Πρόταση για υλοποίηση πολιτιστικού προγράμματος

1. Πολιτιστικό Πρόγραμμα
«Κεραμική: Τέχνη
με χώμα, νερό και φωτιά»
Βασιλική Αρβανιταντώνη
Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων
Δ/νσης Π.Ε.Πειραιά

2.  Η πλαστική τέχνη είναι από τις
πρώτες μορφές τέχνης που
εμφανίστηκαν στον πλανήτη
μας. Διαδόθηκε σε όλους τους
αρχαίους πολιτισμούς.
 Για τον ελληνικό ιστορικό
χώρο υπάρχουν αποδείξεις ότι
η κεραμική ήταν γνωστή χίλια
χρόνια ύστερα από τους
πρώτους γεωργικούς οικισμούς,
δηλαδή γύρω στο 6.000 π.Χ.

3.  Ο πηλός ήταν το πρώτο υλικό
κατασκευής των κεραμικών
αντικειμένων, και γι’ αυτό
πήλινα είναι πάρα πολλά
αρχαιολογικά ευρήματα. Τα
κυριότερα είναι τα αγγεία ή τα
όστρακα [=τμήματα από
σπασμένα αγγεία που οι
αρχαιολόγοι προσπαθούν να τα
ανακατασκευάσουν και να τους
δώσουν το αρχικό τους σχήμα],
τα οποία κατασκευάζονταν από
χώμα, νερό, φωτιά και αέρα

4.  Οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν την τέχνη της
αγγειοπλαστικής και δημιούργησαν περίτεχνα αγγεία
σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ακόμα και ο
Κυκλαδικός πολιτισμός, ο παλαιότερος που
αναπτύχθηκε στον ελληνικό χώρο, άφησε πίσω του
δημιουργήματα που για την κατασκευή τους
απαιτείται υψηλή γνώση και πολιτιστική ανάπτυξη. Η
Κρήτη ιδιαίτερα στάθηκε από τα μέρη όπου η
κεραμική αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, ήδη από τα
μινωικά χρόνια, όπως μαρτυρούν μεταξύ άλλων τα
εντυπωσιακά ευρήματα της Κνωσού και της
Φαιστού.

5.  Η κεραμική έφτασε σε μεγάλη άνθηση τον 7ο
αιώνα π.Χ., όταν αναπτύχθηκε έντονος
ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων, με την
Αθήνα και την Κόρινθο να ξεπερνούν όλες τις
υπόλοιπες.
 Στην ελληνιστική εποχή η αγγειογραφία παύει
να έχει την παλαιότερη σημασία της. Γίνεται
καθαρά διακοσμητική τέχνη με πλούσια
γραμμική και φυτική διακόσμηση και γενικά
διατηρεί το μαύρο στιλπνό βερνίκι ή το
ερυθρό χρώμα που είχε και στις προηγούμενες
φάσεις της κεραμικής τέχνης

6.  Τα αγγεία τα χαρακτηρίζουμε ανάλογα με
τη χρήση, το σχήμα, τη διακόσμηση, τον
πηλό που χρησιμοποιήθηκε για την
κατασκευή τους κ.λπ. Με άλλα λόγια,
έχουμε σκεύη χρηστικά (για τις
καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού),
τελετουργικά (για θρησκευτική χρήση),
πολυτελή (για δημόσιες συγκεντρώσεις),
αποθηκευτικά (όπως είναι οι αμφορείς, οι
πίθοι, οι στάμνοι κ.λπ.), προχυτικά
(κανάτες), αγγεία πόσης (κύπελλα) κ.ά
 Στο πέρασμα του χρόνου εφαρμόστηκαν
ποικίλες τεχνικές κατασκευής και
διακόσμησης. Ήδη από τους αρχαίους
χρόνους συνδυάστηκε με άλλες μορφές
τέχνης όπως η ζωγραφική, η χαρακτική, η
διακοσμητική.

7.  Καμιά άλλη καλλιτεχνική
έκφραση των αρχαίων
Ελλήνων δεν μπορεί να
μας φέρει πιο κοντά στις
εικόνες της καθημερινής
ζωής τους ή να
αποκαλύψει τόσο καθαρά
τις αντιλήψεις τους για τη
ζωή, το μύθο, ακόμη και
την πολιτική.

8. ΠΗΛΟΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ
Τα παιδιά έχουν καλλιτεχνικές
και δημιουργικές ανησυχίες. Το
πλάσιμο του πηλού τούς δίνει
τη χαρά της δημιουργίας
μορφών, χρηστικών
αντικείμενων ή κάποιου
διακοσμητικού, χωρίς
να είναι απαραίτητο να
χρησιμοποιήσουν άλλο
εργαλείο, παρά μόνο τα χέρια
τους.

9. Η πρώτη ύλη για την δημιουργία του πηλού
έως σήμερα είναι το χώμα (άργιλος). Και
αυτή την ανάγκη έχουν τα παιδιά να
πιάσουν τα υλικά της γης, να παίξουν μ’
αυτά. Οι διαφορετικές τεχνικές
διακόσμησης, το ανακάτεμα
των χρωμάτων, διεγείρει τη
φαντασία τους και αναπτύσσει
την οπτική αντίληψη των παιδιών.
Τέλος, πέρα από το ότι μαθαίνουν να
δημιουργούν, μαθαίνουν ιστορία και
λαογραφία!

10. Ο πηλός είναι υλικό εύπλαστο. Μπορεί
κανείς να τον προμηθευτεί από εργαστήρια
πηλοπλαστικής και κεραμοποιεία. Επίσης
πουλιέται πακεταρισμένος σε βιβλιοπωλεία
και καταστήματα χρωμάτων.
Επειδή ο πηλός είναι υλικό
που λερώνει πρέπει να
έχουμε υπόψη κάποια
μέτρα προφύλαξης όπως: ποδιές,
εφημερίδες για την προφύλαξη των
τραπεζιών, έναν κουβά με νερό όπου τα
παιδιά θα ξεπλένουν τα χέρια τους, χαρτί
κουζίνας για καθάρισμα.

11. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
«Κεραμική: τέχνη από χώμα, νερό και φωτιά»
 Οι δραστηριότητες που αναφέρονται στο
παρακάτω σχέδιο είναι ενδεικτικές και
υποβοηθητικές και όχι δεσμευτικές. Οι
εκπαιδευτικοί μπορούν να προσαρμόσουν,
να προσθέσουν , να αφαιρέσουν δράσεις
ανάλογα την τάξη , το επίπεδο και το
ενδιαφέρον των μαθητών τους και να
διαμορφώσουν το δικό τους πολιτιστικό
πρόγραμμα.

12.  Θέμα: Τέχνη με χώμα, νερό και φωτιά
 Γενικός στόχος: Γνωριμία και εξοικείωση με
τις τεχνικές, τα υλικά και τα μέσα της
πηλοπλαστικής τέχνης
 Υποθέματα:
τα πρώτα κεραμικά,
αγγειοπλαστική, ιστορική εξέλιξη χρηστικών
και διακοσμητικών αντικειμένων και
σύγκρισή τους με το σήμερα, εργαλεία και
υλικά της κεραμικής τέχνης

13. Στόχοι :
 Να γνωρίσουν την ιστορική εξέλιξη της
πηλοπλαστικής και αγγειοπλαστικής
 Να μάθουν τη χρηστικότητα των αντικειμένων
και να τα συγκρίνουν με τα σύγχρονα
 Να μάθουν στοιχεία της καθημερινής ζωής
του παρελθόντος και να κατανοήσουν
ομοιότητες και διαφορές με τη σύγχρονη
εποχή

14.  Να μάθουν να συλλέγουν πληροφορίες
από διαφορετικές πηγές, προφορικές και
γραπτές
 Να εκφραστούν δημιουργικά και
καλλιτεχνικά
 Να μάθουν να συνεργάζονται

15. Στάδια υλοποίησης
 Συζήτηση γνώσεων και εμπειριών για το
θέμα. Επιλογή υποθεμάτων και
δραστηριοτήτων (π.χ παιχνίδια,
νομίσματα, κοσμήματα, ζώα, φυτά κ.ά)
 Χωρισμός σε ομάδες και ορισμός των
δραστηριοτήτων που θα ασχοληθεί η κάθε
μία
 Έρευνα , συγκέντρωση υλικού :
βιβλιοθήκες, πολιτιστικούς φορείς,
Διαδίκτυο, κείμενα από τα σχολικά βιβλία,
φωτογραφίες με διάφορα αγγεία, κ.ά

16.  Επίσκεψη σε αρχαιολογικό ή λαογραφικό
μουσείο. Στόχος είναι τα παιδιά να
προσεγγίσουν την τέχνη της πηλοπλαστικής
μέσα από την επαφή τους με τα μουσειακά
αντικείμενα - χρηστικά κεραμικά.
Προετοιμασία από τον εκπαιδευτικό , τους
μαθητές πριν την επίσκεψη. (τι θα δουν,
επικεντρώνουμε την προετοιμασία μας σε
συγκεκριμένα εκθέματα που σχετίζονται με
το θέμα μας. Συζήτηση για το ποια εποχή
αναφέρονται τα εκθέματα, πως ζούσαν οι
άνθρωποι εκείνη την εποχή κ.λ.π.).

17.  Περιήγηση στο χώρο του μουσείου.
Προσεκτική έρευνα των επιλεγμένων
εκθεμάτων, αυθόρμητη έκφραση
συναισθημάτων και ιδεών, δημιουργική
δραστηριότητα στο χώρο του μουσείου
αν είναι δυνατόν ή στο σχολείο(θεατρικό
παιχνίδι, καλλιτεχνική έκφραση
δημιουργώντας το δικό τους έργο).

18.  Επίσκεψη σε εργαστήριο αγγειοπλάστη. Οι
μαθητές ανακαλύπτουν τη χρήση των διαφόρων
αγγείων, που εκτίθενται στα ράφια του
εργαστηρίου αλλά και των εργαλείων και
υλικών τής κεραμικής τέχνης.
 Συνέντευξη από τον τεχνίτη αγγειοπλάστη.
 Επεξεργασία υλικού και αξιοποίησή του.
 Κατασκευές με πηλό χρηστικών και
διακοσμητικών αντικειμένων , διακόσμηση και
χρωματισμός τους από τους μαθητές
(νομίσματα, αγγεία, κοσμήματα, αγαλματίδια
κ.α).
 Δημιουργία έκθεσης με τα έργα τους ή
δημιουργία μουσείου στην τάξη τους..

19.  Μεθοδολογία: Σχέδιο εργασίας. Έρευνα
πεδίου και δράσης. Βιωματική και
διαθεματική προσέγγιση του θέματος
 Συνεργασίες με φορείς και άτομα:
Συνεργασία με την τοπική Βιβλιοθήκη,
μουσείο, Υπουργείο Πολιτισμού, άλλους
πολιτιστικούς φορείς, τον/την υπεύθυνη
πολιτιστικών θεμάτων
 Πεδία σύνδεσης με το Αναλυτικό
Πρόγραμμα: Γλώσσα, Ιστορία,
Γεωγραφία, Αισθητική Αγωγή (ανάλογα
το εκπαιδευτικό πρόγραμμα).

20. Αξιολόγηση του Προγράμματος
 Συζήτηση ανά τακτά χρονικά
διαστήματα των ομάδων μεταξύ τους
αλλά και με το συντονιστή εκπαιδευτικό
για την εξέλιξη του προγράμματος.
Παρουσίαση του προγράμματος στην
τάξη, στο σχολείο και στους γονείς .
Ξενάγηση των μαθητών του σχολείου
στο μουσείο της τάξης τους.

21.  Πολιτιστικοί φορείς και μουσεία διαθέτουν
εκπαιδευτικό υλικό και εφαρμόζουν
εκπαιδευτικά προγράμματα με το
συγκεκριμένο θέμα όπως το Ίδρυμα Ν.
Γουλανδρή – Μουσείο Κυκλαδικής
Τέχνης και το Κέντρο Μελέτης
Νεώτερης Κεραμικής
«Ίδρυμα Γ. Ψαροπούλου».