1. Diskutimi problemit dhe politika ndërkombëtare ..............................Fq 3-5 Punoi :Hajrie Toska 2. Lufta e ftohtë dhe Gjermania .........................................................Fq 5-8 Punoi : Ilda Jongari 3. SHBA dhe politikat e saj ekonomike politike në ndikimin e paqes ..............Fq 8-11 Punoi : Esjona Dedja 4. Ndikimi i tregtisë ndërkombëtare ne konfliktin Rusi –Ukraine ..................Fq 11-15 Punoi : Ina Tase 5. Perfitimet qe sjell tregtia e lire ...........................................................Fq15-17 Punoi : Fatbardha Balliu 6. Paqja botërore, Integrimi tregtar dhe Konflikti ....................................Fq 17-21 Punoi : Gerald Hyka 7. Referencat ...................................................................................Fq 22

1.
1
REPUBLIKA E SHQIPERISE
UNIVERSITETI I TIRANES
FAKULTETI I EKONOMISE
LENDA: BIZNES NDERKOMBETAR
TEMA: GLOBAL TRADE BRINGS PEACE
Punuan: Esjona Dedja (B304) Pranoi : Prof. Dr. ILIA KRISTO
Fatbardha Balliu (B304)
Gerald Hyka (B305)
Hajrie Toska (B305)
Ilda Jongari (B306)
Ina Tase (B306)

2.
2
Përmbajtja:
1. Diskutimi problemit dhe politika ndërkombëtare …………………………Fq 3-5
Punoi :Hajrie Toska
2. Lufta e ftohtë dhe Gjermania …………………………………………………Fq 5-8
Punoi : Ilda Jongari
3. SHBA dhe politikat e saj ekonomike politike në ndikimin e paqes …………..Fq 8-11
Punoi : Esjona Dedja
4. Ndikimi i tregtisë ndërkombëtare ne konfliktin Rusi –Ukraine ……..….…...Fq 11-15
Punoi : Ina Tase
5. Perfitimet qe sjell tregtia e lire ……………..…………………………………...Fq15-17
Punoi : Fatbardha Balliu
6. Paqja botërore, Integrimi tregtar dhe Konflikti ………………………..…….Fq 17-21
Punoi : Gerald Hyka
7. Referencat ………………………………………………………………………..Fq 22

3.
3
1) Diskutimi i problemit dhe politika ndërkombëtare
Ekonomia e sotme botërore është trajtuar sipas mendimeve të Adam Smith-it ku nuk
parashikohet ndonjë rrugë tjetër veç se të lejohet që “ligjet e tregut” ta krijojnë rendin e tyre në
tregti. “Dora e padukshme” e tregut është sot më e dukshme se kurrë,si nje faktor përcaktues dhe
vendimtar në fatin e popujve.Si pasojë,interesi personal i pjesëtarëve te shoqërisë është i
barabartë me të qënit forca shtytëse e ekonomisë,ndërsa ligjet e kërkesës e të shpërndarjes së
pasurisë janë bërë mekanizmi rregullues i profitbërësve në shoqëri.Madje edhe ekonomistët e
ish-bllokut komunist e shohin këtë sjellje ekonomike si ilaçin e vetëm për t’i shëruar dëmet që
kanë pësuar ekonomite e tyre.
“Dora e padukshme” ka çuar ne liberalizim të tregjeve botërore.Liberalizimi,ndryshe nga
realizmi dhe teoritë e tjera të mardhënieve ndërkombëtare nuk i përcakton shtetet si aktorë të
vetëm.Kuptimi i shtetit nuk funksionon si një qënie e vetme njerëzore,përkundrazi,shtetet jane te
përbërë nga një mori aktorësh të tjerë, të brendshëm dhe të jashtëm si janë marrëveshjet
tregëtare,OBT etj
Kjo ndërvarsi e tillë ka çuar ne dëshirën për pushtet,mardhëniet ndërkombëtare janë rruga e
vetme për të krijuar aleanca dhe pushteti është qëllimi i tyre kryesor,pavarsisht synimeve të
tjera.Pushteti politik është baza për krijimin e pushtetit ekonomik,ai është raporti psikologjik
midis atyre qe e ushtrojnë atë dhe atyre mbi të cilët ai ushtrohet.Masa e ndikimi i tij vjen nga tre
burime
• Shpresa për përfitime
• Frika nga dëmtimet
• Respekti për njerëzit dhe institucionet
Ndikimi i pushtetit politik mund te ushtrohet përmes
1. Rendit
2. Kërcënimeve
3. Autoritetit apo karizmës së një njeriu
4. Autoritetit apo karizmës së institucionit
5. Apo kombinim i secilës prej tyre

4.
4
Ne marrëdhëniet ndërkombëtare ,shpesh të udhëhequr nga dëshira për pushtet dhe përfitime
ekonomike,ngatërrohen shpesh konceptet e pushtetit dhe ndikimit dhe kjo ka çuar në konflikte
dhe luftra,prej të cilave askush nuk del fitimtar.
1. Dallimi midis pushtetit dhe ndikimit
Ndikimi konsiston ne dhënien e këshillave dhe sygjerimin e rrugëve,pushteti urdhëron dhe
imponon me anë të formave të ndryshme të ndikimit
2. Dallimi midis pushtetit dhe forcës
Pushteti politik duhet të dallohet nga forca në kuptimin e ushtrimit të dhunës fizike.Nëse nis
një luftë midis dy shteteve atëherë pushteti politik zëvendësohet me atë ushtarak.
3. Dallimi midis pushtetit te përdorshëm dhe të papërdorshëm
Lehtësia e përdorimit të armëve bërthamore e bën të nevojshëm të bëhet dallimi midis
pushtetit te përdorshëm dhe të papërdorshem.Lufta me shumë zero.Të gjitha palët e përfshira në
konflikt edhe pse zotërojnë armë bërthamore nuk e përdorin dot sepse e dine që dëmi që do
shkaktonte do ishte aq I madh sa ne cdo rast do dalesh i humbur.
Politika ndërkombëtare është rruga e vetme në këtë botë pa kufinj drejt së cilës po shkojmë për të
harmonizuar politikat tregtare dhe për të përfituar më shumë nga njëri-tjetri.Xheremi Bentham
besonte se konkurenca për kolonitë ishte në themel të të gjithave konflikteve botërore.Kobdneni
dhe Prudoni ishin te bindur se heqja e barrierave tregtare ishte i vetmi kusht për vendosjen e nje
harmonie te përhershme midis vendeve. Gjatë shekullit te XIX-të liberalët ishin të bindur se
politika për pushtet dhe lufta ishin mbartje e një sistemi të vjetëruar dhe se tregtia e lirë midis
vendeve do të sillte harmoni midis politikës për pushtet dhe luftës. Analiza e tyre sygjeronte se
tregtia e lirë do të inkurajonte ndërvarësinë ekonomike midis vendeve ,duke reduktuar keshtu
mundësitë për konflikte.
Elementët ekonomik që do të rrisnin fuqinë e një vendi janë:
• Zhvillimi dhe kapaciteti ekonomik. Zhvillimi ekonomik buron nga elementët natyror dhe
shoqëror,qofshin ato modernizimi politik dhe arsimi,lëvizshmëria shoqërore dhe
gjeografike dhe gadishmëria e pranimit të inovacionit.

5.
5
• Fuqia ekonomike e një vendi ka ndikim të drejtpërdrejt ne llojshmërine dhe elasticitetin e
kërkesës dhe ofertës për të mira.
• Rritja e ndërvarsisë ka krijuar ndryshime të mëdha në marrëdhënien midis shteteve.
Ekonomitë kombëtare janë bërë më të varura në tregtinë dhe tregjet financiare
ndërkombëtare.Nga ana tjetër kjo e bën më të vështirë për një vend të rrisë nivelin e
interesave afatshkurtër dhe të interesohet më shumë që të harmonizojë politikat e tij
fiskale dhe monetare me vendet e tjera.
2) Lufta e ftohte dhe Gjermania
Te gjithë sot i druhen nje përsëritje te Luftës së Ftohtë dhe pasojave që mund të sjellë ajo. Kjo
për shkak të lidhjeve tregtare dhe të investimeve që lidhin sot fuqitë e mëdha së bashku.
Nëpërmjet analizimit të histories së kësaj luftë mund të shohim se si në një farë mënyre tregtia e
lire ka ndikuar në krijimin e një “paqeje” midis SHBA dhe Rusi-së.
• Cfare ishte Lufta e Ftohte ?
Lufta e Ftohtë , e cila është një temë e diskutuar deri më sot në korridoret politike , ishte një
konflikt i zgjatur në nivel botëror midis dy fuqive të mëdha , ku njëra anë favorizonte
komunizmin dhe ana tjetër kapitalizmin . Ajo filloi në vitin 1947 dhe përfundoi pas një kohe të
gjatë në vitin 1989 me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik.
U quajt Lufta e Ftohtë për shkak se të dyja palët kundërshtare nuk dëshironin fillimin e një
konflikti të drejtpërdrejtë dhe të armatosur, pasi mendohej se armët bërthamore mund të
shkatërronin gjithçka. Prandaj, ata luftuan duke mbështetur palë kundërshtare në konflikte në
zona të ndryshme të botës .

6.
6
• Pasojat e Luftës se Ftohtë
Në thelb kjo luftë solli një ndarje të botës dhe të Europes në dy kampe të ndryshme
ideologjike, atë të kapitalizmit dhe atë të komunizmit. Blloku perëndimor u drejtua nga SHBA-
ja kurse blloku lindor u drejtua nga Bashkimi Sovjetik . Gjermania ishte vendi ku filloi lufta për
sundimin e botes dhe po ky vend u kthye në vatren ku nisi lufta e ftohtë ndërmjet dy sistemeve
dhe dy ekonomive me tipare krejt të ndryshme. Pas luftës së dytë botërore vendet fituese
vendosën ta ndanin Gjermaninë në kater pjesë . Shba ishte një shtet demokratik dhe kapitalist
së bashku me Anglinë dhe Francën donin një Gjermani të tillë .Një partner tregtar shumë të
fuqishëm që të ishte në gjëndje të ndalonte përhapjen e komunizmit në perëndim. Ndërsa
Bashkimi Sovjetik ishte një shtet diktatorial komunist i cili donte të perhapte komunizmin në
Europën Lindore.
• Muri I Berlinit: Sanksion ?
Kjo ideologji solli në ndarjen e Gjermanise në dy pjesë dhe në ndarjen e Europës ne dy blloqe.
Shumica e të larguarve ishin të rinj me kualifikime të larta të cilët I kthenin shpinen socializmit
në token Gjermane. Në këtë situatë Berlini Lindor filloi bllokimin e Republikës Demokratike
Gjermane nga perëndimi. Ngritja e murit të Berlinit ishte pjese e kësaj mase. Muri u ndërtua për
të ndalur largimin e gjermano-lindorëve, duke u bërë kështu simboli i mungesës së lirisë së
tyre.Ai konsiderohej si linja e hekurt midis dy botëve të kunderta përgjate gjithë kohës së Luftës
së ftohtë. Për presidentin Xhon F. Kenedi ngritja e bllokadës nuk përbënte shkak për luftë. Tri
themelet e politikës së tij ndaj Gjermanisë mbetën të paprekura nga ngritja e Murit: qarkullimi i
lirë në Berlin, prania e fuqive perëndimore në qytet si dhe liria e popullit në Berlinin Perëndimor.
Ngritja e Murit të Berlinit jo vetëm që solli një ndarje nga ana territoriale por gjithashtu solli
edhe nje diferencim të Gjermanive përsa i përket ekonomisë dhe zhvillimit të tyre.
Zhvillimi dhe progresi në Perëndim vinte vazhdimisht duke u rritur ,ekonomia e tregut
përparonte dhe niveli i mirëqenies në popull përmiresohej me ritme te larta.
Midis viteve 1936 -1955 produkti kombëtar bruto (GNP) në Gjermaninë Lindore u rrit me 10.4
% ndersa ne Gjermaninë Perëndimore kemi një rritje për 80.3 %.

7.
7
Një ndikim të rëndësishëm në rritjen e GNP në Gjermaninë Perëndimore luajtën ndihmat e
Planit Marshall . Ndërsa per Gjermaninë Lindore shkak ishin shumat e mëdha që ajo investoi
për rimëkëmbjen e saj. Situata e dobët ekonomike e Gjermanise Lindore vazhdoi gjatë gjithë
Luftës së ftohtë . Madje kjo ishte dhe një arsye e cila coi në rënien e Murit të Berlinit në
mbrëmjen e 9 nëntorit 1989. Kufiri mes Gjermanisë Lindore dhe asaj Perëndimore, humbi
kuptimin ashtu si dhe shteti socialist i Gjermanisë. 11 muaj pas rënies së Murit të Berlinit,
Gjermania u ribashkua..
• Roli I SHBA dhe BS gjatë Luftës së ftohtë.
Shtetet e Bashkuara për të ndihmuar në rindërtimin e Europës dhe Japonise miratuan një
program gjithë përfshires që u quajt “Plani Marshall” synimi kryesor i të cilit ishte investimi në
ekonomitë e rrënuara të botës kapitaliste. Gjithashtu ajo këtë plan e shikonte edhe si një
mundësi për të futur kapitalin dhe produktet e saj në tregjet Europiane. Në fund Plani Marshall
shpenzoi 13 bilion $ për rindërtimin e Europes dhe për zhvillimin e kapitalizmit në rang global.
Kërcënimi kryesor që vinte nga Bashkimi Sovjetik ishte gatishmëria e tij për të mbështetur
ekonomikisht dhe ushtarakisht vendet e botës së tretë që ishin shënjestër e SHBA . Në këtë
mënyre Bashkimi Sovjetik kufizonte dhe pengonte ambiciet amerikane per botën e tretë .
Gjithashtu sistemi sovjetik me " ekonominë e saj të komanduar ndërhyri në planet amerikane
për ndërtimin e një sistemi global të bazuar në tregtine e lire dhe në investime. Për të
administruar ndihmat e Planit Marshall u themelua organizata e Kooperimit Ekonomik Evropian
(DEEC) suksesi i të cilit krijoi kushte për një integrim në të ardhmen. Kurse Bashkimi Sovjetik
e rriti ndikimin e tij në vendet e bllokut lindor në saje të një organizmi ekonomik te quajtur
Këshili I Ndihmes Ekonomike Reciproke (KNER) .
Institucione si Fondi Monetar Ndërkombëtar ( FMN) dhe Banka Botërore nuk luajtën ndonjë rol
të rëndesishem në marrëdheniet ekonomike globale pasi tregtia e lire përgjatë gjithë Luftës së
Ftohtë u ndikua nga politika e SHBA dhe BS . Te dyja këto shtete ndërhynin në ekonomitë e
kombeve në bazë të interesave të tyre të vecanta kombetare dhe ideologjike. Sot këto 2
institucione së bashku me Organizatën Botërore të Tregtisë kryejnë një funksion të
rëndesishëm në përhapjen globale të parimeve dhe praktikave të tregtise së lire.

8.
8
• Fundi I Luftës se Ftohtë
Prishja e Bashkimit Sovjetik dhe bashkimi i Gjermanise nuk sollën thjesht përfundimin e Luftës
se Ftohtë por edhe fundin e epokes së luftës dhe revulucionit. Duke kaluar drejt epokës së
paqes dhe zhvillimit .Triumfi i Shteteve të Bashkuara dhe Evropës Perëndimore gjatë sistemit
sovjetik provuan për shumicën e njerëzve rëndësinë e tregjeve të lira dhe të kapitalizmit liberal.
3) SHBA dhe politikat e saj ekonomike politike në ndikimin e paqes.
• SHBA dhe 11 Shtatori.
Ajo çka ne vumë re në 11 shtator ishte deshtimi i qeverisë për të mbrojtur qytetarët e saj. Ne
ishim dëshmitarë të deshtimit të shtetit si një institucion. Dhe kjo nuk ishte vetem një “sulm mbi
amerike”. Edhe përpara asaj kasaphane të pamendueshme qeveria kishte deshtuar gjithashtu për
të mbrojtur qytetarët në menyra të tjera.
Le të konsiderojmë tregun e aksioneve dhe ekonominë. Bordi i rezervave federale në SHBA nuk
ka qënë në gjëndje për të kthyer ekonominë e çale pavarsisht një serie të paprecedentë të
shkurtimeve të normave të interesit. Shkurtimet e taksave të kongresit nuk kanë ndihmuar
gjithashtu. Situatë e vështire ekonomike në fillim të shekullit do të bëhet tani pjesërisht fajtore e
terrorizmit, por reçesioni global do të ndodhte gjithsesi. Qeverite nuk janë më të fuqishme sesa
ciklet ekonomike. Duhet ta kishim ditur këtë që nga vitet 1930.
Ajo që ne mesuam në atë të martë të errët shtatori ishte që vendi më i fuqishëm në historinë e
botës nuk mund të mbrojë qytetarët e saj nga fanatikë të gatshëm për të sakrifikuar jetet e tyre
per një kauze politike apo fetare.
• Tregtia shkakton paqe.
Tregtia globale lulëzon në kohë paqeje. Bumi ekonomik në amerikën e veriut gjatë fundit të 1990
ishte në një masë të madhe për shkak të përfundimit të luftës së ftohtë dhe hapjen e vendeve
dikur komuniste në sistemin botëror tregtar. Megjithatë ne duhet të kuptojme rolin e rëndësishëm
që luan tregtia dhe marketingu ndërkombëtar në prodhimin e paqes.

9.
9
Boeing Company”, kompania më e madhe eksportuese në Amerikë. Deri në 2002 të ardhurat
vjetore të Boeing ishin rreth 40miliarde dollarë kur rreth 65% vinë nga shitjet e avioneve tregtare
në të gjithë botën, dhe një 15% paisjet për hapësirën apo teknologjitë e komunikimit. , kompania
sërisht numëron klientë në 145 shtete dhe 189000 punonjës të saj punojnë në 60 shtete. Janë
11000 avionët e saj tregtarë në shërbim që mbajnë rreth 1 miliardë udhëtarë në vit. Divizioni i saj
hapsionor është shëndërruar në kontraktorin lider në ndërtimin e 16 stacioneve ndërkombëtare
hapsionore drejtuar nga një amerikan dhe 2 ruse në vjeshtë të vitit 2000. Keto divizone
hapsionore gjithashtu prodhojnë dhe lançojnë satellitë komunikmi që ndikojnë tek njerezit në çdo
vënd.
E gjithë veprimtaria e lidhur me zhvillimin, prodhimin, dhe marketingun e avionëve tregtarë dhe
mjeteve hapsinore kërkon miliona njerëz nga e gjithe bota të punojnë sëbashku. Për më tepër
asnjë kompani nuk bën më tepër për të mundësuar që njerëzit të takoheshin ballë për ballë nga të
gjitha vendet për tregti dhe për të qënë rikrijues. Dhe i gjithë ky ndërveprim, çon në një
rendiment jo vetem në fitimit të përbashkët në lidhje me marrdhëniet e biznesit, por
gjithashtu krijon marrdhënie personale dhe një mirkuptim të ndërsjelltë. Dhe janë
pikërisht këto të fundit që janë themelet e paqes globale dhe prosperitetit.
ü E vërteta e parë: politikanët shkaktojne luftra. Kjo është tepër e lehtë për ta mbajtur
mend, sepse ka kaq shumë shëmbuj të mirë per kete. Retorika dhe veprimet e Adolf
Hitler, Benito Munsolinit, Ho Chi Min, Lyndon Johnson, Richard Nixon (bombardoi
Kamboxhian) George Bush sr(panama), Sadam Hussein, Slobodan Milosevic, Yasser
Arafat, dhe Ariel Sharon kanë filluar luftrat në një të shkuar jo shumë të largët. Pa keta
poitikanë ndoshta nuk do kishte asnjë bombë te hedhur, asnjë sheshbetejë, dhe asnjë
kasaphane civile. George Ë Bush iu shtua kësaj liste të poshtër në vitin 2003.
ü E vërteta e dytë: luftërat shkaktojnë vdekje në të dyja anët. Ky është realiteti në të
vërtetë asnjë nuk “fiton” në luftëra. Thjeshtë njera palë humbet pak më pak se pala tjeter.
Dominimi ë amerikës relativisht lehte në fillim si në Irak dhe në Afganistan duket se ka
mjegulluar kujtimin kombëtar amerikan të historisë. Në të vërtetë, gjatë 4 luftrave të
mëdha që SHBA ka luftuar, nuk ka pasur asnjë fitore të vërtetë. Lufta e koresë ishte një

10.
10
barazim. Humbi luftën me vietnamezët. Regjimi i Sadam Hussein-it vazhdoi për një
dekade.
ü E vërteta e tretë: trade causes peace. Shumë shpesh dëgjojmë që shtëpia e bardhë nuk
kishte alternativë tjetër përveç luftës me Irakun. Dhjetë vjet sanksione tregtare nuk kishin
funksionuar. E vetmja strategji bindëse që i kishte mbetur amerikës përfshinte bomba të
komanduara me laser apo gjëra të ngjashme.
Ndoshta prova më e mirë për rëndësinë e tregtisë në marrdhëniet ndërkombëtare vjen nga
ndryshimet e kurrikulës që po ndodhin së fundi në shkollat e diplomacisë. Shumë universitete në
amerikë janë duke punësuar profesorë të biznesit ndërkombëtar.
Tregtia gjithmonë ka ndikur dhe ka prekur njerëzit dhe sitemet sociale të të dyja anëve të
shkëmbimit. Gjatë viteve 1980 amerika huazoi idetë e prodhimit nga japonia, dhe në vitet 1990
japonezët huazuan idetë bankare nga amerika.
Ndoshta shenjat më pak të dukshme të ndryshimit janë ato më të rëndësishmet? Le të mendojmë
pak se si interneti është duke ndikuar në Kinë. Autoritet kineze po perpiqen fort të kontrollojnë
përdorimin e tij. Megjithatë, edhe ata e dinë që në masën që ata e kufizojnë përdorimin e tij ata
bëjnë që ndërmarrjet kineze të jenë me pak konkurruese. Ose, le të konsiderojmë fëmijët kinezë
qe fillojnë të mesojnë anglisht që kur janë në moshën 6 vjeç. Dhe nga kërkimet e ndryshme nga
UCI sëbashku me të folurën anglisht vijnë dhe vlera më të larta për barazinë dhe individualizmin,
të dyja themelore për demokracinë. Në të vërtet janë rreth 60.000 kinezë që studiojnë në
universitetet amerikane sot. Amerikanët po u shesin atyre shërbimet dhe po u huazojnë idetë e
tyre.
“Tregtia shkakton paqen nëpërmjet rritjes së të kuptuarit dhe ndërvarësisë” -Adam Smith
“Pasionet që anojnë njerëzit drejt paqës janë frika nga vdekja, dëshira për ato gjëra që
janë të nevojshme për një jetesë të komodshme, dhe shpresa qe ti marrin keto gjera nga
industria e tyre” -Thomas Hume
Në vitin 1846 Richard Cobden deklaroi “ Une shoh në parimin e tregtisë së lirë ate që duhet
të veprojë në botën morale si parimi i gravitacionit në univers, duke i tërhequr njerëzit

11.
11
sëbashku, duke lënë mënjanë antagonizmin e racës, besimit, gjuhës dhe të na bashkojë ne
në prangat e një paqeje të përjetshme”.
Disa raste të tjera që sërisht dalin tek kjo pike. Le të konsiderojmë ngurrimin e Francës
Gjermanisë dhe rusisë për të marrë pjesë në pushtimin e Irakut në 2003. Të gjitha ato kishin
investime të mëdha atje. Ëashingtoni para 11 shtatorit për shkak të ndërvarsisë ekonomike e
mbajti paqen shumë mire në lidhje me Kinën. Në të vërtetë janë më shumë se 500.000
manaxherë dhe inxhinierë që jetojnë në zonën e Shangait dhe më parë në përmendëm mijra
studentë kinezë që frekuentojnë universitetet amerikane. E gjithë kjo tregti e bën luftën midis
fqinjëve thjeshtë jo praktikë. I gjithë ky ndërveprim midis njerëzve në këtë zonë e bën luftën të
pamendueshme. Bashkimi europian u themelua mbi nocionin që mënyra më e mirë për ti mbajtur
larg së luftuari Gjermanët dhe Francezet ishte duke integruar ekonomitë e tyre.
Duhet theksuar gjithashtu që një prej arsyeve të perfundimit të luftës së ftohtë duhet të përfshihet
jo vetem në retorikën e Reganit dhe Gorbaçovit, por dhe në fuqinë e ekonomisë Japoneze. Është
pikërisht kjo, gjatë viteve 1980 Japonia ndryshoi lojën e domonimit nga një fuqi dominuese
ushtarake tek një fuqi ekonomike konkurruese, duke detyruar në këtë mënyrë të ashtuquajturat
superfuqitë të qëndronin poshtë ushtarakisht. Duhet të vërejmë impaktin që pati në paqen globale
të SHBA-së dhe rusisë duke rënë dakort të tregtonin me njera tjetrën në vend që të kërcënonin
njera tjetrën. Së fundi kjo shaka reflekton vetë teorinë “the Japanese ëould never bomb Pearl
Harbor noë –ëhy? Because they oën so much real estate there!”
Fundi i shekullit të kaluar dëshmoi përparime të mëdha në eleminimin e konceptimeve të
sëmuara të lidhura me sanksionet tregtare. Ndoshta më e rëndësishmja ishte miratimi i senatit
dhe të presidentit të SHBA-së duke normalizuar përgjithmonë marrdhëniet tregtare me Kinën.
Megjithatë hapa të rëndësishëm ishin relaksimi i disa kufizimeve tregtare në Vietnam, Kore e
Veriut, Iran dhe Kube. Amerikanët tashmë mund të blejnë arra dhe qilima në Teheran, dhe firmat
amerikane mund të shesin furnizime mjekësore në havanë. E vlersueshme!
Por në vënd që të hedhim bomba ose të kërcënojmë në emër të të drejtave të njeriut, të lirisë së
shtypit dhe të demokracisë që duhët të vazhdoje me zë të lartë dhe të qartë, në duhet tu japim
atyre vëndeve kompjutera dhe lidhje interneti. Kostoja e daljes së një rakete është e njëjtë me atë

12.
12
të 2000 kompjuterave apple. Dhe në nivelin më themelor, shtrëngimi nuk funkionon, shkëmbimi
po.
4) Ndikimi i tregtise nderkombetare ne konfliktin Rusi -Ukraine
Është e pamundur te kuptosh analizosh dhe interpretosh një çështje politike pa marre ne
konsiderate interesat ekonomikë Ndërthurja e politikes me ekonominë ndonjëherë është aq
“perfekte” sa është e vështire te dallosh cila dominon tjetrën. çështja me e përfolur kohet e fundit
me një ndikim global është ajo e Ukrainës. Cfarë po ndodh? Cili është konflikti? Cilat mund te
jene zgjidhjet e mundshme? A mund te ndikojnë interesat ekonomik te vendeve ne uljen e
tensionit drejt bisedimeve paqësore?
Te flasësh për Ukrainën do te thotë te kuptosh Rusinë. Mendoj se zanafilla e konfliktit vjen nga
ideologjia e Rusisë, nacionalizmi si dhe ambicia gjeopolitike e saj për te rifituar dominimin ne
hapësirën e ish-BS. Kjo në këndvështrimin afatgjatë për Putin do të thotë “Rikonstruktim i
Perandorisë Ruse” Ukraina është një vend relativisht i varfër por me burime dhe mundësi te mira
zhvillimi. Prirja e saj drejt Perëndimit është bere shkak i “acarimit “ te Rusisë. Ukraina
përfshihet ne “Partneritetin Lindor “ te BE-se e krijuar ne vitin 2009.
Kjo nisme ka për qellim promovimin e lidhjeve tregtare, ekonomike, infrastrukturore te këtyre
shteteve me BE-ne. Duke ndjere tensionin e humbjes se dominancës ne këto hapësira, Rusia
përdor instrumenta ekonomik për te bere presione mbi Ukrainën ne mënyrë qe ajo te refuzoje
institucionalizimin e marrëdhënieve me BE-ne. Ne këtë kuadër Rusia ka kërkuar qe Ukraina te
anëtarësohet në Unionin Doganor qe ajo ka krijuar me Bjellorusin dhe Kazakistanin.
Gjithashtu për te zbehur prirjen e saj drejt perëndimit vendosi kontrolle te ashpra ne kufi me
Ukrainën për eksportin e produkteve duke shkaktuar humbje te mëdha për biznesmenët
ukrainas. Nga na tjetër ajo do te vendoste viza për shtetasit ukrainas te cilët udhëtonin pa viza për
ne Rusi . Këto instrumenta presioni ekonomik si dhe prirja pro-ruse e presidentit aktual (
Janukovic ) ne Ukrainë çuan ne refuzimin e marrëveshjes se asociimit me BE-ne .Ky refuzim u
be burime dhune e trazirash ne vend pasi një pjese e Ukrainës priret drejt Perëndimit dhe pjesa
tjetër drejt Lindjes.

13.
13
Kjo përplasje çoi ne largimin e presidentit pro-rus dhe krijimin e një qeverie te re, legjitimitetin
e se cilës Rusia nuk e njeh ende pasi e konsideron te ardhur në fuqi jo ne mënyrë demokratike
por nëpërmjet dhunës. Për te rritur kontrollin e saj, Rusia ndërhyn ne Krime e cila përbehet nga
ruse etnik duke i nxituar ata drejt një referendumi për bashkim me Rusinë.
Doktrina Putin i jep Moskës të drejtë, në këndvështrimin e saj , për të ndërhyrë kudo që rusët
etnikë apo thjesht ku rus folësit janë të " kërcënuar” Ky është motivi legal me te cilin Rusia
justifikon veprimin e saj, atë te aneksimit te Krimesë. Gadishulli I Krimesë për shekuj me radhë
ishte pjese e Rusisë deri ne vitin 1945 kur udhëheqësi sovjetik Nikita Hrushov ia transferoi
gadishullin Ukrainës, e cila në atë kohe ishte republikë sovjetike.
Ne qofte do te shikonim ne retrospektivë, do te kuptonim qe Krimea ka qënë një “pikë e dobët “
për Rusinë qe gjithmonë ka dashur ta ketë nën influencën e saj duke përdorur instrumentat
tregtar si nje pike strategjike poltike ekonomike- ushtarake. Ishin kjo arsyeja që në vitin 1990 ky
territor ishte një çështje shumë e diskutueshme mes Rusisë dhe Ukrainës. Pas disa negociatave
për territoret e Krimesë asaj iu dha një status i veçantë brenda territorit ukrainas dhe disa nga
objektet detare iu dhanë me qira Rusisë për flotën e Detit të Zi dhe daljen e saj detare në këtë
territor.
Kundrejt aneksimit te Krimese nuk mund te qëndronin indiferent SHBA dhe Evropa. Cila është
arsyeja e këtij reagimi? Mendoj se askush nuk del hapur ne situate te tilla, ndonëse fare mire
motivet janë te kuptueshme . Sikundër Rusia , ashtu dhe SHBA me Evropën shfaqen me motivin
e tyre legal se Ukraina duhet te vendoste vet për fatin e saj, dhe mos jete më një “lodër” sipas
interesave te Rusisë. Përveç altruizmit të pastër , ata shprehen se vendet e tjera kanë shumë për
të humbur në qoftë se Ukraina bie më tej në krizë pasi ndikon ne marrëdhëniet ekonomike
globale, dhe ndoshta po aq shumë për të fituar në qoftë se ajo e përballon me suksese.
Ne parim mendoj se kjo qëndron, por a është ky i vetmi motiv ? Besoj se ka dhe motive te tjera.
Ndonëse SHBA është një superfuqi, rreziku qe Rusia mund te zgjeroj dominimin e saj global
nëpërmjet avantazheve ekonomike krahasuese qe ajo zotëron siç është ai i gazit natyror shikohet
me shqetësim nga perëndimi. Frika se çfarë mund te sjelle e ardhmja bene qe SHBA dhe Evropa
te mbajnë gjithmonë një qëndrim skeptik ndaj Rusisë.

14.
14
Për zgjidhjen e konfliktit te krijuar ne Krime zgjidhja ushtarake për asnjë nga palët nuk është
opsion. Prandaj Perëndimi ju adresua presioneve dhe bisedimeve. Sanksionet dhe qëndrimet e
BE-se dhe SHBA-se duhet te jene te unifikuara për te rritur efektivitetin e tyre.
Hapi pare ishte ai “mungues se ftesës” për Rusinë ne takimin e G8-ës duke përcjellë mesazhin e
mos aprovimit te veprimit te Rusisë. Ne pamje te pare Rusia qëndroi indiferente. Megjithatë
mendoj se është e dukshme qe fakti qe nuk ishte prezent për te do te thotë shume pasi humbet
fuqinë për te ndikuar ne vendimmarrje. Ky fakt shpreh haptazi fillesën e “presioneve” kundrejt
Rusisë për te tërhequr vendimin e aneksimit te Krimesë. Presionet vazhdojnë me tej. Shohim se
përsëri Instrumentat ekonomik shërbejnë si mjete për një “Lufte te Ftohte” midis këtyre palëve.
v Sanksionet zhvillohen ne 3 faza.
Faza e pare dhe e dyte është ajo kundrejt individëve dhe aseteve te tyre. Nën shënjestër janë
vetëm politikanë dhe zyrtarë të lartë, biznesmenë të pasur ruse apo dhe ukrainas pro-rus, që kanë
marrëdhënie tregtie me BE-në dhe SHBA-në. Kjo faze mendoj se u pa me një fare ironie nga
Putin duke qene se reagimi ishte zero. Si rrjedhoje sanksionet e fazës se trete u zgjeruan edhe
me tej duke u shtrire ne sektorë te ndryshëm te ekonomisë me ndikim te madh ne GDP-në e
Rusisë.
Konkretisht behet fjale për sanksione mbi eksportin e gazit natyror kundrejt BE-se duke qene se
është partneri tregtar më i madh për Rusinë. Këto sanksione u vendosen pavarësisht se kane
efekt edhe për vet BE-ne dhe SHBA-ne megjithëse jo ne ato përmasa. Perëndimi do te prekej me
shume dhe specifiksht ne sistemin dhe transaksionet bankare duke qene se Rusia i ka një borxh
prej 653 miliardë dollarësh. Nga ana tjetër Gjermania si importuesja me e madhe e gazit te
Rusisë do te prekej gjithashtu, por humbja qe do te pësonte ne afatshkurtër do te ishte e
përballueshme , GDP do te tkurrej nga 0.1% ne 0.3 %
Si rezultat i këtyre presioneve Putin ka deklaruar për tërheqjen e trupave nga kufiri Kirmese dhe
çështja te zgjidhet ne rruge paqësore , nëpërmjet bisedimeve.
Mendoj se me siguri këto bisedime do ndryshojnë statusin e Krimesë duke dale nga status quo
para konfliktit. Skenari i mundshëm mendoj se do te ishte qe Rusia dhe BE të binin dakord per
garantimin dhe ruajtjen e kufijve aktual te Ukrainës. Por nga ana tjetër Kriema të ishte me e

15.
15
pavarur ne vendimmarrje , duke marr përsipër disa përgjegjësi dhe kompetenca qe aktualisht
janë atribut i parlamentit Ukrainas.
Duke qene se gazi natyror eshte nje burim qe siguron te ardhura te medha per vendin ku
perplasen shume interesa ( sic po ndodh konkretisht ), mendoj se pronësia dhe kontrolli i sistemit
të transportit të gazit duhet të ndahet midis Ukrainës dhe fqinjëve të saj. Ukraina per te
normalizuar mardheniet me Rusine duhet të lejohet të marrë pjesë si në Bashkimin Doganor me
te edhe ne marrëveshjen e asocimit me BE-në
Presionet ekonomike për zgjidhjen e konflikteve nuk sjellin vetëm uljen ne bisedimeve te palëve
dhe zgjidhjen e tyre , por shtrojnë dhe alternativa te tjera zhvillimi për te minimizuar
ndërvarësinë. Kështu konflikti ne Ukraine beri qe BE dhe me shumti Gjermania te shikojnë për
rruge te tjera te furnizimit me gaz. Ndonëse fillimisht kostoja mund te jete e lart, vendi përforcon
sovranitetin e tij, dhe ne një konflikt te mundshëm mund ta menaxhoje me mire duke mos qene
e varur vetëm nga një alternative. Te njëjtën gjë mund te them edhe për Rusinë qe mos shikoj si
treg te vetëm vetëm BE-ne port e synoje edhe vendet aziatike. Megjithatë per momentin
Infrastruktura si për Rusinë ashtu dhe për BE ne nuk është favorizuese por ngelet si një objektiv i
se ardhmes.
Këta shembuj ilustrojnë idenë qe duam të përçojmë nëpërmjet diskutimit të këtyre tre
rasteve.Ideja është “Integrimi tregtar ka ardhur gjithmonë duke promovuar paqen dhe jo luftën.”
Këtë e shikojmë që tek rasti i dy gjermanive ku ndërtimi i “murit” ishte nje zgjidhje për të cilën
gjermania i vuajti gjatë pasojat. Duke kaluar më pas te SHBA dhe Iraku ku u përdorën
sanksionet për një periudhë 10 vjeçare dhe përsëri të dyja palët vuajtën pasojat.
Dhe për ta përfunduar me Krimen ku po promovohet me vendosmëri nga Vendet Perëndimore që
të mësohet nga historia dhe e kaluara e shteteve të tjera, për të mos rënë në një kolaps. Këtë do ta
vuanin edhe shtete të tjera që nuk janë pjesë e konfliktit.
Pasojat kryesore që kanë sjellë ose mund të sjellin këto konflikte janë :
Ø Duhet nje kohë e gjatë për tu rimëkëmbur
Ø Kosto të larta monetare,materiale dhe njerëzore

16.
16
5) Perfitimet qe sjell tregtia e lire.
• Përfitimet e sistemit të hapur të tregtise botërore.
Globalizimi në tregtinë e lirë në përputhje me parimet e Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT)
ofron të vetmen mundësi reale për të integruar botën në mënyrë paqësore dhe në kohë për të
parandaluar një fatkeqësi të madhe . Përparësia e ekonomisë mbi politikën është mjeti më i
rëndësishëm për një politikë të suksesshme botërore. . Që nga Adam Smith , teoria tradicionale
ekonomike ka në parim të qënit i predispozuar ndaj tregtisë së lirë . Tregtia e lirë mundëson
përdorim më të mirë të burimeve ekonomike të botës sepse bën proteksionizmin kombëtar .
Vendet mund të përqendrohen në fuqinë e tyre përkatëse dhe të nxjerrin nga partnerët e tyre
tregtarë të mallrat që ata kanë nevojë , pra që nuk mund të prodhojnë . Por kanë qenë gjithmonë
pro tregtisë së lirë . Sistemi i tregtisë ndërkombëtare ka qenë gjithmonë i ngarkuar me akuza të
ndryshme të konkurrencës së pandershme . Frika se konkurrentët e huaj përdorin metoda të
padrejta , të tilla si dampingu, e cila është e përhapur . Nëse dikush do të besonte në të gjitha
akuzat e dampingut që janë bërë , atëherë tregtia ndërkombëtare do të ishte shkatërruar plotësisht
kohë më parë . Përmbajtje e Madhe duhet të ushtrohet në lidhje me akuzat e hedhjes në qoftë se
dikush është i interesuar në mbajtjen e një ndër- endje të aktiviteteve ekonomike ndërkombëtare.
Historia ekonomike që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore tregon qartë se tregtia e lirë në kuadër
të GATT-it të vjetër ishte me rëndësi vendimtare për prosperitetin e kombeve të industrializuara .
Parimi i ndihmës për vetë- ndihmë nuk është aplikuar askund në mënyrë konsistente si në tregun
e lirë botëror . Në të kundërt , shembujt e vendeve që priren ta lenë veten jashtë nga tregu botëror
do të tregonin pasojat shkatërruese të një ngurtësie e një shoqërie e cila shmang presionin e
konkurrencës ndërkombëtare .
• Suksesi Revolucionar i Politikave të hapura të tregut.
Politikat e tregjeve të hapura të ndjekura që nga viti 1948 dhe të përforcuara në vitin 1989 në
perëndim ka çuar në një dinamizëm e cila në kuptimin e vërtetë të fjalës , është revolucionare
Më shumë se gjysma e popullsisë botërore jeton në vendet me rritje vjetore të PBB-së prej më
shumë se 5 për qind . Europa nuk është në atë grup dhe arsyeja pse nuk qëndron, mund të jetë
mentaliteti I saj . Sigurisht , nuk mund të ketë tendenca të padëshiruara në tregtinë e lirë . Nuk ka

17.
17
sisteme ideale , duhet të zgjedhin midis mundësive të përsosura . Megjithatë , nuk ka zëvendësim
realisht më të mirë për sistemin e tregtisë së lirë në horizont , as edhe në lidhje me qëllimet e një
bote te qetësuar , një ekonomi ekologjikisht të shëndoshë botërore dhe një ekuilibër të
dimensioneve globale në mes të varfërve dhe të pasurve . Një qeveri ideale e mbretërve filozofë
të armatosur me pushtetin e plotë me siguri mund të bëjë një gjë më të mirë se eshtë tregtisë së
lirë - por një qeveri e tillë mbetet fiktive . Ka limite të prekshme dhe të ngushta për çfarëdo
sistemi politik , qoftë demokratike apo jo , mund të ndikojë në një kuptim pozitiv . Kjo është si
konservatorizmi strukturor i sistemeve politike demokratike dhe të tjera pengojnë pohimin në
kohë të reformave të nevojshme për të arritur në shoqëri paqen botërore . GATT u kthye në
Organizatën Botërore të Tregtisë ( OBT ) disa vite më parë . Përveç se për të zgjeruar parimin e
tregtisë së lirë të shërbimeve dhe sektorëve të tjera bujqësore ,marrëveshja e re parashikon mbi të
gjitha përfshirjen e plotë të botës së tretë në sistem. . Marrëveshja angazhon vendet e
industrializuara për të hapur tregjet e tyre për zhvillimin .Pika të tjera të rëndësishme janë
forcimi dhe shtrëngimi i procesit të ndërmjetësimit të mosmarrëveshjeve . Në bazë të një sistemi
të paneleve relativisht të pavarur doktori I shkencave , i lejon ankesat kundër vendeve anëtare të
OBT-së për shkelje të marrëveshjes . Pra , çfarë del këtu është një juridiksion efektive globale në
kuptimin e një politike botërore paqësore në familje . Përjashtimi i Dënimit Mekanizmi
vendimtar sanksion i OBT-së - e cila nuk është organizatë specialiste e Kombeve të Bashkuara -
është kërcënimi i përjashtimit . Përjashtimi do të mohojë penalizimet për qasjen e lirë të vendeve
në tregjet e anëtarëve të OBT-së në bazë të statusit të kombit më të favorizuar . Ky është një
kërcënim që nuk kërkon forcë të armatosur , por është shumë efektiv . Asnjë vend ende nuk
mund të përballojë për të bërë pa efektet e dobishme prosperitet që sjell pjesëmarrja në tregtinë
ndërkombëtare . Kështu , me kërcënimin e mohimit të qasjes në tregjet botërore për shkelje të
rregullave të OBT-së , si dhe garantimin e një konkurrence pak a shumë të drejtë për prodhimet e
veta të një vendi për të qëndrueshme nga ana e tyre ,në një sistem sanksionet jo ushtarake kanë
ardhur në ekzistencë . Ky është përparim thelbësor në rrugën drejt një botetë qetë.
6) Paqja botërore, Integrimi tregtar dhe Konflikti
1. Integrimi i Tregtisë Globale për Paqen

18.
18
Ka të paktën dy çështje të rëndësishme themelore kjo pyetje . E para është të bëhet dallimi në
mes të ndërvarësisë se tregtisë dypalëshe dhe integrimit te tregtisë globale.
Nëse integrimi tregtar ndodh në mënyrë, që të rritet ndërvarësia e tregtisë në mënyrë uniforme
me të gjithë partnerët e ndërsjelltë të tregtisë , dallimi midis integrimit bilateral dhe global të
tregtisë është jo kritik . Megjithatë , integrimi më thellë në tregjet globale mund të bëhet edhe me
uljen ndërvarësisë së tregtisë me disa partnerë tregtarë . Ndikimi i përgjithshëm i integrimit
tregtar në konflikt ndërshtetëror ka të ngjarë të varet jo vetëm në ndryshimin e ndërvarësisë
dypalëshe të tregtisë por edhe në integrimin global të tregtisë .
Çështja e dytë ka të bëjë nëse efekti i integrimit tregtar në konflikt ndërshtetëror ndryshon
në varësi të karakteristikave të marrëdhënieve dypalëshe , apo palëve të tjera të veçanta të
shteteve . Për shembull , te vendet fqinje, në shtetet që janë të angazhuar në më shumë
marrëdhënie tregtare edhe mosmarrëveshjet jane me intensive , ndërsa për vendet gjeografikisht
larg njëri-tjetrit , apo shtete të largët , marrëdhëniet tregtare dhe marrëdhëniet politike kanë
tendencë të jenë më pak intensive .
Kështu , një rritje në integrimin dypalësh dhe tregtisë globale mund të ndikojë ne marrëdhëniet
dypalëshe të shteteve të ndryshme në varësi të distancës gjeografike . Ndërvarësia e madhe
dypalëshe e tregtisë mund të jetë më dobishme në promovimin e paqes për vendet më afër
gjeografikisht duke parandaluar kontestimet te cilat mund të përshkallëzohen deri në konflikte
ushtarake . Për vendet gjeografikisht të largët një rritje e hapjes tregtare globale mund të
zvogëlojë probabilitetin e konfliktit ushtarak më ndjeshëm se sa për vendet më afër
gjeografikisht .
Ndërvarësia bilaterale tregtare nxit më shumë paqen për vendet e afërta , ndërsa hapja e tregtisë
globale kontribuon më shumë në paqe në mes të vende të largëta .Gjithashtu mund te themi se
faktorë gjeopolitike të tilla si angazhimet ne aleancë , demokracia e përbashkët , eksportet e
naftës , dhe ngjashmëri fetare ndikojnë ne mundësin e konfliktit ushtarak mes shteteve .
2. Integrimi i Tregtisë Globale për Konfliktin

19.
19
Ndërvarësia ekonomike bilaterale kufizon nxitjen për të përdorur forcën ushtarake në
marrëdhëniet ndërshtetërore . Për shembull, një shtet i varur nga tregetia nga nje vend tjeter ka
më pak gjasa për të luftuar një partner për shkak të kostove te mëdha te lidhura me humbjen e
tregtisë .Vendet elitare ne biznes te cilet përfitojnë më shumë nga rritja e ndërvarësise
ekonomike do të lobojnë për të kufizuar përdorimin e ushtrisë kundër një partneri të
rëndësishëm tregtar .
Teoricienët e pavarur ( Wallerstein , 1974) dhe neo- marksisti ( Emmanuel , 1972) ,
argumentojnë se asimetria e ndërvarësisë ekonomike mund të çojë në pasoja negative në një
vend, si shfrytëzimi koncesionar dhe kërcënimi autonomise kombëtare ,duke krijuar tensionet
dhe konfliktet ndërshtetërore. Barbieri & Schneider ( 1999) kane thene se një masë e tregtisë
dypalëshe ka një ndikim të dukshëm pozitiv në konfliktin ushtarak .
Rritja e hapjes tregtare globale pritet të zvogëlojë probabilitetin e konfliktit ushtarak dhe te çon
në një rritje në shkallën e ndërvarësisë dypalëshe të tregtisë .
Hapja e Tregtisë mund të çojë në një " zgjerim të strukturës burokratike ", e cila është e
shqetësuar për interesat ekonomike , përveç interesave të sigurisë dhe në këtë mënyrë ka pak
gjasa të mbështetet në veprimet ushtarake (Domke - 1988) .Megjithatë,(Martin - 2008)
argumenton se vendet më të hapura për tregtinë globale kane probabilitet te larte per konfliktit
dypalësh sepse hapja multilaterale e tregtisë redukton varësinë e ndërsjelltë të çdo vendi të
caktuar dhe në këtë mënyrë ul koston oportune të konfliktit ushtarak .
Modeli i tyre supozon se një konflikt ushtarak dypalësh midis vendeve shkatërron një pjesë të
konsiderueshme të " Punës efektive " në to ,ndërsa ajo rrit edhe kostot e tregtisë dypalëshe dhe
shumëpalëshe .Niveli i larte i tregtisë shumëpalëshe kompenson humbjen e mirëqenies nga rënia
në punën efektive gjatë një konflikti dypalësh,duke reduktuar kështu koston oportune të
konfliktit dypalësh. Në anën tjetër , nivlei i larte i tregtisë shumëpalëshe rrit koston oportune të
konfliktit dypalësh duke rritur kostot e tregtisë shumëpalëshe.Kostot oportune të konfliktit
bilateral do të bëhen më të vogla nëse ka transparencë më te madhe globale e cila ndihmon duke
zbutur humbjen e konsumit gjatë një konflikti ushtarak duke zëvendësuar me prodhimin vendas
si dhe importet nga vendet e luftimit . Megjithatë , mbyllja e kufirit rrit koston e burimeve pas

20.
20
një konflikti ushtarak dypalësh dhe shpesh të çon në një rritje të konsiderueshme në kostot
shumëpalëshe tregtare, (si zhvlerësim i monedhes) .
Sa kohë që partnerë të tjerë tregtarë në tregjet botërore preferojnë për të bërë biznes me një
partner të qetë , konflikti do të ketë pasoja negative mbi tregtinë dypalëshe me partnerë globalë .
Kjo sugjeron se hapja e tregtisë globale në të vërtetë mund të zvogëlojë nxitjen për të provokuar
një konflikti bilateral .
Gjatë konflikteve ushtarake , tregtia shumëpalëshe bie dukshëm në të dy shtetet . Në kushtet e
konflikti te shpallur tregtar multilateral , shteti që e humb luftën ( në aspektin e perceptimit
ndërkombëtar ) ka pësuar një rënie te ndjeshme .
3. Kryqëzimet në Disnivele Ekonomike
Së pari , kryqëzimet në disnivele ekonomike ndihmojë te zvogëlohet dhuna ndërmjet shteteve .
Vendet mbështeten gjithnjë e më shumë në furnizimin e materialeve me origjinë të huaj , te cilet
tregojne sjellje agresive kundër shteteve që nuk mbështesin besimet e tyre politike.
Për më tepër , qytetarët e vendeve të hemisferës jugore janë gjithnjë e më shumë të inatosur në
drejtimin e shteteve veriore . Prandaj , kryqëzimet në disnivel ekonomike ndihmojne në ruajtjen
e marrëdhënieve të mëparshme diplomatike duke ngadalësuar varfërimin në hemisferën jugore
dhe , në këtë mënyrë , lehtësohet ndjenja e pakënaqësisë kundër veriut që është një shkak
kryesor kërcënues i mundshëm për sigurinë globale .
Së dyti , kryqëzimet në disnivelet ekonomike promovojne demokracisë në të gjithë botën .
Përhapja e aktiviteteve tregtare dhe financiare midis shteteve të çon në përhapjen e konceptit të
sipërmarrjes së lirë në skenën botërore . Për shembull , sistemi kapitalist inkurajon marrjen e
vendimeve të pavarura për zgjerimin e tregtisë . Për më tepër , ajo gjithashtu favorizon
qarkullimin e lirë të flukseve të ideve brenda një shteti dhe me botën e jashtme në mënyrë që të
rrisin rivalitetin per ide intelektuale dhe për të arritur sukses komercial .

21.
21
Së fundi ,përhapja e demokracisë ka tendencë për të inkurajuar zgjidhjen e konflikteve përmes
mënyrave diplomatike në vend te luftës dhe në këtë mënyrë , zvogëlon kërcënimin potencial për
sigurinë globale .Nëse analistët pajtohen apo jo me efektet e mundshme të dobishme të
globalizimit , kryqëzimet në disnivel ekonomik kane një kontroll të fuqishëm në marrëdhëniet
aktuale të brendshme dhe ndërkombëtare ekonomike . Për më tepër , këto marrëdhënie
shkaktojne një riorganizim politik të botës dhe mbajnë një ndikim të rëndësishëm në të gjitha
llojet e sistemeve politike dhe veçanërisht me regjimet autoritare , për shkak të zgjerimit të
sjelljes bashkëpunuese nga individ në nivel ndërkombëtar .
Zhdukja e ngadaltë e politikave të njëanshme ekonomike dhe rritja graduale e rregullave tregtare
dhe financiare ndërkombëtare përmes aktiviteteve bashkëpunuese komerciale dhe mbështetjeve
ekspansioniste të zhvillimeve ekonomike ka pakësuar numrin dhe intensitetin e kërcënimeve
ndaj sigurisë globale. Përveç kësaj, ata gjithashtu zvogëlojë prirjen për të përkeqësuar
marrëdhëniet konfliktuale mes shteteve për shkak të divergjencave politike . Kryqëzimet në
disnivel ekonomike me sa duket kane krijuar dhe ruajtur një klimë paqësore në skenën
ndërkombëtare , që përforcon pozitën e demokracisë në politikën botërore .

22.
22
REFERENCA:
Biznes Nderkombetar – Prof. Dr. Ilia Kristo
http://www.respublica.al/artikuj/2014/03/02/historia-e-krimese-vendimi-i-krushovit-per-ta-bere-pjese-te-ukraines
http://rt.com/news/crimea-facts-protests-politics-945/ http://gazeta-shqip.com/lajme/2014/03/11/debati-pse-rusia-e-
deshiron-ukrainen/
http://rt.com/politics/official-word/putin-message-european-leaders-748/
http://rt.com/business/russia-west-energy-gazprom-433/
http://rt.com/business/putin-ukraine-economy-gas-353/
http://www.gazetaidea.com/nga-michel-knigge-perendimi-vs-rusise-cilat-jane-sanksionet-e-fazes-se-trete/
http://www.uwcc.wisc.edu/icic/orgs/ica/struc/Regional-Offices1/Regional-Office-for-Asia-and-Pacific1/Asia--Co-
op-Dialogue--Vol--8--No--1--19981/dlg9.html
http://web.merage.uci.edu/~jgraham/cambridge.pdf
http://web.mit.edu/cis/pdf/Audit_08_07_Goldstone.pdf
http://www.vitrina.edu.al/neëëeb/?fq=brenda&m=shfaqart&gj=gj1&aid=42024
http://en.wikipedia.org/wiki/Free_trade_debate
http://history.fas.harvard.edu/people/faculty/documents/maier-theworldeconomy.pdf
http://history1900s.about.com/od/coldwa1/a/berlinwall.htm

23.
23