1. Tergdadleulebi cneba “Tergdalelulebi” reformebi Tergdaleulebislideri TergdadleulTaRvawli

2. cneba “Tergdaleulebi” ცნება – „თერგდალეული“ – ორი მნიშვნელობით იხმარებოდა. ერთი, რო-გორც მეტსახელი (თიკუნი) იმ ახალგაზრდებისა, რომელნიც მე-19 საუკუნის50-იან წლების მეორე ნახევარში რუსეთში წავიდნენ განათლების მისაღებად. რაკი მათ დარიალის ხეობაში საქართველოს საზღვარი და მდინარე თერგი გა-დალახეს, ხუმრობით, „თერგდალეული“ შეარქვეს. მეორე, რაც უფრო არსები-თი და მნიშვნელოვანია, „თერგდალეული“ სახელია გარკვეული საზოგადოებ-რივი მოძრაობის წევრისა. ეს საზოგადოებრივი მოძრაობა არსებობდა მე-19 სა-უკუნის 60-იან წლებში.

3. reformebi ეროვნული მოძრაობის პროგრამა რამდენიმე მნიშვნელოვან დებულებას მოიცავდა. მათ შორის უპირველეს ამოცანად ილია დაკნინებული ეროვნული ცნობიერების აღორძინებას მიიჩნევდა, თერგდალეულთა მიზანი ორი ძირითადი პრობლემის მოგვარება _ ეროვნულ-პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მოპოვება და სოციალური საკითხის გადაჭრა იყო. ილია ჭავჭავაძე და მისი თანამოაზრეები საქართველოს დამოუკიდებლობის სრულად აღდგენას უჭედნენ მხარს, მიზანი ძნელად განსახორციელებელი იყო. ილია ჭავჭავაძე, იაკობ გოგებაშვილი და მათი მიმდევრები ითვალისწინებდნენ ამას და საჭიროდ მიიჩნევდნენ ხალხის ეროვნულ- განმათავისუფლებელი ბრძოლისათვის მომზადებას. ამ მიზნით მათ მთავარი ყურადღება ქართული ენისა და კულტურის აღდგენა-დაცვას მიაპყრეს. ისინი ეროვნულ და სოციალურ საკითხებს ეხებოდნენ, თუმცა პირველ ადგილზე მაინც ეროვნული პრობლემა ჰქონდათ წამოწეული.

4. Tergdaleulebislideri ილია ჭავჭავაძე (დ. 8 ნოემბერი, 1837, სოფელი ყვარელი - გ. 12 სექტემბერი, 1907, წიწამური) - დიდი ქართველი მწერალი, პოეტი, პუბლიცისტი, პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერი. ქართული მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის მიერ ილია ჭავჭავაძე შერაცხულია წმინდანად, სახელით წმინდა ილია მართალი. თელი თავისი ნახევარსაუკუნოვანი მოღვაწეობით ჭავჭავაძე დიადი მიზნის განხორციელებას — ქართველი ხალხისკონსოლიდაციას, ეროვნული თვითშეგნების გამოცოცხლებასა და ამაღლებას, ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლას ემსახურებოდა. ჭავჭავაძე იყო XIX საუკუნის II ნახევრის საქართველოს უდიდესი ეროვნული მოღვაწე, ქართველი ერის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი და განმანათლებელი მოძრაობის სულისჩამდგმელი და წინამძღოლი. უწინარეს ყოვლისა, ამაშია მისი ეპოქალური დამსახურება საქართველოს წინაშე.

5. TergdaleulTaRvawli ე. XIX საუკუნის 50-60-იანი წლებიდან საქართველოში ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მეორე ეტაპი დაიწყო, რომელიც თერგდალეულთა მოღვაწეობას უკავშირდება. 60-იანელთა ეროვნული მოძრაობის აღიარებული წინამძღოლი ილია ჭავჭავაძე იყო, რომლის სახელს უკავშირდება ეროვნული პროგრამის შემუშავება. თერგდალეულთა მოღვაწეობის ძალზე საჭირო მიმართულება ქართული მიწის ქართველთა ხელში შენარჩუნებისათვის ბრძოლა იყო. ამ საკითხის მოსაგვარებლად ილიამ და მისმა თანამოაზრეებმა თბილისისა და ქუთაისის სათავადაზნაურო საადგილმამულო ბანკები დააარსეს. 60-იანელების სამოქმედო პროგრამა წოდებათა შერიგებას, ეროვნული ღირსების დაცვისათვის ქართველი ერის ყველა წოდების, ყველა სოციალური ფენის გაერთიანებას, ეროვნულ მოძრაობაში საერთო ნიადაგის შექმნას ითვალისწინებდა. მიუხედავად იმისა, რომ „თერგდალეულები“, როგორც პიროვნებანი, დიდხანს და აქტიურად მოღვაწეობდნენ მწერლობაშიც და საზოგადოებრივ ასპარეზზეც. მათ საქართველოს კულტურულ-საზოგადოებრივ ცხოვრებას დიდი და წარუშლელი კვალი დაამჩნიეს.