1. ÖRGÜTLERDE STRES ve YÖNETİMİ

2. STRES NEDİR?
Günlük yaşamda hemen
herkesin kullandığı bir
kavram olan stres,“fiziki,
psikolojik ve sosyal
faktörlerin etkisiyle
insanda meydana gelen
sıkıntı hali ve bunun
hastalık olarak bedene
yansıması”dır.

3. STRESİN ÖZELLİKLERİ
• Stres çift yönlü bir olgudur. Bu bakımdan
her ne kadar olumsuz bir boyutta düşünülse
de, olumlu bir değere da sahiptir. Performansı
düşürdüğü gibi arttırması da mümkündür

4. STRESİN ÖZELLİKLERİ
• Stres, kaçınılmaz bir durumdur. Bireyin
içinde bulunduğu toplum, aile ilişkileri,
çalışma arkadaşları, amirleri, astları,
toplumdaki hayat tarzları, ısı,gürültü,
amaçlara ulaşamama, karar verememe vb.
insanın sıkıntıya düştüğü haller birer stres
potansiyelidir.

5. STRESİN ÖZELLİKLERİ
• Stres, bireyin ulaşmak istediği aşamalar ve
bu alanda karşılaştığı kısıtlamalarla ilgilidir.
İstekler, arzulanan bazı şeylerin
kaybedilmesine neden olurken, kısıtlamalar
kişiyi arzulanan şeyleri yapmaktan
alıkoymaktadır.

6. STRESİN ÖZELLİKLERİ
• Stres, insanları psikolojik ve fizyolojik
açıdan değişik şekilde etkilemektedir. Bu
nedenle, stres altında kalan birey değişik
şekillerde tepki gösterebilir. Bu tepkiler
sinirlilik, yorgunluk, nefret, saldırganlık vb.
olabildiği gibi fazla yemek yemek, iştahsızlık,
toplumdan uzaklaşmak gibi davranışlara da
yol açabilmektedir.

7. STRESİN ÖZELLİKLERİ
• Stres kişiseldir.
• Stres cinsiyete göre farlılık
göstermektedir. Kadın ve erkeklere atfedilen
rollerin farklılığından, toplumsal
beklentilerden dolayı stres cinsiyetlere göre
faklılık göstermektedir.
• Stres çeşitli meslek gruplarına göre farklılık
göstermektedir.

8. STRESİN BELİRTİLERİ
Stresle ilgili belirtiler, fiziksel, duygusal,
zihinsel ve sosyal olmak üzere dört grupta
toplanabilir :
1. Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, düzensiz
uyku, sırt ağrıları, çene kasılması veya diş
gıcırdatma, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık
ve ülser, yüksek tansiyon veya kalp krizi, aşırı
terleme vb.

9. STRESİN BELİRTİLERİ
2. Duygusal Belirtiler: Kaygı veya endişe,
depresyon veya çabuk ağlama, Ruhsal
durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik,
gerginlik vb.
3. Zihinsel Belirtiler: Karar vermede
güçlük, unutkanlık, zihin karışıklığı, hafızada
zayıflık, aşırı derecede hayal kurma, tek bir
fikir veya düşünceyle meşgul olma, düşük
verimlilik, İş kalitesinde düşüş, hatalarda artış
vb.

10. STRESİN BELİRTİLERİ
4. Sosyal Belirtiler: İnsanlara karşı
güvensizlik, başkalarını suçlamak, randevulara
gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal
etmek, İnsanlarda hata bulmaya çalışmak ve
sözle rencide etmek, haddinden fazla
savunmacı tutum, bir çok kişiye birden küs
olmak, konuşmamak.

11. ÖRGÜTLERDE STRES ve YÖNETİMİ
Günümüz toplumunda belli bir örgütte çalışan
birey, zamanının büyük bir bölümünü iş
ortamında geçirmekte ve belli amaçları
gerçekleştirmek üzere kendisinden beklenen
rolleri ve görevleri yerine getirmektedir. Bu
durum örgüt ortamında meydana gelen
“örgütsel stres” kavramını meydana getirmiştir.

12. ÖRGÜTSEL STRES
Örgütsel stres, kişi ve örgüt arasındaki
ilişkilerden kaynaklanan kişilere göre değişiklik
gösteren ve kişinin normal fonksiyonlarından
uzaklaşmasını sağlayan bir durum olarak ifade
edilmektedir.
MC Grath, örgütlerdeki stresin hangi
aşamalardan geçtiğini,geliştirdiği ”Stres
Çemberi Modeli” ile açıklamaktadır.

13. ÖRGÜTSEL STRES
Stres çemberi
Çıktı Süreci 4-DAVRANIŞ
1-DURUM
Değerlendirme Performans
Süreci Süreci
2-ALGILANAN
Karar verme Süreci 3-TEPKİ
DURUM

14. ÖRGÜTSEL STRES
Bu modele göre, stres durumu dört aşamalı
ve kapalı devre bir çember olarak görülebilir.
Bu dört aşama; stresin kaynağı, stresli
durumla karşılaşan kişide yarattığı etkiler, bu
kişinin geliştirdiği tepkilerle bunların ortaya
çıkardığı sonuçları kapsamaktadır.

15. ÖRGÜTLERDE STRESE YOL
AÇAN FAKTÖRLER
Stres yaratan faktörleri başlıca üç grupta
toplayabiliriz. Bunlar;
(1) Kişisel Stres Kaynakları
(2) Örgütsel Yapıya Bağlı Stres Kaynakları
(3) İş Gerekleri ve Rol Özelliklerine İlişkin
Stres Kaynakları

16. KİŞİSEL STRES KAYNAKLARI
İşgörenleri, strese eğilimleri bakımından
sınıflandıracak olursak A Tipi, B Tipi ve Karma
Tip Kişilik özellikleri olmak üzere üç farklı
işgören kişiliği ortaya konulabilir:

17. KİŞİSEL STRES KAYNAKLARI
A Tipi Kişilik Özellikleri B Tipi Kişilik Özellikleri
Sürekli hareket eder. Zaman ile ilgilenmez.
Hızlı hareket eder. Sabırlıdır.
Rekabeti sever. Eğlenmek için oyun oynar.
Zaman baskısını hisseder. Suçluluk duymadan
dinlenir
Sabırsızdır. Acelesi yoktur.
İki şeyi aynı anda yapar.
Başarıyı, miktarı ile ölçer.

18. ÖRGÜTSEL YAPIYA BAĞLI
STRES KAYNAKLARI
1. Örgütsel Politikalar:
- Adaletsiz veya yetersiz performans
değerlendirme
- Adaletsiz ödeme
- Keyfi ve belirsiz politikalar
2. Örgütsel Yapı:
- Merkezilik, karara katılmada yetersizlik
- Gelişme veya ilerleme fırsatının azlığı
- Örgütün, birimlerin birbirine bağımlılığı

19. ÖRGÜTSEL YAPIYA BAĞLI
STRES KAYNAKLARI
3. Örgütsel Süreç:
- Zayıf iletişim
- Performansa ilişkin dönüt eksikliği veya
zayıflığı
-.Amaçların belirsizliği veya çatışması
- Yetiştirme programları

20. İŞ GEREKLERİ VE ROL ÖZELLİKLERİNE
İLİŞKİN STRES KAYNAKLARI
1. Çalışma Koşulları
2. İş Koşulları
3. Kişilerarası İlişkiler
4. İş Gerekleri
5. Rol Özellikleri

21. STRES YÖNETİMİ
Stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini
artırmak amacıyla, durumu ya da duruma
verilen tepkileri değiştirmeye stres yönetimi
denir.
Örgütsel stresin azaltılması için
kullanılabilecek genel stratejiler arasında
şunları saymak mümkündür:

22. STRESLE BAŞA ÇIKMADA
BİREYSEL STRATEJİLER
1. Egzersiz
2. Gevşeme
3. Meditasyon
4. Davranışsal Öz Kontrol
5. Bilinçsel Terapi
6.Beslenme
7. Toplumsal
Destek 8.
Sosyal, Kültürel ve Sportif etkinliklere
Katılma

23. STRESLE BAŞA ÇIKMADA
ÖRGÜTSEL STRATEJİLER
1. Destekleyici Bir Örgütsel Hava Yaratmak
2. İşin Zenginleştirilmesi
3. Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve
Çatışmaların Azaltılması
4. Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve
Danışmanlık
5. İşyerinde Neşeli Bir Ortam Yaratmak

24. ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA
YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER
 Yeterince çekici bir ortam yaratmak.
 Açık ve uyumlu rol beklentileri
 Çalışma sürecini yönetmek
 Örgütte değişme ve süreklilik arasında iyi
bir denge kurmak
 Personelin gereksinimlerini karşılayarak
onları değerlendirmek
 Esneklik göstermek.

25. ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA
YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER
 Çalışanlara fırsat sağlamak.
 Stres yönetimi hizmetlerini desteklemek .
 Bilgi edinme fırsatı sağlamak.

26. ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA
YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER
Gerek bireysel, gerekse örgütsel düzeyde
yapılacak çeşitli düzenlemeler, örgütsel stres
kaynaklarının azaltılmasına yardımcı olacaktır.
Böylece doyumlu ve verimli bir örgütsel ortam
yaratılarak, hem örgütlerin üretim sürecinin
aksamadan işlemesi, hem de işgörenlerin ruh
ve beden sağlıklarını korunması
sağlanabilecektir.

27. STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-
KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI
YÖNET) MODELİ
Stres yönetimi son safhada ‘yaşam tarzı
yönetimi’dir. Stresi yönetmeye karar vermek
demek, bireyin duygusal, fiziksel ve ruhsal
yaşam kalitesini yükseltmeye karar vermesi
demektir. Braham’ın geliştirdiği DKBY,
bireylerin yaşadıkları stresi kontrol altına
almaları, yönetmeleri için geliştirilen dört
aşamalı bir modeldir.

28. STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-
KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI
YÖNET) MODELİ
İlk adım olan D (Değiştir), imkanınız
varsa, içinde bulunduğunuz olumsuz durumu
değiştirmektir. Olumsuz durumu
değiştirebilirdeniz, bu durumun sebep olduğu
stresi tamamen ortadan kaldırmayı
başarabilirsiniz.

29. STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-
KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI
YÖNET) MODELİ
İkinci adım, K (Kabul et)’dır. Kontrol
edemeyeceğiniz durumlarla karşılaşabilirsiniz.
Bu adımda, kontrol edemeyeceğiniz koşulları
öfkelenmeden kabul etmeyi ve pozitif
yaklaşımınızı kaybetmemeyi öğrenmelisiniz.

30. STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-
KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI
YÖNET) MODELİ
Üçüncü adım olan B ‘Boşver’i temsil
etmektedir. Boş vermek duygusal, zihinsel ve
ruhsal açıdan işe yarayan güçlü bir
yöntemdir. Değiştiremeyeceğimiz durumları
kontrol etmeye çalışmak bizi kontrol
saplantısına götürür. Bu durum da strese
sebep olur.

31. STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-
KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI
YÖNET) MODELİ
Dördüncü adım ise, Y, ‘yaşam tarzını
yönet’tir. Bu adımda egzersiz, diyet,
rahatlama ve duygusal destek yoluyla,
gelecekte stres oluşturabilecek unsurlarla bu
günden mücadele etmeyi sağlar. Şekil 1’de
stresi yönetmede kullanılan DKBY modeli
görülmektedir.