1. ๒๒ กนยายน ๒๕๕๓
เรอง ฟอรแมตเอกสารมาตรฐานราชการไทย
เรยน รฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร
อางถง มตคณะรฐมนตรเมอวนท ๗ กนยายน ๒๕๕๓[๑]
เนองจากปญหาตามในมต ครม. วา “หนวยงานราชการหลายแหงใชมาตรฐานฟอนตของบร"ษทเอกชนทผ&กขาดล"ขส"ทธ"* ของ
ระบบปฏ"บต"งานท.าใหจ.ากดส"ทธ"*ตางๆ ทจะมมาตรฐานเอกสารเป1นเสร ไมข3นกบระบบปฏ"บต"การใดๆ เชน Angsana อาจมปญหา
เรองการฟองรองละเม"ดล"ขส"ทธ"*ได” ท1าให2 ครม.ได2เห4นชอบกบโครงการฟอนตมาตรฐานราชการไทย ซ7งก1าหนดให2ใช2ฟอนต
สารบรรณของส1านกงานสงเสรมอ9ตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาต (องคการมหาชน) และกรมทรพยสนทางปญญา เป4นฟอนต
มาตรฐานของหนวยงานภาครฐท9กหนวย ภายในวนท ๕ ธนวาคม ๒๕๕๓ ด2วยเจตนารมณทระบ9ไว2ใน มต ครม. วา “เพอใหเอกสาร
ตางๆ ของภาครฐ เป1นไปอยางมมาตรฐานปราศจากปญหาล"ขส"ทธ"*และไมไดข3นกบระบบปฏ"บต"การระบบใดระบบหนง”
เมอวเคราะหเจตนารมณของมต ครม. น@ จะเห4นวารฐบาลต2องการให2ไฟลเอกสารของภาครฐ มมาตรฐานเอกสารเป4นเสร ไม
ข7@นกบระบบปฏบตการใด เชนการก1าหนดให2ใช2ฟอนต Angsana ของ Microsoft ท1าให2ต2องใช2ระบบปฏบตการ Microsoft Windows
เทาน@น จ7งจะสามารถเปดไฟลเอกสารข7@นมาเพออานและแก2ไขได2อยางถRกต2องเหมอนต2นฉบบ ท1าให2ผR2ใช2ไมสามารถเลอกใช2ระบบ
ปฏบตการแบบโอเพนซอรส หรอของบรษทอนเชน Apple หรอ Google ได2
ตาม พรบ. ข2อมRลขาวสารของราชการ ข2อมRลขาวสารของราชการยอมเปดเผยตอประชาชนทวไปได2เสมอ การทไฟลเอกสาร
ของภาครฐมข2อจ1ากดในการเข2าถ7งได2เฉพาะผRทใช2ระบบปฏบตการของบรษทหน7ง จ7งขดกบหลกประกนการเข2าถ7งข2อมRลขาวสาร
2
ของราชการตามเจตนารมณของรฐธรรมนRญ การก1าหนดให2หนวยงานภาครฐเปลยนไปใช2ฟอนตทสามารถน1าไปตดต@งได2ในหลายๆ
ระบบปฏบตการ จ7งเป4นการแก2ปญหาไปได2สวนหน7ง
อยางไรก4ตาม ตราบใดทหนวยงานภาครฐยงคงนยมใช2ฟอรแมตไฟลเอกสารของ Microsoft ซ7งไมใชมาตรฐานเปด (Open
Standard) เชนไฟลทมนามสก9ล doc xls ppt docx xlsx pptx[๒] ไฟลเอกสารเหลาน@นก4จะใช2งานได2เฉพาะประชาชนทใช2 Microsoft
Office ซ7งท1างานได2เฉพาะบน Microsoft Windows[๓] เทาน@น นอกจากน@ ซอฟตแวรท@งสองยงมราคาแพงมากพอทจะซ@ อเครอง
คอมพวเตอรได2หน7งเครอง ซ7งขดกบเจตนารมณของ พรบ. ข2อมRลขาวสารของราชการ ทค1าน7งถ7งการชวยเหลอผR2มรายได2น2อย ท@งยง
สงผลให2ประชาชนหรอเจ2าหน2าทของรฐเอง ทไมมไลเซนสของซอฟตแวรเหลาน@น จะต2องใช2ซอฟตแวรท@งสองอยางละเมดลขสทธ^
ซ7งเสยงตอการถRกด1าเนนคดตาม พรบ.ลขสทธ^
ด2วยเหต9น@ จ7งขอเสนอใหรฐบาลกาหนดใหหนวยงานภาครฐทกหนวยใชฟอรแมตไฟลเอกสารท!"เป$นมาตรฐานเป%ดเทาน&น ซ7ง
จะสามารถเปดได2ด2วยซอฟตแวรมากมายบนท9กระบบปฏบตการ เพราะมมาตรฐานทเปดเผยให2ผR2พฒนาซอฟตแวรท9กรายน1าไป
พฒนาซอฟตแวรได2 ตางจากฟอรแมตทไมเป4นมาตรฐานเปดซ7งจะมเพยงบรษทเดยวเทาน@นทสามารถพฒนาซอฟตแวรให2ท1างานกบ
ฟอรแมตน@นได2อยางถRกต2อง มาตรฐานเปดส1าหรบฟอรแมตไฟลเอกสารทมซอฟตแวรรองรบจ1านวนมากม ๒ ฟอรแมตคอ
๑) ISO 32000 – Portable Document Format (PDF) ส1าหรบไฟลทต2องการให2ผR2รบอานได2เพยงอยางเดยว
๒) ISO 26300 – Open Document Format (ODF) ส1าหรบไฟลทต2องการให2ผR2รบอานและแก2ไขได2[๔]
ปจจ9บนมรฐบาลอยางน2อย ๑๘ ประเทศทบงคบวาไฟลเอกสารราชการจะต2องเป4น ODF คอ มาเลเซย ญป9น สหราชอาณาจกร
ฝรงเศส เยอรมน บราซล รสเซย เบลเยยม โครเอเชย เดนมารก เนเธอรแลนด นอรเวย โปแลนด สโลวาเกย แอฟรกาใต2 สวตเซอร
แลนด อ9ร9กวย และ เวเนซ9เอลา
1/3

2. การใช2ฟอรแมตไฟลทเป4นมาตรฐานเปด นอกจากจะมข2อดในแงเป4นหลกประกนการเข2าถ7งข2อมRลขาวสารราชการของ
ประชาชนโดยไมแบงแยกซอฟตแวรและระบบปฏบตการทใช2 ยงมข2อดด2านอนคอ
๑) เป4นหลกประกนวาไฟลเอกสารจะสามารถเข2าถ7งได2ตลอดไป โดยไมข7@นกบซอฟตแวรทใช2ตราบใดทมาตรฐานยงม
อยR ตางจากฟอรแมตทไมใชมาตรฐานเปดซ7งหากไมมซอฟตแวรเวอรชนทใช2สร2างเอกสารน@นแล2ว อาจไมสามารถ
เข2าถ7งข2อมRลได2เลย หรอได2แตเพ@ ยนจากต2นฉบบเดม
๒) ลดการละเมดลขสทธ^ หนวยงานภาครฐมกจะสงไฟลเอกสารทไมใชมาตรฐานเปดไปให2ประชาชนอานหรอกรอก
ในฟอรมแล2วสงกลบ สงผลให2ประชาชนต2องเลอกระหวางจายเงนซ@ อไลเซนสราคาแพงกบการละเมดลขสทธ^
ประเทศไทยมอตราการละเมดลขสทธ^ ซอฟตแวรสRงถ7ง ๗๕% หนวยงานภาครฐสามารถชวยลดตวเลขน@ ได2โดยการ
ใช2ฟอรแมตไฟลทเป4นมาตรฐานเปดเทาน@น
๓) ลดคาใช2จายด2านซอฟตแวรของหนวยงานภาครฐ การใช2ฟอรแมตไฟลทไมใชมาตรฐานเปดท1าให2หนวยงานภาครฐม
ซอฟตแวรเพยงบรษทเดยวให2เลอก ท1าให2ปราศจากอ1านาจในการตอรองและต2องซ@ อไลเซนสในราคาแพง การ
เปลยนมาใช2ฟอรแมตไฟลทเป4นมาตรฐานเปดอยาง ODF จะท1าให2หนวยงานภาครฐมทางเลอกจ1านวนมาก[๕] ไมวา
จะใช2 Microsoft Office ทค92นเคยเชนเดม[๖] หรอเปลยนมาใช2ซอฟตแวรโอเพนซอรสอยาง OpenOffice.org ซ7งไมม
คาไลเซนส และมเวอรชนท@งส1าหรบ Microsoft Windows, Apple Mac OS X และระบบปฏบตโอเพนซอรสตระกRล
Linux ทานสามารถพจารณาตวเลขจากกรณศ7กษาในประเทศตางๆ ได2จากตาราง ODF Cost Savings Case
Studies ข2างลาง
๔) หนวยงานภาครฐจะมอสระในการก1าหนดทศทางนโยบายสารสนเทศของตวเอง จากเดมทบรษทผR2เป4นเจ2าของ
1
ฟอรแมตไฟลจะเป4นผR2กาหนดวาเมอใดท9กคนจะต2องเปลยนไปใช2ฟอรแมตเวอรชนใหม ซ7งจะเปลยนไปเรอยๆ
ท1าให2หนวยงานต2องอปเกรดซอฟตแวรตาม แล2วเมอแลกเปลยนไฟลฟอรแมตเวอรชนใหมกบหนวยงานอนก4จะ
ท1าให2หนวยงานอนต2องอปเกรดตามไปด2วย
ดงน@น เพอให2เป4นไปตามเจตนารมณทระบ9ไว2ใน มต ครม. ข2างต2นคอ “เพอใหเอกสารตางๆ ของภาครฐ เป1นไปอยางม
มาตรฐานปราศจากปญหาล"ขส"ทธ"*และไมไดข3นกบระบบปฏ"บต"การระบบใดระบบหนง” อยางสมบRรณ จ7งเสนอให2รฐบาลก1าหนดให2
ไฟลเอกสารของภาครฐทสร2างข7@นใหมต2องใช2ฟอรแมตทเป4นมาตรฐานเปดและมซอฟตแวรรองรบจ1านวนมากคอ PDF และ ODF
เทาน@น โดยก1าหนดวนทจะบงคบใช2ไว2ลวงหน2า แล2วให2ศนยเทคโนโลยอเล4กทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต ซ7งรบผดชอบงาน
R
วจยเกยวกบโอเพนซอรสและมาตรฐานเปด เป4นผR2ศกษาและวางแผนข@นตอนการเปลยนแปลงในหนวยงานภาครฐให2เป4นไปอยาง
7
ราบรน และให2ส1านกงานสงเสรมอ9ตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาต (องคการมหาชน) ให2ความสนบสน9นกบหนวยงานภาครฐโดย
บรหารจดการให2มการอบรมและสนบสน9นทางเทคนคอยางเพยงพอ
จ7งเรยนมาเพอโปรดพจารณา
ด2วยความเคารพ
สมพนธ ระรนรมย
Thai Native Language Project Lead, OpenOffice.org Project
samphan@osdev.co.th
2/3

3. ODF Cost Savings Case Studies
Preliminary Cost Assessments of Migrations to ODF-Supporting Applications [๗]
Savings Savings
Country Example Metric Comment
($US) (%)
If Expanded to Entire Public Administration,
Denmark Central Administration $21m Over 5 years 32% $94 Million Saved Over 5 Years
Denmark Faroe Islands $2.65m Per migration 91% 3,500 Desktops ($661 per desktop)
Finland Ministry of Justice $5-5.8m Over 6 years 25-30% 10,000 Desktops
France Gendarmerie Nacionale $2.5m Per year 70,000 Desktops
India Dept. of IT $5.3m Over 4 years 95+% 10,000 Desktops
Netherlands City of Haarlem $.6m Per migration 90% vs Upgrade to Office 2000
Sweden City of Stockholm $388 Per desktop 73% 25,000 Desktops
UK Bristol City Council $1.9m Over 5 years 60% 5,500 Desktops
Maine (state 13,000 Desktops ($5.66 per month per
USA $4.4m Over 5 years
government) desktop over 5 years)
หมายเหต
[๑] มต ครม. ๗ กนยายน ๒๕๕๓ http://www.chinnaworn.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=539150907&Ntype=1
[๒] ไฟลทมนามสก9ล docx xlsx pptx ใน Microsoft Office 2007 และ 2010 เป4น OOXML ทท1าตามรางของ ISO 29500 ไมใช
ตาม ISO 29500
[๓] Microsoft Office บน Apple Mac OS X เป4นซอฟตแวรคนละตวกบ Microsoft Office บน Microsoft Windows เพยงแตใช2
ชอเดยวกน จ7งมปญหาในการแลกเปลยนไฟลเอกสารระหวางกนในลกษณะเดยวกบการแลกเปลยนไฟลเอกสารระหวาง
Microsoft Office คนละเวอรชน
[๔] นอกจาก ISO 26300 ยงม ISO 29500 (Office Open XML) ของ Microsoft ทเป4นฟอรแมตไฟลเอกสารทเป4นมาตรฐานเปด
แตปจจ9บนยงไมมซอฟตแวรตวใดในโลกทรองรบฟอรแมต ISO 26300 แม2แต Microsoft Office ซ7งท1าตามรางของ ISO
29500 ท Microsoft สงเข2ากระบวนการของ ISO และถRกแก2ไขหลายจ9ดกอนจะออกมาเป4นมาตรฐาน ISO 29500 อยางไร
ก4ตาม แม2 OOXML ทเป4นรางของ ISO 29500 ก4มเพยง Microsoft Office ทเปดได2โดยปราศจากความเพ@ ยนจากต2นฉบบเดม
[๕] http://www.odfalliance.org/resources/App-Support-ODF-Dec2008.pdf
[๖] Microsoft Office ต@งแตเวอรชน 2007 SP2 ข7@นไปสามารถใช2งาน ODF ได2ทนท สวนเวอรชนกอนหน2าน@นสามารถตดต@งสวน
ขยายเพมเตมได2โดยไมมคาใช2จาย
[๗] http://www.odfalliance.org/resources/Cost-Savings-ODF-2008-August-table.pdf
เอกสารฉบบน3สรางข3นดวยซอฟตแวร OpenOffice.org 3.2.1 และบนทกดวยฟอรแมต ODF (Open Document Text – odt) และ PDF
3/3