2. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
► Δημιουργία πίνακα που θα αναρτηθεί στην τάξη: αντιστοίχιση επαγγελμάτων της αρχαιότητας
με σύγχρονα επαγγέλματα (ή επαγγέλματα που χάνονται).- Μπορείτε να σχηματίσετε σε μεγάλο
χαρτόνι δύο στήλες με τα ευρήματά σας. Θα αναγράψετε το όνομα του επαγγέλματος στην AE
και στη NE.
[πηγή: Ν. Μπεζαντάκος, Α. Παπαθωμάς, Ε. Λουτριανάκη, Β. Χαραλαμπάκος, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α
Γυμνασίου, Βιβλίο Εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ, Αθήνα]
Πληροφοριακό υλικό για τη δραστηριότητα μπορείτε να βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:
α) Εργασία και επαγγέλματα στην αρχαία Ελλάδα
[πηγή: Κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία Ελλάδα Β Λυκείου]
β) Η Αθήνα [πηγή: Αρχαία Ελλάδα, ο τόπος και οι άνθρωποι - Ανθολόγιο Β Γυμνασίου]
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΤΟΝΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΑ
Α. ΤΟΝΟΙ
Οι τόνοι της αρχαίας ελληνικής είναι τρεις: η οξεία(΄),η βαρεία(`) και η περισπωμένη(~)
► η τονιζόμενη συλλαβή που έπαιρνε οξεία προφερόταν οξύτερα, δηλαδή σε υψηλότερο τόνο
► η βαρεία δηλώνει την απουσία υψηλού τόνου, το «κατέβασμα» της φωνής
► η περισπωμένη είναι ο συνδυασμός οξείας και βαρείας ΄ `
☺ Ο τονισμός στην αρχαία ελληνική ήταν μουσικός, μελωδικός , αντίθετα στη νέα
ελληνική είναι δυναμικός, τονίζουμε δηλαδή τη συλλαβή που ακούγεται πιο δυνατά
Βασικοί κανόνες τονισμού της αρχαίας ελληνικής
1.Καμιά ελληνική λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα: π. χ
φιλοπόλεμος
2. Η βραχύχρονη συλλαβή, όταν τονίζεται, παίρνει πάντα οξεία :π. χ λέγε
3. Η προπαραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει πάντα οξεία: ἄνθρωπος
4. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται: ὁ ἄνθρωπος, αλλά
τοῦ ἀνθρώπου.
5. Η μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει οξεία όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη: ἡ
3. μήτηρ, τῆς νήσου. Όταν όμως η λήγουσα είναι βραχύχρονη τότε η παραλήγουσα παίρνει
περισπωμένη: ἡ νῆσος.
6. Η μακροκατάληκτη γενική και δοτική των ονομάτων, όταν τονίζεται, παίρνει
περισπωμένη: ὁ ὁδηγός, αλλά τοῦ ὁδηγοῦ, τῳ ὁδηγῶ, τῶν ὁδηγῶν.
Β. ΠΝΕΥΜΑΤΑ
Όλες οι λέξεις της α. ε που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο ή ρ παίρνουν πνεύμα. Το
πνεύμα δήλωνε την προφορά του αντίστοιχου φωνήεντος ή διφθόγγου: πόσο λεπτά ( ψιλά)
ή βαριά( δασέα) ακουγόταν. Τα πνεύματα ήταν δύο: η ψιλή( ἀ )και η δασεία(ἁ).
Η δασεία αρχικά δηλωνόταν με το γράμμα Η και προφερόταν ως αχνό «χ». π.χ
(χ)Ελλάς. Αργότερα το Η χωρίστηκε και με την πάροδο του χρόνου παγιώθηκαν τα
σύμβολα που γνωρίζουμε.
► Οι περισσότερες λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο παίρνουν ψιλή. Δασεία
παίρνουν όλες οι λέξεις που αρχίζουν από ρ ή υ: ῥοή, ὕμνος.
Επίσης δασεία παίρνουν :
α) τά ἄρθρα: ὁ, ἡ, οἱ, αἱ,
β) τά ἀριθμητικά: εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατό καί τά παράγωγά τους: ἕνδεκα, ἑξήκοντα, ἑπτακόσια κ.λπ.,
γ) οἱ ἀντωνυμίες: ἡμεῖς, ὑμεῖς, οὗτος, αὕτη, ὅσος, ὁπόσος, ὅστις, ὅ,τι, ἕκαστος, ὑμέτερος, ἡμέτερος,
δ) τά ἐπιρρήματα: ἅμα, ἕως, ὅπως, ὥς, ὁμοῦ, ἑξῆς,
ε) οἱ σύνδεσμοι: ὅτι, ἵνα, ὅπως, ὅμως, ὅτε, ὅταν, ὁπότε, ὡς,
στ) οἱ προθέσεις: ἕνεκα, ἕνεκεν.
Και πολλά ακόμα ουσιαστικά, επίθετα, και ρήματα.
Και τώρα ένα ποιηματάκι
Α
Ἅδης, ἅγιος, ἁγνός
ἅμα, ἅμαξα, ἁπλός
αἵμα, ἁμαρτία, ἅλμα
ἅμιλλα, ἁφή, καί ἅρμα,
ἁπαλός, ἁψύς, ἁψίδα
ἁλυκή καί ἁλυσίδα
ἁρμόζω καί ἁρμυρίζω
ἁρπάζω καί ἁλωνίζω.
Ε
Ἕνα, ἕξι, ἑκατό,
ἕδρα, ἕλκος, ἑρπετό,
Ἕκτωρ, Ἕλλη, και Ἑλλάς,
Ἑλικών καί ἑβδομάς,
ἕλος, εἵλωτας, Ἑλένη,
ἕνωσις καί εἱμαρμένη (ἑπομένη),
ἑορτή, ἑστία, Ἑρμῆς,
ἑαυτός, εὑρίσκω, ἑξῆς,
ἑπτά, ἑσπέρα, ἑρμηνεία,
ἕτερος, καί ἑταιρεία,
Ἕβρος, εὕρημα, Ἑβραῖος,