Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), OECD tarafından yapılan ve 46 ülkenin Ar- Ge yatırımları, teknolojik durum ve bunlara dayalı yeni sanayileşme çabalarına yönelik karşılaştırmalı analizini değerlendiren bir rapor yayınladı. OECD çalışmasında, çeşitli kriterlerle ölçülen Ar-Ge, inovasyon, teknoloji seviyesinde ya OECD ortalamasının altında ya da son 5 ülke içinde olduğu tespit edildi. Araştırmada, devletin rolünün de sınırlı kaldığı kaydedildi. TİSK, OECD Bilim Teknoloji ve Sanayinin Görünümü 2014 raporuna dayalı olarak “Bilim, Teknoloji ve Sanayide Türkiye’nin durumu” başlığını taşıyan bir rapor yayınladı. TİSK çalışmasında, OECD’nin 46 ülke üzerinden yaptığı değerlendirmede, Türkiye’nin teknoloji ve Ar-Ge açısından son 5 ülke içinde olduğu vurgulandı. Türkiye’nin bilim, teknoloji, sanayi ve beceriler alanında zayıf kaldığı ve devletin de hem finansman hem de yönlendirme açısından pasif kaldığı tespitlerine yer verilen araştırmada, “Bilim, teknoloji ve Ar-Ge’de ulusal hedefl erle mevcut durum arasında büyük mesafe bulunduğu, Türkiye’nin sıçrama yapmaya ihtiyaç duyduğu” kaydedildi. Rapora yönelik yapılan TİSK değerlendirmesinde, bilim, teknoloji ve Ar-Ge’de mevcut zayıf konumun yanı sıra, diğer ülkelerle farkın da büyük olduğuna işaret edildi.

1. BİLİM, TEKNOLOJİ VE SANAYİDE
TÜRKİYE’NİN DURUMU
OECD’nin Bilim, Teknoloji ve Sanayinin
Görünümü 2014 Raporu’ndaki
Bilgilerle Hazırlanmıştır
Şubat 2015

2. 2
BİLİM, TEKNOLOJİ VE SANAYİDE
TÜRKİYE’NİN DURUMU
Günümüzde ülkelerin kaderi; bilim, teknoloji ve sanayide sağladıkları
gelişmelere bağlıdır. OECD; “Bilim, Teknoloji ve Sanayi Görünümü 2014”
Raporu’nda söz konusu alanda ülkelerin karşılaştırmalı pozisyonunu ve
gelişim yönlerini değerlendirmiştir.
Konfederasyonumuzca Rapor tercüme edilerek hazırlanan bu Dosya’da;
A. Türkiye’nin genel değerlendirmesi
B. Alt alanlarda Türkiye’nin karşılaştırmalı durumu
C. Göstergelerde Türkiye (TİSK’in yorumları ile)
D. Yeni Sanayi Politikaları
bölümleri yer almaktadır.
İncelendiğinde görüleceği gibi, Türkiye’nin bilim, teknoloji, sanayi ve
beceriler alanlarındaki küresel pozisyonu oldukça zayıftır.
Özellikle Bölüm B ve Bölüm C’den, rakip ülkelerin aksine, Türkiye’de
devletin oyun kurucu ve finansör olarak pasif bir durumda bulunduğu
anlaşılmaktadır.
Bir diğer önemli tespit; bilim, teknoloji ve Ar-Ge’de ulusal hedeflerle
mevcut durum arasında diğer ülkelerin aksine büyük mesafe bulunduğu,
Türkiye’nin sıçrama yapmaya ihtiyaç duyduğudur.
Bölüm D’de; gelişmiş ülkeler dahil, tüm ülkelerin yeniden sanayileşme
çabalarından örnekler verilmektedir. Bu yarışta Türkiye’nin de etkinliğini
artırması, sanayiye daha fazla önem ve somut destekler vermesi, Ar-Ge
ve inovasyonda sanayi-üniversite-kamu işbirliğini devletin oyun kurucu
rolüyle geliştirmesi, bilimsel fikirleri ticarileştirme sistemini kurması,
eğitim sistemini reforme etmesi, kadınların eğitim ve çalışma hayatına
katılımını sağlaması gereklidir.

3. 3
A. OECD 2014 BİLİM, TEKNOLOJİ VE SANAYİ GÖRÜNÜMÜ
RAPORU’NUN TÜRKİYE BÖLÜMÜ
Türkiye, büyük, hızlı gelişen, orta gelirli OECD Ülkesidir. Son dönemde
hızlı bir sanayi gelişimi göstermiştir ancak, büyüme son iki yılda
yavaşlamıştır. Bilim, teknoloji ve inovasyon kapasitesini artırmak için
önemli gelişme göstermiştir ve Ar-Ge için yapılan gayrisafi yurtiçi
harcama (GERD) oranı 2007-12 döneminde yıllık %8,2 artmıştır. Türkiye,
Bilim ve Teknoloji Yüksek Konseyi tarafından onaylanan 2011-2016
Dönemi Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisini uygulama
aşamasındadır.
1. Öncelikli alanların/sektörlerin hedeflenmesi: Ulusal Bilim,
Teknoloji ve Yenilik Stratejisi’nde, otomotiv, makine ve imalat
teknolojileri, enerji, bilgi ve iletişim teknolojileri, su, gıda, savunma,
havacılık ve uzay ve sağlık olmak üzere dokuz ulusal öncelik sektörü
bulunmaktadır. Görüşme ve uzlaşma süreciyle teknolojik ihtiyaçların
belirlenmesi amacıyla her öncelik sektörü için üst düzey
önceliklendirme toplantısı yapılmıştır. Bu toplantıların ardından, dokuz
sektördeki alt alanlar için teknoloji yol haritası hazırlama çalışmaları
yapılmıştır. TÜBİTAK’ın 2012 yılından beri yürüttüğü çağrıya dayalı
program kanalıyla öncelikli alanlar içinde yaklaşık 100 teklif verilmiştir.
Yerli elektrikli araçlar gibi çok önemli projeler de Türkiye’nin hedef
odaklı destek sisteminin parçasıdır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji (BST)
Bakanlığı tarafından Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi’ni
desteklemek amacıyla, biyoteknoloji ve nanoteknoloji, bilişim
teknolojileri yazılımları, Ar-Ge ve inovasyon gibi, her sektörde yer alan
teknolojiler için de strateji ve eylem planları geliştirilmektedir.
2. Bilim, Teknoloji ve İnovasyon politikasının tasarımı ve
uygulamasının geliştirilmesi: Türkiye, iyi işleyen inovasyon sistemi
için hayati öneme sahip girişimcilere ve sektörlere odaklı bir ekosistem
yaklaşımı izlemektedir. Ekosistem kavramına dayalı politika yapma
yaklaşımı 2011’den bu yana uygulanmaktadır. Üst düzey
önceliklendirme grupları, ilgili sektörlerdeki uzmanların Delphi
araştırmaları ve odak grupları, gelecekteki sektörel öncelikleri
belirlemek amacıyla stratejik, aşağıdan yukarıya doğru girişimlerle
niteliksel ve niceliksel tedbirleri birleştirmektedir. Bu yaklaşım
sayesinde kamu dışındaki aktörlerin geniş ve aktif katılımı mümkün
olmaktadır. Ar-Ge, İnovasyon ve Girişimcilik Koordinasyon Kurulu,
mekanizmanın desteklenmesi için çeşitli kamu kurumlarının bütüncül,
tutarlı ve hedef odaklı yaklaşım göstermesini sağlamaya çalışır. BST

4. 4
Bakanlığı bünyesinde, Ar-Ge ve İnovasyon Destek Programı’nın etkisini
değerlendirmek üzere ayrı bir bölüm oluşturulmuştur. TÜBİTAK, farklı
öncelik sektörlerinin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koymak için
göstergeler kullanarak, öncelik programlarının arz yönlü olarak genel
değerlendirmesini yapmıştır. BST Bakanlığı ayrıca, 2014 yılında, özel
sektör Ar-Ge harcamaları ve istihdamın %60’ından fazlasını oluşturan,
Ar-Ge Merkezleri ve Teknoparklar Sektörü Performans Endeksi’ni
yayımlamıştır.
3. İşletmelerde inovasyonun teşvik edilmesi ve KOBİ’lerde
girişimciliğin desteklenmesi: Türkiye’deki özel sektör Ar-Ge
harcamaları (BERD) 2012 yılında GSYH’nin %0.42’si oraı ile OECD
ortalamasının oldukça altında idi. BERD, ileri teknoloji imalatı yerine
bilgi hizmetleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Dünya Bankası İş Yapma
Kolaylığı Endeksine göre girişimcilik koşulları önemli ölçüde
iyileştirilebilir. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun önceliklerinden biri
KOBİ’lere ve girişimciliğe destek verilmesidir ve bu yönde bazı politika
girişimleri yapılmıştır. Bu girişimler içinde, üniversitelerde girişimci ve
yenilikçi faaliyetlerin artırılmasına ve bilgi ve teknoloji transferinin
teşvik edilmesine yönelik Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi
oluşturulması; Risk Sermayesi (Özel Sektör) Finansman Programı,
Bireysel Girişimcilik (Aşamalı) Destek Programı, Bireysel Girişimcilik
Çok-Aşamalı Eş-Finansman Programı ve İnovasyon ve Girişimcilik
Kapasitesinin Geliştirilmesine Destek Programı gibi çeşitli TÜBİTAK
destek programlarının başlatılması yer almaktadır. BST Bakanlığı, 2013
yılında Teknolojik Ürünlerin Teşvik Edilmesi ve Pazarlanması
Programını ve 2014 yılında Teknolojik Ürünlere Yatırım Destek
Programını başlatmıştır. Her iki program da daha önce kamu veya
uluslararası Ar-Ge ve inovasyon desteği almış işletmeleri
hedeflemektedir.
Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Sistemindeki Önemli Noktalar
Yeni Güçlükler: Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı 2011-23,
Türkiye’nin ilk yeşil büyüme stratejisini oluşturmaktadır. Bakanlığın
hedefi, 2023 yılına kadar GSYH birimi başına enerji tüketiminin %20
azaltılmasıdır (baz 2011). Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, yeşil
teknolojide Ar-Ge sonuçlarının transferi konusunda, yaklaşık 10 milyon
dolar bütçeli Yeşil Gelecek Hızlandırıcı Fonunu oluşturmuştur. Ayrıca,
Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi’nin (2011-16) önceliklerinden
biri olarak TÜBİTAK koordinasyonunda Enerji Verimliliği Teknoloji Yol
Haritası hazırlanmıştır.

5. 5
Üniversite ve kamu araştırmaları: Türkiye’deki kamu araştırma
sistemi küçük ölçüdedir (2012 yılında GSYH’nin %0.41’i). En iyi bilimsel
dergilerde birkaç yayın çıkmaktadır ve dünya çapında sadece bir
üniversite bulunmaktadır. Kamu araştırma yapısında, özel finansmanı
artırmak ve özel sektörle işbirliğini geliştirmek amacıyla kalite ve
uygunluğu yükseltmeye yönelik önemli reformlar yapılmaktadır. Var olan
ve gelecekte kurulabilecek araştırma merkezlerinin performans
göstergelerini, sınıflamasını ve izlemesini sağlamak üzere BST Bakanlığı
ile TÜBİTAK arasında imzalanan işbirliği protokolüne dayalı olarak
üniversitelerin ve kamu araştırma enstitülerinin performans
değerlendirmeleri geliştirilmiştir. TÜBİTAK 2013 yılında, üniversitelerdeki
kamu araştırmalarının etkinliğini artırmak amacıyla üç yeni program
başlatmıştır. Öncelikli Alanlarda Araştırma, Teknolojik Gelişim ve
İnovasyon Projelerine Destek Programı, Yeni Araştırmacılara Destek
Programı ve Ulusal Yeni Fikirleri ve Ürünleri Destekleme Programı bu
kapsamda yer almaktadır. Ayrıca, Proje Performans Ödülü ve Uluslararası
Bilimsel Yayınları Teşvik Programı, başarılı projeleri ödüllendirmeyi ve
yüksek kaliteli yayınları teşvik etmeyi hedeflemektedir. Bilim ve Teknoloji
Yüksek Kurulu, 2014 yılında, sadece en iyi araştırma merkezlerine açık
olan bir destek programını kabul etti. BST Bakanlığı, 2013 yılında, 81 ilde
rektörlerin, sanayi odalarının, araştırmacıların, KOBİ’lerin ve yerel
paydaşların katılımıyla yapılan 26 bölgesel toplantının ardından
Üniversite-Sanayi İşbirliği Stratejisi ve Eylem Planı’nı hazırlamaktadır.
İnovasyon becerileri: Türkiye 2002’den bu yana, çok düşük seviyedeki
insan kaynakları tabanından, tam zamanlı çalışma statüsüne denk
araştırmacı sayısını yaklaşık üç kat artırmıştır. Ulusal Bilim ve Teknoloji
İnsan Kaynakları Stratejisi ve Eylem Planı (2011-16) Ar-Ge personeli
giderlerini artırmayı, araştırma kültürünü geliştirmeyi, araştırmacıların
becerilerini, hareketliliğini ve istihdam edilebilirliklerini artırmayı
hedeflemektedir. Eğitim kalitesini artırmayı ve işgücü piyasasının ihtiyaç
duyduğu yeterlilikleri geliştirmeyi amaçlayan Türkiye Yeterlilikler
Çerçevesi’nin 2014’üm ikinci yarısında açıklanması beklenmektedir. Ayrıca
TÜBİTAK tarafından yürütülen Ulusal Mezun Bursu Programı, 2000-2013
yılları arasında 5054 Doktora öğrencisini desteklemiş, bunların 3366’sı
2013 yılında gerçekleşmiştir. Bu dönem içinde, Ulusal Doktora Sonrası
Araştırma Bursu Programı kapsamında 300’den fazla araştırmacıya
destek sağlanmıştır. Türk ve yabancı öğrencilerin ve araştırmacıların
uluslararası hareketliliğini destekleyen 10 uluslararası burs veya hibe
programı bulunmaktadır.

6. 6
Kümeler ve akıllı uzmanlaşma: Akıllı uzmanlaşma ve kümelenme son
dönemde politikanın dikkatini çekmiştir. İşbirliğini artırmak ve yerel
bilginin ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürülmesini sağlamak amacıyla
2010 yılında yerel inovasyon platformları kurulmuştur. TÜBİTAK 2011’de,
bölgesel inovasyon platformlarını ve yerel işbirliği ağlarını kurmak üzere
rekabetçi bir finansman programı başlatmıştır. Teknoloji Geliştirme
Bölgeleri Kanunu, işletmeler ve Ar-Ge personelleri için vergi teşviki ve
altyapı destekleri kanalıyla teknoloji parklarının kurulmasını
desteklemektedir. 2014 itibariyle 55 bölge kurulmuş, bunlardan 40 tanesi
operasyonel hale gelmiştir ve Teknopark Performans Endeksine dayalı
olarak BST Bakanlığı tarafından performans izlemeleri yapılmaktadır.
Teknoloji transferi ve ticarileştirme: Üniversitelerin ve kamu
araştırma enstitülerinin patent başvuruları, GSYH’deki payı açısından
OECD ortalamasından düşüktür. Üniversitelerin Ar-Ge çalışmalarının
ticarileştirilmesini kolaylaştırmak ve topluma faydasını artırmak amacıyla
TÜBİTAK’ın Teknoloji Transfer Ofisleri Destek Programı da dahil olmak
üzere, 2012 yılında, mevcut programlar gözden geçirilmiş ve yeni
programlar başlatılmıştır. TÜBİTAK tarafından yürütülen Patent
Başvurusu Teşvik ve Destek Programı, patent başvurularının kalitesi ve
miktarını artırmak amacıyla, farklı paydaşların ihtiyaçlarına göre 2013
yılında güncellenmiştir.
Bilim, teknoloji ve inovasyon harcamalarındaki son gelişmeler:
Gayrisafi yurtiçi Ar-Ge harcaması (GERD), 2007-2012 yılları arasında
OECD ortalamasının da üzerinde olmak üzere önemli ölçüde artmıştır.
Ekonomik kriz sonrasında özel sektörün Ar-Ge harcamaları hızlı biçimde
toparlanmıştır. GERD 2012 yılında GSYH’nin %0.92 düzeyine ulaşmıştır.
GERD’in finansmanında özel sektörün payı, 2009’daki %41’den (GSYH’nin
%0.35’i), 2012 yılında %46.8 (GSYH’nin %0.43’ü) düzeyine çıkmıştır.
Hükümet, bilim, teknoloji ve inovasyon alanında sürdürülebilir yatırım
taahhüdünde bulunmuş; GERD ve BERD oranlarına ilişkin 2023 yılına
kadar sırasıyla GSYH’nin %3’üne ve %2’sine ulaşılması hedeflerini
belirlemiştir.
TİSK’in Notu:
GERD oranı 2013’te %0.95’e; özel sektörün finansmanındaki payı
%48.9’a yükselmiştir.

7. 7
B. OECD’nin 46 Ülke(*) Arasında Yaptığı “Ulusal Bilim ve
İnovasyon Sistemleri” Karşılaştırmasında Türkiye’nin Durumu
1. İnovasyon Yeterliliği ve Kapasitesi
1.1. Üniversiteler ve Kamuda Araştırma (GSYH’ye Kıyasla)
• Kamuda Ar-Ge Harcaması:
OECD ortalamasının (medyan) altında.
• En Nitelikli 500 Dünya Üniversitesindeki Payı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Bilimsel Makale Yayını:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
1.2. Şirketlerdeki Ar-Ge ve İnovasyon (GSYH’ye Kıyasla)
• Özel sektörün Ar-Ge Harcaması:
OECD ortalamasının altında
• Ar-Ge Yatırımcısı 500 Tepe Şirketteki Payı:
OECD ortalamasının altında
• Üçlü Patent Başvurusu:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Ticari Marka:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
1.3. İnovatif Girişimcilik (GSYH’ye kıyasla/endeks)
• Risk Sermayesi:
Veri yok
• Genç Patent Firmaları:
Veri yok

8. 8
• Girişim Yapma Kolaylığı Endeksi:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
2. Altyapı, İlişkiler ve Beceriler
2.1. BİT ve İnternet Altyapıları (GSYH’ye veya nüfusa
kıyasla/endeks)
• BİT Yatırımları:
Veri yok
• Sabit Genişbant Kullanımı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Kablosuz Genişbant Kullanımı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• E-devlet Uygulamaları:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
2.2. Ağlar, Kümeler ve Transferler (GSYH’ye kıyasla/yüzde)
• Özel Sektörce Finanse Edilen Kamu Ar-Ge’si:
OECD ortalamasına (medyan) denk veya üzerinde
• Üniversite ve Kamu Araştırma Birimlerince Yapılan Patent
Başvuruları:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Uluslararası Eser Yazım Ortaklığı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Uluslararası Ortak Buluş:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
2.3. İnovasyona Hizmet Eden Beceriler (GSYH’ye kıyasla/yüzde)
• Yükseköğretim Harcamaları:
OECD ortalamasının altında

9. 9
• Yükseköğrenim Görmüş Yetişkin Oranı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Teknolojik Problem Çözümünde Yetişkinlerin Performansı:
Veri yok
• 15 Yaşındaki Çocukların Bilim Performansı:
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
• Bilim ve Mühendislikte Doktora Mezuniyeti
En alttaki 5 OECD ülkesi içinde ya da altında
(*) OECD Üyesi ve OECD dışı 46 Ülke: Arjantin, Avustralya,
Avusturya, Belçika, Brezilya, Kanada, Şili, Çin, Kolombiya, Kosta
Rika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Almanya,
Yunanistan, Macaristan, İzlanda, Hindistan, Endonezya, İrlanda,
İsrail, İtalya, Japonya, Kore, Letonya, Litvanya, Lüksemburg,
Malezya, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya,
Portekiz, Rusya Federasyonu, Slovakya, Slovenya, Güney Afrika,
İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere, ABD, AB28

10. 10
C. GÖSTERGELERDE TÜRKİYE
Tablo 1: Kişi başına GSYH ve çalışılan saat başına GSYH
ortalama yıllık büyüme oranları, sabit fiyatlarla, 2001-2007 ve
2007-2013
2001-2007 2007-2013
Ulusal Refah
(kişi başına
GSYH)
İşgücü Verimliliği
(çalışılan saat
başına GSYH)
OECD ortalama
işgücü verimliliği
büyümesi
Ulusal Refah
(kişi başına
GSYH)
İşgücü Verimliliği
(çalışılan saat başına
GSYH)
Avustralya 8,17 5,76 2,49 0,71 1,50
Danimarka 6,57 5,55 2,49 -1,12 0,25
Lüksemburg 5,45 7,71 2,49 -2,01 -1,73
Slovakya 4,85 4,46 2,49 1,72 1,85
İngiltere 4,59 3,45 2,49 -1,05 -0,64
Finlandiya 4,42 4,03 2,49 -1,28 -0,44
Fransa 4,34 4,72 2,49 -0,39 0,24
İsrail 3,96 3,13 2,49 1,89 1,14
Yeni Zelanda 3,84 3,24 2,49 0,23 0,75
Avusturya 3,73 3,67 2,49 0,21 0,70
İsveç 3,16 3,43 2,49 0,18 0,49
İsviçre 3,10 2,54 2,49 0,46 0,38
Macaristan 3,02 1,94 2,49 -0,41 0,60
Slovenya 2,82 2,86 2,49 -1,44 1,00
ABD 2,73 2,01 2,49 0,16 1,42
İrlanda 2,60 2,53 2,49 -2,18 1,31
Hollanda 2,24 1,39 2,49 -0,68 -0,14
Japonya 2,04 1,92 2,49 0,14 0,82
Polonya 2,03 1,00 2,49 2,92 3,06
Şili 1,96 2,00 2,49 2,89 2,37
Yunanistan 1,74 2,04 2,49 -4,31 -1,05
İspanya 1,71 0,73 2,49 -1,38 1,99
Estonya 1,70 1,02 2,49 -0,48 1,37
Norveç 1,64 1,76 2,49 -0,65 -0,38
Portekiz 1,62 0,94 2,49 -0,96 1,04
Türkiye 1,59 0,95 2,49 1,91 0,27
Kore 1,57 1,38 2,49 2,36 2,87
Belçika 1,47 1,63 2,49 -0,37 -0,10
Almanya 1,43 1,45 2,49 0,72 0,29
Kanada 1,41 1,60 2,49 0,23 0,67
İtalya 1,38 1,16 2,49 -1,93 -0,20
Meksika 1,11 1,49 2,49 0,45 -0,79
İzlanda 0,49 1,05 2,49 -1,06 0,53
Çek Cumhuriyeti 0,46 0,16 2,49 -0,18 0,20
OECD Ortalaması 2,79 2,49 2,49 -0,14 0,64
TİSK: Küresel kriz nedeniyle işgücü verimliliği tüm ülkelerde azalmıştır.
34 OECD Ülkesi arasında yapılan kıyaslamada, 2007-2013 döneminde
Türkiye, 2001-2007 dönemine göre kişi başına GSYH artışının büyüklüğü
sıralamasında 26’ncılıktan 4’üncülüğe, işgücü verimliliği artışının
büyüklüğü sıralamasında 31’incilikten 23’üncülüğe yükselmiştir. Ancak,
2007-2013 döneminde işgücü verimliliği artışı Türkiye’de de %0,95’ten
0,27’ye düşerek önemli ölçüde gerilemiştir; üstelik verimlilik artış hızı
OECD ortalamasının altındadır.

11. 11
Tablo 2: OECD Ülkelerinde toplam mal ve hizmet ihracatının
yüzdesi olarak ihracatın yabancı katma değer içeriği (2009 ve
1995)
1995 2009
Lüksemburg 42,8 58,9
Slovakya 35,6 44,4
İrlanda 38,4 42,3
Kore 23,7 40,6
Macaristan 26,6 39,9
Çek Cumhuriyeti 32,1 39,4
İzlanda 33,2 36,6
Hollanda 34,7 35,9
Belçika 39,0 35,0
Slovenya 30,7 34,4
Finlandiya 26,5 33,8
İsveç 27,8 33,6
Estonya 37,2 33,2
Portekiz 28,9 32,4
Danimarka 30,1 32,0
Avusturya 27,2 31,6
İsrail 28,6 30,6
Meksika 26,5 30,3
İsviçre 23,2 28,5
Polonya 15,4 27,9
Almanya 18,7 26,6
Fransa 17,8 24,8
Yunanistan 13,3 23,2
Türkiye 11,2 21,8
İspanya 20,6 20,7
İtalya 21,9 20,1
Kanada 23,5 19,5
Şili 15,1 18,5
Yeni Zelanda 17,4 18,4
İngiltere 20,7 17,3
Norveç 19,3 15,3
Japonya 6,9 14,8
Avustralya 11,8 12,5
ABD 8,4 11,3

12. 12
Tablo 3: OECD Dışı Ülkelerde toplam mal ve hizmet ihracatının
yüzdesi olarak ihracatın yabancı katma değer içeriği (2009 ve
1995)
1995 2009
Singapur 46,7 49,92
Tayvan 35,84 41,52
Filipinler 30,92 38,36
Malezya 40,26 37,89
Malta 47,48 36,76
Vietnam 24,4 36,65
Litvanya 32,79 36,05
Tayland 29,85 34,53
Kamboçya 25,97 34,07
Çin 11,87 32,63
Bulgaristan 37,26 32,14
Hong Kong 40,59 28,5
Letonya 21,79 25,18
Romanya 22,42 24,18
Hindistan 9,65 21,92
Güney Afrika 11,75 16,49
Endonezya 14,71 14,41
Arjantin 8,96 12,08
Brunei Darüsselam 17,11 11,32
Brezilya 9,7 9,03
Rusya Federasyonu 10,67 6,89
Suudi Arabistan 2,04 2,98
TİSK: Türkiye’nin yaptığı ihracattan elde edilen katma değerin yurtiçinde
kalmayan kısmı 1995’te %11 iken, 2009’da %22’ye çıkmıştır. Üstelik,
Türkiye bu faktöre dayalı sıralamada 1995’te 32’inci sırada iken 2009’da
24’üncü sıraya yükselmiştir. Yine de, Türkiye, toplam 56 ülke arasında
2009’da 39’uncu sıradadır ve yurtiçinde kalmayan katma değer oranı
2009 itibariyle ticari rakiplerinin çoğuna göre daha düşüktür.

13. 13
Tablo 4: Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcaması
GSYH’nin Yüzdesi olarak
2007 2008 2009 2010 2011 2012
2013 veya mevcut
son veri
Kore 3,21 3,36 3,56 3,74 4,04 4,36 4,36
İsrail 4,52 4,4 4,17 3,97 3,97 3,93 3,93
Finlandiya 3,47 3,7 3,94 3,9 3,8 3,55 3,55
İsveç 3,43 3,7 3,62 3,39 3,39 3,41 3,41
Japonya 3,46 3,47 3,36 3,25 3,38 3,35 3,35
Tayvan 2,57 2,78 2,94 2,91 3,01 3,06 3,06
Danimarka 2,58 2,85 3,16 3 2,98 2,98 2,98
Almanya 2,53 2,69 2,82 2,8 2,89 2,98 2,98
İsviçre 2,87 2,87 - - - - 2,87
Avusturya 2,51 2,67 2,71 2,8 2,77 2,84 2,86
ABD 2,63 2,77 2,82 2,74 2,76 2,79 2,79
Slovenya 1,45 1,66 1,85 2,1 2,47 2,63 2,63
İzlanda 2,68 2,65 2,82 - 2,61 - 2,61
OECD 2,25 2,33 2,37 2,34 2,37 2,4 2,4
Fransa 2,08 2,12 2,27 2,24 2,25 2,29 2,29
Belçika 1,89 1,97 2,03 2,1 2,21 2,24 2,24
Avustralya 2,25 2,25 - 2,19 - - 2,19
Estonya 1,08 1,28 1,41 1,62 2,37 2,19 2,19
Hollanda 1,81 1,77 1,82 1,86 2,03 2,16 2,16
Singapur 2,36 2,65 2,18 2,04 2,17 2,04 2,04
Çin 1,4 1,47 1,7 1,76 1,84 1,98 1,98
AB28 1,76 1,91 2,01 2 2,04 2,07 1,98
Çek Cumhuriyeti 1,37 1,3 1,35 1,4 1,64 1,88 1,88
İngiltere 1,75 1,75 1,82 1,77 1,78 1,73 1,73
Kanada 1,92 1,87 1,92 1,82 1,74 1,69 1,69
İrlanda 1,28 1,45 1,69 1,69 1,61 1,66 1,66
Norveç 1,59 1,58 1,76 1,68 1,65 1,65 1,65
Portekiz 1,17 1,5 1,64 1,59 1,52 1,5 1,5
Lüksemburg 1,58 1,66 1,74 1,51 1,43 1,46 1,46
İspanya 1,27 1,35 1,39 1,4 1,36 1,3 1,3
Macaristan 0,98 1 1,17 1,17 1,22 1,3 1,3
İtalya 1,17 1,21 1,26 1,26 1,25 1,27 1,27
Yeni Zelanda 1,17 - 1,28 - 1,26 - 1,26
Brezilya 1,1 1,11 1,17 1,16 - - 1,16
Rusya Federasyonu 1,12 1,04 1,25 1,13 1,09 1,12 1,12
Malezya 0,79 0,79 1,01 1,07 1,07 - 1,07
Türkiye 0,72 0,73 0,85 0,84 0,86 0,92 0,95 (*)
Litvanya 0,81 0,8 0,84 0,79 0,91 0,9 0,9
Polonya 0,57 0,6 0,67 0,74 0,76 0,9 0,9
Slovakya 0,46 0,47 0,48 0,63 0,68 0,82 0,82
Hindistan 0,76 - - - - - 0,76
Güney Afrika 0,92 0,93 0,87 0,76 0,76 - 0,76
Arjantin 0,51 0,52 0,6 0,62 0,65 0,74 0,74
Yunanistan 0,6 - - - 0,67 0,69 0,69
Letonya 0,6 0,62 0,46 0,6 0,7 0,66 0,66
Romanya 0,52 0,58 0,47 0,46 0,5 0,49 0,49
Kosta Rika 0,36 0,4 0,54 0,48 0,48 - 0,48
Mısır 0,26 0,27 0,24 0,4 0,43 - 0,43

14. 14
Tablo 4 (Devam)
2007 2008 2009 2010 2011 2012
2013 veya mevcut
son veri
Meksika 0,37 0,4 0,43 0,45 0,43 - 0,43
Şili 0,31 0,37 0,35 0,33 0,34 0,35 0,35
Kolombiya 0,17 0,18 0,19 0,19 0,18 - 0,18
Endonezya - - 0,08 - - - 0,08
(*) TÜİK
TİSK: Ar-Ge harcamasının büyüklüğü açısından Türkiye 50 ülke arasında
2007’de 38’inci sırada iken 2013’te 35’inciliğe yükselmiştir; ancak %1,98
olan AB ortalamasının ve %2,40 olan OECD ortalamasının çok
uzağındadır.

15. 15
Tablo 5: Özel sektör Ar-Ge harcaması (BERD)
GSYH’nin Yüzdesi Olarak
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
2013 veya
mevcut son
veri
Kore 2,32 2,45 2,53 2,64 2,8 3,09 3,4 3,4
İsrail 3,46 3,8 3,66 3,48 3,3 3,34 3,32 3,32
Japonya 2,63 2,7 2,72 2,54 2,49 2,6 2,57 2,57
Finlandiya 2,48 2,51 2,75 2,81 2,72 2,67 2,44 2,44
İsveç 2,75 2,51 2,74 2,55 2,33 2,33 2,31 2,31
Tayvan 1,69 1,77 1,97 2,06 2,08 2,19 2,27 2,27
İsviçre - 2,11 2,11 - - - 2,17 2,17
Almanya 1,78 1,77 1,86 1,91 1,88 1,96 2,02 2,02
Slovenya 0,94 0,87 1,07 1,2 1,43 1,83 1,99 1,99
Danimarka 1,66 1,8 1,99 2,21 2,01 1,96 1,96 1,96
Avusturya 1,72 1,77 1,85 1,84 1,91 1,9 1,95 1,95
ABD 1,79 1,86 1,97 1,96 1,87 1,89 1,95 1,95
OECD 1,52 1,55 1,61 1,59 1,55 1,59 1,63 1,63
Belçika 1,29 1,32 1,34 1,34 1,41 1,52 1,52 1,52
Çin 0,99 1,01 1,08 1,25 1,29 1,39 1,51 1,51
Fransa 1,33 1,31 1,33 1,4 1,42 1,44 1,48 1,48
İzlanda 1,59 1,46 1,44 1,42 1,39 1,38 - 1,38
AB28 1,17 1,17 1,21 1,24 1,24 1,29 1,31 1,31
Estonya 0,5 0,51 0,55 0,63 0,81 1,5 1,26 1,26
Singapur 1,42 1,58 1,9 1,35 1,24 1,35 1,24 1,24
Avustralya 1,16 1,28 1,37 1,29 1,28 1,23 - 1,23
Hollanda 1,01 0,96 0,89 0,85 0,89 1,14 1,22 1,22
İrlanda 0,83 0,85 0,94 1,15 1,16 1,14 1,2 1,2
İngiltere 1,06 1,09 1,09 1,1 1,08 1,13 1,1 1,1
Çek Cumhuriyeti 0,77 0,8 0,76 0,76 0,81 0,91 1,01 1,01
Lüksemburg 1,43 1,32 1,29 1,32 1,02 1 1 1
Kanada 1,11 1,07 1,01 1,02 0,93 0,91 0,88 0,88
Norveç 0,79 0,84 0,84 0,91 0,86 0,86 0,86 0,86
Macaristan 0,49 0,49 0,53 0,67 0,7 0,76 0,85 0,85
Portekiz 0,46 0,6 0,75 0,78 0,73 0,71 0,7 0,7
İtalya 0,55 0,61 0,65 0,67 0,68 0,69 0,69 0,69
İspanya 0,67 0,71 0,74 0,72 0,72 0,71 0,69 0,69
Rusya Federasyonu 0,72 0,72 0,66 0,78 0,68 0,67 0,65 0,65
Malezya 0,52 0,56 0,56 0,71 0,7 0,61 - 0,61
Yeni Zelanda - 0,5 - 0,53 - 0,57 - 0,57
Türkiye 0,21 0,3 0,32 0,34 0,36 0,37 0,42 0,45 (*)
Güney Afrika 0,52 0,53 0,55 0,46 0,38 0,36 - 0,36
Slovakya 0,21 0,18 0,2 0,2 0,27 0,25 0,34 0,34
Polonya 0,18 0,17 0,19 0,19 0,2 0,23 0,33 0,33
Hindistan 0,25 0,26 - - - - - 0,26
Yunanistan 0,18 0,17 - - - 0,23 0,24 0,24
Litvanya 0,22 0,23 0,19 0,2 0,23 0,24 0,24 0,24
Romanya 0,22 0,22 0,17 0,19 0,18 0,18 0,19 0,19
Meksika 0,18 0,18 0,16 0,18 0,17 0,17 - 0,17
Arjantin 0,15 0,15 0,14 0,13 0,14 0,16 0,16 0,16
Letonya 0,35 0,19 0,15 0,17 0,22 0,19 0,15 0,15
Şili - 0,11 0,15 0,1 0,1 0,1 0,11 0,11

16. 16
Tablo 5 (Devam)
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
2013 veya
mevcut son
veri
Kosta Rika 0,19 0,11 0,12 0,14 0,08 0,08 - 0,08
Kolombiya 0,03 0,04 0,06 0,06 0,06 0,05 - 0,05
Endonezya - - - - - - - 0,01
(*) TÜİK, TİSK
TİSK: Özel sektör Ar-Ge harcamasının büyüklüğü açısından Türkiye, 50
ülke arasında 2007’de 38’inci sırada iken 2013’te 34’üncülüğe
yükselmiştir; ancak %0,45 düzeyi ile %1,31 olan AB ortalamasının ve
%1,63 olan OECD ortalamasının çok uzağındadır.

17. 17
Tablo 6: Ulusal Ar-Ge harcama hedefleri ve mevcut Gayri Safi
Ar-Ge Harcamaları (GERD) oranı arasındaki farklar, 2014
GSYH’nin Yüzdesi olarak
Gayri Safi Ar-Ge harcaması (GERD) Ulusal Hedef
GSYH’nin Yüzdesi
GSYH’nin
yüzdesi
Hedef
yıl2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mevcut
son veri
Finlandiya 3,7 3,94 3,9 3,8 3,55 - 3,55 4 2020
İsveç 3,7 3,62 3,39 3,39 3,41 - 3,41 4 2020
Japonya 3,47 3,36 3,25 3,38 3,35 - 3,35 4 2020
Avusturya 2,67 2,71 2,8 2,77 2,84 2,86 2,86 3,76 2020
Danimarka 2,85 3,16 3 2,98 2,98 - 2,98 3 2020
Almanya 2,69 2,82 2,8 2,89 2,98 - 2,98 3 2020
Slovenya 1,66 1,86 2,1 2,47 2,63 - 2,63 3 2020
ABD 2,77 2,82 2,74 2,76 2,79 - 2,79 3 -
İzlanda 2,65 2,82 - 2,61 - - 2,61 3 2016
Fransa 2,12 2,27 2,24 2,25 2,29 - 2,29 3 2020
Belçika 1,97 2,03 2,1 2,21 2,24 - 2,24 3 2020
Estonya 1,28 1,41 1,62 2,37 2,19 - 2,19 3 2020
AB28 1,83 1,91 1,91 1,95 1,98 - 2,07 3 2020
Norveç 1,58 1,76 1,68 1,65 1,65 - 1,65 3 2030
Portekiz 1,5 1,64 1,59 1,52 1,5 - 1,5 3 2020
Türkiye (*) 0,73 0,85 0,84 0,86 0,92 0,95 0,95 3 2023
Çek Cumhuriyeti 1,3 1,35 1,4 1,64 1,88 - 1,88 2,7 2020
Hollanda 1,77 1,82 1,86 2,03 2,16 - 2,16 2,5 2020
Çin 1,47 1,7 1,76 1,84 1,99 - 1,99 2,5 2020
İrlanda 1,45 1,69 1,69 1,61 1,66 - 1,66 2,5 2020
Lüksemburg 1,66 1,74 1,51 1,43 1,46 - 1,46 2,3 2020
İspanya 1,35 1,39 1,4 1,36 1,3 - 1,3 2 2020
Malezya 0,79 1,01 1,07 1,07 - - 1,07 2 2020
Hindistan - - - - - - 0,76 2 -
Letonya 0,62 0,46 0,6 0,7 0,66 - 0,66 2 2020
Litvanya 0,8 0,84 0,79 0,91 0,9 - 0,9 1,9 2020
Macaristan 1 1,17 1,17 1,22 1,3 - 1,3 1,8 2020
Brezilya 1,11 1,17 1,16 - - - 1,16 1,8 2014
Rusya Federasyonu 1,04 1,25 1,13 1,09 1,12 - 1,12 1,77 2015
Polonya 0,6 0,68 0,74 0,77 0,9 - 0,9 1,7 2020
İtalya 1,21 1,26 1,27 1,25 1,27 - 1,27 1,53 2020
Yunanistan - - - 0,67 0,69 - 0,69 1,5 2020
Slovakya 0,47 0,48 0,63 0,68 0,82 - 0,82 1,2 2020
Meksika 0,4 0,43 0,46 0,43 - - 0,43 1 -
Kolombiya 0,18 0,19 0,19 0,18 - - 0,18 0,5 2014
Şili 0,38 0,35 0,33 0,34 0,35 - 0,35 0,4 -
Kore 3,36 3,56 3,74 4,04 4,36 - 4,36
İsrail 4,66 4,4 4,22 4,21 4,2 - 4,2
İsviçre 2,87 - - - - - 2,87

18. 18
Avustralya 2,26 - 2,2 - - - 2,2
Tablo 6 (Devam)
Gayri Safi Ar-Ge harcaması (GERD) Ulusal Hedef
GSYH'nin Yüzdesi
GSYH'nin
yüzdesi
Hedef
yıl2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mevcut
son veri
Kanada 1,92 1,97 1,86 1,79 1,73 - 1,73
İngiltere 1,75 1,82 1,77 1,78 1,72 - 1,72
Yeni Zelanda - 1,28 - 1,27 - - 1,27
Güney Afrika 0,93 0,87 0,76 - - - 0,76
Arjantin 0,52 0,6 0,62 0,65 - - 0,65
Kosta Rika 0,4 0,54 0,48 0,48 - - 0,48
Endonezya - 0,08 - - - - 0,08
(*) 2013 Yılı verisi, TÜİK
TİSK: Türkiye, Ar-Ge harcamasının GSYH’deki payını 2023’te %3’e
çıkarmayı hedeflemiştir. Ancak Türkiye, söz konusu oran için uzun vadeli
hedef tespit eden 35 ülke içerisinde, hedefi ile mevcut durumu arasındaki
açıklığın en fazla olduğu ülkedir. Bir başka ifade ile Ülkemiz, hedefine
ulaşmak için diğer ülkelerin çok üzerinde gayret göstermelidir. Buna
karşılık, Kore ve İsrail daha 2013’te sırasıyla %4,36 ve %4,20 ile %3’ün
üzerine çıkmışlardır.

19. 19
Tablo 7: Devletin özel sektör Ar-Ge harcamaları için sağladığı
doğrudan finansman ve vergi teşvikleri şeklindeki destekler,
2012 GSYH’nin Yüzdesi olarak
Doğrudan finansman
(hibe, kredi, satınalma)
Dolaylı finansman
(Ar-Ge vergi teşvikleri)
Toplam finansal
destek, 2012
Ülke Yıl GSYH’nin yüzdesi GSYH’nin yüzdesi GSYH’nin yüzdesi
Rusya Federasyonu 2011 0,39 0,02 0,41
Slovenya 2012 0,308 0,099 0,407
Kore 2011 0,187 0,198 0,385
Fransa 2011 0,109 0,263 0,372
Belçika 2010 0,11 0,179 0,288
ABD 2012 0,223 0,05 0,274
Avusturya 2011 0,147 0,105 0,252
Kanada 2011 0,035 0,201 0,235
Hollanda 2011 0,044 0,154 0,198
Macaristan 2011 0,11 0,086 0,196
Çek Cumhuriyeti 2011 0,143 0,048 0,191
İrlanda 2010 0,048 0,142 0,19
İngiltere 2012 0,086 0,077 0,164
İspanya 2010 0,119 0,028 0,147
Brezilya - 0,1 0,046 -
İzlanda 2011 0,103 0,038 0,142
Norveç 2011 0,084 0,047 0,131
Avustralya 2010 0,022 0,103 0,126
Portekiz 2011 0,029 0,092 0,12
İsveç 2011 0,117 0 0,117
Estonya 2012 0,116 0 0,116
İsrail 2011 0,109 - -
Çin 2009 0,054 0,054 0,108
Danimarka 2011 0,056 0,047 0,103
Japonya 2011 0,027 0,072 0,099
Almanya 2012 0,085 0 0,085
Finlandiya 2012 0,073 0 0,073
Yeni Zelanda 2011 0,071 0 0,07
Türkiye 2011 0,033 0,037 0,07
İtalya 2011 0,047 0,003 0,051
Lüksemburg 2009 0,043 0 0,043
Polonya 2012 0,037 0 0,037
Güney Afrika 2010 0,009 0,022 0,031
Şili 2010 0,024 0,003 0,027
Slovakya 2011 0,026 0 0,026
Yunanistan 2012 0,02 - -
İsviçre 2012 0,018 0 0,018
Meksika 2011 0,013 0 0,013
Arjantin 2011 0,007 - -
TİSK: Türkiye, 39 ülke arasında özel sektörün Ar-Ge konusunda devletin
doğrudan finansman desteğinden en az yararlandığı 11 ülkeden biridir.
Bu hesaba vergi teşviği gibi dolaylı finansman desteği dahil edildiğinde de
aynı sonuca ulaşılmaktadır.

20. 20
Tablo 8: Özel sektör tarafından finanse edilen kamu
araştırmaları, 2012
Toplam yükseköğretim ve kamu Ar-Ge harcamalarının yüzdesi olarak
Özel sektör tarafından finanse edilen kamu Ar-Ge harcamaları
Kamu Ar-Ge harcamalarının yüzdesi
2012 veya mevcut son veri
Rusya Federasyonu 40,3
Çin 37,5
Romanya 24,8
Almanya 23,2
Yeni Zelanda 21,7
Slovenya 19,6
Hollanda 19,5
Macaristan 19,3
İzlanda 18,2
İngiltere 16,6
Belçika 16,5
Slovakya 16,4
Türkiye 16,1
Avustralya 15,8
Finlandiya 15
İspanya 14,9
AB28 14,7
Kore 14,5
Norveç 13,5
Yunanistan 13,3
İsrail 11,1
Kanada 10,4
Fransa 10,4
Avusturya 9,4
OECD Toplamı 9,2
İsveç 9,2
Güney Afrika 9
Şili 7,7
Polonya 7,1
Danimarka 6,9
Lüksemburg 6,9
İtalya 6,5
Çek Cumhuriyeti 4,8
Estonya 4,7
ABD 4,6
Japonya 4,4
İrlanda 3,7
Meksika 3,3
Portekiz 2,9
Arjantin 2,1
TİSK: Türkiye’de 2012’de Kamu Ar-Ge harcamalarının %16,1’i özel
sektör tarafından finanse edilmiştir. Türkiye, söz konusu oranın
büyüklüğü sıralamasında 38 ülke arasında 13’üncü sıradadır ve gerek AB,

21. 21
gerek OECD ortalamasının üzerinde bir orana sahiptir. Tablo 7 ve Tablo
8’in sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, Ar-Ge alanında devletin özel
sektörle ilişkisinde “veren taraf” değil, “alan taraf” olduğunu
göstermektedir.

22. 22
Tablo 9: Seçilen teknoloji alanlarında görülen teknolojik
avantaj, 2009-11
Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) çerçevesinde yapılan patent
başvurularına dayalı endeks
Biyo ve nano
teknolojiler
Bilgi ve İletişim
Teknolojileri
Çevre ile ilgili
teknolojiler
Danimarka 1,97 1,83 0,59
İspanya 1,69 1,19 0,66
Belçika 1,66 0,75 0,69
ABD 1,52 0,71 1,05
Yeni Zelanda 1,47 0,64 0,54
Avustralya 1,43 0,96 0,78
Kanada 1,39 0,98 1,11
İsrail 1,38 0,67 1,15
Hollanda 1,33 0,89 0,84
Brezilya 1,23 0,84 0,37
İrlanda 1,2 0,68 1,1
Meksika 1,19 0,85 0,38
Polonya 1,16 0,82 0,62
Fransa 1,14 1,02 0,8
OECD Ortalaması 1,12 0,89 0,71
İngiltere 1,11 0,84 0,83
Rusya Federasyonu 1,1 0,83 0,73
İsviçre 1,02 0,68 0,65
Hindistan 1,02 0,65 0,84
AB28 0,93 1,11 0,73
Kore 0,89 1,06 1,26
Macaristan 0,88 1,02 0,68
Avusturya 0,86 1,3 0,58
Norveç 0,78 1,26 0,63
Güney Afrika 0,77 0,86 0,55
İtalya 0,75 0,89 0,48
Çek Cumhuriyeti 0,71 0,98 0,41
İsveç 0,7 0,87 1,02
Finlandiya 0,66 0,91 1,26
Japonya 0,66 1,46 1,11
Almanya 0,62 1,32 0,64
BRIICS 0,6 0,58 1,14
Çin 0,48 0,53 1,26
Türkiye 0,14 0,48 0,35
TİSK: Tablo 9’dan, Türkiye’nin gerek biyo ve nano, gerek bilgi ve
iletişim, gerek çevre teknolojilerinde hem 31 ülke karşısında; hem de
OECD, AB ve BRIICS ortalamalarına kıyasla hiçbir avantajının olmadığı
anlaşılmaktadır. Çevre teknolojisi açısından bakıldığında bile Meksika ve
Brezilya dahi Türkiye’den avantajlıdır.

23. 23
Tablo 10: Mühendislik, bilim ve sağlık alanlarındaki
yükseköğretime yeni öğrenci kayıtlarının oranı, 2012
Toplam yükseköğretim yeni öğrenci kayıtlarının yüzdesi olarak
Sağlık ve refah Mühendislik, imalat ve inşaat Bilim Toplam
Finlandiya 19,4 25,3 9,4 54,1
Almanya 18,7 17,1 13,3 49,1
Kore 14 24,9 7,4 46,4
Şili 21,8 18,1 5,5 45,5
Portekiz 15,7 19,2 7,9 42,8
İsveç 13,9 18,1 10,6 42,7
Slovakya 17,5 15,4 9,7 42,7
Yunanistan 11 16,8 14,8 42,6
İrlanda 14,3 11 17,3 42,5
Meksika 9,3 27,1 5,7 42,1
Estonya 12,3 15,6 14,2 42,1
Rusya Federasyonu 6,6 27 7,9 41,4
Endonezya 6,6 26,8 7,9 41,2
Belçika 25,1 10,4 5,4 40,9
Slovenya 10,1 21,4 9,2 40,6
Çek Cumhuriyeti 13,2 14,6 12,6 40,4
AB 21 Ortalaması 14,3 14,8 11 40,1
İngiltere 17 8,2 14,5 39,8
Danimarka 19,3 12,2 8,1 39,6
İspanya 13,3 16,2 9,4 39
İtalya 12,4 16,3 10,3 38,9
OECD Ortalaması 13,5 14,7 10 38,2
İsviçre 12,8 16 9,2 38,1
İsrail 6,8 23,1 8 37,9
Fransa 10,2 9,1 18,2 37,5
Avustralya 16,6 8,6 12,2 37,4
Polonya 8,6 18 9,8 36,4
Yeni Zelanda 12,1 6,9 16,8 35,9
Norveç 17,3 8,6 9,5 35,4
İzlanda 11,5 10,1 13,4 34,9
Hollanda 18,6 8,9 7,2 34,7
Avusturya 7,3 16 10,4 33,7
Macaristan 9,9 14 9,1 32,9
Japonya 15,6 14,2 2,1 31,9
Türkiye 6,4 15,7 9 31,1
Arjantin 13,3 7,6 9,5 30,3
Lüksemburg 12,3 7,8 9,2 29,3
TİSK: Ulusal bilim, teknoloji ve sanayi gelişiminin altyapısını oluşturan en
önemli unsurlardan biri yükseköğretimin yapısıdır. Mühendislik, bilim ve
sağlık alanlarındaki yükseköğretim birimleri ise bunun temel kaynağıdır.
Söz konusu birimlere kayıt yaptıran öğrencilerin toplam yükseköğretim
kayıtlarına oranı açısından Türkiye 37 ülke arasında 35’inci (sondan
ikinci) sırada gelmektedir. Türkiye’de bu oran %31 iken, ön sıralarda yer
alan Finlandiya, Almanya ve Kore gibi hem bilim-teknolojide, hem de
sanayide başarılı ülkelerde %54-46 düzeyindedir.

24. 24
Tablo 11: İleri araştırma programlarına net giriş oranı, 2012
Tüm
öğrenciler
Almanya 5,4
İsviçre 5
Slovenya 4,2
Avusturya 4,1
Danimarka 3,9
Portekiz 3,6
Avustralya 3,5
Çek Cumhuriyeti 3,5
Slovakya 3,3
İsveç 3,1
Kore 3,1
İngiltere 3
Çin 3
AB21 Ortalaması 2,9
Yeni Zelanda 2,7
OECD Ortalaması 2,6
Fransa 2,6
Estonya 2,6
Norveç 2,4
Finlandiya 2,4
İzlanda 2,2
Rusya Federasyonu 2,1
Letonya 2,1
İsrail 2
İtalya 1,7
Macaristan 1,6
Hollanda 1,3
Türkiye 1,1
Japonya 1
Arjantin 0,7
Lüksemburg 0,6
Şili 0,4
Meksika 0,4
Endonezya 0,3
TİSK: Yükseköğretimde ileri araştırma programlarına net giriş oranı da
bir ülkenin bilim-teknoloji ve sanayi kapasitesinin uzun vadedeki
muhtemel durumu hakkında fikir vermektedir. Türkiye söz konusu oranın
büyüklüğü açısından 32 ülke arasında 26’ncı sıradadır. Ülkemizde söz
konusu oran %1,1 iken Almanya’da %5,4’tür.

25. 25
Tablo 12: Cinsiyete göre üniversite mezunlarının istihdam oranı,
2012
25-65 yaş grubundaki üniversite mezunlarının yüzdesi olarak istihdam
edilen üniversite mezunlarının sayısı
Erkekler Kadınlar
İsviçre 92,9 81,8
Şili 92,3 80,7
Brezilya 92,2 81,3
İzlanda 92,1 90,3
Avusturya 92,1 84,8
Japonya 92 68,9
Almanya 91,6 83,5
Norveç 91,4 89
Lüksemburg 91,3 81,6
Çek Cumhuriyeti 91,2 76
Avustralya 90,9 80,9
İsveç 90,9 89,6
Hollanda 90,4 86,1
Yeni Zelanda 90,3 82,3
Slovenya 89,9 86,3
Estonya 89,6 81
Kore 89,6 61,8
İsrail 89,5 84,3
Danimarka 89,5 84,7
Finlandiya 89,5 82
İngiltere 89,3 80,4
Polonya 89,1 81,5
OECD Ortalaması 88,5 79,6
Meksika 88,3 71,9
AB21 Ortalaması 88,1 80,7
Belçika 87,8 82,7
Fransa 86,8 81,2
ABD 86,6 77,1
Slovakya 86,3 75,7
Macaristan 86,3 74,8
İrlanda 86,3 79,8
Kanada 85,5 79,8
Türkiye 84,2 64,6
İtalya 84,1 74,8
Portekiz 82,2 81,5
İspanya 82 76,3
Yunanistan 78,3 69,5
TİSK: Türkiye, üniversite mezunlarının istihdam oranının büyüklüğü
açısından 35 ülke arasında, en alttaki 5 ülke içinde yer almakta olup,
erkeklerde %84,2 ile 30’uncu; kadınlarda %64,6 ile 34’üncü (sondan
ikinci) sıradadır.

26. 26
D. YENİ SANAYİ POLİTİKALARI
Temel noktalar
Yeni sanayi politikalarında aşağıdaki konular yer almaktadır:
• Çerçeve koşulların geliştirilmesi: İnovasyon işletmelerce
yürütüldüğünden, inovasyonun gerçekleşmesi için işletmelerin
uygun ortamlarda faaliyet göstermesi gerekir. Örneğin, rekabet
kurallarının uygulanması, açık ticaret yapılması, becerilerin mevcut
olması (eğitim ve mesleki eğitim) vb.
• Bağlantıların güçlendirilmesi: İnovasyon faaliyetleri, aktörler
(işletmeler, üniversiteler, bireyler, aracılar) arasındaki çeşitli türdeki
bağlantılara dayalıdır. Bunların çoğu etkin biçimde işlememekte,
piyasa veya sistem başarısızlığına yol açmaktadır ki, bu durum
devleti; araştırma işbirliklerini, işletmeler arasındaki veya
işletmelerle üniversiteler arasındaki bilgi paylaşımını desteklemeye
yöneltmektedir. Bağlantıların coğrafi veya sektörel boyutu
olabileceğinden, küme politikaları etkili olabilir.
• Teknoloji kaynaklarının desteklenmesi: Devletin desteği daha
ziyade kaynağa ve genel teknolojilere yöneliktir. Böylelikle ileri
aşamadaki rekabet engellenmemekte veya uluslararası
anlaşmalardaki devlet destekleri kuralları ihlal edilmemektedir. Bu
yaklaşım, önceki dönemlerde geçerli olan “kazananların” seçilmesi
yaklaşımının tersidir.
• Çeşitli araçların kullanılması ve politikaların optimize
edilmesi: Bazı ülkeler, inovasyonun geliştirilmesi konusunda kamu
ihalelerine özel roller vermektedir. Ana kullanıcı olarak hükümetler,
inovasyonun yaygınlaşmasını etkileyebilir. Talep yönlü girişimlerin,
çevresel ve sosyal sorunlara karşı ihtiyaç duyulan alanlarda ilgili
teknoloji için piyasa oluşturması nedeniyle, konu odaklı veya görev
odaklı inovasyonların canlandırılmasında özellikle etkili olduğu
değerlendirilmektedir.
• Girişimciliğin desteklenmesi: Pek çok teknoloji alanında yeni
işletmeler inovasyonun geliştirilmesinde büyük öneme sahiptir ve
büyük işletmeler üzerinde verimli bir rekabet baskısı oluştururlar.
Ancak, yeni işletmelerin karşısında devletin müdahale edebileceği;

27. 27
finansmana, piyasalara ve becerilere erişim gibi çeşitli engeller
bulunmaktadır.
• Çokuluslu şirketlerin çekilmesi ve küresel değer zincirleri
içinde yerel işletmelerin rollerinin güçlendirilmesi:
Hükümetler, uluslararası bağlantıların modern sanayi için öneminin
ve teknoloji akımlarının küresel niteliğinin farkındadır.
• Değerlendirme yapılması: Değerlendirme, başarısız
programların kaldırılması veya yeniden düzenlenmesi için bağımsız
ve etkili olmalıdır. Bunun yapılmaması önceki sanayi politikalarında
büyük başarısızlık yaratmıştır.
Güncel politika eğilimleri
Bazı OECD Ülkeleri son dönemde sanayi ve üretim politikaları girişimleri
başlatmıştır. Bilim, teknoloji ve inovasyon öncelik alanları veya sektörleri
çoğu ülkede hedef olarak belirlenirken, Danimarka ve İngiltere’de yeni
sanayi politikası konusunda önemli girişimler başlatılmıştır.
• Danimarka, işletmelerinin uluslararası rekabet üstünlüğüne ve
potansiyeline sahip olduğu alanlarda sekiz “büyüme ekibi”
oluşturmuştur. Bu alanlarda rekabet gücünü artırmak amacıyla yeni
sanayi politikaları tasarlanmaktadır.
• İngiltere, Sanayi Stratejisi’ni 2012 yılında uygulamaya koymuştur.
Strateji; teknoloji, beceriler, finansmana erişim, sektörel ortaklıklar
ve kamu ihaleleri konularına odaklanmaktadır. Güvenin tesis
edilmesi ve uzun vadeli yatırımların sağlanması bakış açısıyla ve
sanayi işbirliğiyle on bir sektör belirlenmiş ve stratejiler
geliştirilmiştir. Önemli ölçüde sanayi-devlet finansmanının
sağlandığı girişimler içinde Havacılık ve Uzay Teknolojisi Enstitüsü,
Otomotiv Geliştirme Merkezi, Tarım İnovasyon Merkezi yer
almaktadır. Buna ek olarak, İngiltere’nin araştırma uzmanlığına,
işletme kapasitesine ve sektörler arası uygulama potansiyeline
sahip sekiz gelişmekte olan teknoloji alanında yaklaşık 600 milyon
Sterlin destek taahhüt edilmiştir. Devlet ayrıca, ultra düşük
emisyonlu araç teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik yaklaşık 217
milyon dolarlık program kanalıyla yüksek katma değerli üretimi ve
enerji üretim teknolojilerini desteklemektedir. İnovasyon Merkezleri
Ağı (catapult – mancınık), yeni ve gelişmekte olan teknolojilerin

28. 28
ticarileştirilmesi için işletme odaklı, sermaye yoğun altyapı
sağlayarak, kamu destek mekanizmalarını tamamlamaktadır.
Teknoloji Strateji Kurulu, ilk Yüksek Değerli Üretim Merkezine altı
yıl yaklaşık 140 milyon sterlin yatırım yapmıştır ve bunu, enerji
sistemleri ve hassas tıp alanlarını kapsayacak biçimde genişletmek
üzere 2015-16 bütçesinde ek 185 milyon sterlin tahsis etmiştir.
Pek çok ülke, ulusal stratejilerinde sektör odaklı bir yaklaşım
benimsemiştir ve bazıları doğrudan (teşvik, özkaynak finansmanı vb.) ve
dolaylı (vergi teşvikleri vb.) finansman araçlarını birleştirerek, sektör
odaklı girişimler başlatmıştır.
• Avustralya Hükümeti’nin “Bizim Planımız – Tüm Avustralyalılar İçin
Gerçek Çözümler” girişimi ile Avustralya sanayisinin rekabet gücünü
artırmaya yönelik inovasyon politikası öncelikleri ortaya
konulmuştur. Ağır sanayi üretiminden yüksek katma değerli
üretime dönüşümün sağlanması amacıyla özellikle otomotiv
sektöründe girişimlerin desteklenmesi için yaklaşık 155 milyon
Avustralya doları değerinde büyüme fonu oluşturulmuştur. Bu
girişim, 2011 yılında kabul edilen; çelik üretim işletmelerinin
yenilikçi faaliyetler, yatırım veya üretim konularında
desteklenmesine yönelik yaklaşık 300 milyon Avustralya doları
değerinde katkı sağlayan Çelik Dönüşüm Planı’nın devamı
niteliğindedir.
• Fransa, katma değer ve istihdam anlamında önemli potansiyele
sahip, 34 stratejik sektöre dayalı (elektrikli uçaklar, dijital
hastaneler, e-eğitim, yeşil arabalar, büyük veriler, robotlar, siber
güvenlik vb.) girişimi içeren “Yeniden Sanayileşen Fransa”
politikasını 2013 yılında kabul etmiştir.
High Five Stratejisi’nin amaçladığı, yeni sanayilerin belirlenmesi ve
desteklenmesi yoluyla ekonomik refah ve kamu refahının artırılması
bakış açısıyla 577 girişim içeren İkinci Bilim ve Teknoloji Temel
Planı’nı 2013-17 dönemi için Üçüncüsü ile güncellemiştir.
• Hollanda’da, 2010 genel seçimlerinin ardından “Öncelikli Sektörler”
girişimi başlatılmıştır. Yeni işletme ve inovasyon politikası, seçilen
dokuz sektör (su, gıda, tarım, ileri teknoloji, hayat bilimleri, kimya,
enerji, lojistik ve yaratıcı sanayiler) için hükümet politikalarına
sektör yaklaşımı getirmektedir.

29. 29
• Türkiye, Ulusal Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Stratejisi (2011-16)
kapsamında, otomotiv, makine ve üretim teknolojileri, enerji, bilgi
ve iletişim teknolojileri, su, gıda, savunma ve uzay sektörlerini Ar-
Ge için öncelikli sektörler olarak belirlemiştir. Türkiye Bilimsel ve
Teknolojik Araştırma Kurumu, ileri teknoloji ürünlerinin imalatında
yatırımları ve ilgili Ar-Ge projeleri yoluyla geliştirilen parçaları
sübvanse etmektedir.
• Kanada, imalat sanayii sektörlerinin, özellikle otomotiv, uzay ve
gemi inşa sanayileri alanlarında rekabet gücünü artırmayı
istemektedir. Devlet, imalat sanayii sektöründe yeni makine ve
donanım yatırımları için hızlandırılmış amortisman maliyetlerine
yönelik olarak 2014-15 döneminden 2017-18 dönemine kadar iki yıl
süre uzatması ile yaklaşık 1.4 milyar Kanada doları değerinde vergi
indirimi yapmaktadır. Hükümet ayrıca, yeni finansmana ek olarak,
bir kısmı Uzay Teknolojisi Programına aktarılan, daimi Stratejik
Uzay ve Savunma Girişimi için beş yıl süreyle yaklaşık 1 milyar
Kanada doları değerinde fon taahhüt etmiştir. Öte yandan,
Ontario’da beş yıl süre ile yaklaşık 200 milyon Kanada doları
değerindeki İleri Üretim Fonu oluşturulmuştur. Otomotiv İnovasyon
Fonu için ayrıca, beş yıl süre ile yaklaşık 750 milyon Kanada doları
değerindeki kaynak 2014 bütçesi içinde yer almıştır.
• ABD, hem “üretim mıknatısı” olmayı amaçlamakta, hem de
gelişmekte olan teknolojilere yatırım yapılması için sanayinin,
hükümetin ve üniversitelerin biraraya getirilmesine yönelik
gayretleri artırarak, yüksek kalitedeki sanayi istihdamını
oluşturmayı hedeflemektedir. ABD 2014 Federal Bütçesi, yenilikçi
üretim süreçleri, ileri sanayi malzemeleri ve robotları alanlarında Ar-
Ge geliştirilmesi için 2.9 milyar dolar sağlamaktadır.
Belçika, Şili, Estonya ve Slovenya’da “akıllı uzmanlaşma” çerçeveleri
sayesinde küme yaklaşımı güçlendirilmiştir. Şili’de 2014 yılında, sosyal ve
ekonomik kalkınma amacıyla önemli sektörler kanalıyla çeşitlendirilmiş
ekonominin teşvik edilmesi için “Büyüme, İnovasyon ve Verimlilik
Gündemi” başlatılmıştır. Japonya’da sanayi ve bölgelerin canlandırılması
için “2014 Sanayi Kümeleri Planı” yenilenmiştir.
Çin ve gelişmekte olan ekonomilerde sanayi politikaları geleneksel olarak
uygulanmaktadır ve küresel ekonomik kriz sonrasında geniş sektörel
planlar hazırlanmıştır.

30. 30
• Brezilya’da, inovasyonun sanayi politikasının merkezine
yerleştirildiği “Plano Brasil Maior” 2011 yılında kabul edilmiş;
inovasyon ve yatırımların finansmanından sorumlu hale getirilen
Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Bankası (BNDES) dahil olmak
üzere inovasyon destek çerçevesinde önemli değişiklikler
yapılmıştır. Plan kapsamında, giyim, mobilya ve yazılım gibi emek
yoğun sanayiler için vergi indirimleri yapılmaktadır.
• Hindistan’da, önümüzdeki on yıl içinde ekonomik büyümeyi ve
istihdamı artırmak amacıyla ilk defa 2011 yılında ulusal sanayi
politikası kabul edilmiştir. Hedef, 2022 yılına kadar sanayinin GSYH
içindeki mevcut %16 düzeyindeki payını %25’e çıkarmak olarak
belirlenmiştir. Yeni politika, sanayi üzerindeki yüklerin
azaltılabilmesi için ulusal yatırım ve üretim bölgeleri oluşturulmasını
veya mega sanayi parkları kurulmasını öngörmektedir. Hükümet,
özel sektör katılımıyla, Çin modeline dayalı olarak, bu parklar için
yedi bölge belirlemiştir.
• Çin, 2015 yılına kadar sanayinin GSYH içindeki payını sekiz puan,
2020 yılına kadar 15 puan artırmak amacıyla “2012 Ulusal Stratejik
Gelişen Sanayiler Planı”nı hazırlamıştır.
• İtalya’da geleneksel tarımı, zanaatkarlığı ve üretimi yüksek
teknolojili sektörlerle birleştiren, mikro işletmeleri ve küçük ölçekli
işletmeleri desteklemek için doğrudan yabancı yatırımlara
odaklanılmıştır. “Invest in Made in Italy” Fonu mikro işletmelerin
sermayelerine ortalama 50 ile 500 bin Euro arasında yatırım
yapacaktır.
• Yeni Zelanda Ticaret ve İşletme kuruluşu, ülkedeki yatırım fırsatları
konusunda bilgi sağlamakta ve hızlı büyüyen işletmelerle
uluslararası yatırımcıların bağlantısını kurmaktadır. Bu çerçevede,
biyoteknoloji, gıda, temiz teknoloji, altyapı, bilgi ve iletişim
teknolojileri, üretim, petrol ve maden alanlarına odaklanılmaktadır.
• Kosta Rika’da, stratejik ileri teknolojili sanayi sektörlerindeki
işletmelere mali teşvikler tahsis etmek yoluyla çokuluslu
işletmelerin doğrudan yatırımlarını çekmek hedeflenmektedir.
* * *