Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Luận văn thạc sĩ ngành luật: Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam, cho các bạn tham khảo

1. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé t− ph¸p
Tr−êng ®¹i häc luËt hµ Néi
PH M THU TH Y
PH¸P LUËT VÒ BåI TH¦êNG KHI NHµ N¦íC THU HåI
§ÊT N¤NG NGHIÖP ë VIÖT NAM
LU N ÁN TI N SĨ LU T H C
HÀ N I - 2014

2. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé t− ph¸p
Tr−êng ®¹i häc luËt hµ Néi
PH M THU TH Y
PH¸P LUËT VÒ BåI TH¦êNG KHI NHµ N¦íC THU HåI
§ÊT N¤NG NGHIÖP ë VIÖT NAM
Chuyên ngành : Lu t Kinh t
Mã s : 62.38.01.07
LU N ÁN TI N SĨ LU T H C
Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS.TS. NGUY N QUANG TUY N
2. PGS.TS. PH M H U NGH
HÀ N I - 2014

3. L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng
tôi. Các k t qu s li u nêu trong lu n án là trung th c, có ngu n
g c rõ ràng, chính xác c a các cơ quan ch c năng ã công b .
Nh ng k t lu n khoa h c c a lu n án là m i và chưa có tác gi
công b trong b t c công trình khoa h c nào.
Tác gi lu n án
Ph m Thu Th y

4. M C L C
Trang
M U 1
T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U TÀI LU N ÁN 7
Chương 1: NH NG V N LÝ LU N V B I THƯ NG KHI NHÀ NƯ C
THU H I T NÔNG NGHI P VÀ PHÁP LU T V B I
THƯ NG KHI NHÀ NƯ C THU H I T NÔNG NGHI P
VI T NAM 22
1.1. Lý lu n v thu h i t nông nghi p 22
1.1.1. Khái ni m, c i m c a t nông nghi p 22
1.1.2. Khái ni m thu h i t nông nghi p 27
1.1.3. Nhu c u c n thi t khách quan c a vi c thu h i t nông nghi p
cho quá trình công nghi p hóa hi n i hóa t nư c 30
1.2. Lý lu n v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 31
1.2.1. Lu n gi i thu t ng “b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” 31
1.2.2. Khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 35
1.2.3. Khái ni m h tr khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 38
1.2.4. Cơ s lý lu n c a vi c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p 40
1.3. Lý lu n v pháp lu t b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 43
1.3.1. S c n thi t khách quan c a pháp lu t i u ch nh v b i thư ng
khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 43
1.3.2. Khái ni m, c i m và các y u t chi ph i t i pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 46
1.3.3. Cơ c u pháp lu t i u ch nh v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p 50
1.4. Lư c s hình thành và phát tri n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà
nư c thu h i t nông nghi p 54
1.4.1. Giai o n trư c khi ban hành Lu t t ai năm 1993 54
1.4.2. Giai o n t khi ban hành Lu t t ai năm 1993 n trư c khi
ban hành Lu t t ai năm 2003 55
1.4.3. Giai o n t khi có Lu t t ai năm 2003 n nay 58
1.5. Kinh nghi m và th c ti n pháp lý c a m t s nư c trên th gi i v
b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p và nh ng g i m cho
Vi t Nam 61
1.5.1. Kinh nghi m c a Trung Qu c 61
1.5.2. Kinh nghi m c a Hàn Qu c 63
1.5.3. Kinh nghi m c a Singapore 66
1.5.4. M t s g i m cho Vi t Nam trong quá trình xây d ng và hoàn thi n
pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 68

5. Chương 2: TH C TR NG PHÁP LU T V B I THƯ NG KHI NHÀ
NƯ C THU H I T NÔNG NGHI P VI T NAM 72
2.1. N i dung pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 72
2.1.1. Các quy nh v nguyên t c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p 72
2.1.2. Các quy nh v i u ki n b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p 81
2.1.3. Các quy nh c th v b i thư ng t và b i thư ng tài s n khi
Nhà nư c thu h i t nông nghi p 88
2.1.4. Các quy nh v h tr cho ngư i có t nông nghi p b thu h i 97
2.1.5. Các quy nh v trình t , th t c thu h i t và b i thư ng, h
tr khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 102
2.1.6. N i dung các quy nh pháp lu t v gi i quy t khi u n i, t cáo
v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 111
2.2. M t s v n t ra t th c ti n thi hành pháp lu t v thu h i và
b i thư ng i v i t nông nghi p 114
Chương 3: GI I PHÁP HOÀN THI N PHÁP LU T VÀ NÂNG CAO
HI U QU TH C THI PHÁP LU T V B I THƯ NG KHI
NHÀ NƯ C THU H I T NÔNG NGHI P VI T NAM 124
3.1. nh hư ng hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t nông nghi p Vi t Nam 124
3.2. Gi i pháp nh m hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t nông nghi p Vi t Nam 129
3.2.1. Nhóm gi i pháp hoàn thi n các quy nh pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 130
3.2.2. Nhóm gi i pháp hoàn thi n các quy nh pháp lu t v h tr và
gi i quy t vi c làm cho ngư i nông dân khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p 144
3.2.3. Nhóm gi i pháp nâng cao hi u qu th c thi pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p 151
K T LU N 160
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U LIÊN QUAN N LU N
ÁN Ã Ư C CÔNG B 164
DANH M C TÀI LI U THAM KH O 165

6. DANH M C CÁC T VI T T T
CNH - H H : Công nghi p hóa, hi n i hóa
CT : Chính tr
GCNQSD : Gi y ch ng nh n quy n s d ng t
GPMB : Gi i phóng m t b ng
KT : Kinh t
L : Lu t t ai
SD : S d ng t
TLSX : Tư li u s n xu t
TH : Thu h i t
UBND : y ban nhân dân
XH : Xã h i

7. 1
M U
1. Tính c p thi t c a tài
Vi t Nam là m t nư c có ngh tr ng lúa nư c truy n th ng v i kho ng 70%
dân s là nông dân. t nông nghi p là tư li u s n xu t c bi t không gì có th
thay th ư c trong s n xu t nông, lâm nghi p. Trong th gi i hi n i, v n an
ninh lương th c ang là m t trong nh ng thách th c mang tính toàn c u. An ninh
lương th c g n li n v i t nông nghi p. Vì v y, vi c b o v ch t ch t nông
nghi p là v n có ý nghĩa c bi t quan tr ng. Tuy nhiên, trong quá trình công
nghi p hóa, hi n i hóa t nư c, nhu c u khách quan t ra là ph i chuy n m t t
l t nông nghi p thích h p sang t xây d ng các khu công nghi p, khu kinh t ,
khu ô th m i và xây d ng cơ s h t ng,…ph c v s nghi p phát tri n t nư c.
gi i quy t yêu c u này, Nhà nư c th c hi n thu h i t c a ngư i s d ng t
nông nghi p. Thu h i t không ơn gi n ch là vi c làm ch m d t quy n s d ng
t c a t ch c, h gia ình, cá nhân i v i m t di n tích t nông nghi p nh t
nh. Hành ng này l i nh ng h u qu v kinh t - xã h i c n k p th i gi i quy t
nh m duy trì s n nh chính tr , xã h i. Th c t cho th y ây là công vi c khó
khăn, ph c t p và thư ng phát sinh tranh ch p, khi u ki n v t ai gay g t, nóng
b ng. B i l , nó “ ng ch m” tr c ti p n nh ng l i ích thi t th c không ch c a
ngư i s d ng t mà còn c a Nhà nư c, c a xã h i và l i ích c a các doanh
nghi p, ch u tư. Ch khi nào Nhà nư c gi i quy t hài hòa l i ích c a các ch th
này thì vi c thu h i t m i không ti m n nguy cơ khi u ki n, tranh ch p kéo dài
gây m t n nh chính tr - xã h i. D u v y, không ph i trong b t kỳ trư ng h p thu
h i t nào, Nhà nư c, ngư i s d ng t và các nhà u tư cũng tìm ư c “ti ng
nói” ng thu n; b i l , ngư i b thu h i t ch u nh hư ng n ng n nh t t vi c
thu h i t nông nghi p, h là ngư i b m t t s n xu t nông nghi p - m t tư li u
s n xu t quan tr ng nh t, tr thành ngư i th t nghi p và i s ng gia ình rơi vào
hoàn c nh khó khăn, v.v.. Hơn n a, thu h i t nông nghi p còn t ra thách th c
mà xã h i ph i gi i quy t; ó là vi c gi m sút di n tích t nông nghi p s nh
hư ng l n n an ninh lương th c qu c gia, làm gi m s n lư ng g o xu t kh u
hàng năm… Nh n th c ư c nh ng thách th c do vi c thu h i t nông nghi p gây
ra cho s phát tri n b n v ng c a t nư c, ng và Nhà nư c ta ã có nhi u quan
i m, ư ng l i, chính sách và ban hành pháp lu t v b i thư ng khi thu h i t
nông nghi p nh m gi i quy t hài hòa l i ích c a ngư i s d ng t, l i ích c a xã
h i và l i ích c a nhà u tư. M c dù v y, th c t thi hành pháp lu t t ai nói

8. 2
chung và thi hành các quy nh v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nói riêng
v n b c l nh ng h n ch , thi u sót. Theo ánh giá c a Thanh tra Chính ph , khi u
ki n liên quan n b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t v n chi m kho ng 70%
t ng s các v vi c khi u ki n v t ai. i u này có nguyên nhân t h th ng
pháp lu t v thu h i t và b i thư ng có nh ng n i dung còn chưa phù h p v i
th c ti n, như các quy nh v giá t b i thư ng; quy nh v cơ ch thu h i t s
d ng vào m c ích kinh t ; quy nh v th i i m xác nh giá b i thư ng, h tr
và tái nh cư v.v.. kh c ph c nh ng h n ch này, c n có s ánh giá m t cách
toàn di n c v lý lu n và th c ti n th c tr ng pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t nông nghi p ưa ra các gi i pháp hoàn thi n. i u này l i càng có ý
nghĩa trong b i c nh các quy nh v b i thư ng, h tr , tái nh cư khi Nhà nư c
thu h i t nói chung và thu h i t nông nghi p nói riêng v a ư c s a i, b
sung theo quy nh c a Lu t t ai năm 2013 s có hi u l c thi hành k t ngày
01/07/2014. V i ý nghĩa ó, tôi l a ch n tài: “Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà
nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam” làm lu n án ti n sĩ lu t h c.
2. M c ích nghiên c u và nhi m v c a lu n án
2.1. M c ích nghiên c u
M c ích nghiên c u tài: “Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam” là t o ra m t công trình nghiên c u lý lu n và th c
ti n c p ti n sĩ, có tính h th ng v nh ng cơ s pháp lý c a vi c Nhà nư c b i
thư ng khi thu h i t nông nghi p. Trên cơ s ó, xu t các gi i pháp hoàn thi n
pháp lu t, nh m áp ng có hi u qu các yêu c u do th c ti n cu c s ng t ra, trong
quá trình th c thi pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p.
2.2. Nhi m v nghiên c u
t ư c m c ích nghiên c u trên ây, lu n án xác nh nh ng nhi m
v nghiên c u c th sau ây:
- Phân tích khái ni m, c i m c a t nông nghi p; phân tích khái ni m,
c i m c a thu h i t nông nghi p và s c n thi t khách quan c a vi c thu h i
t nông nghi p vì s nghi p công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c; phân tích khái
ni m, c i m và lý gi i cơ s lý lu n c a vi c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam.
- Nghiên c u nh ng v n lý lu n v pháp lu t b i thư ng khi nhà nư c thu
h i t nông nghi p, làm rõ khái ni m, c i m, các y u t chi ph i t i pháp lu t
v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p, cũng như cơ c u pháp lu t

9. 3
i u ch nh v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p; l ch s hình thành
và phát tri n c a pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
Vi t Nam; tìm hi u pháp lu t và th c ti n pháp lý c a m t s nư c trên th gi i v
b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p và nh ng g i m cho Vi t Nam
trong quá trình xây d ng và hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t nông nghi p.
- ánh giá th c tr ng pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông
nghi p nh m ch ra nh ng thành t u, nh ng h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n
ch , t n t i. Trên cơ s ó, Lu n án ưa ra nh hư ng và các gi i pháp hoàn thi n
pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.
3. i tư ng và ph m vi nghiên c u
3.1. i tư ng nghiên c u
i tư ng nghiên c u c a tài bao g m:
- H th ng quan i m, ư ng l i, chính sách và pháp lu t c a ng và Nhà
nư c trong lĩnh v c t ai nói chung và v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i
t nói riêng.
- Chính sách, pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t c a m t s
qu c gia trên th gi i như Trung Qu c, Hàn Qu c và Singapore.
- N i dung c a Lu t t ai năm 2003 và các văn b n hư ng d n thi hành v
b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p, ng th i có nghiên c u n i
dung Lu t t ai s a i m i ư c Qu c h i thông qua ngày 29/11/2013, s có
hi u l c thi hành vào ngày 01/07/2014.
- Các thông tin, s li u, v vi c th c ti n v áp d ng các quy nh c a pháp
lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam
- Các công trình khoa h c v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t Vi t
Nam nói chung và pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
Vi t Nam nói riêng ã công b trong và ngoài nư c th i gian qua.
3.2. Ph m vi nghiên c u
B i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam là tài có
ph m vi nghiên c u r ng, ph c t p liên quan n nhi u lĩnh v c khác nhau như lu t
h c, xã h i h c, l ch s , kinh t h c, văn hoá và chính tr h c v.v.. Tuy nhiên, trong
khuôn kh có h n c a m t b n lu n án ti n sĩ lu t h c, Lu n án không có tham v ng
tìm hi u toàn di n và gi i quy t th u áo các yêu c u c a v n b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam dư i góc pháp lý, mà gi i h n

10. 4
ph m vi nghiên c u vi c nghiên c u nh ng v n lý lu n và th c ti n c a pháp
lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam thông qua vi c
tìm hi u, ánh giá n i dung Lu t t ai năm 2003 và các văn b n hư ng d n thi hành v
b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p (có liên h v i các quy nh v v n
này c a Lu t t ai năm 2013 v a ư c Qu c h i khóa XIII thông qua ngày
29/11/2013). Lu n án ch nghiên c u các quy nh v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c gia, l i ích
công c ng hay vì m c tiêu phát tri n kinh t , b i trong trư ng h p Nhà nư c thu h i t
khi có hành vi vi ph m pháp lu t t ai thì không t ra v n b i thư ng. Hơn n a,
Lu n án i sâu t p trung nghiên c u, tìm hi u v n b i thư ng, h tr khi Nhà nư c
thu h i t nông nghi p c a h gia ình, cá nhân, vì ây là ch th s d ng t nông
nghi p ph bi n và nh ng b t c p n i c m trong v n b i thư ng ch y u x y ra i
v i ch th này. M t khác, Lu n án không c p v n tái nh cư khi Nhà nư c thu
h i t, b i phương th c này ch ư c áp d ng ch y u trong trư ng h p thu h i i v i
t , do v y, các quy nh v tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t n m ngoài khuôn kh
tài c a b n Lu n án này.
4. Phương pháp nghiên c u
t ư c m c ích và nhi m v nghiên c u c a tài, lu n án ã s d ng
các phương pháp nghiên c u sau ây:
(1) Phương pháp lu n nghiên c u khoa h c duy v t bi n ch ng và duy v t
l ch s c a ch nghĩa Mác - Lênin.
nghiên c u có hi u qu nh ng v n do tài t ra, lu n án s d ng
phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s . ây là
phương pháp ch o xuyên su t toàn b quá trình nghiên c u c a lu n án, ưa
ra nh ng nh n nh, k t lu n khoa h c m b o tính khách quan, chân th c. T
phương pháp chung ó, lu n án s d ng các phương pháp nghiên c u c th trong
quá trình nghiên c u các n i dung chi ti t c a lu n án. Tùy thu c vào n i dung i
tư ng nghiên c u c a t ng chương, m c trong lu n án mà tác gi v n d ng các
phương pháp khác nhau cho phù h p.
(2) Bên c nh ó, lu n án còn s d ng các phương pháp nghiên c u c th sau:
- Phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp l ch s ,
phương pháp h th ng,… ư c s d ng trong chương 1 khi nghiên c u nh ng v n
lý lu n v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p và pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c th :

11. 5
i) Phương pháp phân tích ư c s d ng khi nghiên c u khái ni m, c i m
c a t nông nghi p; nghiên c u khái ni m, c i m, n i dung và cơ ch i u
ch nh pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p.
ii) Phương pháp ánh giá, phương pháp l ch s ư c s d ng khi nghiên c u
l ch s hình thành và phát tri n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p Vi t Nam.
iii) Phương pháp so sánh, phương pháp h th ng ư c s d ng khi nghiên
c u pháp lu t và th c ti n pháp lý c a m t s nư c trên th gi i v b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t nông nghi p - Nh ng g i m cho Vi t Nam trong quá trình
xây d ng, hoàn thi n ch nh pháp lu t này.
- Phương pháp t ng h p, phương pháp phân tích, phương pháp ánh giá, phương
pháp i chi u v.v.. ư c s d ng trong Chương 2 khi nghiên c u th c tr ng pháp lu t
v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c th :
i) Phương pháp phân tích, phương pháp ánh giá ư c s d ng khi phân tích,
bình lu n n i dung các quy nh v b i thư ng t và b i thư ng thi t h i v tài s n
trên t khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
ii) Phương pháp phân tích, phương pháp t ng h p ư c s d ng khi phân
tích các quy nh v h tr khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p.
iii) Phương pháp ánh giá, phương pháp i chi u ư c s d ng khi ánh
giá, bình lu n th c t thi hành các quy nh v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu
h i t nông nghi p.
iv) Phương pháp bình lu n, phương pháp di n gi i ư c s d ng khi tìm hi u
nguyên nhân c a nh ng t n t i, h n ch trong quá trình th c t thi hành các quy
nh v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p.
- Phương pháp t ng h p, phương pháp di n gi i, vv.. ư c s d ng trong
Chương 3 khi nghiên c u nh hư ng và gi i pháp hoàn thi n pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c th :
i) Phương pháp t ng h p, phương pháp di n gi i ư c s d ng khi phân tích
nh hư ng c a vi c hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p Vi t Nam.
ii) Phương pháp phân tích, phương pháp bình lu n, phương pháp t ng h p
ư c s d ng khi c p các gi i pháp c a vi c hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng
khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.

12. 6
5. Nh ng óng góp m i c a lu n án
Lu n án ti n sĩ lu t h c v i tài “Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam” ư c hoàn thành có nh ng óng góp m i ch y u sau ây:
- H th ng hoá và góp ph n phát tri n, b sung cơ s lý lu n và th c ti n v
b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p và pháp lu t v b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c bi t, Lu n án phân tích, làm rõ
cơ ch i u ch nh c a pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông
nghi p; phân tích làm rõ khái ni m, c i m và b n ch t c a vi c b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t nông nghi p.
- Lu n án ã phân tích và ch ra nh ng bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam
trong quá trình xây d ng, hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p thông qua vi c phân tích, tìm hi u pháp lu t và th c ti n pháp lý
c a Trung Qu c, Hàn Qu c và Sinhgapore v v n b i thư ng t nông nghi p
khi Nhà nư c thu h i t.
- Lu n án ã phân tích n i dung các quy nh v b i thư ng t nông nghi p
khi Nhà nư c thu h i t, ánh giá th c tr ng thi hành lĩnh v c pháp lu t này và ch
ra nguyên nhân c a nh ng h n ch , t n t i.
Trên cơ s ó, lu n án c p yêu c u, nh hư ng và ưa ra các gi i pháp c th
hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.
Lu n án là tài li u tham kh o b ích không ch i v i các nhà ho ch nh
chính sách, pháp lu t t ai, các nhà qu n lý t ai mà còn là tài li u chuyên kh o
cho công tác gi ng d y, h c t p và nghiên c u khoa h c pháp lý t ai các cơ s
ào t o lu t c a nư c ta.
6. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n cam oan, danh m c các t vi t t t s d ng trong lu n án, m c
l c, ph n m u, ph n t ng quan tình hình nghiên c u, k t lu n, danh m c các
công trình nghiên c u liên quan n tài lu n án ã ư c công b và danh m c tài
li u tham kh o thì n i dung chính c a lu n án, bao g m 3 chương:
- Chương 1: Nh ng v n lý lu n v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p và pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
Vi t Nam.
- Chương 2: Th c tr ng pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p Vi t Nam.
- Chương 3: Gi i pháp hoàn thi n pháp lu t và nâng cao hi u qu th c thi
pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.

13. 7
T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U TÀI LU N ÁN
1. Nh ng n i dung cơ b n c a các công trình nghiên c u có liên quan tr c
ti p n tài lu n án
B i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p là m t n i dung quan tr ng
c a ho t ng qu n lý nhà nư c v t ai; ư c th c hi n b i cơ quan nhà nư c có
th m quy n nh m m b o quy n l i cho ngư i b thu h i t trong ti n trình công
nghi p hóa, ô th hóa t nư c. Thu h i t nông nghi p ph i ư c th c hi n trong
m i tương quan gi a yêu c u b o v t nông nghi p ( m b o cho s phát tri n
b n v ng) và tính t t y u khách quan c a vi c chuy n t nông nghi p sang t phi
nông nghi p trong giai o n phát tri n m i c a t nư c; bên c nh ó, cu c s ng và
vi c làm cũng như quy n l i c a ngư i dân sau thu h i t ph i ư c Nhà nư c
quan tâm, b o m. ây là v n mang tính th i s nóng b ng, vì v y ã có khá
nhi u công trình nghiên c u có liên quan n v n này và ư c xem xét dư i các
góc khác nhau. Vi c nghiên c u các công trình khoa h c có liên quan m t thi t
n tài lu n án có ý nghĩa c bi t quan tr ng. B i vì ó là ti n cho quá trình
th c hi n lu n án, là cơ s ánh giá, tìm hi u nh ng v n lý lu n và th c ti n
ã ư c nghiên c u, nh ng v n còn ng , là nh ng g i m có tính nh hư ng
cho nh ng v n c n nghiên c u ti p theo, mà lu n án c n t p trung gi i quy t. Có
th nói, ây là nh ng tài li u tham kh o r t b ích, có giá tr khoa h c cho tác gi
trong quá trình nghiên c u, th c hi n lu n án c p ti n sĩ.
Qua tìm hi u, nghiên c u, tác gi th y r ng, ã có m t s công trình nghiên
c u n i b t, có liên quan n m t s khía c nh khác nhau c a tài lu n án. Các
công trình này có th x p theo các nhóm nghiên c u sau ây:
1.1. Nhóm công trình nghiên c u các v n lý lu n v b i thư ng khi Nhà
nư c thu h i t
Th nh t, các bài vi t trao i v “khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t”, c th có m t s bài vi t sau:
Bài vi t:“V n lý lu n xung quanh khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t” c a TS Nguy n Quang Tuy n - T p chí Lu t h c, s 1/2009; Bài vi t “M t
s ý ki n hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a Ths. Lê
Ng c Th nh - T p chí Tài nguyên và Môi trư ng, s 6/2009. Các bài vi t này ã
ưa ra nh ng cơ s lý lu n cho vi c xây d ng khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t. ng th i, các tác gi cũng cho r ng, trong quan h b i thư ng khi Nhà

14. 8
nư c thu h i t, c n ph i gi i quy t th u áo m i quan h gi a Nhà nư c, nhà u
tư và ngư i có t b thu h i.
Th hai, các công trình nghiên c u pháp lu t c a m t s qu c gia trên th gi i
v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t và các chính sách có liên quan như:
- Bài vi t “M t s kinh nghi m c a Singapore trong vi c qu n lý th trư ng
b t ng s n” c a ThS Ph m Bình An- N i san Kinh t tháng 12/2003; Bài vi t
“Chính sách n bù khi thu h i t c a m t s nư c trong khu v c và Vi t Nam”
c a ThS. Nguy n Th Dung - T p chí C ng s n, s 2010; Bài vi t “Pháp lu t v b i
thư ng, tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t c a Singapore và Trung Qu c- Nh ng
g i m cho Vi t Nam trong hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng, tái nh cư khi Nhà
nư c thu h i t” c a TS. Nguy n Quang Tuy n và Ths. Nguy n Ng c Minh.- T p
chí Lu t h c, s 10/2010; Bài vi t “M i liên h tam giác trong h th ng t ai
Hàn Qu c: Quy ho ch, phát tri n và n bù s d ng t” c a TS. Hee Nam Jung
t i H i ngh Khoa h c “Chia s kinh nghi m qu c t nh m xây d ng h th ng qu n
lý t ai hi n i t i Vi t Nam” do B Tài nguyên và Môi trư ng t ch c t i Hà
N i, ngày 10/09/2010; Các bài vi t t i H i th o “Kinh nghi m Qu n lý t ai Hàn
Qu c” do T ng c c Qu n lý t ai (B Tài nguyên và Môi trư ng) t ch c t i Hà
N i ngày 16/12/2011 như: Bài vi t “Quá trình i m i chính sách t ai Hàn
Qu c” c a TS. Soo Choi, Bài vi t “H th ng nh giá và h th ng b i thư ng Hàn
Qu c” c a y ban nh giá Hàn Qu c, Bài vi t “Mô hình phát tri n t ai c a
Hàn Qu c” c a Park Hyun Young. ây là nh ng bài vi t cung c p các thông tin v
thu h i t, b i thư ng và tái nh cư các nư c trong khu v c như Singapore,
Trung qu c, Thái Lan, Hàn Qu c. Nh ng thông tin này s có giá tr h u ích Vi t
Nam tham kh o trong quá trình xây d ng và hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t.
- M t s cu n sách vi t v nông nghi p, nông thôn, nông dân như: Cu n sách
“Kinh nghi m qu c t v nông nghi p, nông thôn, nông dân trong quá trình công
nghi p hóa” c a TS ng Kim Sơn - Nhà xu t b n Chính tr qu c gia năm 2008; Cu n
sách “V n nông nghi p, nông dân, nông thôn - Kinh nghi m Vi t Nam, kinh nghi m
Trung Qu c”c a nhóm biên so n GS.TS. Phùng H u Phú, TS. Nguy n Vi t Thông,
TS. Bùi văn Hưng, g m các bài tham lu n H i th o Lý lu n l n th tư gi a ng C ng
s n Vi t Nam và ng C ng s n Trung Qu c - Nhà xu t b n Chính tr qu c gia năm
2009; Cu n sách “Chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn, nông dân c a
Hungari trong quá trình chuy n i kinh t và v n d ng cho Vi t Nam” c a
GS.TSKH Lê Du Phong (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia năm 2009.

15. 9
Nông nghi p, nông thôn, nông dân luôn là nh ng v n ư c quan tâm t t c
các nư c, nh t là các nư c ang ti n hành y m nh công nghi p hóa. Trên cơ s t ng
h p, phân tích v n nông nghi p, nông thôn, nông dân trong quá trình công nghi p
hóa nhi u nư c trên th gi i, các tác gi ã liên h vào i u ki n c th Vi t Nam
v i nh ng v n mang tính lý lu n và th c ti n, như vai trò c a nông nghi p trong
công nghi p hóa, c bi t là nh ng v n v t ai, lao ng, môi trư ng… trong
công nghi p hóa t nư c. Nh ng gi i pháp hoàn thi n chính sách i v i nông nghi p,
nông thôn, nông dân các nư c là bài h c tham kh o quý báu cho Vi t Nam trong thu
h i t nông nghi p vì s nghi p công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c.
Th ba, nh ng công trình nghiên c u v n chuy n m c ích s d ng t
trong th i kỳ công nghi p hóa, hi n i hóa Vi t Nam như:
- Cu n sách “ i m i chính sách v chuy n i m c ích s d ng t ai
trong quá trình công nghi p hóa, ô th hóa Vi t Nam” c a Nguy n Qu c Hùng-
Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia năm 2006. Cu n sách ã phân tích cơ s lý lu n và
th c ti n c a vi c i m i chính sách thu h i và chuy n i m c ích s d ng t
trong i u ki n công nghi p hóa, ô th hóa Vi t Nam; trong ó, làm n i b t s
c n thi t khách quan c a quá trình chuy n i m c ích s d ng t trong i u ki n
Vi t Nam ang ti n hành CNH - H H.
- Cu n sách “ t ai trong th i kỳ chuy n i - C i cách và nghèo ói nông
thôn Vi t Nam” c a Martin Ravallion và Dominique van de Walle - Ngân hàng th
gi i - Nhà xu t b n Văn hóa - thông tin năm 2008. Cu n sách nghiên c u nh ng
thay i v th ch t ai và công tác giao t trong quá trình chuy n i ru ng t
Vi t Nam ã tác ng n m c s ng c a ngư i nghèo như th nào, c bi t là
ngư i nghèo nông thôn. Các nhà nghiên c u cũng t ra câu h i: Tình tr ng
không có t gia tăng - d u hi u c a thành công hay th t b i? T ó ưa ra nh ng
d n ch ng phân tích, ánh giá nh m i tìm câu tr l i th a áng cho v n này.
1.2. Nhóm công trình nghiên c u n i dung pháp lu t v b i thư ng khi Nhà
nư c thu h i t
Th nh t, các nghiên c u v v n giá t, bao g m m t s bài vi t sau:
Bài vi t “Bàn v giá t theo quy nh c a Lu t t ai năm 2003” c a ThS.
Ph m Xuân Hoàng - T p chí Nghiên c u L p pháp, s 7/2004; Bài vi t “Bàn v giá
t khi b i thư ng nên cao hay th p” c a Ths. ng Anh Quân - T p chí Tài
nguyên và Môi trư ng, s 8/2005; Bài vi t “Bàn v giá t c a Nhà nư c” c a ThS
ng Anh Quân - T p chí Khoa h c và Pháp lý, s 5/2006; Bài vi t “ ánh giá th c
tr ng giá t do Nhà nư c quy nh và gi i pháp” c a ThS. Nguy n Văn H ng t i

16. 10
H i th o “Tài chính t ai, giá t và cơ ch , chính sách trong b i thư ng, h tr ,
tái nh cư” do Vi n Nghiên c u Chi n lư c Tài nguyên và Môi trư ng - T ng c c
Qu n lý t ai (B Tài nguyên và Môi trư ng) t ch c t i Hà N i, ngày
12/07/2011. Các tác gi ã ưa ra nh ng bình lu n, ánh giá v giá t, tìm hi u và
phân tích sâu v giá t trên th trư ng, cũng như giá t tính b i thư ng, t ó
ưa ra nh ng xu t, ki n ngh hoàn thi n giá t do Nhà nư c quy nh làm căn
c tính b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t.
Th hai, nghiên c u v các phương th c b i thư ng:
- Bài vi t “Nông dân góp v n b ng t: Gi i pháp t phá trong n bù, gi i
t a” c a Hoàng L c - Th i báo Kinh t Vi t Nam s 253 ngày 21/12/2005. Trong
vi c thu h i t, b i thư ng, gi i phóng m t b ng tri n khai nh ng d án u tư.
L i ích c a 3 “nhà” luôn “ch m trán” v i nhau, ó là: Nhà nư c, nhà u tư và nhà
dân. Làm th nào m b o quy n l i c a ngư i có t b thu h i, th a mãn nhu
c u s d ng t c a nhà u tư và phù h p v i l i ích c a Nhà nư c?. ó là v n
mà các nhà qu n lý, nhà nghiên c u quan tâm, chúng ta ã suy nghĩ, ưa ra nhi u
gi i pháp và m t trong nh ng gi i pháp mang tính t phá ó là cho phép các h
dân b thu h i t trong khu v c c a d án góp v n vào d án (dư i d ng c ph n)
b ng giá tr quy n s d ng t c a h thay vì ư c nh n ti n b i thư ng. H s
nh n ư c ti n l i t c c ph n hàng năm. Bài vi t tìm hi u sâu v v n này và
ưa ra d n ch ng m t s d án ã th c hi n vi c cho dân góp v n b ng quy n s
d ng t, thu ư c hi u qu cao và nh n ư c s ng thu n t phía ngư i dân.
- Bài vi t “Nh ng t n t i, vư ng m c phát sinh trong quá trình áp d ng các
phương th c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Nguy n Th Nga và Bùi
Mai Liên - T p chí Lu t h c, s 5/2011. Bài vi t ã kh ng nh tính t t y u khách quan
c a vi c thu h i t nông nghi p s d ng cho m c ích phi nông nghi p vì s nghi p
công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c. T ó, t ra v n Nhà nư c c n có trách
nhi m trong vi c bù p nh ng t n th t, thi t h i v v t ch t và tinh th n cho ngư i dân
khi m t t. S bù p ó ư c bi u hi n trư c h t b ng vi c ưa ra các phương th c
b i thư ng, h tr và tái nh cư cho ngư i dân m t cách h p lý, m b o các nguy n
v ng chính áng c a h . Chính vì v y vi c nghiên c u, ánh giá các phương th c b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t c a tác gi có ý nghĩa v m t lý lu n và th c ti n sâu
s c, góp ph n hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t.
Th ba, v gi i quy t vi c làm cho nông dân b thu h i t:
Bài vi t “V gi i quy t vi c làm cho nông dân nh ng nơi thu h i t” c a
PGS.TS L i Ng c H i - Báo Nhân dân s 18470, ngày 5/3/2006; Cu n sách “Gi i

17. 11
quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p trong quá trình ô th hóa” c a PGS. TS.
Nguy n Th Thơm và ThS. Phí Th H ng ( ng ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr
Qu c gia năm 2009; Cu n sách “Vi c làm c a nông dân trong quá trình công
nghi p hóa, hi n i hóa vùng ng b ng sông H ng n năm 2020” c a TS Tr n
Th Minh Ng c (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia năm 2010.
Các tác gi ã ch ra r ng, trong quá trình CNH - H H t nư c, t nông
nghi p ã b thu h p l i. Ngư i nông dân m t t, m t tư li u s n xu t, ng nghĩa
v i vi c m t vi c làm, vì v y, gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p là v n
b c thi t t ra. Các tác gi cũng ã nghiên c u th c tr ng vi c làm và gi i quy t vi c
làm c a ngư i dân sau thu h i t, t ó ra phương hư ng và gi i pháp c th , thi t
th c trong vi c gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p sau thu h i t.
Th tư, v v n h tr cho ngư i b thu h i t:
Bài vi t “Chính sách h tr khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Tr n Quang
Huy - T p chí Lu t h c, s 10/2010. Bài vi t cho th y nhu c u s d ng t nông
nghi p cho công nghi p hóa, ô th hóa Vi t Nam là r t l n. T ó lý gi i s c n
thi t c a vi c xây d ng chính sách h tr khi Nhà nư c thu h i t. Tác gi ưa ra
nh ng cơ s pháp lý cho vi c th c thi chính sách h tr khi Nhà nư c thu h i t;
ng th i có nh ng d n ch ng c th trong các quy nh pháp lu t v h tr khi
Nhà nư c thu h i t.
Th năm, nh ng nghiên c u v cu c s ng c a ngư i dân sau thu h i t:
Cu n sách “S n xu t và i s ng c a các h nông dân không có t ho c
thi u t ng b ng sông C u Long - Th c tr ng và gi i pháp” c a GS.TS
Nguy n ình Hương (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia năm 1999; Cu n
sách “ i u tra i m tâm lý nông dân b thu h i t làm khu công nghi p” c a TS
Lưu Song Hà (ch biên) - Nhà xu t b n T i n Bách Khoa năm 2009; Bài vi t
“Phát tri n khu công nghi p vùng ng b ng sông H ng và v n nông dân m t
t nông nghi p” c a PGS.TS Nguy n Sinh Cúc - T p chí C ng s n, s 14/2008.
Các tác gi ã phân tích, ch ra nh ng nguyên nhân cơ b n và sâu xa c a tình tr ng
các h nông dân không có t ho c thi u t s n xu t ng b ng sông C u long
hay m t s t nh vùng ng b ng sông H ng; nghiên c u, tìm hi u tâm lý c a
ngư i nông dân và cu c s ng c a h sau thu h i t; trên cơ s nghiên c u, ánh
giá th c ti n, các tác gi cũng ưa ra nh ng gi i pháp nh m gi i quy t vi c làm cho
ngư i nông dân b thu h i t; gi i quy t nh ng v n tâm lý n y sinh t phía
ngư i nông dân b thu h i t và t o i u ki n h thích ng v i i u ki n s ng
m i, có s ng thu n và ng h công cu c i m i, phát tri n t nư c.

18. 12
Th sáu, nh ng nghiên c u bình lu n các quy nh pháp lu t v b i thư ng
khi Nhà nư c thu h i t
- Bài vi t “V n thu h i t và b i thư ng khi thu h i t trong D th o Lu t
t ai (s a i, b sung)” c a TS. Nguy n Quang Tuy n, T p chí Lu t h c, s 12 -
2008; Bài vi t “Bình lu n các quy nh v thu h i t và b i thư ng khi thu h i t
trong D th o Lu t t ai (s a i)” c a TS. Nguy n Quang Tuy n, T p chí Nghiên
c u L p pháp, s 12 - 2008; Bài vi t “ ánh giá, ki n ngh pháp lu t hi n hành v thu
h i t, b i thư ng, h tr , tái nh cư” c a ThS. Vũ Th Minh H ng t i H i th o “Tài
chính t ai, giá t và cơ ch , chính sách trong b i thư ng, h tr , tái nh cư” do
Vi n Nghiên c u Chi n lư c Tài nguyên và Môi trư ng - T ng c c Qu n lý t ai
(B Tài nguyên và Môi trư ng) t ch c t i Hà N i, ngày 12/07/2011.
Các tác gi ã phân tích, ánh giá nh ng i m h p lý và b t h p lý trong các
quy nh hi n hành v thu h i t, b i thư ng khi thu h i t; ng th i, ki n ngh
m t s gi i pháp góp ph n hoàn thi n các quy nh này, ây là nh ng ý ki n quý
báu cho quá trình so n th o Lu t t ai s a i.
- Cu n sách “H u gi i phóng m t b ng Hà N i - V n và gi i pháp” c a
PGS. TS Nguy n Chí Mỳ và TS Hoàng Xuân Nghĩa ( ng ch biên) - Nhà xu t b n
Chính tr qu c gia năm 2009; Bài vi t “Th c tr ng, nh ng vư ng m c trong quá
trình Nhà nư c thu h i t giao, cho thuê và t th a thu n có t th c hi n
d án” c a ThS. Nguy n c Bi n t i H i th o “Tài chính t ai, giá t và cơ
ch , chính sách trong b i thư ng, h tr , tái nh cư” do Vi n Nghiên c u Chi n
lư c Tài nguyên và Môi trư ng - T ng c c Qu n lý t ai (B Tài nguyên và Môi
trư ng) t ch c t i Hà N i, ngày 12/07/2011.
Các tác gi ã c p nh ng v n lý lu n và th c ti n trong thu h i và gi i
phóng m t b ng, làm rõ nh ng vư ng m c trong quá trình Hà N i thu h i t
th c hi n các d án u tư, c bi t là nh ng v n c a h u gi i phóng m t b ng
Hà N i - trung tâm văn hóa, kinh t , chính tr c a c nư c - M t trong nh ng a
phương i u trong y m nh CNH - H H, ô th hóa g n v i phát tri n kinh t tri
th c. Nh ng bài h c rút ra t th c ti n gi i phóng m t b ng Hà N i s là nh ng
kinh nghi m quý báu cho các a phương tham kh o trong quá trình th c thi chính
sách, pháp lu t v gi i phóng m t b ng vì s nghi p CNH - H H.
- Cu n sách “Cơ ch Nhà nư c thu h i t và chuy n d ch t ai t nguy n
Vi t Nam; Phương pháp ti p c n, nh giá t và gi i quy t khi u n i c a dân” c a
Ngân hàng th gi i - Hà N i năm 2011. Trong cu n sách này có hai báo cáo liên
quan tr c ti p n v n thu h i và b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t; ó là:

19. 13
Báo cáo 1 - xu t v hoàn thi n chính sách Nhà nư c thu h i t và cơ ch
chuy n d ch t ai t nguy n Vi t Nam; Báo cáo 2 - Nghiên c u v cơ ch xác
nh giá t ph c v b i thư ng, h tr và tái nh cư t i Vi t Nam.
1.3. Nhóm công trình nghiên c u các v n v t ch c th c thi và hoàn
thi n pháp lu t
- Bài vi t “Gi i bài toán l i ích kinh t gi a ba ch th : Nhà nư c, ngư i có
t b thu h i và ch u tư khi b thu h i t” c a Ths. ng c Long - T p chí
Tài nguyên và Môi trư ng, s 5/2009; Bài vi t “Công khai, minh b ch b o v
quy n l i c a ngư i b thu h i t” c a PGS.TS. Nguy n Quang Tuy n - T p chí
Nghiên c u L p pháp, s 2 - 2012.
Trong thu h i t, b i thư ng và gi i phóng m t b ng, v n quan tr ng là
gi i quy t t t m i quan h l i ích gi a ba ch th : Nhà nư c, ngư i có t b thu h i
và ch u tư, m t khác, m t nguyên t c không th thi u trong quá trình th c hi n
ó là công khai, minh b ch b o v quy n l i cho ngư i b thu h i t. Các tác gi
cũng ưa ra các gi i pháp hoàn thi n v n này.
- Bài vi t “Pháp lu t v trình t , th t c thu h i t, b i thư ng và gi i phóng
m t b ng và nh ng vư ng m c n y sinh trong quá trình áp d ng” c a TS. Nguy n
Th Nga - T p chí Lu t h c, s 11/2010.
Thu h i t, b i thư ng và gi i phóng m t b ng là m t trong nh ng n i dung
quan tr ng c a qu n lý Nhà nư c i v i t ai. Trình t , th t c thu h i t, b i
thư ng và gi i phóng m t b ng là nh ng v n không th thi u, luôn g n li n v i quá
trình th c hi n ho t ng quan tr ng này. Bài vi t ã phân tích, ánh giá nh ng quy
nh c a pháp lu t hi n hành; ng th i, ch ra nh ng vư ng m c n y sinh trong quá
trình áp d ng các quy nh c a pháp lu t v lĩnh v c này, trên cơ s ó ưa ra nh ng
gi i pháp có tính kh thi cho vi c hoàn thi n pháp lu t v lĩnh v c này.
- Cu n sách “M t s gi i pháp nh m phát tri n b n v ng nông thôn vùng ng
b ng B c b - Trong quá trình xây d ng, phát tri n các khu công nghi p”c a TS
c Quân (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr qu c gia năm 2010.
Qua kh o sát m t s vùng nông thôn ng b ng B c b - m t trong nh ng
vùng kinh t tr ng i m c a t nư c, tác gi cu n sách ã góp ph n nh n di n th c
tr ng c a tình hình thi u vi c làm, gi m sút ch t lư ng môi trư ng s ng nh ng
vùng nông thôn b thu h i t làm khu công nghi p, ng th i xu t m t s gi i
pháp nh m góp ph n tìm ra hư ng gi i quy t phát tri n b n v ng nông thôn vùng
ng b ng B c b hi n nay.

20. 14
1.4. Nhóm công trình là tài nghiên c u khoa h c, Báo cáo hay Lu n văn
th c sĩ nghiên c u các v n lý lu n và th c ti n v b i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t
Th nh t, các tài nghiên c u khoa h c và Báo cáo
- tài nghiên c u khoa h c c p B (2007), do Vi n Nghiên c u Khoa h c Pháp
lý - B Tư pháp ph i h p v i B Tài nguyên và Môi trư ng th c hi n: “Xây d ng cơ
ch pháp lý b o v t nông nghi p trong i u ki n công nghi p hóa - hi n i hóa”.
tài phân tích th c tr ng cơ ch pháp lý b o v t nông nghi p, v i tư cách là m t
ngu n tài nguyên, t ó xu t nh ng gi i pháp l ng ghép nhi m v b o v môi
trư ng t nông nghi p trong quá trình quy ho ch, khai thác, s d ng và chuy n m c
ích s d ng t nông nghi p. Nâng cao hi u qu b o v t nông nghi p trư c nh ng
tác ng x u v môi trư ng do quá trình công nghi p hóa và ô th hóa gây ra.
- tài nghiên c u khoa h c c p trư ng (2013) c a TS. Nguy n Th Nga v :
"Pháp lu t b i thư ng, h tr , tái nh cư khi nhà nư c thu h i t - th c tr ng và
hư ng hoàn thi n”.
tài là b c tranh khá sinh ng c a nh ng v vi c có th t phát sinh trong
th c t , ng th i th hi n nh ng vư ng m c, nh ng câu h i mà b n thân pháp lu t
hi n hành chưa có l i gi i. Các kinh nghi m th c ti n c a quá trình t ch c th c thi
pháp lu t cũng ư c phân tích, làm sáng t trong tài này.
- Báo cáo “V tình hình s d ng t nông nghi p xây d ng các khu công
nghi p, khu ô th m i và i s ng c a ngư i dân có t b thu h i” c a B Tài
nguyên và Môi trư ng, Hà N i - tháng 3 năm 2006. Báo cáo phân tích và ánh giá
ch trương, chính sách v thu h i t nông nghi p xây d ng các khu công nghi p,
khu ô th m i; th c tr ng s d ng t nông nghi p xây d ng các khu công nghi p,
khu ô th m i và s tác ng c a quá trình thu h i t nông nghi p xây d ng các khu
công nghi p, khu ô th m i i v i i s ng c a ngư i dân có t b thu h i.
- Báo cáo “Tình hình thu h i t c a nông dân th c hi n công nghi p hóa,
hi n i hóa” c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, tháng 7/2007. Báo cáo
này ã ưa ra nh ng s li u r t cơ b n v tình hình thu h i t c a nông dân th i
gian qua, ch ra nh ng k t qu t ư c cũng như nh ng t n t i b t c p c n kh c
ph c, trong ó cũng c p v n gi i quy t vi c làm cho nông dân sau thu h i t.
Th hai, các lu n văn th c sĩ:
Theo tìm hi u, nghiên c u c a tác gi , cho n nay dư ng như chưa có m t
lu n án ti n sĩ lu t h c nào c p tr c ti p nh ng v n lý lu n và th c ti n liên
quan n tài.

21. 15
Các tài nghiên c u a s là lu n văn th c sĩ, m t s tài nghiên c u có
liên quan g n nh t n lu n án c a tác gi , có th k n là:
- Nhóm các lu n văn th c sĩ lu t h c: Lu n văn (2006) c a Nguy n Vinh Di n,
v i tài: “Pháp lu t v b i thư ng thi t h i khi Nhà nư c thu h i t”; Lu n văn
(2008) c a Nguy n Duy Th ch, v i tài: “Tìm hi u pháp lu t v b i thư ng, h tr ,
tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t thông qua th c ti n áp d ng c a Hà N i”; Lu n
văn (2009) c a Hoàng Th Nga, v i tài: “Pháp lu t v b i thư ng, gi i phóng m t
b ng khi Nhà nư c thu h i t”; Lu n văn (2011) c a Lê Th Y n v i tài:“Pháp
lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t qua th c ti n áp d ng t i a bàn qu n
Tây H , thành ph Hà N i”; Lu n văn (2012) c a Hoàng Th Thu Trang v i tài:
“Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p c a h gia ình, cá
nhân và th c ti n áp d ng t i Ngh An”; Lu n văn (2012) c a Phương Linh v i
tài: "Pháp lu t v h tr , tái nh cư ngư i có t b thu h i trong gi i phóng m t b ng
- th c tr ng và gi i pháp hoàn thi n"; Lu n văn (2013) c a Tr n Phương Liên v i n i
dung “Pháp lu t v b i thư ng, h tr i v i h gia ình, cá nhân khi Nhà nư c thu
h i t nông nghi p - Th c tr ng và hư ng hoàn thi n".
Các lu n văn này ã phân tích, làm rõ cơ s lý lu n c a vi c b i thư ng khi
Nhà nư c thu h i t; ánh giá th c tr ng pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t nói chung trên ph m vi c nư c, hay trên m t a bàn c th là Hà N i;
xu t các ki n ngh góp ph n hoàn thi n và th c thi có hi u qu pháp lu t v b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t.
- Nhóm các lu n văn thu c m t s chuyên ngành khác: Lu n văn th c sĩ kinh
t chính tr (2006) c a Phư c L c, v i tài: “ i m i chính sách thu h i, chuy n
i m c ích s d ng t trong i u ki n công nghi p hóa, ô th hóa Vi t Nam
th i kỳ 2006- 2010 (qua tình hình c a thành ph Hà N i)”; Lu n văn th c sĩ kinh t ,
chuyên ngành kinh t nông nghi p (2008) c a Văn Cư ng, v i tài: “Nghiên
c u r i ro s d ng ti n n bù và vi c làm c a h nông dân b thu h i t giao cho
khu công nghi p Ph N i B - Hưng Yên”; Lu n văn th c sĩ nông nghi p, chuyên ngành
qu n lý t ai (2009) c a Nguy n Ng c Anh, v i tài:“ ánh giá vi c th c hi n
chính sách b i thư ng, h tr gi i phóng m t b ng và tái nh cư khi Nhà nư c thu h i
t t i m t s d án trên a bàn huy n Phú Xuyên, thành ph Hà N i”.
Các lu n văn này, ã ph n ánh ư c m t s khía c nh có liên quan n v n thu
h i và b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t như: Phân tích cơ s lý lu n và th c ti n
c a vi c i m i chính sách thu h i, chuy n i m c ích s d ng t trong i u ki n
công nghi p hóa, ô th hóa Vi t Nam; hay nghiên c u nh ng r i ro trong vi c s

22. 16
d ng ti n b i thư ng và nh ng khó khăn trong v n gi i quy t vi c làm c a các h
nông dân b thu h i t; hay ánh giá vi c th c hi n chính sách b i thư ng, h tr , tái
nh cư trên m t a bàn c th , ó là huy n Phú Xuyên, Hà N i, trên cơ s ó nh n
di n nh ng thu n l i và khó khăn c a công tác này có hư ng gi i quy t phù h p.
2. ánh giá, k t qu c a các công trình nghiên c u có liên quan tr c ti p n
tài lu n án và nh ng n i dung tr ng tâm ti p theo mà Lu n án th c hi n
2.1. M t s nh n xét
Ti p c n, tìm hi u các công trình có liên quan n tài c a lu n án ã ư c
công b trong th i gian qua; chúng tôi có m t s nh n xét, bình lu n như sau:
Th nh t, v phương pháp nghiên c u. Các tác gi ã s d ng ch y u m t s
phương pháp sau ây trong quá trình nghiên c u:
- Phương pháp lu n khoa h c duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s c a ch
nghĩa Mác- Lênin nh m nghiên c u v n trong tr ng thái v n ng, bi n i
không ng ng và t trong m i quan h t ng th , tác ng qua l i gi a hi n tư ng
c n nghiên c u v i các hi n tư ng khác. Hơn n a, i tư ng nghiên c u ư c xem
xét, ánh giá trong tr ng thái “ ng”... làm cho v n nghiên c u phong phú, a
d ng, v a truy n th ng, v a hi n i.
- Phương pháp thu th p, x lý thông tin. Thông tin khoa h c trong các công
trình nghiên c u ư c các tác gi thu th p, phân tích, x lý t nhi u ngu n khác
nhau: (i) Các quy nh trong văn b n pháp lu t c a Nhà nư c; (ii) Các Ngh quy t,
văn ki n c a ng; (iii) T k t qu kh o sát, i u tra xã h i h c; (iv) T t ng k t
th c ti n thi hành pháp lu t v b i thư ng, gi i phóng m t b ng khi Nhà nư c thu
h i t; (v) T các công trình, bài vi t c a các tác gi trong nư c; (vi) T các trang
website; (vii) T các tài li u nư c ngoài,… cho th y nh ng công trình nghiên c u
c a các tác gi i trư c cũng ã c p b c tranh khá toàn di n và " a màu s c" v
b i thư ng, h tr cho ngư i có t b thu h i.
- Phương pháp phân tích, t ng h p cũng ư c s d ng trong h u h t các công
trình nghiên c u làm cơ s cho các tác gi nh n nh, ánh giá v n nghiên c u
dư i góc pháp lu t th c nh và th c t th c thi pháp lu t v b i thư ng, h tr
khi Nhà nư c thu h i t.
- Ngoài ra, m t s phương pháp khác cũng ư c s d ng b sung như phương pháp
di n d ch, quy n p, so sánh,… nghiên c u và làm sáng t các n i dung nghiên c u.
Th hai, v n i dung nghiên c u, có th nh n xét như sau:
M t là, dù cách ti p c n v n có th khác nhau, nh ng phân tích và nh n
nh v n có th nh ng góc nhìn khác nhau song a s các công trình nghiên

23. 17
c u v v n lí lu n b i thư ng, h tr , tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t ã
c p trên, m i ch chú tr ng n vi c ưa ra khái ni m, c i m c a b i thư ng,
h tr , s khác nhau gi a b i thư ng và h tr cũng như b i thư ng và n bù.
Cùng v i ó, a s các tác gi u nh n nh tính t t y u khách quan c a v n thu
h i t ư c lí gi i dư i góc yêu c u c a s nghi p công nghi p hóa, hi n i
hóa t nư c. ng th i, kh ng nh s c n thi t Nhà nư c ph i có trách nhi m bù
p (b i thư ng, h tr ) cho ngư i có t b thu h i qua s lí gi i dư i góc thi t
h i c a nh ng ngư i có t b Nhà nư c thu h i.
Chúng tôi không ph nh n tính úng n c a nh ng nh n nh và ánh giá c a
các tác gi các công trình nghiên c u nêu trên, song n u lí lu n v b i thư ng, h
tr khi Nhà nư c thu h i t ư c ti p c n a chi u hơn, ph m vi r ng m hơn thì
v n nghiên c u s sâu s c hơn, s là ti n t t hơn cho vi c ti p c n n i dung
c a pháp lu t th c nh v v n này. Ch ng h n: V khái ni m thu h i t c n
ư c nghiên c u trong m i liên h v i trưng thu, trưng mua, hay trưng d ng t,
trong m i quan h v i quy n s h u t ai, quy n tài s n... Ho c, khi các tác gi
c p h u qu c a vi c thu h i t hay tính t t y u khách quan c a vi c thu h i t, a
s m i ch d ng l i s phân tích và lí gi i t yêu c u c a s nghi p công nghi p
hóa, hi n i hóa t nư c... Chúng tôi thi t nghĩ r ng, vi c ti p c n s thi t th c và
sâu s c hơn n a n u chúng ư c nhìn nh n tính hi u qu c a vi c thu h i t
chuy n i m c ích, chuy n d ch cơ c u kinh t . i u này s càng th y rõ nét hơn
khi th c t có hàng v n hecta t c a các nông lâm trư ng, các tr m tr i, các xí
nghi p qu c doanh... t n t i trong cơ ch cũ, khai thác và s d ng không có hi u
qu , lãng phí và hi n nay còn "bùng nhùng", chưa r ch ròi v cơ ch qu n lí và
ki m soát chúng. Cùng v i ó là hàng ngàn hecta t nông nghi p ư c giao cho
các h gia ình, cá nhân s d ng n nh, lâu dài không ph i tr ti n s d ng t
cho Nhà nư c song h l i không có nhu c u s d ng tr c ti p mà cho thuê, cho
mư n, cho ngư i khác khai thác mà không khai báo... V y, v n t ra là, nh ng
di n tích t ó c n thi t ph i ư c Nhà nư c v i tư cách là i di n ch s h u,
ng th i là ch th qu n lí nhà nư c v t ai, có s phân b và i u ch nh l i
s d ng sao cho có hi u qu , vi c thu h i t s d ng cho các m c ích khác
nhau c a Nhà nư c cũng là m t trong nh ng bi u hi n c a yêu c u ó. Các công
trình nghiên c u ã công b chưa ư c ti p c n góc này.
Hai là, các công trình nghiên c u ã công b v tính t t y u khách quan c a
vi c b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i t, cũng như các công trình ti p c n dư i
khía c nh th c ti n c a v n b i thư ng, h tr như: “Bàn v giá t khi b i thư ng

24. 18
nên cao hay th p” c a Ths. ng Anh Quân hay “Bàn v giá t theo quy nh c a Lu t
t ai 2003” c a Ph m Xuân Hoàng; V khái ni m b i thư ng có: “V n lý lu n
xung quanh khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Nguy n Quang
Tuy n hay “M t s ý ki n hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t
c a Lê Ng c Th nh; Cu n “Gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p trong quá
trình ô th hóa” c a PGS. TS Nguy n Th Thơm và ThS Phí Th H ng ( ng ch biên) -
Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia năm 2009, v.v.. cho th y, a s các quan i m c a các
tác gi u cho r ng, vi c Nhà nư c thu h i t ph c v cho nhu c u c a Nhà nư c
c a nh ng ngư i ang khai thác, s d ng mà không do l i c a h gây ra, thì Nhà nư c
ph i có trách nhi m b i thư ng và bù p cho h nh ng thi t h i mà h ph i i m t c
khía c nh v t ch t và phi v t ch t. ng th i, các tác gi các công trình nghiên c u u
nh n nh r ng, chính sách v b i thư ng, h tr và tái nh cư hi n nay chưa th c s
th a áng, th p xa so v i th c t , chưa bù p ư c nh ng thi t h i mà ngư i có t b
thu h i ph i gánh ch u.
Chúng tôi hoàn toàn chia s v i nh ng nh n nh nêu trên, tuy nhiên chúng tôi
cho r ng, v n nghiên c u s a d ng và nhi u chi u hơn, sâu hơn n u chúng
ư c m r ng ph m vi và i tư ng c a v n nghiên c u. Ch ng h n, khi quy n
l i c a ngư i có t b thu h i ã ư c gi i quy t, song do nh n th c và ý th c ch p
hành pháp lu t còn h n ch mà vi c gi i phóng m t b ng b ch m tr , d n n vi c
ch m ti n th c hi n d án i v i các nhà u tư, gây thi t h i cho h , ho c s
ch m tr th c hi n pháp lu t t phía các cơ quan công quy n d n n d án b dây
dưa kéo dài gây thi t h i cho nhà u tư thì ai là ngư i có trách nhi m bù p nh ng
thi t h i này? ây cũng là v n c n thi t ư c t ra và gi i quy t ti p theo.
Ba là, m t ch ng m c nh t nh, các công trình nghiên c u bư c u ã
c p nh ng khía c nh th c ti n thi hành pháp lu t v b i thư ng, h tr , tái nh cư
qua vi c phân tích các quy nh c a pháp lu t hi n hành và nêu nh ng ví d th c t
ch ng minh. C th như: Bài vi t “Chính sách h tr khi Nhà nư c thu h i t c a TS.
Tr n Quang Huy; Bài vi t “Pháp lu t v trình t , th t c thu h i t, b i thư ng và gi i
phóng m t b ng và nh ng vư ng m c n y sinh trong quá trình áp d ng” c a TS.
Nguy n Th Nga); Bài vi t “Nh ng t n t i, vư ng m c phát sinh trong quá trình áp
d ng các phương th c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Nguy n Th Nga
và Bùi Mai Liên)... Qua ó, chúng tôi th y r ng, nh ng "góc khu t" c a pháp lu t v
b i thư ng, h tr , tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t d n ư c "hé m " rõ hơn qua
nh ng ví d th c ti n sinh ng. Tuy nhiên, theo dõi và tr c ti p ch ng ki n th c t
nh ng năm qua cho th y, các t n t i, vư ng m c phát sinh còn a d ng và ph c t p

25. 19
hơn nhi u, chúng ư c bi u hi n nhi u d ng khác nhau, vì v y, chúng c n ư c
nghiên c u sâu hơn, th c t hơn v n này mang hơi th c a cu c s ng. ây cũng
là mong mu n mà chúng tôi s hư ng t i trong quá trình nghiên c u.
B n là, ã có nhi u quan i m, ý ki n ư c nêu ra r i rác t t c các công
trình nghiên c u v nh ng gi i pháp góp ph n ti p t c hoàn thi n pháp lu t v b i
thư ng, h tr , tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t. Tuy nhiên, chúng s mang tính
khoa h c, toàn di n và kh thi hơn khi chúng ư c t ra m t cách t ng th , th ng
nh t và tr c ti p hơn. ây cũng là nhi m v mà lu n án hư ng t i trong quá trình
nghiên c u.
2.2. Nh ng n i dung tr ng tâm ti p theo mà Lu n án th c hi n
Trên cơ s ti p thu, k th a nh ng tư tư ng khoa h c và m t s v n mang tính
lý thuy t t các công trình khoa h c ã nghiên c u. Tác gi cho r ng, ây là v n khá
ph c t p trong th c ti n áp d ng và cũng vô cùng nh y c m, nh t là trong i u ki n t
ai thu c s h u toàn dân mà Nhà nư c là i di n ch s h u. Vì v y, Lu n án c n
ư c ti p t c nghiên c u, gi i quy t nh ng v n v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p mà chưa ư c các nhà nghiên c u ti p c n ho c ã ư c ti p c n nhưng
ch m c khái quát trong các công trình nghiên c u. C th :
Th nh t, trong ti n trình công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c, vi c thu h i
t nông nghi p chuy n sang m c ích phi nông nghi p là m t nhu c u c n thi t
khách quan, i u này ã ư c các công trình nghiên c u c p. Tuy nhiên nhìn
nh n t nông nghi p v i tư cách là m t tư li u s n xu t c thù và có ý nghĩa c
bi t quan tr ng trong i s ng kinh t , xã h i Vi t Nam (m t t nư c i lên t
n n kinh t nông nghi p) i u ó chi ph i n nh ng quy nh pháp lu t v thu h i
và b i thư ng i v i t nông nghi p thì chưa ư c các tác gi làm rõ. Chính vì
v y ây là m t trong nh ng n i dung s ư c ti p t c nghiên c u trong Lu n án.
Th hai, trong lĩnh v c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t, còn có nh ng
quan i m khoa h c khác nhau v nh ng thu t ng liên quan n thu h i và b i
thư ng, Lu n án s lu n gi i rõ hơn v v n này.
Th ba, nh ng nguyên t c, i u ki n c a vi c b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t là nh ng nh hư ng r t quan tr ng chi ph i n công tác b i thư ng, m
b o b i thư ng th a áng, tính úng, tính cho nh ng thi t h i mà ngư i s d ng
t ph i gánh ch u khi b thu h i t. M t khác, chính sách b i thư ng cũng s
mang tính kh thi hơn, có hi u l c th c thi trên th c t hơn n u chúng ư c ti p c n
và chia s , quan tâm hơn t i nh ng doanh nghi p, các nhà u tư, nh t là nh ng nhà
u tư trong lĩnh v c kinh doanh b t ng s n trong giai o n hi n nay, ang y h

26. 20
trư c vô vàn nh ng khó khăn và thách th c. Cùng v i ó, l i ích ư c t o ra t quá
trình chuy n d ch t ai cũng ph i ư c i u ti t công b ng, h p lí nh m t o ngu n
thu cho Nhà nư c tái u tư, xây d ng t nư c. i u này chưa ư c làm rõ
trong các công trình nghiên c u, lu n án s phân tích rõ hơn v n này.
Th tư, v n b i thư ng t, b i thư ng tài s n trên t ã có m t s công
trình nghiên c u c p nhưng ch mang tính khái quát ho c nh ng khía c nh nh
mà chưa l t t ư c m t cách tr n v n nh ng n i dung này xét c khía c nh lý
lu n l n th c ti n. Lu n án s nghiên c u m t cách h th ng và sâu s c, toàn di n
hơn v n b i thư ng t, b i thư ng tài s n trên t khi Nhà nư c thu h i t
nông nghi p, trong ó c bi t chú tr ng n giá t b i thư ng vì ây là tr ng tâm
c a v n b i thư ng. M t khác, khi nói n giá t b i thư ng, a s các công
trình ã có m i ch phân tích, tư duy m t chi u theo hư ng: giá b i thư ng c a Nhà
nư c th p, chênh l ch quá xa so v i giá th trư ng hay là m c h tr chưa th a
áng, chưa m b o n nh cu c s ng, vi c làm c a ngư i b thu h i t,…mà
chưa có s tư duy ngư c tr l i chia s v i nh ng khó khăn mà doanh nghi p và
Nhà nư c g p ph i trong quá trình b i thư ng. S là tr n v n hơn khi chúng ta nhìn
nh n m t cách khách quan ánh giá úng th c tr ng c a v n này, làm cơ s
có giá tr cho vi c hoàn thi n pháp lu t, ây là i u mà Lu n án cũng s c p.
Th năm, v n h tr khi Nhà nư c thu h i t ã có công trình nghiên c u
c p nhưng ch y u là dư i góc phân tích nh ng quy nh pháp lu t v h tr
mà chưa làm rõ b n ch t cũng như m i liên h c a nó v i b i thư ng, ây s là i u
ư c th c hi n trong Lu n án. M t khác nh ng quy nh pháp lu t v h tr cũng s
ư c nghiên c u sâu hơn trong Lu n án, b i tác gi cho r ng, trong lĩnh v c b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p thì h tr là m t bi n pháp b sung
r t c n thi t làm tr n v n hơn m c ích c a b i thư ng, m b o quy n l i chính
áng cho ngư i nông dân khi b thu h i m t tư li u s n xu t, giúp h nhanh chóng
n nh cu c s ng. c bi t, m t s lo i t nông nghi p nh ng v trí khá c bi t
như: t vư n ao li n th a v i t mà không ư c công nh n là t , t nông
nghi p khu v c giáp ranh v i khu v c ô th , trung tâm hành chính ho c t nông
nghi p xen k trong khu dân cư... Nh ng lo i t nông nghi p này theo pháp lu t
hi n hành có nh ng ch nh r t khác bi t v i lo i t nông nghi p thu n túy, trong
ó, m c h tr cao hơn g p nhi u l n so v i m c b i thư ng. Vì v y, trên th c t áp
d ng là h t s c ph c t p và nh y c m, chúng cũng là m t trong nh ng nguyên nhân
"châm ngòi" cho nh ng tranh ch p, khi u n i, t cáo. Vì v y, chúng c n ph i ư c
phân tích, nh n nh th u áo và th n tr ng hơn.

27. 21
Th sáu, lu n án s chú tr ng hơn hư ng nghiên c u c a mình t nh ng v
vi c có th t phát sinh trên th c t v i nh ng quan i m, ý ki n gi i quy t r t khác
nhau; có nh ng vư ng m c, t n t i mà nguyên nhân do pháp lu t th c nh còn có
nh ng kho ng tr ng, b ng nên không có cơ s áp d ng; song có nh ng t n t i,
vư ng m c l i xu t phát t chính s thi u rõ ràng, minh b ch c a pháp lu t gây nên
cách hi u và áp d ng không gi ng nhau các a phương; có nh ng quy nh l i t ra
xa r i th c t nên các ch th c tình tìm cách "lách lu t" thu l i b t h p pháp,…
Th b y, lu n án ư c th c hi n trong b i c nh Lu t t ai 2013 ã ư c Qu c
H i thông qua nhưng chưa có hi u l c thi hành. Vì v y, ti p thu và k th a t nh ng
quy nh c a pháp lu t v b i thư ng trư c ó c n ph i ư c ti p t c nghiên c u có
cơ ch tri n khai, th c thi trên th c t có hi u qu ; ng th i, nh ng n i dung m i quy
nh mang tính nguyên t c và khái quát trong lu t c n ph i ư c th n tr ng nghiên c u
th u áo có nh ng hư ng d n thi hành c th , chi ti t hơn v i m t cơ ch thích h p.
i u này cũng s ư c tác gi chú tr ng trong quá trình nghiên c u lu n án.
Tóm l i, trong ti n trình công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c, c bi t trong
b i c nh n n kinh t - xã h i ang có nh ng thay i liên t c và nhanh chóng thì các
k t qu mà gi i nghiên c u khoa h c pháp lý nư c ta t ư c trong lĩnh v c b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t nói chung và thu h i t nông nghi p nói riêng v n
c n ti p t c ư c nghiên c u, b sung và hoàn thi n. Vì v y r t c n có m t công trình
nghiên c u c l p, chuyên sâu và có h th ng v pháp lu t b i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t nông nghi p Vi t Nam, ây là nhi m v mà Lu n án s th c hi n.

28. 22
Chương 1
NH NG V N LÝ LU N V B I THƯ NG KHI NHÀ NƯ C
THU H I T NÔNG NGHI P VÀ PHÁP LU T V B I THƯ NG KHI
NHÀ NƯ C THU H I T NÔNG NGHI P VI T NAM
1.1. Lý lu n v thu h i t nông nghi p
1.1.1. Khái ni m, c i m c a t nông nghi p
1.1.1.1. Khái ni m t nông nghi p
Thu sơ khai c a loài ngư i, t ã ư c coi là ti n c a t nhiên, là i u ki n
ban u c a s s ng. Nhà s h c, nhà a chí n i ti ng Phan Huy Chú (1782-1849) vào
th k XIX ã vi t: “C a báu m t nư c không gì quý b ng t ai, nhân dân và c a c i
u do y mà sinh ra” [9]. T bao i nay, t ai luôn là cái nôi nuôi dư ng s
s ng c a con ngư i, là nơi ăn ch n , i u ki n sinh t n, là tư li u s n xu t c bi t
quan tr ng không gì thay th ư c trong s n xu t nông, lâm nghi p. V i t ng di n tích
hơn 33 tri u ha, Vi t Nam t ai ư c chia làm nhi u lo i căn c theo m c ích s
d ng, t nông nghi p là m t lo i t n m trong v n t ai th ng nh t c a qu c gia.
t nông nghi p là m t thu t ng ư c s d ng ph bi n trong các văn b n
pháp lu t t ai nư c ta. Theo cách hi u truy n th ng c a ngư i Vi t Nam, t
nông nghi p thư ng ư c coi là t tr ng lúa, tr ng cây hoa màu như ngô, khoai,
s n và nh ng lo i cây ư c coi là lương th c. Tuy nhiên, trên th c t vi c s d ng
t nông nghi p khá phong phú, không ch ơn thu n là tr ng lúa, hoa màu mà còn
ư c s d ng tr ng các lo i cây lâu năm hay dùng vào m c ích chăn nuôi gia
súc, gia c m, nuôi tr ng th y s n,…
Theo T i n Lu t h c c a Vi n Khoa h c Pháp lý (B Tư pháp): “ t
nông nghi p: T ng th các lo i t ư c xác nh là tư li u s n xu t ch y u
ph c v cho vi c tr ng tr t và chăn nuôi, nghiên c u thí nghi m v tr ng tr t và
chăn nuôi, b o v môi trư ng sinh thái, cung ng s n ph m cho các ngành công
nghi p và d ch v ” [76, tr.237-238].
i u 42, Lu t t ai 1993 quy nh v t nông nghi p như sau: “ t nông
nghi p là t ư c xác nh ch y u s d ng vào s n xu t nông nghi p như
tr ng tr t, chăn nuôi, nuôi tr ng th y s n ho c nghiên c u thí nghi m v nông
nghi p”. V i quy nh c a Lu t t ai năm 1993, t ai Vi t Nam ư c chia
làm 6 lo i: t nông nghi p, t lâm nghi p, t chuyên dùng, t ô th , t khu
dân cư nông thôn và t chưa s d ng, căn c vào m c ích s d ng ch y u c a

29. 23
các lo i t. Theo s phân lo i này, t nông nghi p, t lâm nghi p ư c tách
riêng thành hai lo i t trong s sáu lo i t thu c v n t qu c gia và ư c nh
nghĩa theo i u 42 và i u 43 c a Lu t t ai năm 1993. V i quy nh v t
nông nghi p trong Lu t t ai năm 1993, nư c ta quan ni m t nông nghi p
d a vào tiêu chí m c ích s d ng ch y u (m c ích chính, m c ích cơ b n
nh t do Nhà nư c v i tư cách i di n ch s h u toàn dân v t ai xác nh
và ư c ghi rõ trong quy t nh giao t, cho thuê t c a cơ quan nhà nư c có
th m quy n). Quan ni m trên ây là quan ni m v t nông nghi p hi u theo
nghĩa “h p”. Quan ni m này hi n không còn phù h p v i th c tr ng s d ng t
nông nghi p trong i u ki n kinh t th trư ng nư c ta hi n nay. xây d ng
và phát tri n n n nông nghi p s n xu t hàng hóa thì m t trong nh ng gi i pháp
ư c Nhà nư c ta th c hi n là xác nh a v làm ch c a h gia ình, khuy n
khích mô hình kinh t trang tr i h gia ình phát tri n. Các trang tr i kinh t h
gia ình s n xu t - kinh doanh có hi u qu u áp d ng phương th c kinh doanh
t ng h p k t h p gi a s n xu t nông nghi p, lâm nghi p v i nuôi tr ng th y s n
nh m khai thác và t n d ng ti m năng, th m nh c a t ai, s c lao ng. Ranh
gi i phân bi t gi a t tr ng cây nông nghi p v i t lâm nghi p, t nuôi tr ng
th y s n d n b xóa nhòa. Hơn n a, vi c quan ni m t nông nghi p trên ây s
gây khó khăn cho ngư i s d ng t trong vi c chuy n i m c ích s d ng t
t t tr ng cây nông nghi p sang t lâm nghi p, t nuôi tr ng th y s n và
ngư c l i, nh m phân b l i cơ c u s n xu t áp ng nhu c u c a th trư ng.
Lu t t ai năm 2003 ra i, không c p c th v khái ni m t nông
nghi p mà ch ưa ra thu t ng “Nhóm t nông nghi p”. t ai ư c chia làm ba
lo i căn c vào m c ích s d ng c a t, c th là chia theo ba phân nhóm: nhóm
t nông nghi p, nhóm t phi nông nghi p và nhóm t chưa s d ng. Theo ó,
nhóm t nông nghi p bao g m các lo t t c th sau: (i) t tr ng cây hàng năm
g m t tr ng lúa, t ng c dùng vào chăn nuôi, t tr ng cây hàng năm khác;
(ii) t tr ng cây lâu năm; (iii) t r ng s n xu t; (iv) t r ng phòng h ; (v) t
r ng c d ng; (vi) t nuôi tr ng th y s n; (vii) t làm mu i; (viii) t nông
nghi p khác theo quy nh c a Chính ph .
Như v y, theo quy nh c a pháp lu t hi n hành, chúng ta ã m r ng khái
ni m t nông nghi p, v i tên g i “nhóm t nông nghi p” thay cho “ t nông
nghi p” và như v y, trong nhóm t nông nghi p s bao g m nhi u lo i t (trong
ó có t lâm nghi p theo quy nh Lu t t ai 1993 trư c ây).

30. 24
Có th th y, so v i L năm 1993, s phân lo i t nông nghi p theo L
2003, có ph m vi r ng hơn, bao g m nhi u lo i t khai thác và s d ng trong
lĩnh v c nông nghi p.
S phân lo i này có s an xen gi a lo i t nông nghi p, t lâm nghi p
(trư c ây), t nuôi tr ng thu s n và làm mu i là phù h p. M t m t, chúng m
b o s qu n lí t p trung, th ng nh t trong qu n lí t ai c a Nhà nư c, giúp cho
các cơ quan qu n lý t ai a phương d dàng, thu n l i hơn trong vi c theo dõi,
ki m tra, giám sát quá trình khai thác, s d ng t c a các h gia ình, cá nhân. M t
khác, xét t th c t s d ng t c a các h gia ình, cá nhân t xa xưa n nay,
trong m i h gia ình, cá nhân thì h thư ng không s d ng thu n túy m t lo i t
riêng r như: t tr ng lúa, tr ng màu, mà ó là s an xen c a vi c khai thác và s
d ng k t h p c a nhi u lo i t khác nhau như t: tr ng lúa, tr ng màu, tr ng cây
ăn qu , t nuôi tr ng thu s n ho c k t h p v i tr ng r ng s n xu t, t làm
mu i... Vi c k t h p s d ng nhi u lo i t như v y, là m t nhu c u t t y u khách
quan c a m i h mu n nâng cao năng l c s n xu t, t n d ng qu t khai thác có
hi u qu t ai, có i u ki n m r ng s n xu t và ng d ng khoa h c k thu t,
u tư v n thu n l i, d dàng... ây cũng là s phù h p v i ch trương mà ng và
Nhà nư c ta ang khuy n khích s n xu t nông nghi p theo mô hình nông trang tr i,
k t h p nông - lâm - ngư - diêm i v i h nông dân. Vì v y, phân lo i t nông
nghi p theo pháp lu t hi n hành là m t s h p lí, v a thu n l i cho vi c qu n lí, v a
phù h p v i th c t s d ng t c a các h nông dân, v a khuy n khích phát
tri n nông nghi p theo xu hư ng c a n n s n xu t hàng hoá.
T nh ng i u phân tích trên, có th ưa ra khái ni m v t nông nghi p như
sau: t nông nghi p bao g m t ng th các lo i t, có c tính s d ng gi ng
nhau, v i tư cách là tư li u s n xu t ch y u ph c v cho m c ích s n xu t nông
nghi p, lâm nghi p như tr ng tr t, chăn nuôi, nuôi tr ng th y s n, tr ng r ng;
khoanh nuôi tu b , b o v r ng; b o v môi trư ng sinh thái; nghiên c u thí
nghi m v nông nghi p, lâm nghi p.
Vi t Nam, t nông nghi p chi m m t t l tương i l n trong v n t ai
và ư c phân b r ng kh p trên ph m vi c nư c. Vi c quan ni m t nông nghi p
ph m vi r ng như trên là c n thi t và phù h p v i th c t khai thác và s d ng c a
các t ch c, h gia ình, cá nhân. i u ó càng có ý nghĩa hơn trong th c t khi xác
nh t b thu h i là lo i t nào trong nhóm t nông nghi p làm cơ s cho vi c
xác nh cách th c và m c b i thư ng. Ch ng h n, n u t thu h i c a h gia ình,

31. 25
cá nhân là t canh tác tr ng lúa nư c, là ngu n s ng tr c ti p c a bà con nông dân
thì bên c nh vi c xác nh trách nhi m b i thư ng v t, Nhà nư c còn ph i tính
n vi c h tr cho ngư i nông dân như: chính sách h tr n nh i s ng,
chính sách ào t o ngh , b trí vi c làm và gi i quy t các chính sách an sinh xã h i
khác cho bà con nông dân; ho c, n u t b thu h i là t r ng phòng h , t r ng
s n xu t có ngu n g c ư c Nhà nư c giao t không thu ti n ho c có thu ti n
nhưng ti n ã tr có ngu n g c t ngân sách nhà nư c... ây cũng là lo i t thu c
nhóm t nông nghi p, song pháp lu t hi n hành không t ra v n b i thư ng v
t, các tài s n trên t có ư c b i thư ng hay không, mà ph thu c vào vi c xem
xét kho n ti n u tư tài s n trên t ó thu c ngu n v n c a Nhà nư c hay c a t
ch c, cá nhân. Tuy nhiên, i v i lo i t này khi thu h i thì pháp lu t l i có nh ng
ch nh c bi t, t ra nh ng yêu c u nghiêm ng t và h n ch t i m c t i a vi c
chuy n sang s d ng vào m c ích khác, c bi t là t r ng phòng h vì ây là
lo i t có ý nghĩa quan tr ng c bi t trong vi c b o v i s ng, s n xu t và môi
trư ng trong lành cho con ngư i. Vì v y, nghiên c u khái ni m t nông nghi p có
ý nghĩa quan tr ng trong vi c xây d ng cơ ch và chính sách b i thư ng khi Nhà
nư c thu h i t nông nghi p phù h p. M t khác, giúp cho các cơ quan ch c năng
th c hi n pháp lu t, phân lo i và xác nh cách th c cũng như m c b i thư ng i
v i t ng lo i t m b o quy n l i cho ngư i có t b thu h i, nhưng v n m
b o s qu n lí và ki m soát ch t ch c a Nhà nư c, ng th i, ph n ánh trung th c,
khách quan ngu n g c, di n bi n, hi n tr ng c a quá trình s d ng t.
1.1.1.2. c i m t nông nghi p
Ngoài nh ng c i m chung c a t ai, như ó là tài s n không do con
ngư i t o ra, có tính c nh và không th di d i,… t nông nghi p còn có nh ng
c i m riêng cơ b n sau ây:
Th nh t, t nông nghi p là lo i t mà giá tr s d ng ph thu c ch y u
vào ch t lư ng t ai, màu m phì nhiêu c a t.
Gía tr c a t ô th , t hay m t s lo i t chuyên dùng khác ph thu c
ch y u vào các y u t như v trí a lý c a khu t ó, kh năng sinh l i, m c
hoàn thi n c a h th ng cơ s h t ng, hư ng, hình th , kích thư c, di n tích v.v.
i v i t nông nghi p, do s d ng làm tư li u s n xu t, nên giá tr c a lo i t
này l i ph thu c vào các y u t nông, hóa, th như ng như phì nhiêu, t ng dày
c a l p t m t, d c, PH ( chua) v.v.. phì hay màu m là m t thu c
tính t nhiên c a t nông nghi p và là y u t quy t nh ch t lư ng c a t. ây là

32. 26
m t c trưng c a t nông nghi p, th hi n kh năng cung c p th c ăn, nư c cho
cây tr ng trong quá trình phát tri n.
c i m này c a t nông nghi p ã minh ch ng rõ vì sao trong các quy nh
c a pháp lu t hi n hành v quy ho ch, k ho ch s d ng t, v các trư ng h p thu
h i t, v chuy n m c ích s d ng t v.v. thì i v i lo i t nông nghi p có giá
tr cao, c bi t là t tr ng lúa nư c - lo i t mà ngu n s ng và thu nh p c a g n
70% dân s trông ch vào ó, ư c Nhà nư c quy nh h t s c nghiêm ng t, v i
ch trương h n ch thu h i m b o i s ng cho h và cao hơn là vì s an toàn
lương th c c a qu c gia.
Th hai, t nông nghi p ư c s d ng làm tư li u s n xu t tr c ti p và không
th thay th ư c trong lĩnh v c nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n và
làm mu i.
Như ã c p trong ph n khái ni m t nông nghi p cho th y, t nông
nghi p là t ng th c a nhi u lo i t ư c s d ng trong lĩnh v c s n xu t nông
nghi p. Có lo i t ư c s d ng cho m c ích s n xu t, kinh doanh nông nghi p,
có lo i t ư c s d ng không vì m c ích kinh doanh nhưng nó là a bàn, n n
t ng t o ra các s n ph m nông nghi p; có lo i t ư c s d ng cho m c ích
ng n h n ho c tr ng các lo i cây hàng năm, có lo i t ư c s d ng cho m c ích
dài h n và tr ng các lo i cây lâu năm. Tuy nhiên, trong th c t khai thác và s d ng
t c a các t ch c, h gia ình, cá nhân, có nh ng lo i t mà kh i ngu n chúng
ư c s d ng cho m c ích chính là s n xu t nông nghi p như: tr ng tr t, chăn
nuôi, nuôi tr ng th y s n, tr ng các lo i cây ăn qu hay các lo i cây lâu năm, song
do nhu c u t thân c a m i ch th mu n thay i m c ích s d ng nh m nâng cao
hi u qu s d ng t, ho c trong nhi u trư ng h p vì l i ích c a nh ng lo i t s
d ng cho m c ích khác có giá tr cao hơn so v i t nông nghi p mà h ang s
d ng nên các ch th ã t ý thay i m c ích so v i ban u - và chúng tr thành
t phi nông nghi p. S thay i m c ích này có th Nhà nư c ki m soát ư c và
cho phép, song cũng có trư ng h p Nhà nư c không ki m soát ư c. Trong trư ng
h p này, m c ích s d ng t trong h sơ, gi y t là t nông nghi p, song trên
th c t h l i s d ng cho m c ích phi nông nghi p như: s d ng t vư n ao
làm nhà , s d ng t nông nghi p ti p giáp v i tr c giao thông làm a i m
kinh doanh phi nông nghi p, chuy n t lo i t tr ng cây hàng năm sang lo i t
tr ng cây lâu năm... V i nh ng trư ng h p này, vi c nghiên c u c i m c a t
nông nghi p là lo i t ư c s d ng cho m c ích "ch y u" là s n xu t nông

33. 27
nghi p s có ý nghĩa vô cùng quan tr ng trong vi c xác nh lo i t ư c b i
thư ng và m c b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i t. i u này cũng có ý
nghĩa quan tr ng trong vi c ngăn ng a các sai ph m c a ngư i có t b thu h i, c
tình kê khai gian d i lo i t có giá tr cao hơn, ư c b i thư ng nhi u hơn khi
Nhà nư c thu h i t. làm t t i u này, bên c nh vi c qu n lí và theo dõi sát sao
tình hình bi n ng t ai t i a phương mình, các cơ quan qu n lí t ai c n
ph i n m rõ m c ích s d ng t ch y u, là t ư c s d ng cho m t m c ích
chính có th i h n dài nh t, trong quá trình k t khi s d ng cho n th i i m Nhà
nư c có thông báo thu h i t. Có như v y, vi c xác nh b i thư ng và m c b i
thư ng m i ư c chính xác.
V i nh ng phân tích trên ây, có th th y t nông nghi p là lo i t khá c
thù trong v n t qu c gia, c bi t i v i m t t nư c i lên t n n kinh t nông
nghi p như Vi t Nam. Chính nh ng c i m riêng có c a t nông nghi p ã chi
ph i, nh hư ng không nh n chính sách, pháp lu t c a Nhà nư c v b i thư ng
khi thu h i t. Trong quá trình công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c, vi c thu h i
t nông nghi p chuy n sang m c ích phi nông nghi p là c n thi t nhưng không có
nghĩa là phát tri n công nghi p b ng m i giá mà không tính n s phát tri n b n
v ng c a t nư c. Vì v y, pháp lu t t ai c n có s ki m soát ch t ch vi c
chuy n t nông nghi p, nh t là t tr ng lúa, t có r ng sang s d ng vào m c
ích khác, nh m m b o v ng ch c an ninh lương th c qu c gia, b o v môi
trư ng sinh thái và c bi t là quy n l i chính áng c a ngư i dân. Chính vì v y,
khi thu h i t nông nghi p, vi c b i thư ng không ơn gi n là vi c tr l i giá tr
quy n s d ng t b thu h i mà c n ph i tính n nh ng tác ng sâu s c c a vi c
thu h i t gây ra cho ngư i nông dân như m t vi c làm, m t k sinh nhai, b t n
nh i s ng và s n xu t. T ó t ra v n , song song v i b i thư ng khi thu h i
t nông nghi p, Nhà nư c c n ph i có k sách an dân, chú tr ng th c hi n chính sách
h tr n nh i s ng, n nh s n xu t cho ngư i dân sau thu h i t.
1.1.2. Khái ni m thu h i t nông nghi p
N u như giao t, cho thuê t là cơ s làm phát sinh quan h pháp lu t
t ai, phát sinh quy n s d ng t c a ngư i ư c Nhà nư c trao quy n s d ng
thì thu h i t là m t bi n pháp làm ch m d t quan h pháp lu t t ai b ng m t
quy t nh hành chính c a cơ quan nhà nư c có th m quy n. Thông qua nh ng ho t
ng này, Nhà nư c th hi n r t rõ quy n nh o t t ai v i tư cách là i di n
ch s h u i v i t ai.

34. 28
Trong Lu t t ai năm 1987 và Lu t t ai năm 1993, ã c p v n thu h i
t, nhưng chưa nh nghĩa rõ th nào là thu h i t mà ch li t kê các trư ng h p b thu
h i t ( i u 14 Lu t t ai năm 1987 và i u 26 Lu t t ai năm 1993).
Theo T i n gi i thích thu t ng Lu t h c, thu h i t ư c hi u là: Cơ
quan nhà nư c có th m quy n thu h i quy n s d ng t c a ngư i vi ph m quy nh
v s d ng t Nhà nư c giao cho ngư i khác s d ng ho c tr l i cho ch s d ng
t h p pháp b l n chi m. Trư ng h p th t c n thi t, Nhà nư c thu h i t ang s
d ng c a ngư i s d ng t s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c
gia, l i ích công c ng [66].
Khái ni m này th c ra cũng chưa h n là m t nh nghĩa rõ ràng v thu h i t,
m c dù có c p các trư ng h p thu h i t nhưng n i hàm c a khái ni m này chưa
bao quát h t các trư ng h p thu h i t c a Nhà nư c.
Khi Lu t t ai năm 2003 ra i, thu t ng thu h i t ã ư c gi i thích t i
Kho n 5, i u 4: “Thu h i t là vi c Nhà nư c ra quy t nh hành chính thu l i
quy n s d ng t ho c thu l i t ã giao cho t ch c, y ban nhân dân xã,
phư ng, th tr n qu n lý theo quy nh c a Lu t này”.
Dù ã có s i u ch nh và m r ng n i hàm c a v n thu h i t, song cách
gi i thích này chưa th t s chính xác, b i nó d n n cách hi u r ng ngư i s d ng
t b thu h i ch là t ch c hay y ban nhân dân xã, phư ng th tr n, trong khi theo
quy nh pháp lu t, ngư i s d ng t b thu h i còn có th là h gia ình, cá nhân
s d ng t, hơn n a ây m i là ch th ph bi n b thu h i t.
Trong quá trình xây d ng Lu t t ai năm 2013, ã có khá nhi u các quan
i m, ý ki n bàn lu n v khái ni m pháp lí này. Có quan i m cho r ng, thu t ng
“Thu h i t” ch th t s phù h p cho trư ng h p: Nhà nư c thu h i do vi ph m
pháp lu t t ai và thu h i do ch m d t vi c s d ng t theo pháp lu t ho c t
nguy n, b i l khi nhà nư c giao t, cho thuê t ho c ư c c p gi y ch ng nh n
quy n s d ng t, m c dù không có quy n s h u nhưng ngư i dân ho c t ch c
ã ư c xác l p quy n s d ng v i ý nghĩa là quy n tài s n tư ( i u 108 và i u
164 - B lu t dân s ), trong quá trình s d ng t h có quy n “ nh o t” quy n s
d ng t h p pháp c a mình. i u 23 Hi n pháp năm 1992 quy nh: “Tài s n h p
pháp c a cá nhân, t ch c, không b qu c h u hóa. Trong trư ng h p th t c n thi t
vì lý do qu c phòng, an ninh và vì l i ích qu c gia, Nhà nư c trưng mua ho c trưng
d ng có b i thư ng tài s n c a cá nhân ho c t ch c theo th i giá th trư ng...”. M t
khác, toàn văn Hi n pháp năm 1992 không có b t kỳ quy nh nào v vi c Nhà

35. 29
nư c thu h i tài s n c a công dân và t ch c. Hơn n a, Lu t trưng mua, trưng d ng
tài s n (Lu t s 15/2008/QH12) Qu c h i khóa XII, kỳ h p th 3 thông qua ngày
03/06/2008 ã quy nh c th v v n trưng mua, trưng d ng tài s n. Vì lí do
trên, ch nên áp d ng cơ ch thu h i t i v i các trư ng h p: Thu h i t do vi
ph m pháp lu t t ai; Thu h i t do ch m d t vi c s d ng t theo pháp lu t
ho c t nguy n và thu h i t do vi c trưng mua không th c hi n ư c theo i u
17- Lu t trưng mua, trưng d ng tài s n. Còn i v i trư ng h p Nhà nư c có nhu
c u s d ng t cho m c ích qu c phòng an ninh, l i ích qu c gia, l i ích công
c ng, phát tri n kinh t - xã h i, c n áp d ng cơ ch trưng mua quy n s d ng t
thay th cho cơ ch thu h i t.
a s các ý ki n khác l i cho r ng, trong i u ki n t ai thu c s h u toàn
dân do Nhà nư c là i di n ch s h u và th ng nh t qu n lí, Nhà nư c có quy n
phân b và i u ch nh t ai, vi c xác l p, thay i hay ch m d t quy n s d ng
t c a i tư ng này xác l p cho i tư ng khác vì m c tiêu kinh t xã h i c a
t nư c là hoàn toàn thu c quy n c a Nhà nư c v i hai tư cách ó. Vi c có hay không
s l m quy n, c quy n hay xâm ph m t i quy n tài s n tư (quy n s d ng t thu c tài
s n tư c a ngư i s d ng) không bi u hi n quy t nh hành chính v thu h i t mà
c n ph i xem quy t nh hành chính ó có úng n và h p pháp hay không.
Trên cơ s ti p thu có ch n l c các ý ki n, các quan i m c a các nhà khoa
h c, Lu t t ai năm 2013 ã ư c Qu c h i thông qua ngày 29/11/2013, s có
hi u l c vào ngày 01/07/2014, t i kho n 11, i u 4 ã quy nh: “Nhà nư c thu h i
t là vi c Nhà nư c quy t nh thu l i quy n s d ng t c a ngư i ư c Nhà
nư c trao quy n s d ng t ho c thu l i t c a ngư i s d ng t vi ph m pháp
lu t v t ai”.
T nh ng nghiên c u trên, có th hi u m t cách khái quát v thu h i t như
sau: “Thu h i t là vi c Nhà nư c ra quy t nh hành chính thu l i t và quy n
s d ng t ã giao cho các ch th s d ng t theo quy nh c a pháp lu t t
ai”. T cách hi u này, có th ưa ra khái ni m v thu h i t nông nghi p như sau:
“Thu h i t nông nghi p là vi c Nhà nư c ra quy t nh hành chính thu l i t
nông nghi p và quy n s d ng t nông nghi p ã giao cho các ch th s d ng t
theo quy nh c a pháp lu t t ai”.
Thu h i t nông nghi p gây ra nh ng h u qu tiêu c c cho ngư i b thu h i
t. H b m t tư li u s n xu t, không có công ăn vi c làm d n n i s ng g p
nhi u khó khăn. Vì v y, vi c thu h i t nông nghi p vì lý do khách quan như thu

36. 30
h i t nông nghi p s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh; l i ích qu c gia;
l i ích công c ng ho c vì m c ích phát tri n kinh t ph i t ra và c bi t chú
tr ng v n b i thư ng, h tr cho ngư i s d ng t nh m giúp h s m vư t qua
khó khăn n nh i s ng và tìm ki m vi c làm m i.
1.1.3. Nhu c u c n thi t khách quan c a vi c thu h i t nông nghi p cho
quá trình công nghi p hóa hi n i hóa t nư c
Nhà nư c không tr c ti p chi m h u, s d ng t ai nói chung và t nông
nghi p nói riêng mà giao t cho t ch c, h gia ình, cá nhân s d ng n nh lâu
dài (g i chung là ngư i s d ng t). Khi Nhà nư c có nhu c u s d ng t vào
m c ích chung như s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh; l i ích qu c gia,
l i ích công c ng,… thì Nhà nư c ph i thu h i t c a ngư i s d ng t. t trong
b i c nh ó, thu h i t nói chung và thu h i t nông nghi p nói riêng là th c t
khó tránh kh i, có th th y i u ó t nh ng lý do sau:
Th nh t, Ngh quy t i h i ng toàn qu c l n th XI ã kh ng nh:
“Ph n u n năm 2020, nư c ta cơ b n tr thành nư c công nghi p theo hư ng
hi n i” [15, tr.31]. t ư c m c tiêu này, chúng ta c n y m nh công nghi p
hóa, hi n i hóa t nư c, xây d ng h th ng cơ s h t ng k thu t ng b , hi n
i, phát tri n ngu n nhân l c ch t lư ng cao i ôi v i c i cách th ch chính tr
v.v. Do v y, vi c chuy n m t ph n t nông nghi p sang s d ng vào m c ích
khác là i u không tránh kh i. có th i u ch nh ưa m t ph n t nông nghi p
thích h p sang s d ng cho các yêu c u công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c,
Nhà nư c c n thi t ph i th c hi n vi c thu h i t nông nghi p c a ngư i s d ng
t, b i vi c tăng lo i t này thì ng nghĩa v i vi c ph i gi m lo i t khác, b i
qu t qu c gia là có gi i h n.
Th hai, cùng v i s tăng trư ng kinh t , quá trình ô th hóa ngày càng ư c
thúc y, t ra yêu c u Nhà nư c ph i xây d ng h th ng h t ng k thu t và h
th ng h t ng xã h i nh m c i thi n, nâng cao i s ng c a ngư i dân. i u này
d n n vi c Nhà nư c ph i thu h i t ang s d ng (trong ó có khá nhi u di n
tích t nông nghi p) chuy n sang m c ích khác. Tuy nhiên, v n t ra c n
ph i gi i quy t, ó là vi c thu h i t nông nghi p ph i ư c tính toán m t cách
khoa h c và d a trên cơ s quy ho ch m b o hài hòa gi a tăng trư ng kinh t v i
n nh xã h i, gi a phát tri n công nghi p, d ch v v i b o m an ninh lương th c
qu c gia và s phát tri n b n v ng t nư c. Chúng ta ph i ý th c r t rõ v vai trò
c a t nông nghi p i v i cu c s ng c a ngư i dân hi n t i và mai sau. Chính vì

37. 31
v y, không th phát tri n công nghi p b ng m i giá mà ph i c n tr ng, bi t trân
tr ng i v i t nông nghi p.
Th ba, vi c thu h i t nông nghi p còn do nhu c u chuy n m c ích s
d ng t nông nghi p nh m m c ích s d ng t hi u qu hơn. Trên th c t , có
nh ng trư ng h p ch s d ng t nông nghi p hoang hóa, không khai thác
ư c giá tr s d ng c a t, ho c là cho ngư i khác thuê s d ng vào m c ích
khác, ho c b n thân di n tích t nông nghi p ó không còn áp ng ư c yêu c u
v m t hóa, lý cho m c ích tr ng tr t, ví d t có d c cao, b c màu, c n c i,…
Trong khi ó, vi c chuy n t nông nghi p thành t ô th làm cho giá tr m t ơn
v di n tích t tăng lên rõ r t, ví d t nông nghi p có giá 50.000 /1m2
nhưng chuy n
sang t ô th thì giá tr t s tăng lên là 5.000.000 /1m2
(tăng g p 100 l n). m
b o hi u qu cho vi c s d ng t, cũng như quy n l i c a ch th s d ng t, vi c
quy ho ch, chuy n m c ích s d ng t nông nghi p c n ph i ư c t ra.
Vi c thu h i t nông nghi p do nhu c u c a Nhà nư c s là h p lí, h p quy
lu t và chính áng n u t ó ư c khai thác và s d ng có hi u qu cho các m c
ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c gia, l i ích công c ng và vì m c tiêu phát
tri n kinh t . Vi c thu h i t nông nghi p cũng s là t t y u và nh n ư c s ng
lòng, nh t trí cao c a ngư i có t b thu h i n u t ó ư c s d ng ích th c cho
s nghi p công nghi p hóa, ô th hóa t nư c và i kèm v i ó là chính sách b i
thư ng, h tr cho ngư i có t b thu h i m t cách th a áng, hơn th n a là s b
trí vi c làm g n li n v i vi c chuy n d ch cơ c u kinh t m t cách h p lí, cân b ng.
1.2. Lý lu n v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
1.2.1. Lu n gi i thu t ng “b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t”
Trong th c ti n thi hành pháp lu t cũng như trong quá trình th o lu n góp ý
cho d th o Hi n pháp năm 1992 s a i và óng góp ý ki n cho d th o Lu t t
ai năm 2003 s a i, có nh ng quan i m khác nhau xung quanh thu t ng “b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t”. i n m t quan ni m tương i th ng nh t v
thu t ng này, chúng tôi xin ưa ra các quan i m lu n bàn v v n này như sau:
Quan i m th nh t: Hi n pháp năm 1992 không quy nh v v n thu h i
t, mà ch quy nh v v n trưng mua ho c trưng d ng có b i thư ng tài s n
h p pháp c a cá nhân, t ch c ( i u 23, Hi n pháp 1992). Quy n thu h i t c a
Nhà nư c là quy nh riêng c a h th ng pháp lu t v t ai, căn c vào s h u
toàn dân v t ai, mà chưa ư c th hi n trong Hi n pháp, o lu t g c c a qu c
gia. C n ph i thay cơ ch “Nhà nư c thu h i t” c a Lu t t ai b ng cơ ch

38. 32
“Nhà nư c trưng mua ho c trưng d ng quy n s d ng t” và ch áp d ng “trong
trư ng h p th t c n thi t vì lý do qu c phòng, an ninh và vì l i ích qu c gia”, ch
như v y Lu t t ai m i phù h p v i Hi n pháp” [27]. C n tư duy theo hư ng,
vi c trưng mua quy n s d ng t (Nhà nư c có quy n bu c ngư i dân ph i bán)
ư c th c hi n trong trư ng h p c n l y t ph c v m c ích chung c a xã h i;
còn trưng d ng quy n s d ng t s ư c th c hi n trong nh ng trư ng h p kh n
c p c a chi n tranh, thiên tai ho c trong nh ng trư ng h p c n thi t khác. Trư ng
h p trưng mua quy n s d ng t, Nhà nư c s bù p t n th t cho ngư i s d ng
theo cơ ch b i hoàn th a áng.
V i vai trò i di n ch s h u, Nhà nư c có quy n trưng mua và ã mua thì
ph i có giá b i hoàn th a áng theo th i giá th trư ng ho c là n bù giá công
b ng do cơ quan chuyên trách nh giá t th c hi n.
Quan i m th hai: “B i thư ng” hay “ n bù” thi t h i khi Nhà nư c thu h i
t, v n c n nh danh l i [60, tr.40]. Có th th y, “b i thư ng” và “ n bù” u
th hi n bi n pháp kh c ph c nh ng thi t h i do m t bên gây ra cho bên kia. i
v i trách nhi m b i thư ng, xét v m t lý lu n theo thông l c a pháp lu t qu c t
và pháp lu t dân s Vi t Nam; trách nhi m b i thư ng ch phát sinh khi có các i u
ki n c n và sau: (i) Có thi t h i th c t x y ra; (ii) Hành vi gây thi t h i là hành
vi trái pháp lu t; (iii) Có m i quan h nhân qu gi a hành vi trái pháp lu t và thi t
h i; (iv) Có l i c a ngư i gây thi t h i. Trách nhi m b i thư ng c a Nhà nư c ư c
t ra khi Nhà nư c ã th c hi n m t hành vi trái pháp lu t và gây thi t h i. C th ,
ó là vi c Nhà nư c ch u trách nhi m b i thư ng cho cá nhân, t ch c b thi t h i
v v t ch t, t n th t v tinh th n do l i c a ngư i thi hành công v gây ra trong quá
trình th c hi n ch c năng, nhi m v ư c Nhà nư c giao. V n này ã ư c quy
nh trong Lu t trách nhi m b i thư ng Nhà nư c năm 2009, còn trách nhi m b i
thư ng khi Nhà nư c thu h i t không ư c nh danh và không thu c ph m vi
i u ch nh c a Lu t này. V y trách nhi m mà Nhà nư c ph i bù p nh ng t n th t
cho ngư i s d ng t, khi thu h i t ư c hi u như th nào?
Trư c h t c n th y r ng thu h i t theo quy nh c a pháp lu t t ai, là vi c
Nhà nư c b ng quy n l c c a nhân dân giao phó (Nhà nư c CHXH ch nghĩa Vi t
Nam là Nhà nư c c a nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân) và b ng ý chí c a
mình do pháp lu t quy nh, quy t nh thu h i t c a t ch c, cá nhân vì l i ích
c a toàn xã h i. Hơn n a, vi c thu h i này, m c dù gây thi t h i cho ngư i s d ng
t nhưng không ph i là hành vi vi ph m pháp lu t, mà là hành vi chính áng vì l i

39. 33
ích chung. Do v y, trong trư ng h p này, pháp lu t nên quy nh là “ n bù thi t
h i” khi Nhà nư c thu h i t s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích
qu c gia, l i ích công c ng.
Quan i m th ba: Theo quan i m riêng, tác gi cho r ng, “Thu h i t” và
“B i thư ng khi thu h i t” là nh ng thu t ng luôn g n li n v i ch s h u
toàn dân i v i t ai mà Nhà nư c là ngư i i di n. i u này c n ư c xem xét
hai khía c nh: (i) Quy n i di n s h u c a Nhà nư c i v i t ai là cơ s , là
n n t ng pháp lý cho Nhà nư c th c hi n vi c thu h i t; (ii) B i thư ng là h qu
t t y u sau thu h i, n u ngư i s d ng t áp ng ư c các i u ki n do pháp lu t
t ai quy nh. M t khác, “b i thư ng” là thu t ng phù h p t trong b i c nh
Nhà nư c thu h i t v i tư cách là ch s h u i di n i v i t ai. i u này
ư c minh ch ng b i nh ng lý do cơ b n sau:
Th nh t, Vi t Nam, t ai thu c s h u toàn dân do Nhà nư c i di n
ch s h u, m c dù ây cũng là v n còn gây ra nhi u quan i m trái chi u. Tuy
nhiên, ch s h u này ư c xây d ng d a trên nh ng n n t ng lý lu n khá v ng
ch c và cơ s th c ti n phù h p v i i u ki n hoàn c nh t nư c ta. i u này ã
tr thành nguyên t c cơ b n nh t c a quá trình xây d ng và hoàn thi n pháp lu t t
ai t Hi n pháp năm 1980 n Hi n pháp năm 1992 s a i, Hi n pháp năm 2013
và Lu t t ai năm 2013 hi n nay. t ai, tài nguyên nư c, tài nguyên khoáng
s n, ngu n l i vùng bi n, th m l c a, vùng tr i và các tài s n do Nhà nư c u
tư, qu n lý, là “tài s n công thu c s h u toàn dân do Nhà nư c i di n ch s h u
và th ng nh t qu n lý”. Vi c th c hi n s h u toàn dân v t ai, do Nhà nư c i
di n ch s h u nh m m b o cho Nhà nư c ch ng trong khai thác, s d ng tài
nguyên t ai ph c v các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i, an ninh, qu c
phòng; ph c v yêu c u công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c. Hơn n a, t ai là
thành qu do công s c, xương máu c a bao th h ngư i Vi t Nam khai phá, gìn
gi , c i t o. Vi c ti p t c quy nh s h u toàn dân i v i t ai nh m b o m
n nh trong qu n lý, s d ng t ai và n nh xã h i. V n bi t r ng, cho dù th c
hi n hình th c s h u nào i v i t ai i chăng n a (s h u tư nhân như nhi u
nư c trên th gi i hay s h u toàn dân như Vi t Nam) thì trong th c ti n áp d ng
cũng s có nh ng m t trái c a nó. Vi t Nam, ã có nh ng quan i m cho r ng,
nên l a ch n hình th c s h u tư nhân i v i t ai, th nhưng, v n t ra là
chúng ta ph i cân i gi a cái ư c và cái m t, gi a cái l i trư c m t và nh ng i u
s ph i tr giá trong tương lai, có m t s l a ch n phù h p, gi v ng ư c s n

40. 34
nh v m t kinh t , chính tr , xã h i c a t nư c. i u áng nói ây là, chúng ta
hãy v ng tin i theo con ư ng mà chúng ta ã cân nh c, l a ch n trong su t m t
chi u dài l ch s t nư c; ng th i tìm ra nh ng gi i pháp cho vi c th c hi n và
b o v cũng như hoàn thi n ch s h u toàn dân i v i t ai do Nhà nư c là
ngư i i di n. Ngay các nư c phát tri n, h th ng pháp lu t u th a nh n s
h u t ai là lo i s h u c bi t, không có s h u tư nhân tuy t i. i v i t
ai - tài s n c bi t - thì quy n nh o t có m t ph n thu c Nhà nư c và m t ph n
thu c ngư i ang n m gi t ai. Pháp lu t t ai hi n hành Vi t Nam cũng ã
i theo hư ng này, b i ngư i ư c Nhà nư c trao quy n s d ng t ư c th c hi n
các quy n năng m r ng trong quá trình s d ng t.
Th hai, v i tư cách i di n ch s h u i v i t ai, Nhà nư c có quy n nh
o t t ai, mi n là s nh o t ó không trái v i nguyên t c hi n nh và không i
ngư c l i mong mu n và quy n l i c a nhân dân, mà nh m khai thác t t nh t ti m
năng t ai, m b o hài hòa l i ích c a Nhà nư c và l i ích c a ngư i s d ng t.
Câu chuy n v nh ng h n ch , b t c p hay nh ng i u trăn tr mà th c ti n t ra,
không ch xét n m t khía c nh, ó là nh ng quy nh pháp lu t n m trên gi y, hay
nh ng thu t ng mang tính giáo i u, mà c n xét m t khía c nh quan tr ng hơn, ó
là cơ ch th c hi n nó. Ch ng nào chúng ta chưa có s th c hi n ch t ch , nghiêm túc
và ng b c hai khía c nh này, thì nh ng quy nh pháp lu t s ch d ng l i v m t lý
thuy t mà không i vào cu c s ng và như th vi c hoàn thi n các quy nh pháp lu t
cũng như nh ng thu t ng mang tính pháp lý cũng ch ng có ý nghĩa gì.
Th ba, tr l i v n Nhà nư c th c hi n quy n i di n ch s h u i v i
t ai thông qua vi c nh o t t ai. M t i u không th ph nh n r ng, Nhà
nư c có quy n giao t v i tư cách i di n ch s h u i v i t ai, thì s có
quy n thu h i t. V n t ra là, Nhà nư c ư c thu h i t trong nh ng trư ng
h p nào và Nhà nư c ph i gi i quy t h u qu pháp lý c a vi c thu h i t ra sao.
V n này c n ph i ư c làm rõ trong pháp lu t t ai. T i kho n 3, i u 54 c a
Hi n pháp năm 2013 quy nh: “Nhà nư c thu h i t do t ch c, cá nhân ang s
d ng trong trư ng h p th t c n thi t do lu t nh vì m c ích qu c phòng, an ninh;
phát tri n kinh t - xã h i vì l i ích qu c gia, công c ng. Vi c thu h i t ph i công
khai, minh b ch và ư c b i thư ng theo quy nh c a pháp lu t”. Quy nh này s
t o nên s th ng nh t và ng b trong h th ng pháp lu t v t ai. C n kh ng
nh l i r ng, vi c Nhà nư c thu h i t ư c th c hi n trong m t s trư ng h p
theo quy nh c a Lu t t ai (như khi có hành vi vi ph m pháp lu t t ai; khi

41. 35
Nhà nư c c n l y t ph c v m c ích chung ho c khi có nh ng lý do ương
nhiên, khách quan x y ra như h t th i h n s d ng t, hay ngư i s d ng t t
nguy n tr l i t,…), nhưng thu h i t có b i thư ng thì ch trong trư ng h p vì
m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c gia, l i ích công c ng, phát tri n kinh
t , ây là i u ki n c n. Cũng c n ph i th y r ng, t ai là ngu n l c quan tr ng
c n ư c khai thác, s d ng hi u qu nh m ph c v cho s nghi p xây d ng và b o
v t nư c. M t khác, xét v m t b n ch t, thì “b i thư ng” hay “ n bù” hay “b i
hoàn” u là s bù p tương x ng nh ng thi t h i ã gây ra. ây là nh ng thu t
ng có n i hàm tương i ng nh t. Thi t nghĩ, v n c t y u mà ngư i s d ng
t quan tâm không n m nh ng thu t ng này mà là h ư c bù p nh ng gì, có
tương x ng v i nh ng thi t h i mà h ph i gánh ch u hay không, Nhà nư c có cơ
ch b o m th c hi n s bù p ó hay không. Ch ng ai mong mu n trong tình
tr ng b thu h i t, nhưng n u s thu h i t vì lý do chính áng thì gi i quy t h u
qu c a nó m i là v n c n bàn. N u chúng ta không có s bù p tương x ng
trong th c ti n và không có ư c s ng thu n c a ngư i dân - nh ng ngư i b
thi t h i do nh hư ng tr c ti p c a vi c thu h i t, thì cho dù là “b i thư ng”,
“ n bù” hay “b i hoàn” u s tr nên vô nghĩa.
1.2.2. Khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nông nghi p
Theo quy nh c a pháp lu t t ai, trách nhi m b i thư ng ư c t ra khi
Nhà nư c thu h i t s d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c
gia, l i ích công c ng hay vì m c ích phát tri n kinh t . Vi c thu h i t này không
do l i c a ngư i s d ng t mà vì m c ích chung c a xã h i, hơn n a khi b thu
h i t, ngư i s d ng t ph i gánh ch u nh ng thi t thòi, b nh hư ng n quy n
và l i ích h p pháp, vì v y Nhà nư c ph i th c hi n trách nhi m b i thư ng. Như
v y, i v i nh ng trư ng h p ngư i s d ng t có l i ích chính áng c n ư c
b o v , thì Nhà nư c v i tư cách là ngư i i di n cho quy n l i c a nhân dân, ph i
có nghĩa v khôi ph c các quy n và l i ích ó b ng cách quy nh ch nh pháp lý
v b i thư ng như nguyên t c; i u ki n c a vi c b i thư ng; cách th c b i thư ng;
trình t , th t c b i thư ng… làm sao quy n l i c a ngư i b thu h i t ư c
m b o, ng th i t o i u ki n thu n l i, nhanh chóng cho quá trình thu h i t,
giúp ch u tư nhanh chóng có m t b ng cho vi c th c hi n d án.
Thu t ng “b i thư ng” trong pháp lu t t ai Vi t Nam ã ư c ghi nh n
trong các văn b n pháp lu t v t ai, k t trư c khi có Lu t t ai năm 1987.
Sau khi Lu t t ai năm 1987 ra i, H i ng B trư ng (nay là Chính ph ) ã

42. 36
ban hành Quy t nh s 186/H BT ngày 31/5/1990 quy nh “V n bù thi t h i
t nông nghi p, t có r ng khi chuy n sang s d ng vào m c ích khác”, thu t
ng “b i thư ng” ư c thay th b ng thu t ng “ n bù thi t h i”. M c dù pháp
lu t không ưa ra s gi i thích v v n này, song có th hi u “ n bù thi t h i”
khi Nhà nư c thu h i t là vi c bù p l i nh ng thi t h i do vi c thu h i t gây
ra, tr l i tương x ng v i giá tr quy n s d ng t và công lao mà ngư i s d ng
t ã u tư vào t trong quá trình s d ng.
Thu t ng này ti p t c ư c s d ng trong Lu t t ai năm 1993, Lu t s a i, b
sung m t s i u c a Lu t t ai năm 1998 và các Ngh nh hư ng d n thi hành.
Tuy nhiên, vi c “ n bù thi t h i” khi Nhà nư c thu h i t ư c th c hi n ch
ơn gi n là vi c Nhà nư c n bù thi t h i do hành vi thu h i t gây ra cho ngư i
s d ng t mà không i kèm sau ó vi c th c hi n các chính sách h tr , tái nh
cư. Hơn n a, v i thu t ng “ n bù thi t h i” khi Nhà nư c thu h i t, cho ngư i
ta nghĩ ngay n vi c ph i ư c n bù 100% giá tr c a m nh t b thu h i (tr l i
y , tương x ng v i s m t mát ho c v t v ), trong khi giá tr ban u c a t
ai không do con ngư i t o ra mà h ch t o ra giá tr tăng thêm c a t ai (do
ngư i s d ng t u tư vào t). Còn thu t ng “b i thư ng” l i cho th y r ng,
Nhà nư c ch b i thư ng nh ng giá tr , thi t h i h p lý v t và tài s n trên t cho
ngư i có t b thu h i, kèm theo ó có th là cơ ch h tr giúp ngư i s d ng
t nhanh chóng vư t qua nh ng khó khăn khi b thu h i t.
Khi Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t t ai năm 2001 ư c Qu c
h i ban hành, thu t ng “b i thư ng” ư c s d ng tr l i b i s h p lý c a nó và
ti p t c xu t hi n trong Lu t t ai năm 2003; Ngh nh s 197/2004/N -CP
ngày 03/12/2004 c a Chính ph quy nh “V b i thư ng, h tr và tái nh cư khi
Nhà nư c thu h i t" cũng như các văn b n hư ng d n thi hành khác.
Kho n 6, i u 4 Lu t t ai năm 2003 quy nh: "B i thư ng khi Nhà nư c
thu h i t là vi c Nhà nư c tr l i giá tr quy n s d ng t i v i di n tích t b
thu h i cho ngư i b thu h i t" Tuy nhiên, quy nh này chưa th t s ch t ch và
chưa th hi n ư c tr n v n nh ng giá tr thi t h i mà Nhà nư c s b i thư ng khi
thu h i t, ó không ch là giá tr quy n s d ng t mà còn ph i tính n giá tr
thi t h i v tài s n có trên t, ngoài ra ph i tính n nh ng thi t h i vô hình khác,
mà Nhà nư c ph i s d ng thêm cơ ch h tr m i bù p ư c m t cách tr n v n
nh ng thi t h i do thu h i t gây ra. Vì v y trong Lu t t ai năm 2013 m i ư c
Qu c h i thông qua ngày 29/11/2013, Kho n 12, i u 3 v gi i thích t ng ã quy