LEKSYKON POJĘĆ STOSOWANYCH W OPINIACH PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH

1. LEKSYKON POJĘĆ
STOSOWANYCH W OPINIACH
PSYCHOLOGICZNO-
PEDAGOGICZNYCH
OPRACOWAŁY:
JOANNA OSOWSKA
ZOFIA WOJDAT

2. ANALIZA I SYNTEZA
(wzrokowa lub słuchowa) – procesy
dokonujące się w mózgu; obejmują
rozkładanie na części i scalanie materiału
wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub
słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w
celu budowania całości obrazu/słowa.

3. ANALIZA GŁOSKOWA
umiejętność rozkładania słów na głoski
odpowiadające najmniejszym cząstkom
języka (fonemom)

4. ANALIZA SYLABOWA
umiejętność rozkładania słów na sylaby

5. ANALIZATORY
W czytaniu i pisaniu udział biorą trzy analizatory:
 wzrokowy (odbiór bodźców wzrokowych, jakimi
są np. teksty, wyrazy i tworzące je litery),
 słuchowy (odbiór dźwięków mowy)
 skórno-kinestetyczny ( doznania dotykowo –
kinestetyczne z poruszających się narządów
mowy podczas mówienia oraz od poruszającej
się ręki trzymającej pióro podczas pisania).
Każdy z analizatorów musi dobrze
funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze
współpracować z innymi.

6. ANALIZATORY
Każdy z analizatorów musi dobrze
funkcjonować samodzielnie, jak również
dobrze współpracować z innymi.

7. AUTYZM
jest zaburzeniem rozwojowym, charakteryzującym
się trzema głównymi cechami patologii
funkcjonowania: skrajnym unikaniem przez
dziecko kontaktów z innymi ludźmi, potrzebą
zachowania niezmienności otoczenia,
poważnym zaburzeniem mowy. Zazwyczaj
nieprawidłowości zaczynają się ujawniać przed 3
rokiem życia. Najbardziej charakterystyczne jest
wycofywanie się dziecka z wszelkich kontaktów.

8. AUTYZM
U dzieci autystycznych obserwuje się
przywiązanie do „talizmanów”, stereotypie
ruchowe(ciągłe powtarzanie tych samych
gestów), mowę echolaliczną (powtarzanie
całości lub części usłyszanych wypowiedzi),
różne sposoby redukcji napięcia (np.: darcie
papierów, przelewanie wody itp.). Obok takich
objawów dzieci autystyczne często
charakteryzuje cały szereg niespecyficznych
problemów, jak fobie, zaburzenia snu i
odżywiania, napady złosci czy agresji

9. BŁĘDY SPECYFICZNE
błędy typowe, charakterystyczne dla dysleksji
rozwojowej, symptomatyczne dla różnych
przyczyn ich powstania, zależnie od tego,
jaka funkcja rozwija się nieprawidłowo.

10. BŁĘDY SPECYFICZNE
Błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji
wzrokowych (percepcji i pamięci wzrokowej ):
 mylenie liter o podobnym kształcie, np. a – o, t –
ł, m – n
 mylne odtwarzanie położenia liter, np. b –p, d –
g, u – n
 pomijanie drobnych elementów graficznych liter,
np. znaków diakrytycznych błędy typowo
ortograficzne ó – u, ż – rz, ch –h
 mylenie liter rzadziej używanych, H – f – F, Ł –
F itp.

11. BŁĘDY SPECYFICZNE
Błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji
słuchowo – językowych:
 opuszczanie liter, końcówek lub cząstek
wyrazów
 dodawanie, podwajanie liter, przestawianie
kolejności liter,
 łączenie i rozdzielanie wyrazów
 mylenie spółgłosek w szeregach dźwięczne –
bezdźwięczne: b –p, d – t, w – f, g – k, dz – c,
sz – s

12. BŁĘDY SPECYFICZNE
 mylenie samogłosek i – y,
 zniekształcanie pisowni całego wyrazu,
 mylenie wyrazów podobnie brzmiących
 błędy w zmiękczeniach
 trudności z różnicowaniem i – j
 trudności z różnicowaniem samogłosek
nosowych i cząstek -om, -on, -em, -en.

13. ĆWICZENIA NA MATERIALE
ABSTRAKCYJNYM
Ćwiczenia oparte na literach, cyfrach,
wyrazach zdaniach oraz symbolach

14. ĆWICZENIA NA MATERIALE
KONKRETNYM
ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach

15. DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE,
PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE
ZABURZENIA ROZWOJU
Opóźnienie rozwoju psychomotorycznego,
wolniejsze tempo rozwoju określonych
funkcji, są konsekwencją minimalnych zmian
w centralnym układzie nerwowym (mózgu).
Deficyty mogą mieć różny zakres, dlatego
wyróżnia się :

16. DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE,
PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE
ZABURZENIA ROZWOJU
 parcjalnezaburzenia rozwoju
psychomotorycznego obejmują większy obszar
czynności. Przykładem jest opóźnienie rozwoju
motoryki (dużej, jak i małej) lub zaburzenia
rozwoju mowy (mówienia , rozumienia),
 fragmentaryczne zaburzenia rozwoju
psychomotorycznego obejmują mniejszy obszar
czynności, np: motoryki rąk lub tylko rozwoju
mowy czynnej(dziecko wszystko rozumie, ale
ma trudności z wypowiadaniem się).

17. DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ
EDUKACYJNYCH
taka organizacja procesu dydaktycznego,
która ma na celu wyrównywanie szans
edukacyjnych oraz zapobieganie
wtórnym zaburzeniom sfery
emocjonalno - motywacyjnej

18. DYSLEKSJA ROZWOJOWA
specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu; pojęcie
to obejmuje zaburzenie uczenia się czytania
(dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia),
niski poziom graficzny pisma (dysgrafia)

19. DYSLEKSJA „SKOMPENSOWANA”
takie określenie można stosować w
odniesieniu do uczniów starszych, u których
wcześniej stwierdzono dysleksję, lecz
obecnie na skutek wieloletnich ćwiczeń,
kompensującego wpływu wysokiej
inteligencji, wieku, nie popełnia on już
wielu błędów i są to błędy wyłącznie
ortograficzne.

20. DYSORTOGRAFIA
specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej
pisowni. Dysortografię rozpoznajemy u uczniów
o prawidłowym rozwoju umysłowym ,w
przypadkach, gdy trudności występują pomimo
znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i
zaniedbania pedagogicznego, a spowodowane są
zaburzeniami procesów poznawczych i
ruchowych oraz ich współdziałania.
Dysortografia należy do zespołu zaburzeń
określanego jako „dysleksja rozwojowa

21. DYSGRAFIA
to trudności w opanowaniu poprawnej formy
graficznej pisma. Wyraża się w formie
zniekształceń strony graficznej pisma, takich jak
niedokładności w odtwarzaniu liter, złe
proporcje liter w wyrazie, brak połączeń liter,
brak należytego odstępu między literami i
wyrazami, brak równomiernego i jednolitego
położenia pisma, niepoprawne zagęszczenie
liter.Te zniekształcenia pisma wynikają z
zaburzeń funkcji percepcyjno – motorycznych
(motoryki rąk, funkcji wzrokowych i
koordynacji wzrokowo-ruchowej).

22. DYSKALKULIA
Objawy dyskalkulii to:
 nieumiejętność wykonywania elementarnych
działań na materiale liczbowym (dodawania,
odejmowania, dzielenia, mnożenia),
 wtórny zanik zdolności myślenia logicznego
na materiale liczbowym,
 ogólne problemy w edukacji – rozumowaniu,
analizowaniu i wyciąganiu wniosków z
działań matematycznych.

23. FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY
POZNAWCZE
zespół procesów, dzięki którym odbieramy
informacje z otoczenia; najważniejsze to:
uwaga, pamięć, wrażenia, orientacja co do
kierunków w przestrzeni i schemacie
ciała.

24. INTELIGENCJA OGÓLNA,
WERBALNA(SŁOWNA) I NIEWERBALNA
(BEZSŁOWNA)
trzy obszary funkcjonowania intelektualnego,
które możemy mierzyć za pomocą badania
Skalą Inteligencji D.Wechslera. Wyniki są
sformułowane w postaci ilorazów inteligencji,
które możemy porównywać ze sobą i
interpretować. Można ustalić jaki jest poziom
inteligencji badanej osoby, który rodzaj
inteligencji (słownej czy praktycznej) jest
można stroną dziecka

25. INTEGRACJA PERCEPCYJNO-
MOTORYCZNA
współdziałanie procesów poznawczych i
czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze
słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i
słuchowa oraz ruch ręki piszącej.

26. KOORDYNACJA WZROKOWO-
RUCHOWA
współpraca oka i ręki, umożliwia
wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod
kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie. U
podstaw leży współpraca analizatora
wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.

27. LATERALIZACJA JEDNORODNA
to dominacja czynności ruchowych jednej ze
stron ciała (u większości ludzi prawej ręki,
oka i nogi). Za nieprawidłowy model
przyjmuje się nieustaloną lateralizację, jeśli
występuje ona po 6-7 roku życia.

28. LATERALIZACJA LEWOSTRONNA
dominacja lewej strony ciała:
 ręki,
 oka,
 nogi.

29. LATERALIZACJA PRAWOSTRONNA
dominacja prawej strony ciała:
 ręki,
 oka,
 nogi.

30. LATERALIZACJA NIEUSTALONA
brak dominacji stronnej ciała (oburęczność,
obuoczność), charakterystyczna do 5-6 roku
życia; ustalenie się dominacji ręki i oka
powinno nastąpić do siódmego roku życia,
gdy dziecko podejmuje naukę pisania

31. LATERALIZACJA SKRZYŻOWANA
ustalona dominacja narządów ruchu i wzroku,
jednakże nie po tej samej stronie ciała, co
wskazuje na brak całkowitej dominacji jednej
z półkul mózgowych (dominacja prawego
oka i lewej ręki oraz lewej nogi i inne
warianty).

32. MOTORYKA DUŻA
sprawność ruchowa całego ciała:
utrzymywanie równowagi i koordynacja
ruchów kończyn podczas biegania,chodzenia,
skakania, jeżdżenia na rowerze, hulajnodze

33. MOTORYKA MAŁA
motoryka rąk, sprawność ruchowa rąk,
szybkość i precyzja ruchów

34. MYŚLENIE PRZYCZYNOWO -
SKUTKOWE
umiejętność wskazywania następstw
określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn
pewnych stanów rzeczy, porządkowania
zdarzeń (np. w układaniu historyjek
obrazkowych).

35. MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ
polega na formułowaniu wniosków na temat
danej sytuacji na podstawie podobnej znanej
sytuacji, wyciąganiu wniosków z
podobieństw między przedmiotami,
sytuacjami (np. kończenie zdań typu: „Brat
jest chłopcem, a siostra jest…”).

36. OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA
niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne
jest np.
 późne nabywanie umiejętności związanych z
samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików,
wiązanie sznurowadeł),
 trudności w posługiwaniu się nożyczkami;
niska sprawność manualna pociąga za sobą
obniżony poziom graficzny pisma (obniżona
sprawność grafomotoryczna),

37. OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA
 wolne tempo pisania,
 nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z
obniżoną sprawnością manualną szybko się
męczą przy pracach graficznych i pisaniu

38. OBSZARY DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ
warunki procesu edukacyjnego, zewnętrzna
organizacja nauczania oraz warunki sprawdzania
wiedzy i umiejętności.

39. PADACZKA (EPILEPSJA)
zaburzenie czynności bioelektrycznej komórek
mózgowych, której objawem są napady
padaczkowe obejmujące: okresowe napady
konwulsyjne, zaburzenia świadomości lub jedne
i drugie, ruchowe, zmysłowe lub poznawcze
zaburzenia w funkcjonowaniu, którym
towarzyszy nieprawidłowy encefalogram
(EEG). Napady epileptyczne poprzedzone są
często aurą padaczkową (zespół objawów
występujących bezpośrednio przed atakiem)

40. PAMIĘĆ MECHANICZNA (MIMOWOLNA)
zdolność do przyswajania wiedzy w sposób
mimowolny, nieuświadomiony.

41. PAMIĘĆ LOGICZNA
oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów

42. PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA(ŚWIEŻA)
pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć
zapamiętany materiał; zaburzenia powodują,
że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań
podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem
dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w
pamięci czy rozumieniem wypowiedzi w
obcym języku.

43. PAMIĘĆ SŁUCHOWA
zdolność do utrwalania i przypominania
informacji „usłyszanych”.

44. PAMIĘĆ SEKWENCYJNA
zdolność do przyswajania, utrwalania i
przypominania sekwencji cyfr, nazw (np. pór
roku, posiłków, dni tygodnia, miesięcy),
zapisu reakcji chemicznych, przekształceń
matematycznych, przyswajania układów
gimnastycznych i tanecznych

45. PAMIĘĆ WZROKOWA
zdolność do utrwalania i przypominania
informacji „widzianych”.

46. ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY
całość procesów psychicznych
(intelektualnych, orientacyjno –
poznawczych oraz motorycznych),
rozwijających się harmonijnie.

47. RYZYKO DYSLEKSJI
obecność symptomów dysharmonijnego
rozwoju psychoruchowego dziecka, które
zapowiadają wystąpienie dysleksji
rozwojowej.

48. SŁUCH FONEMOWY
zdolność do różnicowania słowach głosek
podobnych w brzmieniu (kot – kod).

49. SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU
SIĘ
specyficzne zaburzenia umiejętności szkolnych,
trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, które
nie wynikają z obniżonych zdolności intelektualnych,
wad rozwojowych, z błędów dydaktycznych szkoły
ani z zaniedbań środowiskowych. Z tytułu
specyficznych trudności w uczeniu się uczniowie
otrzymują opinie w sprawie dostosowania wymagań
edukacyjnych.

50. SYNTEZA GŁOSKOWA
umiejętność scalania głosek w słowa

51. SYNTEZA SYLABOWA
umiejętność scalania sylab w słowa

52. TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-
RUCHOWEGO
szybkość uczenia się pisania symboli
graficznych opartego na koordynacji oka i
ręki; uzależnione jest od prawidłowej
sprawności manualnej i ustalonej
lateralizacji; często obniżone u osób z
dysleksją.

53. TEAPIA PEDAGOGICZNA
to specjalistyczne zajęcia korekcyjno-
kompensacyjne, prowadzone różnymi
metodami i technikami, które mają na celu
usprawnianie funkcji i wyrównywanie
deficytów rozwojowych.

54. UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
stan charakteryzujący się znacznym obniżeniem
ogólnego poziomu funkcjonowania
intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w
zakresie zachowań adaptacyjnych i
funkcjonowania społecznego a w szczególności
niezależności i odpowiedzialności .Biorąc pod
uwagę sprawność intelektualną mierzoną
standardowymi testami do oceny inteligencji
wyróżnia się następujące stopnie upośledzenia
umysłowego: lekki, umiarkowany, znaczny i
głęboki

55. ZABURZENIA ORIENTACJI
PRZESTRZENNEJ
 brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała
 w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo,
wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.);
 trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i
rozplanowanie rysunku),
 czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów,
przeskakiwanie linijek),
 w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr
o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej
strony).

56. ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ
 to zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej,
zaburzenia postrzegania i różnicowania
kształtów, rejestracji położenia
przestrzennego elementów,
 dzieci mają trudności w rozpoznawaniu i
nazywaniu przedmiotów na ilustracjach,
 w rozumieniu treści przedstawionych
graficznie, opisują ilustrację w sposób ubogi,
 rozpoznają małą liczbę szczegółów,

57. ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ
 wykonane przez nie rysunki są ubogie i
prymitywne,
 mają duże trudności w przepisywaniu tekstu
ze wzoru i pisaniu z pamięci i ze słuchu,
 mylą litery o podobnych kształtach,
 tempo pisania jest wolne.

58. ZMECZENIE RĘKI PISZĄCEJ
spowodowane jest zbyt silną koncentracją na
technice pisania, nadmiernym wysiłkiem
wynikającym z napięcia mięśniowego,
którego dziecko nie potrafi kontrolować. Te
objawy dysgrafii występują wskutek słabej
sprawności motorycznej ręki, zaburzeń
koordynacji wzrokowo-ruchowej.

59. ZMECZENIE RĘKI PISZĄCEJ
 Dodatkowym czynnikiem sprawczym jest
utrwalenie się wadliwych nawyków, np.
nieprawidłowym sposobem trzymania
narzędzia graficznego