i kishte shkruar Luca Paciolo.Ky libĂ«r ishte botuar mĂ« 1494, vetĂ«m dy vjet pas zbulimit tĂ« AmerikĂ«s nga Kolomboja. JanĂ«dy karakteristika tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«: 1. Secili transaksion duhet tĂ« regjistrohet nĂ« dy llogari, dhe 2. Secila llogari duhet tĂ« ketĂ«dy shtylla (vargje). Te ky sistem, dy hyrje krijohen pĂ«r secilin transaksion – njĂ« hyrje si debi nĂ« njĂ« llogari dhe hyrja tjetĂ«r si kredi nĂ« llogarinĂ« tjetĂ«r. KĂ«to dy hyrje e mbajnĂ« ekuacionin kontabĂ«l nĂ« bilancĂ« tĂ« pĂ«rhershĂ«me. Ekuacioni kontabĂ«l ndryshe quhet edhe identitet kontabĂ«l. Zakonisht, ekuacioni kontabĂ«l ka kĂ«tĂ« formĂ«: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Ekuacioni i kontabilitetit Ă«shtĂ« njĂ« ekuacion algjebrik, qĂ« shpreh raportin nĂ« mes tĂ« aseteve (burimeve), detyrimeve dhe ekujtetit tĂ« pronarĂ«ve (neto aseteve apo interesit tĂ« mbetur) nĂ« biznes pasi qĂ« tĂ« jenĂ« mbuluar detyrimet. Me fjalĂ« tĂ« tjera, ekuacioni kontabĂ«l Ă«shtĂ« bazĂ« e tĂ« shprehurit tĂ« informacioneve tĂ« bilancit tĂ« gjendjes, apo edhe bazĂ« e kontabilitetit tĂ« dyfisht si sistem i regjistrimit tĂ« transaksioneve nĂ« drejtim tĂ« ruajtjes sĂ« barazisĂ« sĂ« tĂ«dy anĂ«ve tĂ« bilancit. Kontabiliteti i dyfishtĂ« ka disa pĂ«rparĂ«si nĂ« krahasim me sistemin e thjeshtĂ«, dhe atĂ«: 1. Kalkulimi me kujdes i profitit dhe i humbjes nĂ« organizata komplekse, 2. PĂ«rfshirja e aseteve dhe e detyrimeve ne llogaritĂ« e libĂ«r-mbajtjes, 3. PĂ«rgaditja e raporteve financiare drejtĂ«pĂ«rdrejti nga llogarit,
  • 19. 4. Zbulimi mĂ«i lehtĂ«i gabimev dhe i mashtrimeve. Ekuacioni i kontabilitetit tregon mardhĂ«nien bazĂ« nĂ« mes tĂ« burimeve dhe pretendimeve pĂ«r kĂ«to burime. Elementet e ekuacionit tĂ« kontabilitetit janĂ«: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve Asetet= janĂ« burime ekonomike tĂ« etnitetit dhe pĂ«rfshijnĂ« zĂ«ra si: paraja, llogari tĂ« arkĂ«tueshme (shumat nĂ« pronĂ«si tĂ« kompanisĂ« nga konsumatorĂ«t e saj), inventari I mallit, toka, ndĂ«rtesat, paisjet, si dhe asetet e pa prekshme, si: patentat, licencat etj. Detyrimet = janĂ« shumat nĂ« pronĂ«si tĂ« tĂ« tjerĂ«ve dhe kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me huatĂ«, kreditĂ« dhe obligimet e tjera qĂ« i arrijnĂ« biznesit. Ekuiteti i pronarĂ«ve = shpreh “interesin” e pronarĂ«ve nĂ« biznes. ShpeshherĂ« quhen neto asete, sepse janĂ« ekuivalent i aseteve minus detyrimet pĂ«r biznesin e caktuar. Si ndikojnĂ« transaksionet nĂ« ekuacionin e kontabilitetit.Secili transaksion apo ngjarje sjell ndryshime nĂ« kushtet e pĂ«rgjithshme financiare tĂ« kompanisĂ«.VeprimtaritĂ« biznesore mund tĂ« ndikojnĂ« nĂ« ndryshimet nĂ« llogari tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo edhe tĂ« ekuitetit, port Ă« gjitha kĂ«to nuk do tĂ« prishin barazinĂ« e ekuacionit kontabĂ«l. AtĂ«herĂ«shiqojmĂ« katĂ«r transaksione specifike tĂ« kompanisĂ« “Standard Benz”. KĂ«tu do tĂ« shofim se si secili transaksion ka efekt nĂ« llogari individuale tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo tĂ« ekuitetit pa njĂ«Ò«rregullim tĂ« ekuacionit kontabĂ«l apo nĂ« pĂ«rgjithĂ«si tĂ« bilancit tĂ« gjendjes. 1. Grumbullimi i njĂ« llogarie tĂ« arkĂ«tueshme. – NĂ«se “Standard Benz” mbledh 20.000 Ero nga konsumatorĂ«t nĂ« formĂ« tĂ« llogarive tĂ« arkĂ«tueshme (d.m.th., jo njĂ« shitje e re, por vetĂ«m njĂ« grumbullim nga njĂ« transaksion i mĂ«parshĂ«m), atĂ«herĂ« bilanci do tĂ« korigjohet si p.sh. nĂ« ilustrimin e poshtĂ«m:
  • 20. Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (pas transaksionit) Astet Astet Paraja 10.000 Paraja 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 10.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 100.000 Pajisjet 100.000 Totali i aseteve 520.000 Totali i aseteve 520.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 38.000 Huaja bankare 38.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Ekuiteti i pronarĂ«ve: Ekuiteti i pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Figura nr.8 Ilustrimi I tregon qĂ« paraja (asset) rritet nga 10.000 € nĂ« 30.000 €, ndĂ«rsa llogaria e arkĂ«tueshme zbritet nga 30.000€ nĂ« 10.000 €. Si rezultat i kĂ«saj, totali i aseteve ndryshon, ndĂ«ersa llogaritĂ« e detyrimeve dhe tĂ« ekuitetit mbesin tĂ« paprekura..Edhe mĂ« tutje asetet mbesin tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuiteti. 2.Blerja e pajisjeve me kredi: -‘Standard Benzi’ ka blerĂ« 40.000 € pajisje, tĂ« cilat do t’I paguajĂ« mĂ« vonĂ« (duke marrĂ« njĂ« hua).NĂ« kĂ«tĂ« bilanci do tĂ« duket kĂ«shtu:
  • 21. Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (pas transaksionit) Astet Astet Paraja 10.000 Paraja 10.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 100.000 Pajisjet 140.000 Totali i aseteve 520.000 Totali i aseteve 575.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 38.000 Huaja bankare 78.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Totali i detyrimeve: 65.000 Ekuiteti i pronarĂ«ve: Ekuiteti i pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Totali iekuitetit 455.000 Totali iekuitetit 470.000 Totali Idetyrim.dhe ekut.520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 575.000 Figura nr. 9 Ky ilustrim tregon se pajisjet (si asset) rriten nga 100.000 € nĂ« 140.000 €, ndĂ«rsa huaja bankare po ashtu rritet nga 38.000 € nĂ« 78.000 €. Si rezultat I kĂ«saj,si asetet totale, ashtu edhe detyrimet totale rriten pĂ«r 40.000 €, kĂ«shtu qĂ« asetet edhe mĂ« tutje mbesin tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuiteti. 3.Ofrimi i shĂ«rbimeve pĂ«rmes llogarisĂ«.-ÒȘfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« nĂ«se ‘Standard Benz’ kryen punĂ« pĂ«r konsumatorĂ«t nĂ« shumĂ«n prej 15.000 €, kurse ato do t’i arkĂ«tonte mĂ« vonĂ«? Kjo kĂ«rkon njĂ« shjpegim mĂ« detal dhe tĂ« provohet tĂ« pĂ«rcillet njĂ« pĂ«rfundim logjik.SiÒ« shihet edhe nga pasqyra e mĂ«sipĂ«rme e bilancit, fitimet e mbajtura janĂ« tĂ« hyra tĂ« biznesit tĂ« cilat nuk u janĂ« shpĂ«rndarĂ« pronarĂ«ve tĂ« biznesit.NĂ« momentin kur ‘Standard Benzi’fiton 15.000€ ( tĂ« cilat do t’i mbledh mĂ« vonĂ«) duke u ofruar shĂ«rbime konsumatorĂ«ve, mund tĂ« thuhet se ajo krijon te hyra prej 15.000 €. E hyra Ă«shtĂ« shtim i aseteve qĂ« rezulton nga ofrimi i mallrave apo shĂ«rbimeve pĂ«r konsumatorĂ«t.E thamĂ« mĂ« sipĂ«r Ă«shtĂ« e qartĂ«, atĂ«herĂ« mund ta paraqesim edhe pĂ«rmes pasqyrave tĂ« bilancit tĂ« gjendjes:
  • 22. Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« Bilanci i gjendjes i kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (para transaksionit) Astet Astet Paraja 30.000 Paraja 30.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 10.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 140.000 Pajisjet 140.000 Totali I aseteve 520.000 Totali I aseteve 520.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 78.000 Huaja bankare 78.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Ekuiteti I pronarĂ«ve: Ekuiteti I pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 45.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Totali I ekuitetit 455.000 Totali I ekuitetit 470.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 520.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 520.000 Figura nr.10 Me faktin se llogaritĂ« e arkĂ«tueshme dhe fitimet e mbajtura janĂ« rritur pĂ«r 15.000 €, kjo nĂ«nkupton se janĂ« rritur edhe asetet edhe ekuiteti i pronarĂ«ve pĂ«r 15.000€. Barazimi i ekuacionit kontabĂ«l Ă«shtĂ« ruajtur, pĂ«r shkak se rritja prej tĂ«dy anĂ«t e kĂ«tij ekuacioni, qĂ« do tĂ« thotĂ« se ende asetet janĂ« tĂ« barabarta me detyrimet plus ekuitetin e pronarĂ«ve. 4.Pagesa e shpenzimeve me para tĂ« gatshme: -Me rastin e krijimit tĂ« ardhurave, kompania krijon nĂ« tĂ« njejtĂ«n kohĂ« edhe shpenzime.Do tĂ« ishtĂ« mirĂ« qĂ« tĂ« krijohen vetĂ«m tĂ« ardhura pa shpenzim, por ja qĂ« kjo Ă«shtĂ« e pamundur.SidoqoftĂ«, imagjinoni njĂ« shembull ku ‘Standard Benz’ ka shkaktuar dhe paguar 7.000€ e shpenzime operative tĂ« biznesit.SiÒ« duket, paraja do tĂ« shkaktojnĂ« uljen e fitimeve tĂ« mbajtura.Shembulli nĂ« vijim e pĂ«rshkruan mĂ« mirĂ« kĂ«tĂ«:
  • 23. Bilanci I gjendjes I kompanisĂ« Bilanci I gjendjes I kompanisĂ« ‘Standard Benz’ ‘Standard Benz’ MĂ« 31.12.2005 MĂ« 31.12.2005 (para transaksionit) (para transaksionit) Astet Astet Paraja 30.000 Paraja 23.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Llogari tĂ« arkĂ«tueshme 25.000 Malli 35.000 Malli 35.000 Toka 125.000 Toka 125.000 NdĂ«rtesat 220.000 NdĂ«rtesat 220.000 Pajisjet 140.000 Pajisjet 140.000 Totali I aseteve 575.000 Totali I aseteve 568.000 Detyrimet: Detyrimet: Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Llogari tĂ« pagueshme 22.000 Pagat e pagueshme 5.000 Pagat e pagueshme 5.000 Huaja bankare 78.000 Huaja bankare 78.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Totali I detyrimeve: 105.000 Ekuiteti I pronarĂ«ve: Ekuiteti I pronarĂ«ve: Rezervat e kapitalit 410.000 Rezervat e kapitalit 410.000 Fitimet e mbajtura 60.000 Fitimet e mbajtura 53.000 Totali I ekuitetit 470.000 Totali I ekuitetit 463.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 575.000 Totali Idetyrim.dhe ekut. 568.000 Figura nr.11 KĂ«to janĂ« ndĂ«r llojet e shumta tĂ« transaksioneve qĂ« mund tĂ« shkaktohen dhe nga secili nga kĂ«to transaksione mund tĂ« shpjegohet nĂ« drejtimin e ndikimit tĂ« tyre nĂ« asete, detyrime dhe ekuitet tĂ« pronarĂ«ve. Ajo Ò«ka Ă«shtĂ« mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« dihet, Ă«shtĂ« se nuk ka transaksione qĂ« e prishin ekuacionin bazik tĂ« kontabilitetit do tĂ« thotĂ«: Asetet =Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve Po ashtu edhe pĂ«rmes shembujve nĂ« vijim do tĂ« ilustrojmĂ« regjistrimet e transaksioneve nĂ« biznes duke ruajtur parimin e ekuacionit kontabĂ«l, pĂ«rkatĂ«sisht rregullim themelor tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«. Shembulli 1 GjatĂ« muajit nĂ«ntor 2005, kompania ‘Standard Banz’ ka pasur transaksionet vijuese:
  • 24. 1. PronarĂ«t deponojnĂ« 25.000 € nĂ« llogarinĂ« bankare tĂ« kompanisĂ« me kompensim tĂ« aksoneve nĂ« korporatĂ«, 2. ‘Standard Benzi’ u siguron shĂ«rbime konsumatorĂ«ve me tarifĂ« fitimi prej 7.500 €, duke pranuar shumĂ«n nĂ«kesh(cash). TĂ« bĂ«hen regjistrimet. 3. ‘Standard Benzi’ I ndĂ«rron 20.000 € pĂ«r tokĂ«. 4. GjatĂ« muajit, ‘Standard Benzi’ blen furnizime (mall) pĂ«r 1.350 € dhe pajtohet tĂ« paguajĂ« furnizuesit nĂ« njĂ« tĂ« ardhme tĂ« afĂ«rt ( nĂ« llogari). 5. ‘Standard Benzi’ ka paguar si vijon: paga 2.125 €, qiraja 800 €, komunale 450 € dhe shpenzime tĂ« tjera 275 €. 6. ‘Standard Benzi’ u pagoi gjatĂ« muajit kreditorĂ«ve 950 €. 7. NĂ« fund tĂ« muajit,furnizuesit kanĂ« balancĂ« prej 550 €,qĂ« d.m.th 800 € nga furnizimet janĂ« shfrytĂ«zuar. 8. NĂ« fund tĂ« muajit,’Standard Benz’u pagoi 2.00 aksionarĂ«ve €. Zgjidhja Asetet = Detyrimet+ Ekuiteti pronarĂ«ve Paraja+ Furnizimet+ Toka= Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e pagueshme kapitali+ mbajt. 25.000 25.000 7.500 7.500 -20.000 20.000 1.350 1.350 -3.650 -2.125 -800 -400 -275 -950 -800 -800 -2.000 T=5.900 550 20.000 400 25.000 1.050 Shembulli 2 Zana ka themeluar kompaninĂ« e quajtur ‘Zana Design’ e cila, pĂ«rvec tĂ« tjerash,merret edhe me punĂ« tĂ« dizajnit dhe tĂ« konsaltingut. Analizoni transaksionet vijuese: 7. Pronari invesiton 50.000 € nĂ« kompani nĂ« kĂ«mbim tĂ« aksioneve tĂ« zakonshme. 8. ‘Zana Design’blen furnizime nĂ« vlerĂ« prej 4.800 €, duke paguar me tĂ« gatshme. 9. ‘Zana Design’ blen pajisje me tĂ« gatshme nĂ« vlerĂ« prej 30.000 €. 10. ‘Zana Design’blen furnizime plotĂ«sese nĂ« vlerĂ« 9.400 € me afat pagese.
  • 25. 11. PĂ«r shĂ«rbimet e konsaltingut janĂ« pranuar nĂ« tĂ« gatshmĂ« 9.800 €. 12. JanĂ« paguar 2.800 € qira pĂ«r ndĂ«rtesĂ«n ku Ă«shtĂ« vendosur biznesi. 13. JanĂ« paguar pagat nĂ« vlerĂ« prej 1.200 €. Zgjidhja: Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Paraja+ Furnizimet + Pajisjet = Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e pagueshme kapitali + mbajt. 50.000 50.000 -4.800 4.800 -30.000 30.000 9.400 9.400 9.800 9.800 -2.800 -2.800 - 1.200 -1.200 21.000 14.200 30.000 9.400 55.800 Shembulli 3: NĂ« kompaninĂ« „Standard Benz‟gjatĂ« muahit shtator kanĂ« ndodhur kĂ«to transaksionĂ«: 1. MĂ« 1 shtator, pronari ka kontribuar me 7.500 € me para nĂ« dorĂ« pĂ«r ta kapitalizuar biznesin, 2. MĂ« 8 shtator Ă«shtĂ« blerĂ« pĂ«rmes llogarisĂ« 2.500 € lĂ«ndĂ« e parĂ«, e cila shumĂ« do tĂ« paguhet pas 30 ditĂ«ve, 3. MĂ« 15 shtator Ă«shtĂ« paguar qiraja mujore nĂ« shumĂ«n prej 400 €, 4. MĂ« 18 shtator janĂ« shitur mallra nĂ« shumĂ«n prej 1.100 € prej tĂ« cilĂ«s shumĂ« 400 € janĂ« arkĂ«tuar nĂ« tĂ« gatshme, ndĂ«rsa pjesa tjetĂ«r me afat pagese 30 ditĂ«sh, 5. MĂ« 25 shtator janĂ« arkĂ«ktuar 425 € nga konsumatorĂ«t, 6. MĂ« 28 shtator u janĂ« paguar furnitorĂ«ve500 € pĂ«r blerjet e bĂ«ra mĂ« parĂ«. Zgjidhja Asetet = Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve Paraja + Inventar Llogari tĂ« Llogari tĂ« Rezerva Fitimet e malli+ arkĂ«tueshme= pagueshme= kapitali + mbajt. 7.500 7.500 2.500 2.500 -400 -400 400 -1.100 700
  • 26. 425 -425 -500 -500 7.542 1.400 275 2.000 7.500 -400 VĂ«retje: Nga tre shembujt e mĂ«sipĂ«rm mund tĂ« vĂ«rehet se shuma e hyrjeve nĂ«n „ Aseteâ€ŸĂ«shtĂ« pĂ«rherĂ« e barabartĂ« me shumĂ«n nĂ«n „Detyrimet + Ekuiteti i pronarĂ«ve‟.NĂ« shumicĂ«n e rasteve, transaksioni i regjistruar nĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«, shkakton njĂ« transaksion tĂ« ngjashĂ«m me anĂ«n tjetĂ«r.SidoqoftĂ«, ka edhe raste kur gjithsesi duhet qĂ« njĂ«ra hyrje tĂ« jetĂ« positive dhe ndĂ«rsa tjetra negative, me qĂ«llim qĂ« tĂ« ruhet balanca e ekuacionit kontabĂ«l. 2.5 PASQYRA E TË ARDHURAVE Zakonisht, kompanitĂ« qĂ« dĂ«shirojnĂ« tĂ« dinĂ« gjendjen e pĂ«rafĂ«rt tĂ« afarizmit tĂ« tyre, shpesh pĂ«rpilojnĂ« raportin e qarkullimit, sipas tĂ« cilit po ashtu nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rafĂ«rt dinĂ« se saĂ«shtĂ« e ardhura, shpenzimet apo edhe fitimi i saj.KĂ«to pozicione dhe tĂ« tjera tĂ« pĂ«rafĂ«rta raportohen nĂ« pasyrĂ«n apo nĂ« raportin e tĂ« ardhurave.Kjo mĂ«nyrĂ« tregon rezultatet e operacioneve tĂ« kompanisĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« kohore (mujore, tremujore apo edhe vjetore).Ajo pĂ«rmbledh tĂ« ardhurat e krijuara dhe kostos (shpenzimet) e bĂ«ra pĂ«r krijimin e kĂ«tyre tĂ« ardhurave.Diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurĂ«s neto (apo humbjen) apo siÒ« mund tĂ« gjendet nĂ« pasyqra tĂ« ndryhsme, profitin (apo humbjen). Ekuacioni mĂ« i thjeshtĂ« pĂ«r pĂ«rshkrimin e tĂ« ardhurave Ă«shtĂ«: Neto e ardhura =E ardhura – Shpenzimet FjalĂ«t mund tĂ« trajtohen sinonime nĂ« fakt atĂ«herĂ« kur nuk janĂ«. NjĂ« rast i tillĂ« janĂ« fjalĂ«t ‘e ardhur’ dhe e ‘e hyrë’.Secili term ka njĂ« domethĂ«nie tĂ« saktĂ«, ndĂ«rsa ju duhet t’i pĂ«rdorin ato drejt.TĂ« ardhurat mund tĂ« shpjegohen pĂ«rmes ekuacionit: Eardhura = rritje nĂ« asete tĂ« njĂ« organizate apo zbritje e detyrimeve gjatĂ« nje periudhe kontabĂ«l, kryesisht nga veprimtaritĂ« operative tĂ« njĂ« organizate. Ehyra = paraja e fituar gjatĂ« njĂ« periudhe kontabĂ«l qĂ« rezullton me rritje tĂ« aseteve. Neto e ardhura = E ardhura – Shpenzimet + Fitimet – Humbjet Fitimet u refuzohen zĂ«rave siÒ«janĂ« :fitimet kapitale, ndĂ«rsa humbjet u referohen humbjeve kapitale, humbjeve nga fatkeqĂ«sitĂ« natyrore etj. PĂ«r tĂ« kuptuar mĂ« mirĂ« pasqyrĂ«n e tĂ« ardhurave dhe rolin e tyre, duhet definiuar sĂ« pari elementet e saj, pĂ«rkatĂ«sisht tĂ« adhurĂ«n, shpenzimet dhe tĂ« ardhmen neto (apo humbjen neto)
  • 27. Raporti I tĂ« ardhurave TĂ« ardhurat Shpenzimet E ardhura neto (apo humbja neto) E ardhura – paraqet shumĂ«n e aseteve tĂ« krijuara pĂ«rmes operacioneve nĂ« biznes, pĂ«rkatĂ«sisht e adhura paraqet derdhjet (infloĂ«s) nga shpĂ«rndarja e mallrave dhe shĂ«rbimeve.Ato operacione mund tĂ« jenĂ« tĂ« ndryshme, varĂ«sisht nga veprimtaria me tĂ« cilĂ«n merret kompania.P.sh , kompanitĂ« prodhuese realizojnĂ«tĂ« ardhura nga shitja e produkteve qĂ« ato I prodhojnĂ«, kompanitĂ« tregtare realizojnĂ« tĂ« arhdura nga shitja e mallrave apo kompanitĂ« shĂ«rbyese, realizojnĂ« tĂ« ardhura nga kryerja e shĂ«rbimeve.KompanitĂ« mund tĂ« kriojnĂ« tĂ« ardhura edhe nga aktivitete tĂ« tjera, siÒ«Ă«shtĂ« interesi I mbledhur apo qiraja (renta) e mbledhur. PĂ«rgjithĂ«sisht, tĂ« ardhurat rrisin totalin e aseteve. Shpenzimet – paraqesin shumĂ«n e aseteve tĂ« konsumuara gjatĂ« operacioneve nĂ« biznes, pĂ«rkatĂ«sisht rrjedhjet (outfloĂ«s) dhe obligimet e arritura nga prodhimi I mallrave dhe I shĂ«rbimeve.Shpenzimet paraqesin koston e krijuar nĂ« operacionet normale pĂ«r tĂ« krijuar tĂ« ardhura. Shpenzimet e pagave dhe obligimet komuanale,tĂ« shfrytĂ«zuara gjatĂ« periudhĂ«s sĂ« caktuar, janĂ« dy shembuj tĂ« zakonshĂ«m tĂ« shpenzimeve, kurse koston e produktit tĂ« prodhuar e pĂ«rbĂ«jne tĂ« gjitha shpenzimet nga lĂ«nda e parĂ«, pagat e punĂ«torĂ«ve, energjia eletktrike etj.Koston e mallit tĂ« shitur e pĂ«rbĂ«n vlera blerĂ«se e atij malli (do tĂ« thotĂ« vlera san a ka kushtuar blerja e atij malli). GjatĂ« pĂ«rllogaritjes sĂ« tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve, duhet pasur parasysh faktin se nuk janĂ« tĂ« gjitha hyrjet, derdhjet (infloĂ«s), tĂ« ardhura, si dhe tĂ« gjitha daljet, rrjedhjet (outfloĂ«s) e aseteve shpenzimeve. P.sh, paraja e huazuar nga banka, mund tĂ« rritĂ« obligimin, por jo edhe tĂ« ardhurĂ«n. NjĂ«soj, paraja e paguar pĂ«r furnizimet, e cila shpreh kĂ«mbimin e njĂ« aseti me njĂ« asset tjetĂ«r, nuk Ă«shtĂ« shpenzim.
  • 28. E ardhura neto ( apo humbja neto). – E ardhura neto nganjĂ«herĂ« e quajtur edhe si profit apo fitim, reflekton tĂ« ardhurĂ«n ( tĂ« arriturĂ«n) nĂ« raport me shpenzimin ( pĂ«rpjekjen)” gjatĂ« jĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore. NĂ«se e ardhura tejkalon shpenzimin, rezultati quhet e ardhura neto ( e ardhura – shpenzimet = e ardhura neto). NĂ«se shpenzimet tejkalojnĂ« tĂ« ardhurĂ«n, rezultati quhet humbja neto.Pasi qĂ« neto e ardhura rezulton nĂ« rritjen e burimeve nga operacionet, nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« rritet edhe ekuiteti I pronarĂ«ve.NĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n, humbja neto zvogĂ«lon ekuitetin e proarĂ«ve. Formati I pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave ndryshon varĂ«sisht nga sistemi I aplikuar I kontabilitetit.NĂ« KosovĂ«, mĂ«nyra dhe forma e pĂ«rpilimit tĂ« njĂ« pasqyre tĂ« tĂ« ardhurave nuk Ă«shtĂ« e kufizuar apo e dedikuar, edhe pse elementet e pĂ«rbĂ«rjes sĂ« pasqyrĂ«s pĂ«rcaktohen me standardet kosovare tĂ« kontabilitetit tĂ« bazuar nĂ« standardet ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« kontabilitetit. NĂ« vazhdim do tĂ« shohim njĂ«rĂ«n nga mĂ«nyrat tipike tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave. Pasqyra e tĂ« ardhurave TĂ« ardhurat Derdhjet qĂ« vijnĂ« nga shitja konsumatorĂ«ve Kosotoja e mallit NjĂ« shpenzim qĂ« reflekton kosotn e produktit apo mallit qĂ« krijon tĂ« tĂ« shitur(KMSH) ardhura.Psh, nĂ«se njĂ« bukĂ« kushton 0,20 pĂ«r t’u bĂ«rĂ«, atĂ«herĂ« KMSH-ja Ă«shtĂ« 0.20 € Marzha bruto Po ashtu profiti I quajtur bruto,qĂ« shpreh tĂ« ardhurat minus MSH-nĂ« Shpenzimet NjĂ« shpenzim operativ Ă«shtĂ« secili shpenzim qĂ« nuk pĂ«rfshihet nĂ«n KMSH, operative siÒ« janĂ« p.sh, shpenzimet administrative apo tĂ« marketingut. E ardhura neto E ardhura neto para marrjes sĂ« shpenzimeve tĂ« interesit dhe shpenzimeve para taksave tĂ« taksave prej llogarisĂ«. Shpenzimet e Shpenzimet e interesit pĂ«rfshijnĂ« pagesat e kryera nĂ« borgjet e papaguara interesit tĂ« komapnisĂ«. Shpenzimet e taksave nĂ« tĂ« Shpenzimet e taksave nĂ« tĂ« ardhura janĂ« shumat e pagueshme ardhura institucioneve qeveritare. E ardhura neto E ardhura neto Ă«shtĂ« profiti final pas zbirtjes sĂ« tĂ« gjitha shpenzimeve nga e ardhura. E ardhura neto E ardhura neto pĂ«r aksion Ă«shtĂ« e ardhura neto e ndarĂ« sipas numrit tĂ« pĂ«r aksion. aksioneve nĂ« pronĂ«si tĂ« aksionarĂ«ve. PĂ«rndryshe, Ă«shtĂ« I njohur si fitimet pĂ«r aksion. NjĂ« formĂ« e thjeshtĂ« e pĂ«rpilimit tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« kĂ«tu:
  • 29. “Standard Benz” Rrjedhja e aseteve nĂ« kĂ«mbim pĂ«r produkte dhe Pasqyra e tĂ« ardhurave shĂ«brime tĂ« ofruara MĂ« 31.12.2004 E ardhura E ardhura nga konsultimet €7.850 E ardhura nga qiraja 300 Shpenzimet operative: Derdhjet e aseteve qĂ« rezultojnĂ« nga ofrimi I Shpenzimet e zhvlerĂ«simit €375 produkteve apo shĂ«brimeve konsumatorĂ«ve Pagat 1.610 Shpenzimet e sigurimit 100 Shpenzimet e qirasĂ« 1.000 Shpenzimet e furnizimit 1.050 KomunalitĂ« 230 Gjithsej shpenzimet 4.365 E ardhura neto €3.785 PĂ«mbledhje Pasqyra e tĂ« ardhurave ofron infroacionin mbi suksesin e kompanisĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« caktuar kohore.Pasqyra e tĂ« ardhurave tregon burimet kryesore tĂ« tĂ« ardhurave tĂ« krijuara, si dhe tĂ« shpenzimeve qĂ« I shoqĂ«rojnĂ« kĂ«to tĂ« ardhura.Diferenca nĂ« mes tĂ« ardhurave dhe shpenzimeve Ă«shtĂ« e ardhura neto apo humbja neto. DobitĂ« (gains) dhe humbjet u referohen parave tĂ« krijuara apo humbjeve jashtĂ« operacioneve biznesore. Pasqyra e tĂ« ardhurave e korporatĂ«s pĂ«rfshin edhe tĂ« dhĂ«nat e fitimit pĂ«r aksion.Sikurse edhe bilanci, edhe pasqyra e tĂ« ardhurave pĂ«rpilohet nĂ« baza krahasuese.
  • 30. 2.6.PASQYRA E FITIMEVE TË MBAJTURA Si shtim i pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave, kompanive nganjĂ«herĂ« pĂ«rpilon edhe pasqyrĂ«n e fitimeve tĂ« mbajtuara apo pasqyrĂ«n e ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Kjo pasqyrĂ« identifikon ndryshimet nĂ« fitimet e mbajtura na njĂ« periudhĂ« kontabĂ«l tĂ« te tjetra. SiÒ« Ă«shtĂ« ilustruar nĂ« figurĂ«n e mĂ«poshtme, pasqyra e fitimeve tĂ« mbajtura tregon balancĂ«n fillestare tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura, tĂ« ardhurĂ«n neto tĂ« periudhĂ«s, zbritjen pĂ«r Ò« do dividend tĂ« paguar dhe nĂ« fund balancĂ«n pĂ«rfundimtare tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura. Ekuacioni vijues pĂ«rshkruan pasqyrĂ«n e fitimeve tĂ« mbajtuara pĂ«r bizneset individuale: Ekuiteti pĂ«rfundimtar = Ekuiteti fillestar + Investimet – TĂ«rheqjet + TĂ« ardhurat PĂ«r korporata, termi “tĂ«rheqje” zĂ«vendĂ«sohet me termin “dividend tĂ« paguar”, ndĂ«rsa ekuiteti i aksionarĂ«ve kalkudohet si vijon: Aksionet e zakonshme (regjistruar me vlerĂ« nominale) + Premia nĂ« aksionet e zakonshme (Ò« mimi i emertimit muns vlera nominale) + Aksionet e preferuara (regjistruar me vlerĂ« nominale) + Premia nĂ« aksionet e preferuara (Ò« mimi i emetimit muns vlera nominale) + Fitimet e mbajtura = Ekuiteti i askionarĂ«ve NjĂ« formĂ« e pasqyrĂ«s sĂ« fitimeve tĂ« mbajtura duket kĂ«shtu: “Standard Benz” Pasqyra e fitimeve tĂ« mbajtura MĂ« 31.12.2004 Fitimet e mbajtura 12.01.2004 € - Plus: E ardhura neto 3.785 Minus: Dividenda (600) Fitimet e mbajtura 12.31.2004 € 3.185 Figura nr.16
  • 31. 2.7.PASQYRA E RRJEDHJES SË PARASË Natyra e kontabilitetit actual Ă«shtĂ« e atillĂ« qĂ« kompania mund tĂ« jetĂ« fitimprurĂ«se, por, megjithatĂ«, pĂ«rvoja mund ta tregojĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n.Andaj, me qĂ«llim tĂ« krijimit tĂ« njĂ« pasqyre tĂ« qartĂ« tĂ« mundĂ«sisĂ« sĂ« kompanisĂ« pĂ«r pagesĂ«n e faturave tĂ« saj, ajo I hyn pĂ«rpilimit tĂ« njĂ« raporti apo pasqyrĂ«s tjetĂ«r pĂ«rkatĂ«sisht pasqyrĂ«s sĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ«. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« raporton ngjarjet qĂ« kanĂ« ndikuar mbi llogaritĂ« e parave tĂ« kompanisĂ« gjatĂ« njĂ« periudhe fiskale. PĂ«r periudhĂ«n nĂ« fjale, pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« ofron informacionet mbi: 1.- Burimet e parasĂ«, 2.- ShfrytĂ«zimin e parasĂ«, 3.- Ndryshimin nĂ« balancĂ«n e parasĂ«. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« paraqet njĂ« analizĂ« tĂ« tĂ« gjitha transaksioneve tĂ« bzinesit, duke raportuar se kur kompania pĂ«rdor paranĂ« e saj dhe Ò« farĂ« bĂ«n me tĂ«.Ajo treon dredhjet, tĂ« pranuarat (cash infloĂ«s) dhe rrjedhjet pagesat (cash outfloĂ«s) tĂ« njĂ« entiteti gjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« caktuar kohore. Si mund tĂ« shihet edhe nga figura e mĂ«poshtme, kompanitĂ« pranojnĂ« para (cash) nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ« me shitjen e mallrave apo duke ofruar shĂ«rbime, duke shitur asete tĂ« tjera, duke huazuar, si dhe duke pranuar para nga investimet nga ana e pronarĂ«ve. Cash floĂ« statement- evidencĂ« financiare ku pĂ«r njĂ« periudhĂ« kohore tĂ« dhĂ«nĂ« pasqyrohen hyrjet dhe daljet nĂ« tĂ« hilla tĂ« njĂ« usbjekti biznesi.EvidencĂ« ku raportohen fondet gjithsej tĂ« disponueshme pĂ«r njĂ« firmĂ«.Apo evidencĂ« e ndryshimit tĂ« pozicionit financiar tĂ« njĂ« firme qĂ« tregon burimet dhe pĂ«rdorimet nĂ« tĂ« holla. Pasqyra e rrjedhĂ«s sĂ« parasĂ« sĂ« shpĂ«rndan burimet e parasĂ« dhe shfrytĂ«zimin e saj sipas kategorive vijuese: VeprimtaritĂ« operuese paraqesin ato veprimtari qĂ« janĂ« pjesĂ« e bzinesit tĂ« pĂ«rditshĂ«m tĂ« kompanisĂ«. Ato raportojnĂ« paratĂ« nĂ« dorĂ« nga shitja e mallrave, shĂ«brimet dhe paratĂ« nĂ« dorĂ« tĂ« paguara pĂ«r shpenzimet si : blerja e iventuarit, pagesa e pagave, e taksave, interesi, komunalet, qiratĂ« dhe shpenzimet tĂ« ngjashme. VeprimtaritĂ« investuese paraqesin ato veprimtari qĂ« raportojnĂ« paratĂ« e paguara pĂ«r pajisjet dhe asetet e tjera afatgjata dhe paratĂ« e marra nga shitja e kĂ«tyre aseteve. VeprimtaritĂ« financuese shprehin ato veprimtari qĂ« raportojnĂ« paratĂ« e marra nga kreditorĂ«t dhe pronarĂ«, paratĂ« e paguara kreditorĂ«ve si tipagim I shumave tĂ« marra hua nga kompania dhe parave tĂ« paguara pronarĂ«v
  • 32. Aktivitetet operuese: Aktivitetet investuese: Aktiviteti financuese: - Shitja e mallit - Shitja e ndĂ«rtesave -Huazimi I parasĂ« - Ofrimi I shĂ«rimeve - Shitja e tokĂ«s -Praninimi I investuesve nga pronarĂ«t Derdhjet (hyrjet) e parasĂ« Paraja (cash) Rrjedhjet (daljet) e parasĂ« Aktivitetet operuese: Aktivitetet investuese: Aktivitetet financuese: - Pagesa e parave - Blerja e ndĂ«rtesave - Kthimi I kredive - Pagesa e komunaleve - Blerja e tokĂ«s - ShpĂ«rndarja ndaj pronarĂ«ve - Pagesa e taksave Figura nĂ« vazhdim jĂ«p njĂ« raport (pasqyrĂ«) tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« pĂ«r kompaninĂ« “Ardi Company” pĂ«r muajin dhjetor 2004.
  • 33. NjĂ« formĂ« mĂ« e zgjeruar e raportit tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« paraqitur nĂ« figurĂ«n nĂ« vazhdim, duke simuluar tĂ« dhĂ«nat nga kontabiliteti i kompanisĂ« “Standard Benz”: “Standard Benz Corperation”, Raporti i rrjedhjes sĂ« parasĂ«, mĂ« 31 dhjetor 2004 Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet operuese: E ardhura neto € 105.000 Rregullimi i tĂ« ardhurĂ«s neto nĂ« baza aktuale: Shpenzime tĂ« zhvlerĂ«simit € 34.000 Rritja nĂ« llogarinĂ« e tĂ« pranueshmeve (9000) ZvogĂ«limi i intervalit 19.000 ZvogĂ«limi nĂ« llogarinĂ« e tĂ« pagueshmeve (8.000) Gjithsej rregullimet 36.000 Rrjedhja neto e parasĂ« nga kativitetet operuese 141.000 Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet investuese: Rrjedhur nga shitja e tokĂ«s 25.000 Blerja e pajisjeve (70.000) Paraja e neto nga aktivitetet investuese (45.000) Rrjedhja e parasĂ« nga aktivitetet financuese: Rrjedhja nga emĂ«rtimi I aksioneve tĂ« zakonshme 35.000 Riblerja e boneve (50.000) Pagesa e dividendĂ«s (40.000) Rrjedhja neto e parasĂ« nga aktivitetet financuese (55.000) Rritja neto nĂ« para (cash) 41.000 Paraja, 1 janar 2004 22.000 Paraja, 31 janar 2004 € 63.000 Tabela nr.7
  • 34. PĂ«rmbledhje Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« njĂ«ra nga katĂ«r pasqyrat kryesore tĂ« pasqyrave finacniare nĂ« pĂ«rgjithĂ«si. Ajo tregon derdhjen (infloĂ«) dhe rrjedhjen (outfloĂ«) domethĂ«nĂ«se tĂ« njĂ« komapnie pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« caktuar kohore. VeprimtaritĂ« kryesore qĂ« pĂ«rfshihen nĂ« pasqyrĂ«n e rrjedhjes sĂ« parasĂ« janĂ«: operuese, investuese dhe financuese. Pasqyra e rrjedhjes sĂ« parasĂ« Ă«shtĂ« e dobishme pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se sa par aka njĂ« kompani, nga kanĂ« ardhura paratĂ« dhe si i ka pĂ«rdorur kompania paratĂ« e saj gjatĂ« njĂ« periudhe fiskale. 3. ANALIZA E TRANSAKSIONEVE NË BZINES 3.1.SHFRYTËZIMI I LLOGARIVE PËR KATËGORIZIMIN E TRANSAKSIONEVE NË BZINES GjatĂ« prezantimit tĂ« llojeve tĂ« pasqyrave financiare tĂ« bilancit, tĂ« tĂ« ardhurave apo edhe tĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ«, mĂ«suam se elemente tĂ« bilancit ishin asetet, detyrimet dhe ekuiteti I pronarĂ«ve, elemente tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave ishin tĂ« ardhurat dhe shpenzimet, ndĂ«rsa elemente tĂ« pasqyrĂ«s sĂ« rrjedhjes sĂ« parasĂ« ishin aktivitetet operuese, investuese dhe financuese.TĂ« gjitha kĂ«to elemente, nĂ« vete pĂ«rmbajnĂ« nga disa llogari tĂ« ndryshme, tĂ« cilat sit Ă« tilla nevojiten pĂ«r ruajtjen e gjurmĂ«ve tĂ« veprimeve ekonomike qĂ« kanĂ« sjellĂ« efektin pĂ«rkatĂ«s nĂ« kĂ«to pasqyra. NjĂ« llogari paraqet njĂ« regjistrim specific kontabĂ«l, qĂ« nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« kategorizon transaksionet qĂ« ndodhin gjatĂ« zhvillimit tĂ« biznesit tĂ« njĂ« kompanie.KĂ«shtu ne mund tĂ« emĂ«rtojmĂ« llogaritĂ« e aseteve, tĂ« detyrimeve, tĂ« rezervave tĂ« kapitalit, tĂ« fitimeve tĂ« mbajtura, tĂ« ardhurave, tĂ« shpenzimeve etj. Duke shfrytĂ«zuar transaksionet ekonomike, ne mund tĂ« shohim se si ekuacioni kontabĂ«l mund tĂ« zgjerohet pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ«nllogari tĂ« aseteve, tĂ« detyrimeve apo edhe tĂ« ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Cili Ă«shtĂ« definicioni i llogarisĂ«?NjĂ« llogari Ă«shtĂ« njĂ« regjistrim i ngritjeve dhe i rĂ«nieve nĂ« shuma monetare e shoqĂ«ruar me njĂ« burim ose veprimtari specifike.Transaksionet e kontabilitetit janĂ« pĂ«rshkrime tĂ« veprimtarive tĂ« biznesit (ose tĂ« ngjarjeve) qĂ« maten nĂ« vlerat monetare dhe regjistrohen nĂ« llogari.Apo llogaria Ă«shtĂ« mjet me anĂ«n e tĂ« cilit grumbullohen dhe regjistrohen efektet e veprimeve ekonomike homogjene.LLogaritĂ« shĂ«rbejnĂ« pĂ«r tĂ« studiuar historinĂ« financiare tĂ« njĂ«sisĂ« ekonomike dhe pĂ«r tĂ« planifikuar tĂ« ardhmen e saj. Informacioni pĂ«r asetet, detyrimet dhe ekuitetin e pronarĂ«ve Ă«shtĂ« I akumuluar nĂ« llogari, e cila mund tĂ« paraqitet si vijon: Emri I llogarisĂ« Ana e majtĂ« Ana e djathtĂ« Debi Kredi
  • 35. Kjo formĂ« e llogarisĂ«Ă«shtĂ« e njohur si T-llogaria dhe Ă«shtĂ« e pĂ«rdorshme pĂ«r qĂ«llime shpjeguese.PĂ«r llogarinĂ« e dhĂ«nĂ«, tĂ« gjitha rrjetet regjistrohen nĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«, ndĂ«rsa tĂ« gjitha zbritjet nĂ« anĂ«n tjetĂ«r.Balanca e llgarisĂ«Ă«shtĂ« diferenca nĂ« mes tĂ« rritjes totale dhe zbritjes totale. Profecioni I kontabilitetit shfrytĂ«zon nocionet debi, qĂ« nĂ«nkupton (1) anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, (2) njĂ« hyrje apo shumĂ« nĂ« anĂ«n e majtĂ«, (3) njĂ« akt tĂ« kryerjes sĂ« njĂ« regjistrimi nĂ« anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, ndĂ«rsa nocioni kredi nĂ«nkupton tĂ« njĂ«jtat pĂ«r anĂ«n e djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«. Llogaria T Paraja Ana e majtĂ« Ana e djathtĂ« debitĂ« kreditĂ« Ana e majtĂ« e kontos Ă«shtĂ« debi Ana e djathtĂ« e kontos Ă«shtĂ« kredi Figura nr.20 Titulli I llogarisĂ« (paraja p.sh) vendoset nĂ« ballĂ« tĂ« T- llogarisĂ«. Shumat e transaksioneve mund tĂ« regjistrohen nĂ« tĂ«dy anĂ« e T- llogarisĂ«. SiÒ« mund tĂ« vĂ«rehet, regjistrimet nĂ« anĂ«n e majtĂ« nĂ«nkuptojmĂ« regjistrimet debitore, ndĂ«rsa regjistrimet nĂ« anĂ«n e djathtĂ« nĂ«nkuptojnĂ« regjistrimet kreditore.Debi nĂ«nkupton asnjĂ« mĂ« tepĂ«r se regjistrim vlerĂ« majtas, ndĂ«rsa kredi nĂ«nkupton asgjĂ« mĂ« tepĂ«r se regjistrim vlere djathtas.Nuk ka ndonjĂ« kuptim pĂ«r tĂ« cilin duhet brengosur.GjatĂ« regjistrimit tĂ« transaksioneve financiare, barazimi I ekuacionit kontabĂ«l thjesht mund tĂ« vendoset me shtimin e balacĂ«n pĂ«r tĂ« gjitha llogaritĂ« e aseteve dhe me krahasimin e shumĂ«s sĂ« pĂ«rgjithshme tĂ« tĂ« gjitha llogarive tĂ« detyrimeve dhe tĂ« llogarive tĂ« etkuitetit tĂ« pronarĂ«ve. Kjo Ă«shtĂ« esenca edhe e kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, me ҫ’rast ky sistem ofron sistemin e verifikimit dhe tĂ« balancĂ«s. Duke pĂ«rmbledhur tĂ« gjitha regjistrimet nĂ« debi dhe po ashtu
  • 36. duke pĂ«rmbledhur tĂ« gjitha regjistrimet nĂ« kredi dhe duke krahasuar kĂ«to dy totale, mund tĂ« zbulojmĂ« dhe tĂ« kemi mundĂ«sinĂ« e pĂ«rmirĂ«simit tĂ« shumĂ« llojeve tĂ« gabimeve tĂ« zakonshme nĂ« kontabilitet. PĂ«rveÒ« paraqitjes sĂ« anĂ«s sĂ« majtĂ« apo anĂ«s sĂ« djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«, nocioni debi (shkurtimisht DR) dhe kredi (shkurtimisht KR), marrin njĂ« kuptim tjetĂ«r kur lidhen pĂ«r llogari specifike, pĂ«rkatĂ«sisht varen nga lloji I llogarisĂ«. KĂ«shtu, pĂ«r llogaritĂ« e aseteve, debia I referohet rritjes, ndĂ«rsa kredia zvogĂ«limit.P.sh., nĂ« llogaritĂ« nĂ« vend qĂ« tĂ« themi se e rrisim llogarinĂ« e parasĂ«, ne e themi se e debitojmĂ« atĂ«, ndĂ«rsa kur e zvogĂ«lojmĂ«, e kreditojmĂ« atĂ« llogari. Pasi qĂ« ne presim qĂ« rritja totale e llogarisĂ« sĂ« parasĂ« tĂ« jetĂ« mĂ« e madhe se zvogĂ«limi I saj, atĂ«herĂ« llogaria e parasĂ«, pas regjistrimit tĂ« tĂ« gjitha transaksioneve bzinesore, do tĂ« ketĂ« balancĂ« (saldo) debitore. NĂ« bazĂ« tĂ« kĂ«saj, ne mund tĂ« bĂ«jmĂ« njĂ« pĂ«rgjithĂ«sim dhe tĂ« themi se tĂ« gjitha llogaritĂ« e aseteve kanĂ« balancuar debitore, pĂ«rkundĂ«r llogarive tĂ« detyrimeve dhe ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve qĂ« pĂ«rgjithĂ«sisht kanĂ« balancĂ« kreditore e tĂ« cilat gjatĂ« regjistrimit tĂ« transaksioneve biznesore, rriten nĂ« kredi dhe zvogĂ«lohen nĂ« debi. Efektet e kĂ«tij sistemi shihen mĂ« poshtĂ«, ku rritjet janĂ« shĂ«nuar me (+) ndĂ«rsa zvogĂ«limet (zbritjet) me (-). Asetet = Detyrimet + Ekuiteti I pronarĂ«ve DR KR DR KR DR KR (+)(-) (-) (+) (-) (+) LlogaritĂ« e aseteve: LlogaritĂ« e detyrimeve dhe DebitĂ« rriten ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve KreditĂ« zvogĂ«lohen.DebitĂ« zvogĂ«lohen. KreditĂ« rriten.
  • 37. Ashtu si barazoheshin ana debitore dhe ana kreditore e aseteve (shpeshherĂ« duke pĂ«rdorur edhe balancĂ«n), nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n mĂ«nyrĂ« barazohen edhe ana debitore dhe ajo kreditore e detyrimeve dhe ekuitetit tĂ« pronarĂ«ve. KĂ«to dy anĂ« pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jenĂ« tĂ« barabarta pĂ«r shkak se ekuiacioni kontabĂ«l pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jetĂ« i barabartĂ«. Ky edhe Ă«shtĂ« qĂ«llimi i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht i zbatimit tĂ« ekuacionit kontabĂ«l pĂ«rherĂ« duhet tĂ« jetĂ« i barabartĂ«. Ky edhe Ă«shtĂ« qĂ«llimi i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«, pĂ«rkatĂ«sisht I zbatimit tĂ« ekuacioni kontabĂ«l. PĂ«r tĂ« kuptuar pse kjo ndodh, duihet pasur parasysh tri fakte bazike: 1. DebitĂ« janĂ« pĂ«rherĂ« hyrje nĂ« anĂ«n e majtĂ« tĂ« llogarisĂ«, ndĂ«rsa kreditĂ« janĂ« pĂ«rherĂ« hyrje nĂ« anĂ«n e djathtĂ« tĂ« llogarisĂ«, 2. PĂ«r Ò«do transaksion, mĂ« sĂ« paku duhet tĂ« kemi njĂ« debi dhe njĂ« kredi, 3. PĂ«r secilin transaksion, debitĂ« duhet tĂ« barazohen me kreditĂ«. Pra: MOS HARRONI DebitĂ« janĂ« KreditĂ« janĂ« ThjeshtĂ« hyrje thjeshtĂ« hyrje NĂ« anĂ«n e majtĂ« nĂ« anĂ«n e djathtĂ« Po ashtu, mos harroni, qĂ«Ò«doherĂ« kur njĂ« llogari debiton, llogaria tjetĂ«r duhet tĂ« kreditojĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n shumĂ«. Kjo Ă«shtĂ« karaktersitika kryesore e sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«: debia pĂ«rherĂ« duhet tĂ«jetĂ« e barabartĂ« me kredinĂ« (zakonisht nĂ« llogari tĂ« ndryshme). Kjo karaktersitikĂ« e rĂ«ndĂ«sishme na krijon edhe njĂ« mundĂ«si, atĂ« tĂ« “vetĂ«kontrollit”. Kur debia nuk Ă«shtĂ« e barabartĂ« me kredinĂ«, atĂ«herĂ« kemi njĂ« gabim nĂ« regjistrimin e transaksioneve nĂ« biznes.Pra, kjo formĂ« e paraqitjes sĂ« transaksioneve biznesore, quhet sistem i kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«. Nocioni “ i dyfishtĂ«â€ ka tĂ« bĂ«jĂ« me nevojĂ«n e evidencimit tĂ« secilit transaksion nĂ« tĂ« dy anĂ«t e ekuacionit kontabĂ«l. Secila ndĂ«rmarrje pĂ«rdor “kontabilitetin e dyfishtĂ«â€ pa marrĂ« parasysh se a e udhĂ«heq kontabilitetin nĂ« mĂ«nyrĂ« manual apo komjuterike. NĂ« figurĂ«n e mĂ«poshtme shohim lĂ«vizjen e transaksioneve biznesore, duke respektuar parimet e sistemit tĂ« kontabilitetit tĂ« dyfishtĂ«:
  • 38. Kontabiliteti I dyfishtĂ« Aset Detyrimet Ekuiteti Debi Kredi Debi Kredi Debi Kredi + - - + - + Figura nr.23 Sa u pĂ«rket llogarive qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me ekuitetin e pronarĂ«ve, transaksionet mund tĂ« lĂ«vizin siÒ« shihet nĂ« figurĂ«n qĂ« vijon: Fit. E mbajtur Dividenda E ardhura Shpenzime - + + - - + + - Fillimisht, Ă«shtĂ« e natyrshme qĂ« tĂ« duken konfuze rregullat themelore pĂ«r debi dhe kredi, edhe pse mĂ« vonĂ« do tĂ« shihni se janĂ« shumĂ« logjike. Por, prapĂ« fillimisht mbajini nĂ« mend si tĂ« tilla, sepse mbajtja nĂ« mend I praparin tĂ« kuptuarit tĂ« mĂ«vonshĂ«m tĂ« kĂ«tyre rregullave. Prandaj, ju kĂ«shilloheni qĂ« sĂ« pari t’I mbani nĂ« mend kĂ«to rregulla, edhe pse ende nuk duke tĂ« logjikshme. NĂ«se ju I keni mbajtur nĂ« mend kĂ«to rregulla, studimi juaj I kontabilitetit do tĂ« jetĂ« shumĂ« I lehtĂ« sesa ju duket nĂ« fillim. Andaj, ajo Ò«ka shihet nga figura e mĂ«sipĂ«rme, Ă«shtĂ« se tri lloje tĂ« llogarive pĂ«rcjellin tĂ« njĂ«jtin rregull tĂ« debi/kredisĂ«.Ato janĂ« llogaritĂ« e aseteve, tĂ« shpenzimeve dhe tĂ« dividendĂ«ve.Te kĂ«to tri lloje tĂ« llogarive, debitĂ« rrisin llogarinĂ«, ndĂ«rsa kreditĂ«zvogĂ«lojnĂ«.
  • 39. KĂ«to llogari normalisht kanĂ« balance debitore. Po ashtu janĂ« tri lloje tĂ« tjera tĂ« llogarive, tĂ« cilat pĂ«rcjellin njĂ« rregull tjetĂ«r tĂ« debi/kredisĂ«, por qĂ«Ă«shtĂ« e kundĂ«rt me rregullin e parĂ« tĂ« dhĂ«nĂ« mĂ« sipĂ«r. KreditĂ« rrisin detyrimet, tĂ« ardhurat dhe kapitalin e pronarĂ«ve, ndĂ«rsa debitĂ« e zvogĂ«lojnĂ« e zvogĂ«lojnĂ« atĂ«. KĂ«to llogari kanĂ« balancĂ« kreditore. 3.1.RRJEDHAT E TRANSAKSIONEVE NË BIZNES NĂ« jĂ«tĂ«n e pĂ«rditshme secili nga ne bĂ«n transaksione tĂ« ndryshme tĂ« natyrĂ«s financiare aoi tĂ« ndonjĂ« natyre tjetĂ«r. Disa nga ju, mund tĂ« pyetenu, p.sh., se sa Ă«shtĂ« kostoja e studimeve tuaja pĂ«r kĂ«tĂ« vit? Apo saĂ«shtĂ« kostoja juaj e qĂ«ndrimit nĂ« qytetin nĂ« tĂ« cilin studioni? PĂ«r t’u pĂ«rgjigjur nĂ« kĂ«to pyetje ju duhet: - TĂ« grumbulloni infromata (nga faturat, kartelat kreditore apo edhe tĂ« paguara nĂ« cash), - TĂ« analizoni ato infromata pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se Ò«farĂ« rrjedhje lidhet me koston e edukimit tuaj apo koston e qĂ«ndrimit tuaj nĂ« qytetin e studimeve. Pasi qĂ« tĂ« keni kryer kĂ«to dy hapa, ju sĂ«rish do tĂ« pyetni vete: a mjafton qĂ« tĂ« gjitha kĂ«to infromata tĂ« sigurohen nga notesi juaj? Apo di tĂ« mund tĂ« pĂ«rzieni pagesat nĂ« cash me pagesat me Ò«ek pagese. Apo edhe do tĂ« harroni tĂ« evidenconi ndonjĂ« detyrim ndaj fakultetit tuaj apo edhe ndaj qiradhĂ«nĂ«sit apo dyqanit ku furnizoheni me ushqim. ShndĂ«rroni tĂ« gjitha kĂ«to dilema nĂ« dilemma tĂ« njĂ« bzinesi.Zakonisht biznesi ka transaksione mĂ« tĂ« shumta se qĂ« mund tĂ« ketĂ« secili prej nesh. Pramendoni njĂ« situatĂ« tĂ« tillĂ« nĂ« biznes, ku nuk ka njĂ« evidencĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« transaksioneve qĂ« ndodhin nĂ« atĂ« biznes. Biznesi blen dhe shet mallra dhe shĂ«brime, huazon para dhe investon para, paguan paga tĂ« punĂ«suarve, blen tokĂ«, ndĂ«rtesa dhe pajisje, ua shpĂ«rndan fitimet pronarĂ«ve dhe I paguan taksa qeverisĂ«.TĂ« gjitha kĂ«to janĂ« transaksione nĂ« biznes, tĂ« cilat duhet grumbulluar vendosur, pĂ«rgatitur dhe regjistruar. Ju mund tĂ« shtroni pyetjen: Si mund tĂ« dokumentojmĂ« se kanĂ« ndodhur kĂ«to transaksione dhe ku duhet regjistruar tĂ« gjitha kĂ«to transaksione qĂ« ndodhin nĂ« biznes? Dokumentet e biznesit, siÒ« janĂ« dĂ«ftesat, urdhĂ«resat pĂ«r blerje, faturat, urdhĂ«rpagesat etj., janĂ« dokumente pĂ«rmes tĂ« cilave regjistrohen tĂ« gjitha transaksionet e ndohura nĂ« biznes nĂ«pĂ«r dokumente tĂ« tjera kontabĂ«l, pĂ«rkatĂ«sisht nĂ« llogari dhe pĂ«rmes llogarive nĂ« ditar. PĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se sa mirĂ« entiteti biznesor menaxhon me burimet, dueht analizuar rezultatet e transaksioneve. Cikli I kontabilitetit I bĂ«n tĂ« mundshme kĂ«to analiza pĂ«rmes regjistrimit dhe pĂ«rmbledhjes sĂ« transaksioneve tĂ« njĂ« bzinesi dhe pĂ«rmes pĂ«rgatitjes sĂ« raportit, I cili tregon kĂ«to rezultate tĂ« pĂ«rmbledhura.